Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Piotr Sałamaj

Sędziowie: SO Leon Miroszewski (spr.)

SR del. Anna Górnik

Protokolant: stażysta Paulina Rynkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2016 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

z siedzibą w P.

przeciwko „ (...)-944” spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przy udziale interwenienta ubocznego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 25 maja 2016 roku, sygnatura akt XI GC 773/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.591,78 (pięć tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt jeden 78/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 9 listopada 2013 roku do 31 grudnia 2015 roku oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 roku;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.497,00 (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem kosztów procesu;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.480,00 (jeden tysiąc czterysta osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

(...) P. L. M.

Sygnatura akt VIII Ga 388/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 maja 2016 roku Sądu Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. przeciwko (...)-944” spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S., o zapłatę za szkodę polegającą na uszkodzeniu pojazdy samochodowego powódki, przy udziale interwenta ubocznego (...) spółki akcyjnej w W., oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej 1217 złotych tytułem kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 31 sierpnia 2010 roku Wspólnota Mieszkaniowa (zleceniodawca) zawarła z pozwaną (zleceniobiorca) umowę o zarządzanie nieruchomością położoną w S. przy ulicy (...). Do obowiązków zleceniobiorcy należało wykonywanie czynności zwykłego zarządu zgodnie z zapisami ustawy o własności lokali z on, 24 czerwca 1994 r. w tym m. in.:

1)  prowadzenie wykazu lokali, właścicieli lokali i nieruchomości na podstawie posiadanych dokumentów, dysponowanie danymi osobowymi zgodnie z Ustawą o danych osobowych,

2)  dostarczanie wszelkiej korespondencji związanej z bieżącym utrzymaniem nieruchomości (w tym m. in,: zawiadomień o podjętych uchwałach, roczne rozliczenie kosztów zarządu nieruchomością wspólną),

3)  składanie okresowych, wymaganych przepisami prawa sprawozdań dotyczących nieruchomości wspólną,

4)  prowadzenie książki obiektu budowlanego oraz dokumentacji technicznej nieruchomości wspólnej wymaganej przez przepisy prawa budowlanego

5)  zlecanie kontroli technicznych, okresowych przeglądów nieruchomości i urządzeń stanowiących jej wyposażenie techniczne zgodnie z wymaganiami Prawa budowlanego,

6)  zlecenie w porozumieniu z Zarządem 1 nadzór nad utrzymaniem w należytym stanie porządku i czystości pomieszczeń oraz urządzeń budynku służących do wspólnego użytku właścicieli lokali, terenu nieruchomości określonego w § 1 umowy,

7)  bieżąca konserwacja nieruchomości wspólnej, a w szczególności dokonywanie napraw budynku, Jego pomieszczeń i urządzeń technicznych umożliwiających właścicielom lokalu korzystanie z oświetlenia, ogrzewania i zimnej wody, domofonu oraz z innych urządzeń należących do wyposażenia nieruchomości wspólnej - dokonywana zgodnie z planem przyjętym uchwałą właścicieli lokali na dany rok kalendarzowy,

8)  zapewnienie usług kominiarskich, i innych usług związanych z funkcjonowaniem urządzeń technicznych nieruchomości wspólnej.

9)  zlecanie w porozumieniu z Zarządem usuwania awarii i skutków awarii na nieruchomości wspólnej,

10)  wykonywanie remontów bieżących, zgodnie z planem przyjętym na dany rok kalendarzowy uchwałą właścicieli lokali,

11)  kontrolowanie wykonania i rozliczanie zawartych przez zarząd wspólnoty mieszkaniowej w imieniu wspólnoty umów o dostawę energii elektrycznej, śmieci, wody i ścieków, sprzątanie, utrzymanie zieleni, konserwację bieżącą i remonty oraz innych umów zawartych w związku z eksploatacją nieruchomości wspólnej,

12)  ubezpieczenie budynku, uiszczenie innych opłat publicznoprawnych przypadających do zapłaty od nieruchomości wspólnej, a nie pokrywanych bezpośrednio przez właścicieli poszczególnych lokali,

13)  rozliczanie wody i kanalizacji w okresach 6-cio miesięcznych oraz odpadów bytowych w okresach 12-sto miesięcznych,

14)  rozliczanie z właścicielami lokali opłat z tytułu kosztów zarządu nieruchomością wspólną - w ciągu roku w formie miesięcznych zaliczek określonych uchwałą właścicieli lokali, a po zbilansowaniu kosztów utrzymania nieruchomości i przyjęciu przez zebranie Wspólnoty sprawozdania finansowego - w fermie określonej ustawą o własności lokali,

15)  dokonywanie rozliczeń i zapłaty za roboty lub usługi związane z nieruchomością wspólną i świadczone na rzecz wspólnoty mieszkaniowej,

16)  wnioskowanie do Zarządu zawarcia umów o dostawy, roboty bądź usługi, związane z realizacją zadań wymienionych w par, 2 umowy, kontrola prawidłowości wykonania tych umów oraz wnioskowanie o ich rozwiązanie w przypadkach gospodarczo uzasadnionych,

17)  prowadzenie pozaksięgowej ewidencji kosztów zarządu nieruchomością wspólną, zaliczek uiszczanych na pokrycie tych kosztów, a także rozliczeń z Innych tytułów na rzecz nieruchomości wspólnej, zgodnie z odrębną uchwałą właścicieli lokali określającą zakres i formę tej ewidencji, dostarczoną Zleceniobiorcy przez Zleceniodawcę,

18)  przejęcie od dotychczasowego zarządcy, na mocy pełnomocnictwa Zarządu Wspólnoty dokumentacji związane] z nieruchomością. W tym m.in.:

a. teczki budynków wraz z książkami obiektów budowlanych, protokółami kontroli stanu technicznego oraz książki rewizji urządzeń technicznych stanowiących elementy tych budynków, dokumentację techniczną budynków,

b. w przypadku braku części dokumentów, o których mowa w ustępie poprzedzającym, Zleceniobiorca jest zobowiązany przejąć protokolarnie istniejącą dokumentację dotyczącą zasobu, opisać jej s.; i w oparciu o nią podejmować czynności, które zostały wykazane w zakresie czynności określonych w § 2 umowy,

c. Zleceniobiorca ponosi całkowitą odpowiedzialność za przyjęte dokumenty, a w razie ich utraty niezwłocznie własnym kosztem I staraniem spowoduje ich odtworzenie,

d. Wszystkie dokumenty dotyczące obsługiwanego zasobu stanowią własność Zleceniodawcy,

19)  przechowywanie i zabezpieczanie dokumentów wspólnoty i dokumentacji dotyczącej nieruchomości,

20)  wykonywanie za wiedzą i zgodą Zleceniodawcy, innych czynności niezbędnych do prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną, w tym opracowywanie i przedkładanie Zleceniodawcy planów remontów i planów gospodarczych, jakie po akceptacji przez Zleceniodawcę miałyby być przedkładane właścicielom lokali do uchwalenia,

21)  przedstawianie Zleceniodawcy, informacji o wykonaniu zadań objętych niniejszą umową, a raz na rok. w terminie do 10 marca każdego roku kalendarzowego, przedstawianie Zleceniodawcy do zaakceptowania sprawozdania z działalności merytorycznej i finansowego za ostatni rok, które stanowić będzie podstawę sporządzania sprawozdania przedkładanego przez zleceniodawcę na corocznym zebraniu właścicieli lokali,

22)  sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego najpóźniej na 15 dni przed terminem zebrania sprawozdawczego,

23)  wykonywanie na polecenie Zleceniodawcy wszelkich czynności związanych ze zwoływaniem zebrań właścicieli lokali, przygotowywaniem w uzgodnieniu ze Zleceniodawcą projektów uchwał oraz powiadamianiem właścicieli lokali o treści uchwał podjętych w drodze indywidualnego zbierania głosów pod uchwałą przez Zleceniodawcę, a także czynności związanych z prowadzeniem korespondencji dotyczącej czynności dokonywanych przez Zleceniodawcę - łącznie z pokrywaniem kosztów tych czynności i tej korespondencji,

24)  informowanie Zarządu Wspólnoty o wszystkich obowiązkach ciążących na Wspólnocie Mieszkaniowej,

25)  windykacji należności wspólnoty polegającej na podejmowaniu działań pozasądowych i sądowych zmierzających do wyegzekwowania istniejących i wymaganych wobec Wspólnoty zobowiązań płatniczych, dotyczących przedmiotu umowy,

26)  podejmowanie kroków prawnych związanych z prawidłowym funkcjonowaniem Wspólnoty,

27)  zapewnienie obsługi prawnej w ramach wykonywania pkt 25 i 28,

28)  w przypadku kierowania spraw określonych w §2 pkt 25 i 28 na drogę postępowania sądowego lub administracyjnego, każdy ze współwłaścicieli zobowiązany jest na zasadach określonych w §3 pkt. 1 do pokrywania opłat i kosztów sądowych lub administracyjnych z wyłączeniem kosztów zastępstwa procesowego, adwokata lub radcy prawnego działającego na rzecz wspólnoty,

29)  zapewnieni obsługi zleceniodawcy i członkom wspólnoty w zakresie objętym umową,

30)  prowadzenie korespondencji dotyczącej próśb, zażaleń, i wniosków składanych przez członków wspólnoty,

31)  przechowywanie oryginałów wszelkich dokumentów wytworzonych w trakcie realizacji umowy (§2 umowy).

Pozwana zgłaszała Wspólnocie Mieszkaniowej nieruchomości położonej przy ul. (...) konieczność wykonania płotków przeciwśniegowych.

Dnia 15 grudnia 2012 roku, na pojazd marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...), stanowiący własność powódki, zaparkowany przed budynkiem Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S., osunął się z połaci nieodśnieżanego dachu budynku Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. śnieg powodując uszkodzenie maski pojazdu, szyby czołowej oraz wycieraczek. Dach był spadzisty. Powódka naprawę zleciła (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P., która z kolei naprawę zleciła (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. Z tego tytułu (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wystawiła powódce fakturę VAT na kwotę 6877,89 złotych brutto (5591,78 złotych netto) – na taką samą na jaką fakturę VAT wystawiła (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

Pozwana rozwiązała umowę o zarządzanie z Wspólnotą Mieszkaniowa nieruchomości położonej przy ul. (...) ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2012 roku.

Pismem z dnia 31 lipca 2013 r. powódka wezwała pozwaną do podania danych ubezpieczyciela, ewentualnie do zapłaty kwoty 5.591,78 zł, w terminie 7 dni. W odpowiedzi pozwana podała dane ubezpieczyciela.

Pismem z dnia 25 października 2013 r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 5591,78 zł, w terminie do dnia 8 listopada 2013 r. W odpowiedzi pozwana zakwestionowała żądanie tak co do zasady jak i co do wysokości.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Rejonowy badał kwestię odpowiedzialności pozwanej za szkodę w pojeździe powódki odwołując się najpierw do treści 415 k.c., stwierdził jednak, że przepis ten nie ma zastosowania w sprawie, albowiem pozwana jest osobą prawną. Zdaniem Sądu Rejonowego również art. 429 k.c. nie może być rozważany jako podstawa odpowiedzialności pozwanej, albowiem to nie pozwana powierzała wykonanie jakichkolwiek czynności, przy których wykonywaniu miałoby dojść do powstania szkody.

Dalej Sąd Rejonowy stwierdził, że roszczenie powódki mogło być oparte na treści art. 416 k.c., stosowanie do którego osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. W sferze działalności osób prawnych omawiany przepis jest więc odpowiednikiem art. 415 k.c.

Dla przyjęcia odpowiedzialności osoby prawnej za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym na podstawie art. 416 k.c. muszą być spełnione następujące przesłanki: szkoda, wina, którą można przypisać sprawcy zdarzenia, wreszcie związek przyczynowy pomiędzy szkodą a bezprawnym zachowaniem się sprawcy.

Przechodząc do analizy wymienionych przesłanek Sąd Rejonowy stwierdził, że pod pojęciem winy należy rozumieć zachowanie się cechujące się bezprawnością, z której sprawca zdarzenia zdaje sobie sprawę. Cywilistyczne rozumienie winy opiera się zatem na dwóch elementach: obiektywnej bezprawności i subiektywnej świadomości zawinienia. Bezprawność polega na niezgodności zachowania z normą prawa, zakazującą albo nakazującą określone zachowania. W przypadku zachowań polegających na zaniechaniu obowiązek ciążący na określonym podmiocie musi w sposób wyraźny wynikać z przepisu prawa. Świadomość zawinienia oznacza, że sprawca zdaje sobie sprawę z faktu, iż jego zachowanie jest bezprawne. Sprowadza się ona do postawienia sprawcy zarzutu, że w konkretnych okolicznościach umyślnie bądź na skutek lekkomyślności ewentualnie niedbalstwa nie dołożył należytej staranności, jakiej można wymagać od niego w danej sytuacji. W przypadku bezprawnego zaniechania, to jest niewykonania ciążącego na sprawcy obowiązku, należytą staranność ustalać należy w oparciu o zasadę wyrażoną w art. 355 k.c. Powołany przepis stanowi, że dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju, to jest takiej, jakiej można wymagać od przeciętnego uczestnika obrotu prawnego w konkretnej sytuacji. Podsumowując Sąd Rejonowy stwierdził, że aby mówić, iż dane zachowanie jest zawinione, należy badać nie tylko czy jest ono obiektywnie bezprawne, lecz również czy sprawca dochował należytej staranności od niego wymaganej, a jeżeli tego nie uczynił, to z jakich przyczyn.

Dalej Sąd Rejonowy wywodził, że przy ustalaniu odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych znajdują zastosowanie przepisy ogólne dotyczące związku przyczynowego, szkody i sposobów jej naprawienia (art. 361–363 k.c.). Ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywał na stronie powodowej, jednak powódka nie sprostała ciężarowi dowodowemu.

Sąd Rejonowy dodał, że w spawie nie miał zastosowania art. 433 k.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zauważalna jest tendencja do ścisłego rozumienia art. 433 k.c. Zakres stosowania tej regulacji ograniczany jest wyłącznie do wypadków, gdy wyrzucenie, wylanie lub spadnięcie następuje z wnętrza pomieszczenia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r., III CZP 41/12). Powyższe prowadziło Sąd Rejonowy do wniosku, że ewentualna odpowiedzialność pozwanego opiera się na zasadzie winy (art. 416 k.c.), a nie na zasadzie ryzyka, co również wpływa na ocenę ciężaru dowodu w sprawie.

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie, Sad Rejonowy oparł się na przedłożonych dokumentach, których treść i autentyczność nie była kwestionowana przez którąkolwiek ze stron postępowania, oraz na zeznaniach świadków A. B., A. K., I. T. oraz prezesa zarządu pozwanej – E. L.. Pozwana ostatecznie złożyła pełną treść umowy o zarządzenie do akt sprawy.

Zdaniem Sądu Rejonowego powód nie wykazał, że pozwana ma legitymację procesową bierną w niniejszym postępowaniu, innymi słowy czy to winę pozwanej Sąd miałby w tym postępowaniu oceniać z punktu widzenia odpowiedzialności za powstałą szkodę. Powód nie wykazał, że zdarzenie wyrządzające szkodę – obsunięcie śniegu miało charakter zawiniony, i to zarówno w znaczeniu obiektywnym jak i subiektywnym. Powód nie wykazał również wysokości szkody. W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że brak jest podstaw do przyjęcia istnienia związku przyczynowego w rozumieniu art. 416 k.c.

Przed merytorycznym rozstrzygnięciem zasadności zgłoszonego powództwa Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności rozstrzygnął kwestię posiadania przez pozwaną legitymacji biernej. Stwierdził, że o istnieniu czy też braku legitymacji procesowej decyduje prawo materialne związane z konkretną sytuacją będącą przedmiotem sporu między stronami. Strona ma legitymację procesową wówczas, gdy na podstawie przepisów prawa materialnego jest uprawniona do występowania w określonym procesie cywilnym w charakterze powoda lub pozwanego, to jest gdy z wiążącego strony procesu stosunku prawnego wynika zarówno uprawnienie powoda do zgłoszenia konkretnego żądania, jak również obowiązek pozwanego do jego spełnienia. Legitymacja procesowa stanowi przesłankę materialnoprawną, sąd dokonuje oceny jej istnienia w chwili orzekania co do istoty sprawy (wyrokowania), a brak legitymacji procesowej – czynnej bądź biernej – prowadzi do oddalenia powództwa.

Powódka występując z roszczeniem o zapłatę odszkodowania nie wykazała według Sądu Rejonowego, że pozwana była obowiązana do zapewnienia bezpiecznego użytkowania dachu w ramach zadań powierzonych jej w związku z umową zarządu nieruchomością – co było niezbędne dla stwierdzenia posiadania przez pozwaną legitymacji procesowej biernej w procesie z art. 416 k.c.

Po pierwsze bowiem jedynym dokumentem mogącym świadczyć o powstaniu po stronie pozwanej obowiązków związanych z zarządem nieruchomością była według Sądu Rejonowego umowa o zarządzanie nieruchomością wspólną z 31 sierpnia 2010 r. zawarta miedzy pozwaną a Wspólnotą Mieszkaniową ul. (...) w S.. Dokument ten w § 2 formułuje szeroki katalog obowiązków zarządcy nieruchomości. Jednakże katalog ten nie obejmuje obowiązku odśnieżania dachu budynku, czy też budowy płotków przeciwśniegowych.

Sąd Rejonowy przyjął w oparciu o przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali jak i na podstawie szczegółowego uregulowania wskazanych wyżej obowiązków pozwanej w umowie o zarządzanie, że wszelkie naprawy, które wiązały się dla wspólnoty z dodatkowymi kosztami, musiały mieć oparcie w stosownej uchwale członków wspólnoty mieszkaniowej. Pozwana bez podjęcia stosownej uchwały nie mogłaby samodzielnie podjąć decyzji o montażu jakichkolwiek elementów na dachu budynku. Wnioski te potwierdzają zeznania E. L., która wskazała, iż na dzień powstania szkody pozwana była wyłącznie zarządcą działającą na podstawie umowy zlecenia. Wyjaśniła również, że pozwana jeszcze przed zdarzeniem mogła i zgłosiła wspólnocie fakt braku płotków przeciwśniegowych.

Sąd Rejonowy dalej stwierdził, że z treści art. 61 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane wynika obowiązek zapewnienia bezpiecznego użytkowania obiektu w razie wystąpienia czynników atmosferycznych, jednak nie powoduje to automatycznego przejścia wszystkich wymienionych obowiązków na zarządcę. Z literalnego brzmienia przepisu, a w szczególności, z użytego w treści przepisu spójnika „lub”, wynika iż obowiązki i odpowiedzialność w zakresie zarządu nieruchomością mogą być dzielone pomiędzy Wspólnotę Mieszkaniową (właściciela) a zarządcę, któremu powierzono jedynie część obowiązków, jak to zresztą miało miejsce na gruncie niniejszej sprawy. Roszczenia powódki związane z nieprawidłowym zabezpieczeniem dachu, nie powinny być zatem – według Sądu Rejonowego - kierowane do pozwanej, albowiem nie miała ona wpływu na rzeczywisty zakres remontu i sposób zabezpieczenia dachu.

Tym samym, już z uwagi na brak biernej legitymacji procesowej strony pozwanej Sąd Rejonowy uznał, że powództwo podlegało oddaleniu. Jeżeli powołano zarządcę należy każdorazowo badać zakres umowy o zarządzenie. Umowa dołączona do akt przedmiotowej sprawy nie daje według Sądu pierwszej instancji podstaw do przyjęcia, że obowiązku z art. 61 pkt 2 Prawa budowlanego spoczywały na pozwanej.

Niemniej jednak, nawet gdyby uznać, że pozwana była biernie legitymowana w sprawie, to powódka i tak nie wykazała winy organu osoby prawnej po stronie pozwanej i to zarówno w znaczeniu obiektywnym, jak i subiektywnym. Przez winę w znaczeniu obiektywnym należy rozumieć zachowanie niezgodne z przepisami prawa. W uzasadnieniu pozwu powódka powołała się na kilka nieprawidłowości po stronie pozwanej. Po pierwsze, okoliczność, że brzegowa cześć dachu nie była wyposażona w płotki przeciwśniegowe. Po drugie, że pod nieruchomości, część chodnika bezpośrednio przylegająca do nieruchomości wspólnoty mieszkaniowej przy ul. (...) w S. jest przeznaczona do parkowania samochodów i nie ma zakazów parkowania samochodów. Po trzecie nie odśnieżnie dachu, z którego osunął się śnieg.

W ocenie Sądu Rejonowego potrzebny w sprawie był dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność, tego, czy nieruchomość, którą pozwana zarządzała była bezpieczne użytkowana w rozumieniu art. 61 pkt 2 Prawa budowlanego. Biegły wypowiedzieć się powinien, czy płotki przeciwśniegowe, których nie było w dacie szkody, były rzeczywiście przyczyną osunięcia się śniegu. Czy gdyby takie płotki przeciwśniegowe były zamontowane, wówczas śnieg nie osunąłby się na samochód powoda. Dalej wskazać należy, że w aktach brak dowodu na to, że miejsce położenia parkingu czy też oznakowanie ulicy obok nieruchomości, przy ul. (...) w S. uzależnione było od jakikolwiek decyzji pozwanej. Stąd nie sposób przypisać jej odpowiedzialności za szkody spowodowane tymi okolicznościami. W ocenie Sądu Rejonowego przepis art. 61 pkt 2 Prawa budowlanego nie daje podstaw do nałożenia adresata wyrażonej w nim normy obowiązku odśnieżania dachów spadzistych. Trudno sobie wyobrazić w jaki sposób takie odśnieżanie miałoby nastąpić. W przypadku dachów spadzistych może być mowa o usuwaniu zwisających z niego sopli lodu czy tez nawisów śnieżnych, natomiast zatrzymanie śniegu, czy też uniemożliwienie mu nagłego osunięcia może być realizowane przez płotki przeciwśniegowe. Sąd Rejonowy nie miał w tym zakresie pewności, albowiem nie posiada wiadomości specjalnych, a powód nie wnosił o dowód z opinii biegłego, aby tą okoliczność potwierdzić.

Kontynuował Sąd Rejonowy, że powód nie wykazał, aby po stronie organu osoby prawnej, można było mówić o winie w znaczeniu subiektywnym. Wina subiektywna sprowadza się ona do postawienia sprawcy zarzutu, że w konkretnych okolicznościach umyślnie bądź na skutek lekkomyślności ewentualnie niedbalstwa nie dołożył należytej staranności, jakiej można wymagać od niego w danej sytuacji. W przypadku bezprawnego zaniechania, to jest niewykonania ciążącego na sprawcy obowiązku należytą staranność ustalać należy w oparciu o zasadę wyrażoną w art. 355 k.c. Jedynym zaniechaniem które w ocenie Sądu można być oceniać z punktu widzenia odpowiedzialności sprawcy, jest brak płotków przeciwśniegowych. W ocenie Sądu zarzutu braku tych płotków nie można postawić pozwanej, bo zgodnie z umową decyzja w zakresie ich montażu do niej nie należała, pozwana informowała natomiast zarząd wspólnoty o konieczności wykonania płotków.

Sąd Rejonowy nawiązał też do art. 185 ustawy z dnia z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w wersji obowiązującej w dniu 15 grudnia 2012 r., zgodnie z którym zakres uprawnień i obowiązków zarządcy wynika z przepisów ustawy, z przepisów odrębnych ustaw oraz z umowy o zarządzanie nieruchomością. Umowa o zarządzenia nieruchomością nie ceduje na pozwaną w przedmiotowej sprawie obowiązku montaży płotków przeciwśniegowych. Przesłuchana w charakterze pozwanej E. L. zeznała, że wskazywała zarządowi wspólnoty na brak płotków przeciwśniegowych przed zdarzeniem. Podniosła, że dach był na gwarancji. Że wykonanie płotków przeciwśniegowych do duży koszt, wobec czego konieczna była w tym zakresie uchwała wspólnoty. E. L. podała, że zgłaszała ten fakt zarządowi wspólnoty – Pani S..

W ocenie Sądu Rejonowego zeznania E. L., podobnie jak przesłuchanych w sprawie świadków były wiarygodne, jako spójne konsekwentne. Strona powodowa na okoliczność zakresu uprawnień E. L. oraz wykonywania przez nią obowiązków zarządcy nie przedstawiła żadnego dowodu przeciwnego. Nie było więc przesłanek do kwestionowania wiarygodności zeznania pozwanej. Strona powodowa mogła chociażby naprowadzić dowód z zeznać świadka E. S., co mogłoby wyjaśnić wolę drugiej strony umowy o zarządzenie z dnia 31 sierpnia 2010 r. oraz potwierdzić lub zaprzeczyć treści zeznań E. L.. Takiego dowodu powódka jednak nie naprowadziła.

Sąd Rejonowy podniósł także, że powódka nie wykazała wysokości szkody. W warunkach niniejszej sprawy wykazaniu uzasadnionego kosztu naprawy uszkodzonego pojazdu służyć powinna opinia osoby posiadającej wiedzę specjalistyczną. Zakwestionowanie twierdzeń strony powodowej przez pozwaną, co miało miejsce w niniejszej sprawie, powoduje, że Sąd nie będzie mógł dokonać ustaleń faktycznych (wymagających wiadomości specjalnych) zgodnych z tymi twierdzeniami bez przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego. Wskazał, że na gruncie szkód komunikacyjnych bogate orzecznictwo wypracowało szereg czynników w oparciu o które należy ustalać zakres szkody w pojeździe samochodowym. Na wysokość szkody mają wpływ, zastosowane do naprawy części oryginalne, zamienne, wiek pojazdu, ustalenie, czy naprawa pojazdu przywróci pojazd do stany sprzed szkody, czy naprawa pojazdu np. przy zastosowaniu części oryginalnych doprowadzi do wzrostu wartości pojazdu, czy też do spadku tej wartości. Na koszty naprawy składa się również robocizna, którą w ramach szkody należy przyjmować według stawek średnich. W ocenie Sądu pomiędzy zdarzeniem wywołującym szkodą, a wysokością szkody ustaloną w oparciu o fakturę wystawioną przez zakład naprawiający pojazd nie ma bezpośredniego związku przyczynowego. Związek ten przerwany jest bowiem przez działania osoby trzeciej – zakładu wykonującego naprawę pojazdu i wynegocjowaną z tym zakładem ceną naprawy. Nie sposób przyjąć, że odpowiedzialny za szkodę powinien ponieść koszty robocizny bez względu na stawkę za roboczogodzinę ustaloną przez poszkodowanego z naprawiającym pojazd. Powyższe mogłoby doprowadzić do nadmiernej odpowiedzialności sprawcy szkody. W tym celu konieczne jest przyjęcie stawek średnich, co również wymaga stosownych wyliczeń przez biegłego sądowego. Ponadto, skoro pozwana kwestionowała wysokość szkody, tym samym kwestionowała zakres materiałów użytych do jej naprawienia. Siłą rzeczy na wysokość szkody ilość materiałów ma bezpośredni wpływ. Również biegły sądowy powinien się wypowiedzieć, czy wszystkie materiały użyte do naprawy pojazdu a wskazane w fakturze (k. 26) były potrzebne aby naprawić uszkodzony pojazd.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uznał, że powództwo podlega oddaleniu. O kosztach orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Powódka przegrała proces w całości. Na koszty poniesione przez pozwaną składało się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w stawce minimalnej – 1200 zł (§ 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu), powiększone o opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka, która zaskarżyła wyrok w całości. Zarzuciła naruszenia przepis postępowania, to jest art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pozwana nie ma legitymacji biernej, że powódka nie wykazała istnienia po stronie pozwanej obowiązku zapewnienia bezpiecznego użytkowania dachu, że zaniechanie odśnieżania dachu było zawinione, że powódka nie wykazała wysokości szkody, choć przedstawiła faktury, z których ta wysokość wynika, że powódka nie wykazała istnienia obowiązku pozwanej w zakresie odśnieżania dachu budynku, nadto poprzez błędne ustalenie, że obowiązek odśnieżania dotyczy jedynie dachów płaskich, błędne przyjęcie, że pozwana nie miała siły sprawczej do przeprowadzenia odśnieżania dachu budynku, a jej działania były zgodne z umową i wystarczające.

Zarzuciła także naruszenie prawa materialnego, to jest art. 54 k.c. poprzez przyjęcie, że umowa o zarządzanie nieruchomością położoną w S., ul. (...) wyłącza odśnieżanie budynku z „obowiązku utrzymania porządku i czystości terenu nieruchomości”; art. 65 § 1 k.c. w zw. z art. 61 pkt 2 Prawa budowlanego poprzez niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że na pozwanej spółce nie spoczywały obowiązku wynikające z wymienionego przepisu, oraz że odśnieżanie zgodnie z tym przepisem miało dotyczyć jedynie dachów płaskich; poprzez niezastosowanie art. 185 w zw. z art. 184 ustawy o gospodarce nieruchomościami w zakresie ustalenia obowiązków pozwanej jako profesjonalnego zarządcy obiektu budowlanego do zapewnienia, dochowując należytej staranności bezpiecznego użytkowania oraz eksploatacji obiektu w razie wystąpienia czynników zewnętrznych oddziałujących na obiekt.

Uwzględniając powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanej kwoty dochodzonej pozwem oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Uzasadniła, że pozwanej nie można przypisać legitymacji biernej, bowiem z żadnego z przepisów umowy o zarządzanie, zawartej ze wspólnotą mieszkaniową, nie wynikał obowiązek pozwanej polegający na odśnieżaniu dachu budynku wspólnoty. Dach nie stanowi urządzenia budynku, nadto zleceniobiorca nie mógł podejmować jakichkolwiek czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, bez zgody właścicieli wyrażonej w uchwale. Pozwana stwierdziła także, że istotne jest to, iż dach budynku wspólnoty jest spadzisty, a więc taki, z którego śnieg usuwa się samoczynnie, bowiem nie ma możliwości jego usunięcia, a gdy na dachu zalegają większe warstwy śniegu, to od użytkowników chodnika można oczekiwać zwiększonej ostrożności. Według pozwanej, nie mogła ona zapobiec osunięciu się śniegu z dachu.

Niezależnie od powyższego, powódka zdaniem pozwanej nie wykazała przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, a więc winy pozwanej, jak również wysokości szkody.

Interwenient uboczny również wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powódki na rzecz interwenienta zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Podniósł przede wszystkim brak legitymacji biernej pozwanej, a nadto że odśnieżanie dachów innych niż płaskie nie jest możliwe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

W niniejszej sprawie podstawowe znaczenie ma badanie legitymacji biernej strony pozwanej. Zdają się to rozumieć strony procesu oraz interwenient uboczny. Słusznie też tej kwestii szczególną uwagę poświęcił Sąd Rejonowy.

Brak legitymacji biernej pozwanej niweczyłby znaczenie pozostałych ustaleń, a więc co do okoliczności powstania szkody, za którą odszkodowania domaga się powódka, a także ustalenia, czy poszkodowana przyczyniła się do jej powstania.

Chodzi niewątpliwie o legitymację w znaczeniu materialnym, a więc ocenę, czy w oparciu o umowę, w związku z którą powódka łączyła w pozwie roszczenie o naprawienie szkody, której doznała, zawartą pomiędzy pozwaną a wspólnotą mieszkaniową budynku, z którego zsunięcie się śniegu tą szkodę spowodowało, pozwana miała obowiązek zapewnienie utrzymania budynku przy ulicy (...) w S. w taki sposób, żeby dbać o odśnieżanie dachu tego budynku, albo w inny sposób zabezpieczenie przed osuwaniem się śniegu na teren pod budynkiem.

Co do zagadnienia odpowiedzialności strony pozwanej za szkodę w aspekcie winy za spadek śniegu z dachu budynku, pod którym parkował pojazd poszkodowanej, a także istnienia obowiązku pozwanej, jako zarządcy, o odśnieżanie dachu tego budynku, w apelacji przedstawiono zarówno zarzuty odnoszące się do przepisów prawa materialnego, jak i przepisów procedury cywilnej. W związku z tym, że sprawa legitymacji procesowej, choć podlega badaniu z zachowaniem procedury postępowania sądowego, jest zagadnieniem prawa materialnego, kwestionowanie przyjęcia tej legitymacji, albo odmowy takiego przyjęcia, musi odnosić do przepisów prawa materialnego.

W istocie zatem zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. dotyczące oceny dowodów w postaci umowy o zarządzanie z dnia 31 sierpnia 2010 roku pomiędzy skarżącą a Wspólnotą Mieszkaniową nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), dotyczą wykładni tej umowy, a więc zagadnienia prawa materialnego, przede wszystkim w aspekcie art. 65 § 2 k.c., co zresztą skarżąca przyznała odnosząc się w jednym z zarzutów do interpretacji tej umowy.

Nie można tedy zarzucić w omawianym aspekcie Sądowi Rejonowemu błędnej oceny dowodów, skoro dowód w postaci wzmiankowanej umowy jest dokumentem prywatnym, a przez to stanowi o treści w nim zawartej oraz o identyfikacji osób, które ten dokument wystawiły, co nie budziło wątpliwości, ani nie było sporne, nie zaś o ich interpretacji. Sprawa interpretacji, a w szczególności ustalenia, czy obowiązek dbania o dach wymienionego wyżej budynku w warunkach zimowych, poprzez usuwanie nadmiaru śniegu z tego dachu, bądź dbanie o to, aby ten śnieg nie zsuwał się samoczynnie powodując szkody obejmujące osoby lub mienie poza budynkiem, jest zagadnieniem prawa materialnego, a więc zastosowaniem tych przepisów które określają obowiązki właścicieli lub zarządców budynków, zaś w zakresie szczegółowych unormowań umownych, przepisów Kodeksu cywilnego o oświadczeniach woli.

Trzeba od razu powiedzieć, że także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez „pominięcie, że istniejące w tym okresie opady śniegu wymuszały na rozsądnie myślących kierowcach obowiązek zachowania choć minimum reguł ostrożności i zachowania należytej staranności przy parkowaniu” odnosi się do kwalifikacji materialnoprawnej ustalonego zachowania pozwanej w aspekcie jej odpowiedzialności za szkodę oraz ewentualnego przyczynienia się poszkodowanej do jej powstania (powyższe również w kontekście twierdzeń pozwanej przedstawionych w odpowiedzi na apelację, co do obowiązków zachowania ostrożności przez użytkowników chodników).

Reasumując tą część rozważań należy stwierdzić, że większość spośród zarzutów apelacji, niezależnie od towarzyszących im odniesień do poszczególnych przepisów prawa, jest w istocie zarzutami odnoszącymi się do norm prawa materialnego. Jest to o tyle istotne, że badania podstawy prawnej rozstrzygnięcia jest obowiązkiem sądu odwoławczego niezależnie od tego, czy i jakie zarzuty odnoszące się do prawa materialnego zostaną przedstawione w apelacji, natomiast sąd odwoławczy związany jest zarzutami naruszenia procedury, a więc może badać zastosowanie przepisów postępowania tylko w tym zakresie, który został wskazany w apelacji (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55).

Pozostając przy zarzutach naruszenia przepisów postępowania, z których wszystkie odwołują się do art. 233 § 1 k.p.c. należy zatrzymać się przy tych spośród nich, które obejmują kwestionowanie możliwości dokonania zabezpieczenia dachu budynku, którego dotyczył zarząd strony pozwanej, przed zsunięciem się z niego śniegu, a przez to zapobieżenia powstaniu szkody wobec innych osób lub mienia. Trzeba przyznać, że stwierdzenie niemożliwości odśnieżenia tego budynku, zostało dokonane przez Sąd Rejonowy na podstawie znajdujących się w materiale sprawy danych o tym budynku, w tym dokumentacji zdjęciowej.

Nie sposób tej oceny podzielić. Dokumentacja zdjęciowa znajdująca się w aktach sprawy, obejmująca budynek, z którego doszło do zsunięcia się zalegającego śniegu, przez co doszło do uszkodzenia pojazdu powódki, nie pozwala na przyjęcie, że odśnieżanie tego budynku nie było możliwe. Trzeba przede wszystkim zaprzeczyć twierdzeniu, że dach tego budynku jest spadzisty. Według słownika języka polskiego PWN spadzisty, to nachylony pod dużym kątem. W przypadku budynku przy ulicy (...) w S. tak nie jest. Dach ten może być określony jako pochyły, nie jest to jednak pochyłość stroma, toteż względy doświadczenia życiowego nie pozwalają przyjąć, że jego odśnieżanie nie jest możliwe.

Ocena dowodów na podstawie art. 233 § 1 k.p.c. musi respektować zasady logicznego rozumowania i względy doświadczenia życiowego. Pominięcie tych kryteriów zwykle prowadzi do błędnej, a przynajmniej dowolnej, oceny dowodów, co uzasadnia zarzut naruszenia powołanego przepisu. O ile przedmiotem badania sprawy przez sąd jest ustalenie stanu faktycznego, co ma miejsce zawsze wtedy, gdy co do faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy toczy się spór, naruszenie granic swobody oceny dowodów zwykle ma wpływ na treść rozstrzygnięcia sprawy. Również w niniejszej sprawie przyjęcie, że odśnieżanie dachu budynku, którego zarządcą była pozwana, nie było możliwe, skutkowało nieprawidłową oceną, że zabezpieczenie dachu przed zsunięciem się śniegu nie należało do obowiązków pozwanej, jako wykraczające poza zwykły zarząd, a więc wymagające zgody wyrażonej uchwałą wspólnoty.

Przyjęcie ustalenia o niemożliwości odśnieżania dachu wymienionego budynku doprowadziło też do przypisania zbyt dużego znaczenia potrzebie zamontowania płotków dachowych, jako koniecznego warunku zapobieżenia zsuwaniu się śniegu. Choć nie sposób zaprzeczyć, że montaż takich płotków byłby przy tym dachu wskazany właśnie w aspekcie takiego utrzymania dachu, które zabezpiecza przed niebezpieczeństwem powstania szkody związanej z jego wadliwym utrzymywaniem, nie sposób przyjąć, że właściwe i dokonywane w odpowiednim czasie odśnieżanie dachu nie dałoby tego samego efektu. Nie sposób też zaprzeczyć, że bieżące odśnieżanie budynku w warunkach zimowych jest czynnością zwykłego zarządu, nawet gdy wymaga posłużenia się firmą specjalistyczną.

Należy się zgodzić także z zarzutem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w sprawie oceny Sądu Rejonowego, że powódka nie wykazała wysokości szkody. Powódka przedłożyła dokument (fakturę), z którego wynika poniesienie kosztów naprawy pojazdu uszkodzonego w wyniku osunięcia się śniegu budynku, którego zarząd sprawowała pozwana. Z faktury przedstawionej przez powódkę wynika, że koszt naprawy dotyczy elementów zewnętrznych pojazdu, co ewidentnie wskazuje na związek naprawy ze szkodą, której doznała powódka w wyniku wymienionego zdarzenia. Z kolei w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana jedynie zaprzeczyła wykazaniu przez powódkę wysokości szkody, natomiast nie wskazała, które pozycje faktury przedłożonej przez powódkę budzą wątpliwości co do związku z powstałym uszkodzeniem, ani nie przedłożyła własnej kalkulacji szkody. Nie wystarczy zaprzeczyć dowodom na okoliczność wysokości kosztów, których zwrotu dochodzi strona w procesie, niezbędne jest wskazanie, czego dokładnie dotyczy zaprzeczenie, z jakich przyczyn i w oparciu o jakie dane, wreszcie przedstawić stanowisko obejmujące własne wyliczenie kosztów. W niniejszej sprawie takich danych pozwana nie przedstawiła, choć nie budziło wątpliwości, że do uszkodzenia pojazdu powódki doszło w okolicznościach wskazanych w pozwie.

Wracając do sprawy legitymacji biernej pozwanej w niniejszej sprawie, należy zacząć od tego, że już samo brzmienie firmy tej pozwanej, a także przedmiot jej działalności wskazują, że zawierając umowę z Wspólnotą Mieszkaniową nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), pozwana podjęła się czynności zarządcy tej nieruchomości w szerokim zakresie. Odpowiada to powszechnej praktyce powierzania przez wspólnoty mieszkaniowe bieżącego zarządzania nieruchomościami wspólnot, a więc dbania o ich stan techniczny, bieżące utrzymanie, remonty, naprawy, itp. Dotyczy tego § 2 umowy z dnia 31 sierpnia 2010 roku, który przy tym nie określa w sposób wyczerpujący czynności, do których zobowiązana była pozwana, bowiem użyty został w tym przepisie zwrot „między innymi”. Nie można się wobec tego zgodzić z przyjęciem, że postanowienia § 2 powołanej umowy ograniczają obowiązki pozwanego zarządcy jedynie do czynności wprost wymienionych w tym przepisie.

Tym samym zachodzi podstawa do odmiennej oceny w zakresie legitymacji biernej pozwanej, niż dokonana przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Pozwana była w zakresie czynności, których zaniechanie bądź nieprawidłowe wykonanie, doprowadziło do szkody, za którą powódka domaga się odszkodowania, zarządcą w rozumieniu art. 61 ustawy Prawo budowlane, a więc obowiązanym do czynności wymienionych w art. 61 pkt 1 i 2 powołanej ustawy. Trzeba dodać, że obowiązki zarządu wspólnoty w rozumieniu powoływanego w apelacji art. 21 ustawy o własności lokali należy kwalifikować jako dokonywanie czynności prawnych w sprawach innych niż objęte zawartą z zarządcą umową na podstawie art. 18 ust. 1 powołanej ustawy a w szczególności dotyczących uchwał określonych w art. 22 ustawy.

Należy też stwierdzić, że o wywiązaniu się przez pozwaną z obowiązku należytego utrzymania obiektu w warunkach zimowych, zwłaszcza w obrębie dachu, z którego spadł śnieg doprowadzając do uszkodzenia pojazdu powódki, nie mogą świadczyć same tylko ustne zgłoszenia wspólnocie mieszkaniowej potrzeby zamontowania płotków przeciwśniegowych na dachu budynku, o którym zeznawała prezes zarządu pozwanej. Abstrahując od tego, że pozwana nie wskazała dat tych zgłoszeń, ani okoliczności ich przedstawienia, trzeba zauważyć, że pozwana nie wnioskowała o podjęcie uchwały we wskazanym zakresie przez wspólnotę mieszkaniową, choćby podczas corocznego zebrania członków wspólnoty. Z powołanego zeznania wynika także, że pozwana miała świadomość obowiązku zapewnienia utrzymania dachu budynku przy ulicy (...) w warunkach zimowych, o czym świadczy choćby przyznanie podejmowania czynności w postaci usuwania nawisów śnieżnych lub sopli (k. 146). Nie sposób uznać, że inne czynności utrzymania dachu, niż wymienione, już pozwanej nie obciążały.

Reasumując należało uznać, że zachodzi odpowiedzialność pozwanej za szkodę w pojeździe powódki. Wbrew przedstawionej przez Sąd Rejonowy wykładni art. 415 k.c., jako niedotyczącego osób prawnych, należy stwierdzić, że przepis ten stanowi podstawę prawną odpowiedzialności pozwanej w niniejszej sprawie. Niewątpliwie zaniechanie utrzymania budynku, którego pozwana sprawowała zarząd, w sposób prowadzący do tego, że doszło do osunięcia się śniegu z dachu tego budynku, przez co uszkodzony został pojazd powódki, nastąpiło z powodu niedbalstwa pozwanej, jako podmiotu zobowiązanego do dbałości o należyte utrzymanie budynku. Powódka wykazała wysokość szkody, przedkładając fakturę określającą koszt jej usunięcia. Zgodnie z art. 363 § 1 k.c. powódka miała prawo domagać się zasądzenia kwoty stanowiącej równowartość tych kosztów.

Mając na uwadze powyższe należało zmienić zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty dochodzonej pozwem z odsetkami ustawowymi od dnia następnego po dniu wskazanym w wezwaniu do zapłaty tej kwoty (art. 455 k.c.), a od 1 stycznia 2016 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 481 k.c.), oraz zasądzenie na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, obejmujących opłatę sądową oraz koszty zastępstwa radcy prawnego, obejmujące wynagrodzenie na podstawie § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, oraz opłatę skarbową od udzielonego mu pełnomocnictwa.

Powódce, jako wygrywającej proces w postępowaniu apelacyjnym, należą się też od pozwanej koszty tego postępowania. Orzekając o nich na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. należało przyznać je zgodnie z art. 99 k.p.c. w zw. 98 § 3 k.p.c., a więc uwzględniając opłatę od apelacji oraz koszty zastępstwa radcowskiego zgodnie ze stawkami wynikającymi z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

(...) P. A. G.