Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie wyrokiem z dnia 14 lipca 2016 roku uwzględnił w całości powództwo wytoczone przez F. S., M. R. przeciwko (...) spółce akcyjnej w W. zasądzając kwotę 2.200 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Wyrok zapadł w sprawie, w której powodowie, jako cesjonariusze, domagali się od pozwanego zapłaty odszkodowania odpowiadającego kosztom najmu pojazdu przez poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym. Sprawca szkody korzystał z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej udzielonej przez pozwanego. Sąd ustalił, że poszkodowany wynajmował pojazd zastępczy od dnia 5 października 2009 roku do 15 października 2009 roku, rynkowa stawka czynszu to 400 zł netto, łącznie ubezpieczyciel zapłacił kwotę 2680 zł (z uprzednio zasądzoną), pozwany pozostaje więc dłużnikiem w odniesieniu do kwoty 2200 złotych.

Sąd uznał za nieuzasadniony zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie odsetek ustawowych od roszczenia głównego za okres do 2012 roku stwierdzając, że odsetki mają charakter akcesoryjny i przedawniają się wraz z przedawnieniem należności głównej, bez konieczności odrębnego przerywania biegu przedawnienia w stosunku do nich. Odrębność biegu przedawnienia odsetek powstaje po zaspokojeniu roszczenia głównego, co w niniejszej sprawie nie nastąpiło. W dacie wniesienia pozwu termin przedawnienia jeszcze nie upłynął, a pozew spowodował kolejną przerwę. Odsetki za opóźnienie zasądzono od po upływie 30-dniowego terminu od dnia zgłoszenia roszczeń.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez pozwanego, w części dotyczącej zasądzenia odsetek ustawowych za okres od 22 listopada 2009 roku do 1 listopada 2012 roku oraz w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

⚫

nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczenia odsetkowego powodów za okres od 22 listopada 2009 roku do 1 listopada 2012 roku, co stanowi o naruszeniu przez Sąd przepisu art. 118 k.c. w związku z 117 § 2 k.p.c.;

⚫

naruszenie art. 379 k.c., który dzieli zarówno dług, jak i wierzytelność podzielną na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest wierzycieli albo dłużników w sytuacji, w której powodowie domagali się zasądzenia żądanej kwoty na zasadzie solidarności wierzycieli, zaś z treści żadnego z przepisów taka solidarność nie mogła być wywiedziona, zaś Sąd Rejonowy dodatkowo pominął w swoim orzeczeniu aspekt solidarności wierzycieli i zasądził dochodzoną kwotę na rzecz obu powodów nie oddalając jednocześnie powództwa w żadnym zakresie.

Skarżący domagał się zmiany wyroku w punkcie I. przez oddalenie powództwa w zakresie żądania zasądzenia odsetek liczonych od kwoty 2.200 zł za okres od 22 listopada 2009 roku do dnia 1 listopada 2012 roku. Domagano się także zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu zgodnie z postulowanym przez pozwanego uwzględnieniem zasady solidarności wierzycieli, faktu, że każdy z powodów domagał się zasądzenia na swoją rzecz całej dochodzonej kwoty, zaś Sąd Rejonowy powinien był zasądzić 1/2 dochodzonej kwoty na rzecz każdego z powodów.

Powodowie domagali się oddalenia apelacji i zasądzenia zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

1.  Apelacja jest bezzasadna. Ponowne rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym, wyrażające się w ponownym ustaleniu stanu faktycznego i ocenie zasadności roszczenia na podstawie prawa materialnego prowadzi do wniosków analogicznych, jak przedstawione przez Sąd I instancji. Sąd Odwoławczy przyjmuje ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny za własne ustalenia, bez konieczności ponownego jego przytaczania.

2.  Apelacja przedstawia stanowisko, zgodnie z którym roszczenie o odsetki i o należność główną wykazują daleko idącą niezależność przejawiającą się także w odniesieniu do przerwy biegu terminu przedawnienia, co ma nie pozostawać w sprzeczności z akcesoryjnością roszczenia odsetkowego. Na kanwie tak wyrażonego stanowiska powstaje kwestia, czy czynność wywołująca przerwę biegu terminu przedawnienia roszczenia głównego wywołuje ten skutek także wobec roszczenia o odsetki, niejako automatycznie, bez konieczności dokonywania tej czynność odrębnie w stosunku do roszczenia o odsetki. Innymi słowy, czy akcesoryjność jest tak daleko idąca, że przerwa biegu terminu przedawnienia roszczenia głównego oznacza jednocześnie przerwę biegu terminu przedawnienia roszczenia o odsetki.

3.  Należy przyjąć pogląd, że akcesoryjność dotyczy jedynie powstania odsetek, następnie uzyskują one już samoistny byt prawny i dzielą los wierzytelności głównej tylko wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi. Powstanie prawa do odsetek jest ściśle związane z istnieniem zobowiązania głównego, uprzednie istnienie zobowiązania pieniężnego jest niezbędnym warunkiem powstania roszczenia o odsetki za opóźnienie. Nieważność zobowiązania głównego wyklucza możliwość powstania prawa do odsetek. Odsetki w momencie powstania nie mają samodzielnego bytu i wywodzą się wprost od sumy głównej, w stosunku do której są procentowo (ułamkowo) określone i jako takie nie mogą mieć innego charakteru niż suma główna (por. uzasadnienie uchwała Połączonych Izb Cywilnej i Administracyjnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 1981 roku, V PZP 3/81). W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 roku (III CZP 42/04) przyjęto, że akcesoryjność roszczeń o odsetki za opóźnienie wyraża się uzależnieniem ich powstania od istnienia niespełnionego w terminie roszczenia o świadczenie pieniężne (roszczenia głównego). Przyjmuje się, że nie ma teoretycznie przeszkód, aby ich los był niezależny od losu roszczenia głównego. Wiele regulacji prawnych daje wyraz takiej niezależności, na przykład uregulowania dotyczące terminów przedawnienia roszczeń akcesoryjnych. Z drugiej strony Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na rozwiązania oparte na założeniu o zależności roszczeń akcesoryjnych od roszczenia głównego także po ich powstaniu. Przykładami takich rozwiązań są art. 451 § 1 zdanie drugie k.c., pozwalający wierzycielowi zaliczyć to, co przypada na poczet danego długu przede wszystkim na związane z tym długiem zaległe należności uboczne, art. 466 zdanie pierwsze k.c., łączący z pokwitowaniem zapłaty długu domniemanie uiszczenia należności ubocznych, oraz art. 509 § 2 k.c., przewidujący przejście na cesjonariusza wraz z wierzytelnością pieniężną roszczenia o zaległe odsetki.

4.  Należy zatem sformułować zasadę, że akcesoryjność przejawia się co od zasady w chwili powstania roszczenia o odsetki, a wynika z uzależnienia powstania roszczenia o odsetki od powstania roszczenia o należność główną. Dalsza akcesoryjność (zależność) obu roszczeń wynika już ze szczególnego przepisu. Niezależność obu roszczeń po ich powstaniu pozwala na sformułowanie tezy, że czynność prawna dotycząca roszczenia o należność główną nie wywołuje jednocześnie skutków w sferze roszczenia o odsetki, chyba że istnieje norma prawa wprowadzająca taki skutek.

5.  Dochodzenie roszczenia o odsetki jest niezależne od dochodzenia roszczenia głównego. Wierzyciel może dochodzić najpierw roszczenia głównego, a dopiero później roszczenia o odsetki. Trafnie wskazuje apelujący, że w odniesieniu do przerwy biegu terminu przedawnienia nie ma normy prawnej wprowadzającej skutek przerwy przedawnienia roszczenia o odsetki, jeżeli dokonano czynności skutkującej przerwą przedawnienia roszczenia głównego. W rezultacie możliwe jest przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę należności głównej i jednocześnie nieprzerwanie terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek. Oba roszczenia przedawniałyby się w właściwych dla siebie terminach, ponieważ nie ma już praktycznych podstaw, akcentowanych w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 roku (III CZP 42/04), według której roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego z art. 554 k.c. Pogląd lansowany w apelacji pozornie uzasadnia przedstawiony zarzut, jednak należy go umiejscowić w okolicznościach sprawy.

6.  Możliwe jest wszczęcie postępowania o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w odniesieniu do roszczenia głównego albo także w zakresie odsetek, łącznie z należnością główną. Pierwsza sytuacja skutkowałaby jedynie przerwą przedawnienia roszczenia głównego. Należy więc ocenić, czy zawezwanie do próby ugodowej w rozpoznanej sprawie przerwało bieg terminu przedawnienia jedynie w zakresie roszczenia głównego. We wniosku o zawezwanie do próby ugodowej powodowie opisali stosunek prawny, z którego ma wynikać roszczenie, proponując pozwanemu zapłatę odszkodowania w określonej wysokości, nie odnosząc się wprost do prowadzenia negocjacji w odniesieniu do roszczenia o odsetki. Przyjmując rozumowanie oparte na zasadach doświadczenia życiowego, nie sposób przyjąć, aby kwestia odsetek miała zostać pozostawiona na uboczu i powodowie mieliby negocjacjami objąć jedynie zapłatę należności głównej. Wniosek ten jest uzasadniony obserwacją obrotu gospodarczego i może być przyjęty za pewny przez każdego jego uczestnika. We wniosku nie ma mowy o odsetkach za opóźnienie, jednak musiałby to oznaczać, że powodowie nie domagają się odsetek, więc w ogóle zrzekli się roszczenia tym przedmiocie. Pomijając, że takie zachowanie jest oczywiście niespotykane, należy zaakcentować również argument natury materialnoprawnej, mianowicie wierzyciele jednostronną czynnością prawną zrzekliby się roszczenia o odsetki, a jest to dług, którego wygaśnięcie możliwe jest jedynie na podstawie zawarcia z dłużnikiem umowy o zwolnienie z długu (art. 508 k.c.). Żaden przepis nie ustanawia domniemania zrzeczenia się odsetek w razie dochodzenia przez wierzyciela roszczenia głównego z ich pominięciem, co podkreśla się w doktrynie. Stosownie do art. 56 k.c., czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. W rozpoznanej sprawie należy przyjąć, że mimo, że we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, nie wymieniono wprost roszczenia o odsetki, to jednak ustalone zwyczaje wynikające z obserwacji obrotu gospodarczego oraz zasady współżycia społecznego nakazują przyjąć, że powodowie nie zrezygnowali z roszczenia o odsetki, nie zrzekli się tego roszczenia, w braku innych sformułowań we wniosku - zamierzali negocjacjami ugodowymi objąć także roszczenie o odsetki. W rezultacie wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, w którym literalnie jedynie odniesiono się do roszczenia głównego, a nie zawarto oświadczenia o rezygnacji z negocjacji w odniesieniu do roszczenia o odsetki, dotyczy również roszczenia o odsetki, ponieważ skutek taki nadaje temu wnioskowi art. 56 k.c. W konsekwencji, w rozpoznanej sprawie wniosek o zawezwanie do próby ugodowej przerwał termin przedawnienia roszczenia o odsetki co – mimo trafnych poglądów prawnych apelującego – decyduje o bezzasadności zarzutu naruszenia art. 118 k.c. w związku z 117 § 2 k.p.c.

7.  W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 379 k.c. - solidarność wspólników spółki cywilnej została ustanowiona ustawowo, kiedy występują jako dłużnicy. Wierzytelność pieniężna, będąca przedmiotem rozpoznanej sprawy, jest dochodzona przez powodów jako wspólników spółki cywilnej, więc należy do majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej i stanowi przedmiot wspólności łącznej do czasu rozwiązania spółki (art. 863 i 196 k.c.). (...) spółki cywilnej nie jest legitymowany do dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego wspólników tej spółki (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2011 roku, III CZP 130/10). W polskim prawie nie ma przepisów zastrzegających solidarność wierzycieli, a między aktywami i pasywami spółki cywilnej występują zasadnicze różnice. Od chwili rozwiązania spółki z mocy art. 875 § 1 k.c. do wspólnego majątku wspólników stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, z zachowaniem przepisów art. 875 § 2 i § 3 k.c. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2004 roku (IV CK 12/03) stwierdzono, że wierzytelność pieniężna, stanowiąca składnik majątku wspólnego dopiero po rozwiązaniu spółki cywilnej, może być dochodzona przez byłego wspólnika w części odpowiadającej jego udziałowi w tym majątku, bez względu na stanowisko pozostałych wspólników. Przed rozwiązaniem spółki cywilnej norma art. 379 k.c. nie ma zastosowania - występuje kilku wierzycieli, ale każdy z nich ma prawo do całej wierzytelności, inny jest status wierzytelności, więc dług nie może dzielić się na części. Przepisy regulujące status majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej mają charakter szczególny w odniesieniu do normy ogólnej regulującej podzielność świadczenia. Żaden z powodów nie jest oczywiście wierzycielem w zakresie długu pozwanego w udziale po 50%, co wynika z istoty majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej. Prawidłowo Sąd I instancji nie zamieścił rozstrzygnięcia o solidarności powodów, ponieważ nie jest to uzasadnione przepisem prawa. Trafnie nie zasądzono na rzecz każdego z powodów połowy dochodzonej wierzytelności. Sąd I instancji nie naruszył zatem art. 379 k.c. Sugerowane przez pozwanego oddalenie powództwa w zakresie połowy dochodzonego roszczenia w odniesieniu do każdego z powodów jest błędnym poglądem.

8.  Oddalenie powództwa jest rozstrzygnięciem Sądu, które jest wymieniane przez Kodeks Postępowania Cywilnego, jednak nie znalazło normatywnej definicji. Rozstrzygnięcie to jest zarezerwowane dla wysłowienia różnic między procesową decyzją Sądu a żądaniem, które wywołują negatywną zmianę w interesach strony. W odniesieniu do powództwa - kiedy dochodzi do rozbieżności między żądaniem powództwa, a rozstrzygnięciem Sądu i kiedy rozbieżność ta tworzy interes prawny dla zaskarżenia orzeczenia, innymi słowy, kiedy jest niekorzystna dla powoda. Sytuacja taka nie występuje w rozpoznanej sprawie; interesy powodów nie zostały naruszone przez to, że Sąd nie zamieścił rozstrzygnięcia negatywnie ustosunkowując tego się do żądania określenia powodów jako wierzycieli solidarnych. Żaden interes prawny powodów nie został naruszony, z ich punktu widzenia rozstrzygnięcie Sądu zastrzegające albo niezastrzegające solidarność są jakościowo tożsame, ponieważ jest oczywiste, że powodom należy się tylko jedno zasądzone świadczenie, które wejdzie w skład majątku wspólnego. Nie sposób również dopatrzyć się negatywnych konsekwencji takiego rozstrzygnięcia dla pozwanego, w szczególności, jak wynika z uprzedniej argumentacji, rozstrzygnięcie to pozostaje zupełnie indyferentne dla decyzji w przedmiocie kosztów procesu. Po prostu powodowie wygrali proces w całości, dlatego że w rozpoznanej sprawie negatywne rozstrzygnięcie Sądu w przedmiocie solidarności wierzycieli nie powinno przybrać formy literalnego oddalenie powództwa.

9.  Z powyższych przyczyn apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

10.  Pozwany przegrał sprawę w postępowaniu apelacyjnym w całości, zgodnie z art. 98 k.p.c. zobowiązany jest do zwrotu powodom celowych kosztów procesu, wynagrodzenia adwokata w wysokości 180 zł ustalonego na podstawie na podstawie § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1800) w brzmieniu obowiązującym do 26 października 2016 roku. Roszczenie o zwrot kosztów procesu również jest elementem majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej.

SSR (del.) (...)SSO (...)(spr.) SSO (...)