Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w IV Wydziale Karnym – Odwoławczym

w składzie:

Przewodniczący: SSO Piotr Gerke ( spr. )

Sędziowie: SSO Sławomir Jęksa

SSO Dariusz Śliwiński

Protokolant : prot. sąd . M. W.

przy udziale Prokuratora Prok. Rej. Magdaleny Kęsy-Pietrus

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2016 r.

sprawy P. C. ,

oskarżonego z art. 286§1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...)z siedzibą w P.

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. z dnia 20 listopada 2015 r., sygn. akt III K 591/15,

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

II.  zasądza od oskarżyciela posiłkowego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 20,- zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym oraz wymierza mu opłatę za II instancję w wysokości 120,- zł.

D. Ś. P. S. J.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 listopada 2015 r., sygn. akt III K 591/15, Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P. uznał P. C. za winnego tego, że w okresie od 18 kwietnia 2003 r. do dnia 17 czerwca 2003 r. w P., działając w krótkich odstępach czasu i w z góry powziętym zamiarze oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wprowadzając w błąd pracownika firmy (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. co do zamiaru zapłaty, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wymienionej spółki w ten sposób, że dokonał od niej zakupu z odroczonym terminem płatności komputera I. (...) o wartości 1891,00 zł, notebooka I. (...) o wartości 1860,50 zł, torby P. o wartości 84,18 i projektora S. (...) o wartości 7869,- zł (łącznie 11.704,68 zł), a następnie, pomimo wydania mu opisanego towaru, nie uiścił jego ceny w umówionym terminie – tj. przestępstwa z art. 286§1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 286§1 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k. wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, jej wykonanie na podstawie art. 69§1 i 2 k.k. i art. 70§1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k. warunkowo zawieszając na okres 2 lat próby. Oskarżony został też obciążony kosztami sądowymi (k. 612 akt).

Apelację od tego wyroku wywiódł pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego – (...)z siedzibą w P. , zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego – naruszenie art. 72§1 pkt 8 k.k. przez jego niezastosowanie, polegające na niezobowiązaniu oskarżonego przez Sąd I instancji do wykonania nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Poznaniu w dniu 12 marca 2004 r. (sygn. akt XII GNc 12258/03), a także obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia – naruszenie art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej, mylnej, sprzecznej z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego oceny zebranych w sprawie dowodów, polegającej na przyjęciu przez Sąd I instancji, że ponieważ oskarżyciel posiłkowy nie ma możliwości dochodzenia należności z wyroku cywilnego na drodze postępowania egzekucyjnego z uwagi na upływ 10-letniego terminu przedawnienia, to nie można również „ swoistymi tylnymi drzwiami wprowadzać rozwiązania, które nadal nakazywało faktyczną egzekucję tego roszczenia”.

Podnosząc te zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zaostrzenie wymierzonej kary i zobowiązanie oskarżonego dodatkowo na podstawie art. 72§1 pkt 8 k.k. do wykonania obowiązku wynikającego z prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Poznaniu w dniu 12 marca 2004 r. (sygn. akt XII GNc 12258/03) w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji (k. 631-637).

Obrońca oskarżonego w pisemnej odpowiedzi na apelację domagał się utrzymania w mocy zaskarżonego wyroku i uznania apelacji oskarżyciela posiłkowego za „ oczywiście bezzasadną” (k. 705-706).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego była nie tylko wadliwie skonstruowana (aktualne pozostają wcześniejsze uwagi Sądu Okręgowego odnośnie dopuszczalności podnoszenia zarzutu obrazy prawa materialnego przy przepisie przewidującym instytucję fakultatywną, a nie obligatoryjną – k. 581v), ale też okazała się niezasadna – choć Sąd Okręgowy nie mógł jej uznać zgodnie z żądaniem obrońcy za „ oczywiście bezzasadną”, gdyż przepis art. 457§2 k.p.k. przewidujący w przeszłości taką instytucję nie obowiązuje od 1 lipca 2015 r.

Na wstępie podkreślić trzeba, iż Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a w szczególności zrealizował wskazania Sądu Okręgowego w Poznaniu, zawarte w wyroku z dnia 15 lipca 2015 r., sygn. akt IV Ka 853/15, a dotyczącego precyzyjnego ustalenia, jaka była rzeczywista wysokość szkody wyrządzonej przestępstwem i czy doszło do jej naprawienia. Podkreślić w tym miejscu trzeba, iż poglądów wyrażonych w tym wyroku nie można jednak – co zdaje się sugerować apelujący – traktować jako wiążącego polecenia wydania przez Sąd Rejonowy wyroku określonej treści (tu: zawierającego postulowany przez oskarżyciela obowiązek z art. 72§1 pkt 8 k.k.), albowiem Sąd II instancji nie może naruszać zasady swobody jurysdykcyjnej Sądu I instancji.

Ustalenia Sądu Rejonowego co do wysokości należności oskarżonego względem pokrzywdzonej spółki – także z uwzględnieniem dokonanych przez oskarżonego wpłat – uznać należy za w pełni prawidłowe. W ich świetle nie może budzić wątpliwości, iż oskarżony pomimo dokonania wpłaty kwot 11.260,39 zł i 486,36 zł, w istocie nie naprawił szkody w zakresie należności głównej, bowiem wpłaty te pokrzywdzona spółka zaliczyła na poczet zwrotu kosztów procesu i odsetki. Nietrafne jest tu stanowisko obrońcy wyrażone w odpowiedzi na apelację, że doszło do spłacenia należności głównej, gdyż taka była intencja oskarżonego przy dokonywaniu ww. wpłat. Jak bowiem zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 211/03, LEX nr 182076, „ art. 451 § 1 zd. 2 k.c. stosuje się również wtedy, gdy dłużnik spełniający świadczenie ma wobec wierzyciela tylko jeden dług złożony z należności głównej i odsetek. Oznacza to, że w razie istnienia tylko jednego długu, to wierzyciel ma prawo zadecydować, czy wpłatę dłużnika zalicza na należność główną czy na należności uboczne. Dłużnik jest tym oświadczeniem związany, a zatem nawet jeżeli dłużnik, przy istnieniu jednego tylko długu składającego się z należności głównej i należności ubocznych, spełniając świadczenie, stwierdzi, że spłaca należność główną, wierzyciel nie jest tym związany i może zaliczyć wpłatę na należności uboczne, w tym odsetki ”.

Za zbędne dla przedmiotu procesu uznać natomiast należy rozważania Sądu Rejonowego co do tego, czy doszło do upływu 10-letniego terminu przedawnienia z art. 125§1 k.c., uniemożliwiającego wykonanie orzeczenia cywilnego odnośnie obowiązku naprawienia szkody w drodze przymusowej egzekucji, a w związku z tym – także rozważania co do kwestii obejścia tego przepisu przez oskarżyciela posiłkowego. Choć rozważania te wydają się być nietrafne w świetle zarzutów apelującego i dołączonych do apelacji dokumentów wskazujących na przerwanie biegu tego terminu, to okoliczność ta w istocie nie ma znaczenia dla oceny trafności rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie nieorzekania obowiązku, o którym mowa w art. 72§1 pkt 8 k.k.

Przeciw orzeczeniu obowiązku postulowanego w apelacji stoi cel przepisu art. 72§1 pkt 8 k.k. Sąd Rejonowy słusznie dostrzegł, iż obowiązek określonego postępowania w okresie próby, o którym mowa w tym przepisie, ma służyć zapobieżeniu popełnienia przez oskarżonego ponownie przestępstwa, a w niniejszej sprawie nie sposób takiego celu wskazać. Sąd meriti słusznie zwraca uwagę na fakt, iż od przestępstwa minęło już 13 lat (12 lat w chwili orzekania w I instancji) i w tym czasie oskarżony nie wszedł w konflikt z prawem, tak więc niewątpliwie mamy do czynienia ze zdarzeniem incydentalnym w życiu oskarżonego. Co więcej, skoro oskarżony w toku postępowania dobrowolnie dokonał wpłaty kwoty ponad 11.000 zł na poczet zobowiązania (choć z uwagi na określony wcześniej sposób zaliczenia tej wpłaty przez wierzyciela de facto nadal nie uregulował całości dochodzonej od niego kwoty), to tym bardziej nie można mówić, że konieczne jest dodatkowe indywidualnoprewencyjne oddziaływanie względem niego. Polemika z tymi twierdzeniami zawarta w apelacji sprowadza się do prostej negacji i jako taka jest całkowicie nieskuteczna. Trzeba jedynie podkreślić, iż nienaprawienie całości szkody wyrządzonej przestępstwem, choć niewątpliwie naganne, samo w sobie nie jest jednak przestępstwem i stąd nie można wnioskować, że nienaprawienie całości szkody przez oskarżonego wskazuje na możliwość popełnienia przez niego przestępstwa w przyszłości, a przecież właśnie zapobieżeniu temu ma służyć wspomniany środek probacyjny.

Na marginesie tylko zauważyć wypada, iż choć Sąd Okręgowy w poprzednim orzeczeniu w niniejszej sprawie wskazał na funkcję kompensacyjną procesu karnego, to w przypadku instytucji z art. 72§1 pkt 8 k.k. na pierwszym miejscu znajduje się funkcja prewencyjna – zapobieganie powrotowi oskarżonego do przestępstwa i tę funkcję ma realizować orzeczenie obowiązku na podstawie tego przepisu, a w niniejszej sprawie nakładanie tego obowiązku na oskarżonego jest, jak wskazano to wyżej, zbędne dla osiągnięcia takiego celu.

W niniejszej sprawie orzeczenie tego obowiązku jest tym bardziej niecelowe, iż – jak wynika z twierdzeń apelującego – roszczenie wynikające z orzeczenia sądu cywilnego nie jest wcale przedawnione, tak więc nie ma formalnych przeszkód do dochodzenia przez pokrzywdzonego zapłaty nieuiszczonej części zobowiązania w drodze egzekucji komorniczej. Oskarżyciel posiłkowy jako pokrzywdzony nie jest więc pozbawiony środków ochrony prawnej i nie ma potrzeby wzmacniania tej ochrony poprzez stosowne działania sądu karnego.

Reasumując, wobec oskarżonego nie można orzec obowiązku naprawienia nieuiszczonej szkody w oparciu o przepis art. 46§1 k.k. z uwagi na klauzulę antykumulacyjną (obecnie art 415§1 zd. 2 k.p.k.), a orzeczenie obowiązku z art. 72§1 pkt 8 k.k., choć formalnie zgodnie z poglądami orzecznictwa może sprowadzać się do zobowiązania oskarżonego do wykonania orzeczenia innego sądu (por. m. in. postanowienie SN z 10 grudnia 2014 r., IV KK 219/14, OSNKW 15/5/44), w niniejszej sprawie było niecelowe. Nie orzekając o tym, Sąd Rejonowy należycie uzasadnił swoje stanowisko i Sąd Okręgowy nie widzi podstaw do ingerencji w nie – nie dostarcza ich w szczególności apelujący. Uznać zatem należy, iż Sąd Rejonowy zastosował prawidłową reakcję na popełnione przez oskarżonego przestępstwo i przyjętej probacji nie ma potrzeby wzmacniać w sposób wskazany w apelacji.

Mając to wszystko na uwadze, jak również nie dopatrując się z urzędu żadnej z okoliczności wskazanych w art. 439 i 440 k.p.k., Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze orzeczono zgodnie z art. 636§1 k.p.k. Koszty te obejmują ryczałt za doręczenia w postępowaniu odwoławczym w kwocie 20,- zł oraz opłatę, wymierzoną stosownie do treści art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 49 poz. 223 ze zm.) z uwzględnieniem stopnia złożoności niniejszej sprawy.

D. Ś. P. S. J.