Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie, Wydział VIII Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Leon Miroszewski

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2017 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko Centrum (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w F.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 17 października 2016 r. w sprawie X GC 890/16 upr. w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych,

postanawia:

oddalić zażalenie.

Leon Miroszewski

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 17 października 2016 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum oddalił wniosek pozwanej, złożony wraz z wniesioną apelacją od wyroku z dnia 27 lipca 2016 roku, o zwolnienie pozwanej w zakresie opłaty sądowej od apelacji. Uzasadnił, że pozwana nie przedstawiła jakiejkolwiek dokumentacji podatkowej czy księgowej a ograniczyła się jedynie do przedłożenia zawiadomień o wszczęciu egzekucji oraz zajęć rachunków bankowych.

Na to postanowienie pozwana wniosła zażalenie, w którym zarzuciła naruszenie art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez ich niezastosowanie i niewezwanie pozwanej do złożenia wymaganych przez Sąd dokumentów potwierdzających niemożność poniesienia kosztów sądowych w sytuacji, gdy pozwana wniosła o zwolnienie w zakresie opłaty od apelacji. Podniosła też zarzut naruszenia art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez błędną wykładnie wyrażającą się przyjęciem, że zwolnienie od kosztów sądowych osoby prawnej obwarowane jest większymi rygorami, niż zwolnienie osoby fizycznej. Powołując się na te zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i zwolnienie jej od opłaty sądowej od apelacji.

Sąd zważył, co następuje.

Sprawa została rozpoznana w postępowaniu uproszczonym w związku z czym Sąd Okręgowy, stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. w uzasadnieniu postanowienia ograniczył się do wyjaśnienia podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Podstawę prawną wniosku pozwanej o zwolnienie jej od kosztów sądowych w postaci opłaty sądowej od apelacji w kwocie 250 zł stanowi art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 623 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie.

Sąd Rejonowy uznał, że pozwana nie zdołała wykazać podstaw zwolnienia jej od koszów, w związku z tym skarżąca stwierdziła, że należało ją wezwać do złożenia wymaganych dokumentów potwierdzających niemożność poniesienia kosztów sądowych.

Odnosząc się do tych zarzutów należy zacząć od tego, że wymaganie wynikające z art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie powinno być traktowane jako wymóg formalny pisma procesowego. Powinność wykazania okoliczności uzasadniających wniosek, a więc braku środków na koszty sądowe, jest wymaganiem merytorycznym. Polega na obowiązku podania twierdzeń i dowodów w taki sposób, aby wykazać, że strona niebędąca osobą fizyczną nie ma środków na te koszty.

Ponieważ art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie wskazuje w jaki sposób należy wykazać okoliczności stanowiące przesłankę przyznania zwolnienia od kosztów sądowych, przyjmuje się, że można tego dokonać przedstawiając jakiekolwiek dokumenty, które pozwalają określić sytuację majątkową wnioskodawcy, np. bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi z kont bankowych, raporty kasowe, deklaracje podatkowe, umowy kredytowe i pisma banku oceniające zdolność kredytową, dokumenty stwierdzające obciążenie nieruchomości hipoteką, a ruchomości zastawem, dokumenty stwierdzające wysokość zobowiązań (por. postanowienie SN z 2 kwietnia 2015 r. w sprawie I CZ 31/15).

Można na kanwie rozpoznawanego zażalenia rozważać potrzebę zarządzenia dochodzenia, o którym mowa w art. 109 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dochodzenie takie sąd może zarządzić, gdy na podstawie okoliczności sprawy lub twierdzeń strony przeciwnej powziął wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych lub z niego korzystającej. Trzeba jednak zauważyć, że owe wątpliwości muszą wiązać się z istnieniem „okoliczności sprawy” (albo twierdzeń strony przeciwnej) a więc danych, które w ogóle obrazują stan majątkowy strony. Pozwana jest spółką kapitałową, a więc spoczywają na niej obowiązki sprawozdawcze dotyczące między innymi jej sytuacji majątkowej. Powinno być oczywiste, że właśnie te dowody obrazują sytuację majątkową takiego podmiotu. Dopiero o ile budziłyby one wątpliwości, albo wymagały uzupełnienia, sąd mógłby zarządzić dochodzenie.

Skarżąca jako dowody przedstawiła zawiadomienia o zajęciu rachunków bankowych, natomiast dokumenty te dowodzą jedynie, że pozwana nie reguluje swoich zobowiązań dobrowolnie, natomiast nie wynika z nich, że nie ma ona środków na pokrycie stosunkowo niewielkiej opłaty od apelacji w niniejszej sprawie.

Zaznaczenia wymaga, że przy ocenie żądania zwolnienia od kosztów sądowych istotny jest nie tylko stan majątkowy strony w chwili rozstrzygania wniesionego wniosku o zwolnienie czy też orzekania o żądaniu, lecz także możliwość zaoszczędzenia na opłatę sądową od chwili, gdy strona musiała się już liczyć z możliwością powstania obowiązku uiszczenia opłaty (por. postanowienie SA w Krakowie z 27.02.2013 r. w sprawie I ACz 195/13). Wysokość opłaty od apelacji w niniejszym postępowaniu sprawia, iż jest wysoce prawdopodobne w świetle doświadczenia życiowego, że kwotę taką pozwana ma chociażby w kasie. Pozwana nie przedstawiła natomiast dowodu (np. w postaci raportów kasowych), że środków takich nie ma. Nie przedstawiła również dowodów pozwalających ocenić rozmiar prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, jak i uzyskiwanych przychodów, co jest niezmiernie istotne w sytuacji gdy strona będąca przedsiębiorcą właśnie z przychodów winna uiszczać opłaty sądowe, jako stanowiące koszt działalności przedsiębiorstwa.

Mając powyższe na uwadze należało uznać, że zaskarżone postanowienie, oceniając całościowo jego kontekst (wysokość opłaty sądowej, typ podmiotu ubiegającego się o zwolnienie od kosztów, a co za tym określenie dokumentów, które ze swojej istoty są miarodajne dla oceny sytuacji majątkowej wnioskującego o zwolnienie od kosztów), ostatecznie odpowiada prawu. W związku z powyższym, na podstawie art. 385 w zw. z art. 397 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. orzeczono jak w sentencji. Sąd II instancji orzekał przy tym w składzie jednego sędziego na podstawie art. 505 ¹⁰ § 1 w zw. z art. 397 § 2 zdanie pierwsze k.p.c.