Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 listopada 2016 r.

Sąd Rejonowy w Gliwicach Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Joanna Zachorowska

Protokolant: Sylwia Pordzik

Po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 listopada 2016 r. w G.

sprawy z wniosku E. Z.

z udziałem R. Z.

o podział majątku wspólnego

postanawia

1.  ustalić, że w skład majątku wspólnego E. Z. i R. Z. wchodzi:

a)  prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ul. (...) o wartości 28 800 zł (dwadzieścia osiem tysięcy osiemset złotych),

b)  prawo do działki nr (...) położonej w G. przy ul. (...) – ogródki wraz z nasadzeniami, urządzeniami i obiektami na niej znajdującymi się o wartości 8 000 zł (osiem tysięcy złotych);

2.  ustalić, że udziały w majątku wspólnym uczestników kształtują się w stosunku 0,95 części na rzecz E. Z. do 0,05 części na rzecz R. Z.;

3.  dokonać podziału majątku wspólnego E. Z. i R. Z. w ten sposób, że prawo najmu lokalu mieszkalnego opisanego w punkcie 1a niniejszego postanowienia przyznać E. Z., zaś prawo opisane w punkcie 1b niniejszego postanowienia przyznać R. Z., bez wzajemnych dopłat;

4.  przyznać od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Gliwicach na rzecz adw. J. B. kwotę 2 952 zł (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote), w tym kwotę 552 zł (pięćset pięćdziesiąt dwa złote) podatku VAT, tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej świadczonej wnioskodawczyni
z urzędu, którą to kwotę wypłacić z sum budżetowych;

5.  kosztami postępowania w sprawie obciążyć Skarb Państwa.

SSR Joanna Zachorowska

Sygn. akt I Ns 1378/15

UZASADNIENIE

E. Z. złożyła wniosek o podział majątku wspólnego jej oraz byłego męża R. Z.. Wskazała, że w skład majątku wspólnego wchodzi prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ulicy (...) oraz ogródek działkowy numer 23 położony w G. przy ulicy (...). E. Z. domagała się dokonania podziału majątku wspólnego stron w ten sposób, by prawo najmu lokalu mieszkalnego przyznać jej bez spłaty, natomiast prawo do ogródka działkowego
– uczestnikowi. Jednocześnie wniosła o zwolnienie jej od kosztów sądowych oraz ustanowienie pomocy prawnej z urzędu. Wnioskodawczyni podniosła, że małżeństwo stron od początku nie było udane, gdyż uczestnik nadużywał alkoholu, był agresywny i znęcał się fizycznie i psychicznie zarówno nad wnioskodawczynią, jak i wspólnymi dziećmi. Uczestnik nie zamieszkuje wspólnie z wnioskodawczynią i dziećmi od maja 2014 roku. Lokal przy ul. (...) w G. stanowi centrum życiowe zarówno jej i dzieci. Uczestnik swoje życie koncentruje na ogródku działkowym.

Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2015 roku Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Gliwicach zwolnił wnioskodawczynię od kosztów sądowych w całości
i ustanowił dla niej pomoc prawną z urzędu.

W piśmie procesowym z dnia 23 grudnia 2015 roku pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał, że wartość majątku stron podlegającego podziałowi wynosi 36 800 zł, przy czym kwota 8 000 zł stanowi wartość odstępnego za ogródek działkowy, a kwota 28 800 zł stanowi wartość prawa najmu lokalu mieszkalnego. Podniesiono także zarzut nierówności udziałów byłych małżonków wskazując, że uczestnik w żadnym zakresie nie przyczynił się do powstania tego majątku. W czasie trwania małżeństwa nadużywał alkoholu, znęcał się nad rodziną, nie partycypował w kosztach utrzymania rodziny i trwonił majątek wypracowany przez wnioskodawczynię. Zaciągał liczne zadłużenia, które spłacać musiała następnie wnioskodawczyni. W konsekwencji, udział wnioskodawczyni w majątku wspólnym wynieść powinien 95 %, a uczestnika 5 %. W związku z tym na rzecz wnioskodawczyni należy zasądzić kwotę spłaty w wysokości 6 020 zł.

Wyznaczony dla wnioskodawczyni pełnomocnik z urzędu wniósł
o przyznanie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego oświadczając, iż koszty te nie zostały uiszczone w żadnej części.

Na rozprawie w dniu 14 września 2016 roku wnioskodawczyni oświadczyła, iż z tytułu podziału majątku wspólnego nie chce otrzymać żadnej spłaty. Żąda jedynie przyznania jej prawa najmu, zaś uczestnikowi prawa do ogródka działkowego.

W piśmie procesowym z dnia 21 września 2016 roku wnioskodawczyni wyjaśniła, że uczestnik zakończył pracę w O. w 2010 roku, skąd został zwolniony dyscyplinarnie ze względu na problemy alkoholowe. W 2008 roku uczestnik otrzymywał wynagrodzenie za pracę w kwocie 1 867,74 zł, z której około 800 zł było przez niego przeznaczane na utrzymanie domu oraz czwórki wspólnych dzieci. Zdarzało się, że uczestnik wymuszał na wnioskodawczyni zakup alkoholu z sumy przekazywanej na utrzymanie domu. Wnioskodawczyni była zmuszona zaciągać pożyczki w celu pokrycia podstawowych potrzeb rodziny. Pozostałą część wynagrodzenia uczestnik przeznaczał na własne wydatki jak alkohol i papierosy. Wszystkie zaciągnięte pożyczki były spłacane jedynie przez wnioskodawczynię. Nawet w okresie, w którym uczestnik był jeszcze zatrudniony, rodzina wnioskodawczyni korzystała ze wsparcia opieki społecznej. W związku z ciągłym brakiem środków na utrzymanie rosły kolejne zadłużenia, które wnioskodawczyni starała się spłacać. E. Z. była także zagrożona utratą miejsca zamieszkania, ale ostatecznie na skutek wyłącznie jej działań zachowała najmowany lokal i doprowadziła do rozłożenia obciążającego go zadłużenia na raty. Działania wnioskodawczyni spowodowały także zachowanie prawa do ogródka działkowego, za którego utrzymanie ponosiła określone kwoty.

Uczestnik R. Z. nie zajął żadnego stanowiska w sprawie, nie stawił się na żadnym z wyznaczonych terminów posiedzenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

E. Z. i R. Z. zawarli związek małżeński w dniu 26 grudnia 1993 roku. Wyrokiem zaocznym z dnia 26 lutego 2015 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach rozwiązał małżeństwo stron przez rozwód z winy R. Z.. Orzeczenie uprawomocniło się
2 kwietnia 2015 roku. E. Z. i R. Z. nie zawierali umów majątkowych.

W skład ich majątku wspólnego weszło prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ulicy (...) o wartości 28 800 zł oraz prawo do działki numer (...) położonej w G. przy ulicy (...)-ogródki wraz z nasadzeniami, urządzeniami i obiektami na niej znajdującymi się o wartości 8 000 zł.

Mieszkanie liczy około 40 m ². Znajduje się na jedenastym piętrze budynku. Miesięczny czynsz wynosi 231,04 zł.

Na działkę zainteresowani czynili nakłady w postaci nasadzeń. Znajduje się tam murowana altana z jednym pokojem i kuchnią. Za budynkiem jest toaleta, do której doprowadzono kanalizację. W okresie od wiosny do jesieni dostępna jest na działce bieżąca woda.

/okoliczności bezsporne, a nadto dowody: wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Gliwicach, sygn. I RC 354/14
w aktach związkowych o sygn. I RC 354/14 (k. 139 akt) wraz z ustaleniem daty jego prawomocności (k. 152), aneks do uchwały w sprawie przydzielenia działki w użytkowanie (k. 14), decyzja
w sprawie przydziału działki (k. 16), uchwała nr 2/2004 (k. 17), deklaracja członkostwa (...) (k. 18 – 19), umowa najmu nr (...) (k. 20 – 21), zaświadczenie (...) (k. 70), przesłuchanie wnioskodawczyni (k. 77 – 78v, 100)/

Z małżeństwa E. Z. i R. Z. pochodzi czworo dzieci, w tym dwoje małoletnich, których wychowaniem zajmuje się E. Z.. To jej powierzono pełnię władzy rodzicielskiej względem małoletnich. E. Z. zajmuje wraz z dziećmi lokal mieszkalny przy ulicy (...), z którego R. Z. został eksmitowany wyrokiem rozwodowym, a następnie wymeldowany. W lokalu tym nie ma żadnych rzeczy R. Z., nie dysponuje on także kluczem do mieszkania. Jest to jedyny lokal,
w którym E. Z. i jej dzieci mogą zamieszkać. Stamtąd dzieci mają blisko do szkoły.

W okresie od wiosny do jesieni na działce mieszka R. Z.. W czasie zimowym przeprowadza się do mieszkania kolegi. E. Z. nie dysponuje kluczami do altany na działce i nie posiada na niej żadnych swoich rzeczy.

W okresie małżeństwa zainteresowanych E. Z. pracowała lub otrzymywała zasiłek dla bezrobotnych, natomiast R. Z. w latach 1993 – 2011 nie miał pracy przez okres roku. Pobierał wówczas zasiłek dla bezrobotnych. Do 2011 roku R. Z. uczestniczył w życiu rodziny – czasami gotował, wspólnie z żoną chodził na działkę.

Małżeństwo E. Z. i R. Z. od początku było trudne, gdyż uczestnik nadużywał alkoholu i bił żonę. Kiedy stracił pracę w 2011 roku w zakładach (...), jego problemy z alkoholem zaczęły się pogłębiać. W kolejnych latach pracował dorywczo. Obecnie nigdzie nie jest zatrudniony.

R. Z. decydował o tym, na co będą przeznaczane pieniądze z budżetu domowego. Nawet w latach, w których R. Z. miał pracę, E. Z. starała się o wsparcie finansowe z opieki społecznej dla swoich dzieci. Często korzystała z pożyczek na pokrycie podstawowych potrzeb. Zdarzało się, że R. Z. wymagał, by E. Z. dawała mu pieniądze z otrzymywanego przez nią wynagrodzenia na alkohol i papierosy. W przeciwnym razie groził żonie pobiciem. Po utracie pracy w 2011 roku R. Z. w ogóle nie interesował się utrzymaniem rodziny. Wszystkie obowiązki domowe wykonywała wyłącznie E. Z..

Po alkoholu uczestnik stawał się agresywny – niszczył sprzęty domowe i meble, wyzywał i bił swoją żonę. Z czasem swoją agresję wyładowywał także na starszych dzieciach. To stało się przyczyną, dla której R. Z. został skazany wyrokiem karnym za znęcanie się psychiczne i fizyczne nad rodziną.

E. Z. borykała się z problemami finansowymi – spłacała kilka zaciągniętych pożyczek, także przez męża. R. Z. nie przekazywał jej zasądzonych na rzecz dzieci alimentów. Z uwagi na zadłużenie w opłatach za najmowany lokal groziła wnioskodawczyni utrata mieszkania. E. Z. podjęła starania, dzięki którym spłaciła zadłużenie w ratach. Dzięki regularnym wpłatom utrzymała także prawo do działki.

Od kwietnia 2014 roku E. Z. ponosi samodzielnie opłaty za lokal.

/okoliczności bezsporne, a nadto dowody: wyrok Sądu Rejonowego w Gliwicach w sprawie o sygn. III K 833/14 (k. 6), akt oskarżenia (k. 7), postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia (k. 8), ugoda z dnia 23 stycznia 2013 roku (k. 13), wykaz składników opłat za mieszkanie (k. 72), zaświadczenia z banków (k. 73 – 74), pismo (...) (k. 75), rachunek za naprawę pralki (k. 76), przesłuchanie wnioskodawczyni (k. 77 – 78v, 100)/

E. Z. ma 43 lata. Pracuje jako sprzątaczka, otrzymując miesięczne wynagrodzenie w kwocie 1 320 zł netto. Oprócz tego otrzymuje po 400 zł na każde z dzieci
z funduszu alimentacyjnego. Pobiera zasiłek rodzinny w kwocie 407 zł oraz 1 000 zł na dwoje dzieci w ramach programu „500 +”.

Wnioskodawczyni zamieszkuje wspólnie z czwórką dzieci, z czego dwoje najmłodszych uczęszcza do szkoły podstawowej, a dwoje starszych uczy się w technikum i studiuje.

/okoliczności bezsporne, a nadto dowód: przesłuchanie wnioskodawczyni (k. 77 – 78v, 100)/

Powyższy stan faktyczny został ustalony w całości jako bezsporny. Znajdował on także pełne potwierdzenie w treści wymienionych wyżej wiarygodnych dokumentów oraz zeznań wnioskodawczyni, które Sąd ocenił jako logiczne i spójne.

Sąd zważył, co następuje

Zgodnie z treścią przepisu art. 31 § 1 k.r.o., w brzmieniu obowiązującym w dacie ustania między zainteresowanymi wspólności majątkowej, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Majątkowa wspólność małżeńska istniała pomiędzy E. Z. i R. Z. od dnia 26 grudnia 1993 roku do dnia 2 kwietnia 2015 roku, kiedy to uprawomocnił się wyrok orzekający ich rozwód.

W okresie trwania związku małżeńskiego uczestnicy nabyli do majątku wspólnego prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ulicy (...) oraz prawo do działki nr (...) położonej w G. przy ulicy (...)-ogródki wraz z nasadzeniami, urządzeniami i obiektami na niej znajdującymi się. Według stanu na dzień prawomocności wyroku rozwodowego a cen aktualnych wartość prawa najmu lokalu wynosiła 28 800 zł, zaś prawa do działki wraz ze znajdującymi się na niej nasadzeniami
i obiektami 8 000 zł. Skład majątku wspólnego stron i wartość jego poszczególnych składników nie był sporny.

Wnioskodawczyni w swoim wniosku zaproponowała podział majątku wspólnego, któremu uczestnik nie sprzeciwił się. Sąd uznał żądanie za zasadne. Dlatego też wnioskodawczyni przyznane zostało prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ulicy (...), a uczestnikowi prawo do działki nr (...) przy ulicy (...)-ogródki w G..

Lokal mieszkalny przy ulicy (...) jest centrum życiowym wnioskodawczyni i czwórki dzieci uczestników postępowania. E. Z. nie dysponuje tytułem prawnym do innej nieruchomości, w której mogłaby zamieszkać wraz z dziećmi. Wnioskodawczyni sprawuje realną pieczę nad lokalem, ponosi koszty jego utrzymania i dba o zachowanie jego substancji. W lokalu tym uczestnik nie zamieszkuje od kwietnia 2014 roku – został z niego eksmitowany na mocy wyroku rozwodowego, a następnie wymeldowany. Uczestnik nie dysponuje kluczem do lokalu, nie przechowuje w nim żadnych swoich rzeczy.

R. Z. koncentruje swoje życie na działce nr (...) położonej przy ulicy (...). Tam zamieszkuje w okresie od wiosny do jesieni. W okresie zimowym przeprowadza się do kolegi. Jako jedyny dysponuje kluczami do działki i znajdującej się na niej altany.

W myśl przepisu art. 567 § 1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami Sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady
i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.

Wnioskodawczyni zażądała ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym
w stosunku 95 % udziału na rzecz wnioskodawczyni do 5 % udziału na rzecz uczestnika postępowania. Sąd uznał ten wniosek za zasadny. Nie kwestionował go także uczestnik.

Zasadniczo, zgodnie z treścią przepisu art. 43 § 1 k.r.o., oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże w myśl przepisów § 2 i 3 tego artykułu,
z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do budowania majątku, uwzględnia się nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu
z dnia 27 czerwca 2003 roku, w art. 43 § 2 k.r.o. ważnymi powodami są względy natury etycznej, które sprawiają, że w danych okolicznościach równość udziałów małżonków
w majątku wspólnym wyraźnie kolidowałaby z zasadami współżycia społecznego (IV CKN 278/2001, OSNC 2004, nr 9, poz. 146). Przy ocenie czy zachodzą owe ważne powody, dla których możliwe byłoby ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, Sąd rozpoznający konkretną sprawę winien badać całokształt okoliczności postępowania małżonków w trakcie trwania związku małżeńskiego.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że choć w trakcie trwania wspólności majątkowej oboje zainteresowani pracowali, to jedynie wnioskodawczyni przeznaczała całe swoje dochody na zaspokojenie potrzeb rodziny. Uczestnik jedynie partycypował w tych kosztach, przekazując określone kwoty. Nie były to sumy o stałych wysokościach. Pozostałą część wynagrodzenia przeznaczał na zakup alkoholu i papierosów. Ponadto to on w dużej mierze decydował o tym na co miały być przeznaczone pieniądze, niejednokrotnie domagając się kupowania alkoholu także z pieniędzy przeznaczonych na utrzymanie. Kiedy uczestnik stracił pracę, jego udział w kosztach utrzymania rodziny stopniowo malał. Problemy uczestnika z alkoholem zaczęły się pogłębiać. Stawał się agresywny, niszczył sprzęty, znęcał się psychicznie i fizycznie nad rodziną. Został skazany wyrokiem karnym za znęcanie się. Z czasem uczestnik przestał interesować się losami swojej rodziny, nie przeznaczał na jej utrzymanie żadnych kwot. To na wnioskodawczyni spoczął cały ciężar utrzymania. E. Z. starała się zapewnić dzieciom niezbędne minimum egzystencjalne, korzystając ze świadczeń socjalnych i pożyczek. Wnioskodawczyni własnymi staraniami wydostała się z zapaści finansowej i spłaciła wszystkie długi, także te zaciągnięte przez jej męża.

Te okoliczności legły u podstaw uznania, że żądanie ustalenia nierównych udziałów
w majątku wspólnym – w stosunku zaproponowanym przez wnioskodawczynię – jest w pełni zasadne.

Łączna wartość majątku wspólnego zainteresowanych wyniosła 36 800 zł. Uznając, iż udziały uczestników w majątku wspólnym były nierówne (95 % udziału wnioskodawczyni do 5 % udziału uczestnika), wartość udziału wnioskodawczyni w majątku wspólnym wyniosła
34 960 zł, a uczestnika – 1 840 zł. Z uwagi na stanowisko wnioskodawczyni Sąd nie zasądził spłaty na jej rzecz celem wyrównania udziałów w majątku wspólnym. E. Z. wyraźnie oświadczyła, iż z tytułu podziału majątku nie chce od uczestnika żadnych kwot. Tym stanowiskiem Sąd był związany.

Wnioskodawczyni została przyznana pomoc prawna z urzędu. Zgodnie z treścią przepisu art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze (Dz. U.
z 2015 roku, poz. 615 – j.t.) koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa. Wynagrodzenie pełnomocnika zastępującego wnioskodawczynię z urzędu ustalono na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461
– j.t.).

Jako że wnioskodawczyni została zwolniona z kosztów sądowych w całości, wywołane niniejszym postępowaniem koszty obciążyły Skarb Państwa.

Jedynie na marginesie należy dodać, że Sąd nie znalazł podstaw do ustanowienia kuratora dla uczestnika postępowania. Korespondencja wysyłana do niego była kierowana na adres zamieszkania podany przez R. Z. w momencie opuszczenia zakładu karnego we wrześniu bieżącego roku, zaś odpis wniosku wraz ze zobowiązaniem do ustosunkowania się do jego treści uczestnik odebrał osobiście.

SSR Joanna Zachorowska