Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR del. Piotr Kozłowski

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2017 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku D. P.

z udziałem Burmistrza Miasta H.

w przedmiocie odwołania od decyzji Burmistrza Miasta H. o zakazie zgromadzenia

postanawia:

1.  uwzględnić odwołanie i uchylić decyzję Burmistrza Miasta H. z dnia 20 lutego 2017r., znak: (...) o zakazie zgromadzenia;

2.  ustalić, że zainteresowani we własnym zakresie ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSR del. Piotr Kozłowski

UZASADNIENIE

Odwołaniem z dnia 21.02.2017r. D. P. zaskarżył w całości decyzję Burmistrza Miasta H. z dnia 20.02.2017r., znak: (...) o zakazie zgromadzenia, opublikowaną w Biuletynie Informacji Publicznej z dnia 20.02.2017r., godz. 12:03, zarzucając jej rażące naruszenie art. 14 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 24.07.2015r. Prawo o zgromadzeniach (Dz. U. z dnia 29.09.2015r.) oraz art. 6, 10, 79, 80, 81 k.p.a. – w związku z art. 2, 7, 31 ust. 1 i 3 oraz art. 57 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie, domagał się uchylenia decyzji w całości.

W uzasadnieniu wskazał, że zeszłoroczny marsz odbył się bez żadnych incydentów, uczestniczyło w nim ok. 180 osób, zaś w roku bieżącym zgłoszenie uwzględniało możliwą zwiększoną liczbę uczestników do ok. 500 osób, zaś organizator we własnym zakresie zobowiązał się zapewnić własne służby porządkowe. Celem zgromadzenia, wbrew twierdzeniom Burmistrza Miasta H., jest upamiętnienie żołnierzy podziemia antykomunistycznego z okazji zbliżającego się Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Planowany pokojowy przemarsz ma, więc upamiętniać postaci kluczowe dla niepodległości Polski, których wkład w walkę z komunizmem został uhonorowany przez Sejm RP ustawą ustanawiającą 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych. W ocenie odwołującego, Burmistrz nie wskazał żadnych argumentów, dlaczego zdarzenie to miałoby być wymierzone przeciwko mieszkańcom oraz na czym ma polegać naruszenie porządku publicznego w mieście. Odwołujący nie doszukał się również dowodów, że społeczności wyznania katolickiego i prawosławnego mogą sprzeciwiać się zgromadzeniu, w szczególności, gdy sam Burmistrz deklarował obawę wzięcia w nim udziału znacznej liczby uczestników. Nie sposób również przyjąć, aby zgromadzenie miało w jakikolwiek sposób naruszać odbywające się wewnątrz świątyni, znajdującej się w okolicach trasy przemarszu, nabożeństwa „w przeddzień Wielkiego Postu, gdzie wierni wraz z Kościołem proszą o wybaczenie wszystkich win i proszą o wybaczenie wszystkim, którzy świadomie lub nieświadomie, z własnej woli lub z innych przyczyn dopuścili się czynów niegodnych”. Końcowo zaakcentował, że sposób prowadzonego dotychczas w sprawie postępowania dowodowego, w szczególności ograniczanie organizatorowi prawa do zapoznania się z jego wynikami, złożenia własnych wniosków i ewentualnych wyjaśnień, a więc jednostronnie i nieobiektywnie, godzi w zasady rzetelnego postępowania administracyjnego.

W ocenie odwołującego, nie zostały wykazane jakiekolwiek przesłanki określone treścią przepisu art. 14 pkt 1 i 2 ustawy – Prawo o zgromadzeniach, uniemożliwiające odbycie się planowanego zgromadzenia, zaś decyzja odzwierciedla subiektywne odczucie Burmistrza bądź nieokreślonej bliżej grupy mieszkańców, przy zastosowaniu kryteriów uznaniowych i emocjonalnych, w oderwaniu od obowiązujących przepisów.

Uczestnik postępowania, prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy w trybie art. 16 ust. 2 ustawy – Prawo o zgromadzeniach, nie stawił się i nie zajął merytorycznego stanowiska w przedmiocie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 06.02.2017r. D. P., działając w charakterze przewodniczącego, złożył do Urzędu Miasta H. zawiadomienie o zamiarze zorganizowania w dniu 26.02.2017r., w godz. 16:00 – 19:00, zgromadzenia publicznego upamiętniającego żołnierzy podziemia antykomunistycznego z okazji zbliżającego się Narodowego Dnia Żołnierzy Wyklętych. Wskazał planowaną trasę przejścia: ul. (...) (przy Kościele pw.(...)) – ul. (...) – ul. (...) – ul. (...) (zakończenie). Przewidywaną liczbę uczestników określił na 500 osób. Dodatkowo zobowiązał się zapewnić własną ochronę służącą zapewnieniu pokojowego przebiegu zgromadzenia.

Informacja o planowanym zgromadzeniu została umieszczona w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta H..

Dowód: zawiadomienie (k.98-99), oświadczenie przewodniczącego zgromadzenia (k.100); wydruk z (...) Miasta H. (k.96);

Z ustaleń poczynionych w toku niniejszego postępowania ustalono, że w dniu 26.02.2017r., w godz. 16:30 – 19:00 w Parafii Prawosławnej (...) w H. przy ul. (...). D. odprawiane będą szczególne nabożeństwa w przeddzień Wielkiego Postu, gdzie wierni wraz z Kościołem proszą o wybaczenie wszystkich win i przebaczenie wszystkim tym, którzy świadomie lub nieświadomie, z własnej woli lub z innych przyczyn, dopuścili się czynów niegodnych.

Sprzeciw w sprawie zorganizowania zgromadzenia wyraziła również Rada Miasta H. wskazując, że ubiegłoroczne (2016r.) zgromadzenie odbyło się pod hasłem „Bury – nasz bohater”, którego sylwetka jest w mieście H. postacią kontrowersyjną, odpowiedzialną za zamordowanie 79 mieszkańców regionu.

Z informacji uzyskanych z Komendy Powiatowej Policji w H. wynika, że na dzień 16.02.2017r. nie uzyskano informacji w zakresie możliwych zagrożeń towarzyszących przedmiotowemu zgromadzeniu. Jakkolwiek marsz, który odbył się w 2016r., przebiegał inną zupełnie trasą i uczestniczyło w nim ok. 200 osób, nie odnotowano zakłóceń porządku publicznego, a wyłącznie jedno zdarzenie polegające na znieważeniu flagi państwowej RP (przestępstwo z art. 137 § 1 k.k.). Z punktu widzenia policyjnego, przedstawiona przez organizatora trasa marszu na 2017r. powoduje pewne trudności z zabezpieczeniem, zbiegając się terytorialnie i czasowo z odbywającym się nabożeństwem Przebaczenia Win, przy czym Policja już podejmuje wszelkie kroki zmierzające do przygotowania się do zgromadzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa dla osób postronnych, jak i jego uczestników.

W dniu 15.02.2017r. odbyło się spotkanie przedstawicieli Urzędu Miasta i Wnioskodawcy dotyczące ustalenia zmiany trasy i terminu zgromadzenia. D. P. nie wyraził zgody na otrzymane propozycje.

Na dzień 26.02.2017r. w (...), w godz. 19:00 – 22:30 wynajęta została sala na występ Kabaretu(...), zaś w noc poprzedzającą (25/26.02) odbędzie się Samorządowy Bal Sportu.

W liście otwartym skierowanym do Burmistrza Miasta H., Radna Miasta E. R. stanowczo sprzeciwiła się organizacji zgromadzenia – jako prowokacji wymierzonej w lokalną społeczność, pod którym podpis złożyło szereg mieszkańców H. oraz okolicznych miejscowości (538 podpisów). O swoim stanowisku poinformowała również lokalne media i prasę.

Dowód: pismo z parafii (k.86), stanowisko Rady Miasta H. (k.77), pismo z KPP w H. (k.58); protokół ze spotkania (k.65); pismo z (...) (k.57); list otwarty wraz z listą podpisów (k.24-56); wydruki z prasy (k.7-9);

Decyzją z dnia 20.02.2017r., znak: (...), opublikowaną w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta H. w dniu 20.02.2017r., godz. 12:03, Burmistrz Miasta H. zakazał organizatorowi – D. P. zorganizowania zgromadzenia w dniu 26.02.2017r. z miejscem rozpoczęcia zgromadzenia przy ul. (...) przy K. Podwyższenia Krzyża z planowaną trasą przejścia i z miejscem zakończenia zgromadzenia ul. (...) – ul. (...) – ul. (...) – ul. (...) (zakończenie).

W uzasadnieniu wskazano, iż planowane zgromadzenie spowodowało szereg emocji w społeczeństwie miasta H., ukazały się liczne artykuły w prasie oraz na portalach społecznościowych, w których wyrażano swoje stanowiska, zarówno za jak i przeciw marszowi. Medialny rozgłos wskazuje, że tegoroczny marsz spowoduje dużo większe zainteresowanie nim i tym samym wpłynie na zwiększenie się liczby uczestników. Organizacji marszu przeciwna jest społeczność obu wyznań: katolickiego i prawosławnego, istnieje też uzasadniona obawa naruszenia porządku publicznego. Burmistrz stwierdził, że planowane zgromadzenie może zagrażać życiu i zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, na co wskazuje przeprowadzone postępowanie dowodowe, w związku z czym - na podstawie art. 14 pkt 2 ustawy – Prawo o zgromadzeniach, orzeczono jak w sentencji.

Dowód: decyzja (k.4);

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie D. P. było zasadne i jako takie skutkowało uchyleniem przez Sąd zaskarżonej decyzji Burmistrza Miasta H. z dnia 20.02.2017r. o zakazie zorganizowania zgromadzenia.

Na wstępie należy z pełną odpowiedzialnością podnieść, iż w demokratycznym państwie prawa wolność stanowi jedną z naczelnych i podstawowych wartości. Jej zasadniczym atrybutem jest swoboda publicznego, nieskrępowanego wyrażania poglądów i przekonań, a także gromadzenia się w tym celu. Stwarza ona obywatelom możliwość aktywnego uczestniczenia w życiu publicznym, pozwala na realizację innych wolności i praw. W polskim systemie prawnym, organizowanie pokojowych zgromadzeń i uczestniczenie w nich zaliczone zostało do „wolności” konstytucyjnych. Stosownie bowiem do treści art. 57 Konstytucji RP państwo ma obowiązek zapewnienia możliwości realizacji tej wolności i wynikających z niej praw. Ingerencja władz publicznych ograniczająca wolność zgromadzeń jest dopuszczalna wyłącznie w sytuacjach przewidzianych ustawą. Respektując wolność zgromadzeń, treścią art. 14 ustawy – Prawo o zgromadzeniach ustawodawca usankcjonował podstawę do wydania przez organ gminy zakazu zgromadzenia publicznego, jeżeli jego cel narusza wolność pokojowego zgromadzania się, jego odbycie narusza art. 4 lub zasady organizowania zgromadzeń albo cel zgromadzenia lub jego odbycie naruszają przepisy karne (pkt 1), jak również jeżeli jego odbycie może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, w tym gdy zagrożenia tego nie udało się usunąć w przypadkach, o których mowa w art. 12 lub art. 13 (pkt 2).

Koncentrując się na przesłance z art. 14 pkt 2 ustawy – Prawo o zgromadzeniach, wskazanej jako podstawa wydanego w rozpatrywanej sprawie zakazu zorganizowania zgromadzenia, a jednocześnie podanej w odwołaniu od decyzji, zauważyć należy, że wykładnia tego przepisu uwzględniać musi wspomniane wartości i normy wyższego rzędu, wynikające z Konstytucji RP i przepisów prawa międzynarodowego. Przewidzianą w nim przesłankę zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo mienia w znacznych rozmiarach, a dalej zmierzającą do ograniczenia wolności zgromadzeń poprzez wysoce restrykcyjny zakaz ich przeprowadzenia należy interpretować - w ocenie Sądu - stosunkowo wąsko. Sąd w pełnej rozciągłości podziela stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 14.12.2005r., sygn. IV SA/Po 983/05, wprawdzie wydane na kanwie przepisów ustawy – Prawo o zgromadzeniach w dotychczasowym brzmieniu, tj. sprzed jej zmiany i nowelizacji, aczkolwiek w dalszym ciągu aktualne, iż w przypadku konfliktu konstytucyjnie gwarantowanej wolności zgromadzeń z innymi prawami, takimi jak bezpieczeństwo, porządek publiczny - wolność zajmuje pozycję równorzędną. Z powołanych względów, w orzecznictwie sądów administracyjnych (rozpatrujących przed dniem 14 października 2015 r. sprawy w zakresie odwołań od decyzji organów administracyjnych na gruncie Prawa o zgromadzeniach) konsekwentnie przyjmowano, że wynikającym z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy (odpowiednik obecnie obowiązującego przepisu art. 14 pkt 2 Prawa o zgromadzeniach) obowiązkiem organów administracji publicznej jest nie tylko formułowanie przypuszczeń co do ewentualnych zagrożeń wynikających z planowanego zgromadzenia, ale wskazanie i wnikliwa identyfikacja negatywnych aspektów zgromadzenia na tle konkretnych okoliczności sprawy. Wymaga to wykazania, iż w okolicznościach konkretnej sprawy zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia w znacznych rozmiarach ma charakter realny (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 10 stycznia 2014 r., sygn. akt I OSK 2538/13, LEX nr 1456989).

W rozpatrywanej sprawie poza sporem pozostawało, iż zawiadomienie o zgromadzeniu zawierało wszelkie niezbędne elementy wynikające z obowiązujących przepisów, wskazywało na jego pokojowy i „upamiętniający” określoną grupę osób charakter. Zachowany został przez organizatora termin oraz tryb zawiadomienia, z którego wynikało, że przewidywana liczba wynosić będzie 500 osób, która – jakkolwiek co najmniej 2-krotnie przekracza ilość zadeklarowanych uczestników zgromadzenia, również w H., z roku 2016r., nie może świadczyć o wystąpieniu uzasadnionej obawy wystąpienia zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi albo mienia w znacznych rozmiarach. Tym bardziej uwzględniając fakt, iż z akt sprawy nie wynika, jakoby Komenda Powiatowa Policji w H. (powiadomiona o chęci zorganizowania zgromadzenia) zgłosiła jakiekolwiek uwagi odnośnie zagrożenia spokoju publicznego mieszkańców H.. Jakkolwiek wskazano, że przedstawiona trasa powoduje pewne trudności z zabezpieczeniem zgromadzenia, na co treścią decyzji wskazywał Burmistrz, aczkolwiek informacja ta pozostaje „wyrwana” z szerszego kontekstu – nie mniej istotne pozostaje bowiem zapewnienie, że funkcjonariusze Policji podejmują już wszelkie kroki zmierzające do przygotowania się do zgromadzenia i zapewnienia bezpieczeństwa dla osób postronnych, jak i uczestników.

W świetle powyższego, dokonana przez Burmistrza Miasta H. ocena dotycząca zagrożenia dla życia lub zdrowia wynikającego z planowanego zgromadzenia nie znajdowała potwierdzenia w okolicznościach rozpatrywanej sprawy. Należy zgodzić się z Odwołującym, iż o spełnieniu przesłanki zagrożenia dla życia i zdrowia, warunkującej zakaz zgromadzenia, nie może decydować samo subiektywne i hipotetyczne, niepoparte jakimkolwiek materiałem dowodowym zapatrywanie Burmistrza Miasta H., części mieszkańców (podpisy pod listem otwartym Radnej, sprzeciwiającej się zgromadzeniu, złożyło ponad 500 osób, w tym również z okolicznych miejscowości, takich jak N., K. czy D.), jakoby zgromadzenie było wymierzone przeciwko mieszkańcom, którzy czują uzasadnioną obawę co do naruszenia porządku publicznego H.. Nie sposób wywieść również, aby ubiegłoroczny marsz, poza jednym incydentem, nastręczył organom państwowym trudności z zabezpieczeniem jego prawidłowego i spokojnego przebiegu, a co za tym idzie – tegoroczne zgromadzenie, przy co najmniej dwukrotnie większej, deklarowanej liczbie uczestników, a w szczególności jego przebieg miało wyczerpywać dyspozycję cytowanej wyżej regulacji art. 14 pkt 2.

Podkreślić w tym miejscu należy, że obowiązkiem organów administracji publicznej jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom uczestniczącym w zgromadzeniu. Nie jest przy tym istotne, jak kontrowersyjne w odbiorze społecznym mają być poglądy manifestowane przez uczestników zgromadzenia, pod warunkiem, że nie są one sprzeczne z obowiązującym prawem. Przy obecnym brzmieniu art. 57 Konstytucji RP stanowisko prezentowane przez organ administracji w zaskarżonej decyzji jawiło się jako sprzeczne z tym przepisem. Istota tego stanowiska prowadziłaby do uniemożliwienia realizacji wolności pokojowych zgromadzeń, których celem miałoby być prezentowanie jakichkolwiek wywołujących większe lub mniejsze emocje i kontrowersje poglądów. W kontekście konstytucyjnej wolności organizowania pokojowych zgromadzeń (art. 57 Konstytucji RP) nie jest zadaniem ani organów administracji publicznej, ani sądów analizowanie haseł, idei i treści, które nie naruszają przepisów obowiązującego prawa, a którym służyć ma zgromadzenie, z punktu widzenia własnych przekonań moralnych osób działających w imieniu organu administracji czy też sędziów zasiadających w składzie orzekającym sądu, bądź też przekonań dowolnej części społeczeństwa. Dokonywanie takich zabiegów zniweczyłoby konstytucyjną wolność pokojowych zgromadzeń, a ponadto naruszałoby przepis art. 14 punkt 2 Prawa o zgromadzeniach. Takie stanowisko, wyrażone treścią wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 maja 2006 r., sygn. akt I OSK 329/06, ONSAiWSA 2007/2/45, Sąd Okręgowy w Białymstoku aprobuje w pełnej rozciągłości i przyjmuje za własne.

Tematyka mająca być przedmiotem zgromadzenia, bezsprzecznie wywołała poruszenie społeczności lokalnej H. i budzi kontrowersje społeczne, tym niemniej sądowa kontrola administracji sprawowana aktualnie przez sądy powszechne jest wyłącznie kontrolą legalności zaskarżonych do sądów aktów, czynności lub bezczynności organów administracji publicznej.

Wyłącznie na marginesie wypada wskazać, iż nawet ewentualne uciążliwości związane z usytuowaniem trasy przemarszu w sąsiedztwie kaplicy, w której tego dnia mają się odbywać szczególne nabożeństwa, nie mogą ograniczać konstytucyjnej wolności uczestników obu tych spotkań.

W świetle powyższego, zaskarżona decyzja Burmistrza wydana została z naruszeniem przywołanego powyżej przepisu prawa materialnego. Dokonana przez organ administracyjny wykładnia art. 14 punkt 2 Prawa o zgromadzeniach prowadziła bowiem w ocenie Sądu do naruszenia konstytucyjnej wolności wnioskującego o zgromadzenie. Dlatego też należało uwzględnić wniesione odwołanie, a w konsekwencji uchylić zaskarżoną decyzję.

Orzeczenie o kosztach postępowania zapadło natomiast na gruncie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie, z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

SSR del. Piotr Kozłowski