Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2016 r. w Gdańsku

sprawy R. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie pisemnej interpretacji

na skutek apelacji R. F.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 kwietnia 2016 r., sygn. akt IV U 139/16

uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G..

SSA Maria Sałańska - Szumakowicz SSA Jerzy Andrzejewski SSA Barbara Mazur

Sygn. akt III AUa 1283/16

UZASADNIENIE

W dniu 15 stycznia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wydał decyzję, w której uznał za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku ubezpieczonego R. F. z dnia 26 listopada 2015 roku o wydanie pisemnej interpretacji dotyczącej obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że aby stwierdzić możliwość zmniejszenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne koniecznym jest wykazanie, iż ubezpieczony z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej deklaruje najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18 ust. 8 i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz, iż z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego. W opisanym przypadku ubezpieczony nie wykazał, iż powyższe warunki zostały spełnione.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony sformułował szereg zarzutów dotyczących nieprawidłowego postępowania organu, przytoczył zarazem szeroko orzecznictwo dotyczące przedmiotu interpretacji. Nadto wniósł o zwrot kosztów korespondencji. Odwołujący powołał się m.in. na pismo, które zostało wydane w innej sprawie oraz na poprzednią decyzję, od której wniósł odwołanie, skierowane następnie do sądu. Polemizował również z ustaleniami organu rentowego.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania, przywołując dotychczasową argumentację.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2016 roku oddalił odwołanie. Swoje rozstrzygnięcie Sąd ten oparł na następujących ustaleniach faktycznych i prawnych.

R. F. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą PHU (...) w R.. W dniu 26 listopada 2015 roku złożył w organie rentowym wniosek o wydanie pisemnej interpretacji dotyczącej ubezpieczonego prowadzącego działalność gospodarczą (bezsporne), podlegającemu obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu (bezsporne), dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, posiadającemu ustalone prawo do renty w stopniu lekkim. Przedmiotem interpretacji miał być przepis art. 18 ust. 9 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie dotyczącym możliwości obniżenia przez ubezpieczonego jako płatnika składek za miesiąc grudzień 2015 roku składki w wymiarze proporcjonalnym za okres przebywania na zwolnieniu lekarskim.

Pismem z dnia 23 grudnia 2015 roku organ rentowy, w trybie art. 64 § 2 k.p.a. w zw. z art. 10 ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wezwał ubezpieczonego do wskazania czy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej deklaruje najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18 ust. 8 i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i czy z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego. W dniu 2 stycznia 2015 roku ubezpieczony skierował pismo do organu rentowego, w którym zarzucił ZUS Oddział w G. próbę uchylenia się od wydania interpretacji. Zaznaczył, że w przypadku niewydania interpretacji we wskazanym terminie wystąpi na drogę sądową z powodu niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie lub inne roszczenia. W dniu 15 stycznia 2016 roku organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Sąd Okręgowy wskazał, iż z przykładu wskazanego przez R. F. (będącego płatnikiem składek) we wniosku o wydanie interpretacji należy wnosić, że zgodnie z jego zapatrywaniem, sam fakt uzyskania przez niego zaświadczenia lekarskiego o niezdolności do pracy upoważnia go do obniżenia składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym ta niezdolność ma miejsce. W ocenie Sądu I instancji takie stanowisko jest nieprawidłowe. Sąd ten podkreślił, iż w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i art. 83d ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych, w sprawach o wydanie interpretacji, ZUS nie jest uprawniony do prowadzenia postępowania wyjaśniającego stan faktyczny (zaistniały bądź przyszły), będącego przedmiotem interpretacji wnioskodawcy. Jedynie sam wnioskodawca
jest uprawniony i zobowiązany do przedstawienia stanu faktycznego w stopniu umożliwiającym wydanie interpretacji przez organ rentowy. Ubezpieczony nie udzielił wymaganego przez organ rentowy w piśmie z dnia 23 grudnia 2015 roku wyjaśnienia w przedmiocie zadeklarowanej podstawy wymiaru składek oraz spełniania warunków do przyznania zasiłku chorobowego (art. 18 ust. 8-10 i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) w trakcie trwania postępowania administracyjnego. Dlatego też niemożliwe było prawidłowe ustalenie zasad obliczania składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego, wobec nieprzedstawienia przez niego w sposób wyczerpujący zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Stanowisko ubezpieczonego zawarte we wniosku o wydanie interpretacji jest więc nieprawidłowe. Sąd Okręgowy dodał przy tym, że w świetle poglądu utrwalonego w judykaturze (orzeczenie SN
z dnia 18 kwietnia 2012 roku, II UK 188/11, LEX nr 1217208; orzeczenie SA w Rzeszowie z dnia 3 lipca 2014 roku, III AUa 1349/13, LEX nr 1493876; orzeczenie SO we Włocławku z dnia
5 kwietnia 2016 roku, IV Ua 9/16, niepubl.), ubezpieczony nie może obniżyć podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, jeżeli nie zostaną spełnione przesłanki z art. 18 ust. 9 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przede wszystkim chodzi tu
o spełnianie przesłanek do uzyskania zasiłku chorobowego. Te zaś wynikają z przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Ubezpieczony nie jest uprawniony do samodzielnej oceny czy przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego. Czyni to organ rentowy decydując albo
o wypłacie zasiłku albo o odmowie przyznania prawa do zasiłku. Dopiero pozytywna dla ubezpieczonego – płatnika decyzja w przedmiocie zasiłku, uprawnia go do obniżenia składki.
W związku z powyższym Sąd Okręgowy, na podsatwie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł odwołujący zarzucając naruszenie art. 18 ust. 9
i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Apelujący wskazał, iż zawiadomienie
o terminie rozprawy w dniu 15 kwietnia 2016 roku, otrzymał dnia 11 kwietnia 2016 roku,
w związku z czym za pomocą faksu poinformował Sąd o niemożliwości czynnego uczestnictwa
w rozprawie i wystąpił o wyznaczenie innego terminu rozprawy. Odwołujący wskazał także, że po telefonicznym skontaktowaniu się z Sądem w dniu 26 kwietnia 2016 roku uzyskał informację
o wydaniu niekorzystnego dla niego wyroku. W związku z powyższym w ocenie skarżącego uniemożliwiono mu złożenie zeznań i czynne uczestnictwo w rozprawie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż skarżący co prawda podniósł zarzuty, który sugerowałyby jakoby postępowanie przed Sądem I instancji było częściowo dotknięte nieważnością, jednakże w sprawie zachodziły dalej idące przesłanki skutkujące uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., co czyniło zbytecznym czynienie rozważań w zakresie pozbawienia odwołującego prawa obrony swych praw.

Zaznaczyć trzeba, że zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie. W złożonym na podstawie art. 10 ust. 1 i 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wniosku o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorca jest obowiązany przedstawić nie tylko stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe ale też własne stanowisko w sprawie. Stan faktyczny musi mieć charakter kompleksowy, a tym samym zawierać wszystkie jego elementy, istotne z punktu widzenia możliwości oceny stanowiska wnioskodawcy. Oznacza to, że przedsiębiorca żądający udzielenia interpretacji ma obowiązek wyczerpującego przedstawienia stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego tak, aby sam mógł zająć stanowisko wobec prezentowanego stanu rzeczy, a uprawniony organ udzielić na tej podstawie jednoznacznej odpowiedzi (por. wyrok WSA w Szczecinie z 4 lipca 2007 roku,
I SA/SZ 906, LexPolonica nr 1533162; wyrok SA w Warszawie z dnia 16 czerwca 2015 roku, III AUa 852/14, LEX nr 1771385). Zatem prawidłowo zredagowany wniosek o wydanie interpretacji powinien opisywać stan faktyczny, wskazywać przepisy, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne, budzące w ramach podanego stanu faktycznego wątpliwości oraz przedstawiać własne stanowisko (interpretację) podmiotu występującego z wnioskiem, celem uznania jej za właściwą i obowiązującą w ramach ustalania obciążających autora wniosku obowiązków.

W niniejszej sprawie skarżący domagał się wydania interpretacji przepisów art. 18 ust. 9
i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do sytuacji dotyczącej ubezpieczonego prowadzącego działalność gospodarczą, podlegającego obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz posiadającego ustalone prawo do, jak to określił wnioskodawca, renty w stopniu lekkim. Przy tak sformułowanym wniosku ZUS Oddział w G., działając w trybie art. 64 § 2 k.p.a., wezwał skarżącego do uzupełniania stanu faktycznego poprzez wskazanie czy wnioskodawca z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej deklaruje najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18 ust. 8 i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i czy z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego. Mimo nieuzupełnienia przez skarżącego wniosku o w/w okoliczności pozwany wydał zaskarżoną decyzję, stwierdzając, iż stanowisko wnioskodawcy jest nieprawidłowe, przy czym nie dlatego, że polegało na błędnej interpretacji przepisów, a dlatego, że nie wskazał on żądanych przez ZUS okoliczności.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, o ile do wydania interpretacji w niniejszej sprawie pozwany nie potrzebował informacji czy wnioskodawca z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej deklaruje najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18 ust. 8 i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, albowiem
w orzecznictwie przyjmuje się, że proporcjonalne pomniejszenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność nie sprowadza się do zawężenia możliwości proporcjonalnego pomniejszenia jedynie najniższej podstawy wymiaru składek, lecz tylko do wskazania, iż nawet najniższa podstawa wymiaru może ulec proporcjonalnemu obniżeniu (por. wyroki SA w Katowicach, III AUa 2177/10, Legalis nr 469635; SA w Katowicach
z dnia 29 sierpnia 2013 roku, III AUa 2257/12, Legalis nr 740665; SA w Łodzi z dnia 19 lutego 2014 roku, III AUa 705/13, Legalis nr 831429; SA w Rzeszowie, III AUa 363/14, Legalis nr 1080113; SA we Wrocławiu z dnia 20 stycznia 2015 roku, III AUa 1318/14, Legalis nr 1361151), to jednak wezwanie do wskazania przez wnioskodawcę czy z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego było w pełni uzasadnione. Stosownie bowiem do art. 18 ust. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych proporcjonalne pomniejszenie podstawy wymiaru składek może nastąpić tylko w przypadku gdy ubezpieczony przedsiębiorca były niezdolny do pracy i z tego tytułu spełniała przesłanki do przyznania zasiłku. Przedstawiony przez skarżącego stan faktyczny nie pozwalał na ustalenie czy przysługuje mu zasiłek chorobowy. Samo wskazanie, iż ubezpieczony posiada zwolnienie lekarskie nie jest równoznaczne
z posiadaniem prawa do zasiłku chorobowego.

Z tych też względów organ ubezpieczeń społecznych prawidłowo wezwał skarżącego do uzupełnienia stanu faktycznego wniosku o wydanie interpretacji. Nie mniej jednak stosownie do art. 64 § 2 k.p.a. brak wskazania przez wnioskodawcę istotnych okoliczności niezbędnych do wydania decyzji nie powinien skutkować wydaniem decyzji uznającej stanowisko skarżącego za nieprawidłowe. Zgodnie bowiem z w/w przepisem, który zresztą stanowił podstawę skierowanego do wnioskodawcy wezwania do uzupełnienia braków wniosku, jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania. Skoro zaś skarżący odmówił uzupełnienia stanu faktycznego zgłoszonego przez siebie wniosku o okoliczności, które winny wypełniać dyspozycję art. 18 ust. 9 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, to organ ubezpieczeń społecznych, nie miał podstaw do merytorycznego rozstrzygnięcia w przedmiocie zgłoszonego wniosku.

W sytuacji, gdy istnieją nieprawidłowości lub luki w postępowaniu przed organem ubezpieczeń społecznych, i gdy decyzja wydana w konkretnej sprawie nie jest poprzedzona stosownym postępowaniem wyjaśniającym, opartym na konkretnych ustaleniach i dowodach oraz zawiera sprzeczne bądź zbyt mało skonkretyzowane stwierdzenia w danej kwestii, celowym jest nie tylko uchylenie wyroku sądu I instancji, ale i poprzedzającej go decyzji organu rentowego, od której wniesiono odwołanie i przekazanie sprawy bezpośrednio organowi rentowemu do rozpoznania, stosownie do art. 477 ^14a k.p.c.

Skoro wnioskodawca nie przedstawił pełnego stanu faktycznego niezbędnego do wydania interpretacji w zakresie zastosowania przepisów art. 18 ust. 9 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, i mimo wezwania go przez ZUS do jego uzupełnienia, brak ten nie został naprawiony, to w świetle przepisu art. 64 § 2 k.p.a. wniosek skarżącego nie powinien zostać merytorycznie rozpoznany. Dlatego też Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 477 ^14a k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G..

SSA M. Sałańska-Szumakowicz SSA J. Andrzejewski SSA B. Mazur