Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2017r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny w składzie następującym

Przewodniczący SSR Magdalena Glinkiewicz

Protokolant st.sekr.sąd. Bożena Czajkowska

Po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2017r. w Toruniu.

sprawy z powództwa

H. W.

przeciwko:

M. R.

o:

zapłatę

orzeka:

I.  oddala powództwo;

II.  kosztami procesu, od uiszczenia których powód był zwolniony obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt I C1246/16

UZASADNIENIE

H. W. wniósł o zasądzenie od M. R. kwoty 74.872 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od lutego 2016 r. do dnia zapłaty.

Podał, iż kolega W. R. wraz z córką (pozwaną) zwrócili się do niego z prośbą o pożyczkę. Z uwagi na brak gotówki powód wziął trzy pożyczki z banku a otrzymane pieniądze przekazał koledze i jego córce jako pożyczkę. Podał, iż pozwana zobowiązała się do spłaty zaciągniętych przez powoda zobowiązań kredytowych. Zaznaczył, iż pomagała mu ona przy załatwianiu formalności z bankiem. Dodał, iż od grudnia 2014 r. do lutego 2016 r. regularnie spotykał się z kolegą i jego córką, którzy spłacali raty pożyczek. Od śmierci kolegi pozwana zaprzestała jednak kontaktów z powodem.

Postanowieniem z dnia 6 października 2016 r. Sąd Rejonowy w Toruniu zwolnił powoda od kosztów sądowych w całości oraz oddalił wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Podniosła, iż powództwo jest bezzasadne. Pomiędzy nią a powodem nie była zawarta żadna umowa pożyczki. Dodała, iż w przypadku umowy pożyczki o wartości powyżej 1.000 zł wymagane jest zachowanie formy pisemnej. Pozwana nie wyraziła zgody na przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron na fakt zawarcia pomiędzy stronami umowy pożyczki. Podkreśliła, iż z powodem miała kontakt kilkukrotny. Dodała, iż pieniądze z umów kredytu zwartych przez powoda z bankiem były rozliczane z jej ojcem. Podkreśliła, iż zobowiązania kredytowe nigdy, w żadnym zakresie nie były przez nią realizowane.

Postanowieniem z dnia 8 grudnia 2016 r. Sąd oddalił wniosek pozwanej o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Sąd ustalił co następuje:

H. W. był znajomym ojca pozwanej W. R.. Obaj spotykali się w pubie (...) na Osiedlu (...) w T.. H. W. nie znał M. R.. Poznał ją dopiero, gdy załatwiał formalności przy odpisaniu pierwszej umowy pożyczki. Pieniądze z pożyczki przekazał ojcu pozwanej. Po kilku miesiącach na prośbę ojca pozwanej powód zaciągnął kolejną umowę pożyczki.

Bezsporne.

W. R. był alkoholikiem i hazardzistą. Miał liczne długi w bankach.

Niezaprzeczone.

M. R. nie mieszkała z ojcem, jej rodzice byli po rozwodzie. M. R. mieszkała z córką i swoją matką. Dziecko ma 11 lat, M. R. prowadzi gospodarstwo domowe z matką. M. R. pomagała ojcu przy wypełnianiu dokumentów w momencie gdy przychodził termin zapłaty zobowiązań finansowych ojca.

M. R. nigdy nie zaciągała żadnego kredytu w bankach. W latach 2014-2015 nie miała większych wydatków, nie potrzebowała większych pieniędzy ani na swoje potrzeby, ani na potrzeby dziecka, czy swojej matki. Nie ma samochodu (nigdy nie miała samochodu). W 2014r. pracowała bez umowy w sklepie osiedlowym z wynagrodzeniem 50 zł dziennie. W tym okresie nie otrzymywała alimentów na dziecko.

Niezaprzeczone.

H. W. zawarł z (...) Bank S.A. w dniu 3 listopada 2014 r. umowę kredytu konsumpcyjnego na kwotę 64.484,93 zł, w dniu 10 kwietnia 2015 r. umowę konsolidacyjnego kredytu gotówkowego na kwotę 16.652,80 zł w dniu 24 września 2015 r. umowę kredytu konsumpcyjnego gotówkowego na kwotę 11.522,22 zł. W załatwianiu pożyczki i formalnościach na prośbę W. R. pomagała córka W. M. R..

Bezsporne.

W okresie od grudnia 2014 r. do chwili śmierci (do lutego 2016 r.) W. R. spłacał w ratach udzieloną mu przez powoda pożyczkę.

Bezsporne

Pismem z dnia 22 sierpnia 2016 r. H. W. wezwał M. R. do zapłaty kwoty 74.872 zł.

Dowód: wezwanie k. 28

Sąd zważył, do następuje

Przedstawiony stan faktyczny ustalono na podstawie okoliczności bezspornych oraz i dokumentów przedłożonych przez powoda. Autentyczność i prawdziwość zgromadzonych w sprawie dokumentów nie budzi wątpliwości. Co więcej, ich wiarygodności nie zakwestionowała skutecznie żadna ze stron procesu.

Należy podkreślić, że w przedmiotowej sprawie Sąd nie przeprowadził dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron na okoliczność zawartej umowy pożyczki, ograniczając się do odebrania oświadczeń od stron procesu.

Zgodnie z art. 720 § 2 k.c. ( w brzmieniu obowiązującym w latach 2014-2015) umowa pożyczki, której wartość przekracza pięćset złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej. W świetle art. 74 § 1 k.c. zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma (art. 74 § 2 k.c.). Innymi słowy skutkiem niezachowania formy pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych jest ograniczenie możliwości prowadzenia w ewentualnym sporze sądowym dowodu ze świadków i z przesłuchania stron na okoliczność dokonania czynności. Przepisy art. 74 § 2 i 3 k.c. łagodzą to ograniczenie w następujących sytuacjach. Po pierwsze, dowód ze źródeł osobowych na fakt dokonania czynności prawnej będzie dopuszczalny, gdy obie strony wyrażą na to zgodę, po drugie, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą, po trzecie, wtedy, gdy istnieje tzw. początek dowodu na piśmie, czyli gdy fakt dokonania czynności prawnej został uprawdopodobniony za pomocą pisma, po czwarte, ograniczenie dowodzenia faktu dokonania czynności prawnej nie ma zastosowania w stosunkach między przedsiębiorcami (taki m in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 29 maja 2013 r., I ACa 165/13).

W niniejszej sprawie żadna z tych sytuacji nie zaistniała. Po pierwsze strona pozwana nie wyraziła zgody na przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków. Po drugie sprawa nie dotyczy sporu pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Nadto fakt dokonania czynności prawnej - udzielenia pożyczki nie został uprawdopodobniony za pomocą pisma.

W tym miejscu należy wskazać, iż istotą tzw. początku dowodu na piśmie zajmował się Sąd Najwyższy m.in. w sprawie o sygn. IV CNP 6/08 (LEX nr 584768), gdzie w uzasadnieniu wyroku z 24 kwietnia 2008 r. stwierdził, iż początkiem dowodu, czyli dokumentem wykazującym, że czynność została dokonana może być każdy dokument, którego treść bezpośrednio lub pośrednio wskazuje na fakt dokonania czynności. Nie jest konieczne, aby pismo to pochodziło od strony, przeciwko której dowód taki będzie prowadzony. Może to być dokument prywatny, albo urzędowy, list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy, telefaksowy itp. Co najbardziej istotne, początek dowodu na piśmie ma na celu wykazanie przez dowodzącego faktu złożenia zgodnych oświadczeń woli obu stron umowy, pozwalających na przyjęcie dojścia do skutku umowy o określonej kwalifikacji prawnej.

Podkreślić należy, że dokonując wykładni treści art. 74 § 2 k.c. co do tego, który to dokument stanowi początek dowodu na piśmie, a który takim dowodem być nie może, co do zasady przyjmuje się, że taki dokument winien stanowić początek rozumowania, jedynie ślad (a nie dowód), który tylko uzasadnia, wykazuje w sposób prawdopodobny-a nie pewny, iż fakt dokonania czynności prawnej rzeczywiście zaistniał. Liberalne jest stanowisko judykatury co do tego, które dokumenty stanowią początek dowodu na piśmie. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 14 października 2009 r. w sprawie o sygn. akt V CSK 109/09 (opubl. Lex nr 688046) wskazał, jak należy rozumieć pojęcie "początek dowodu na piśmie", jak interpretować treść art. 74 § 2 k.c.

Z powyższego orzeczenia wynika, że ten dokument nie ma stanowić dowodu na piśmie dokonania czynności prawnej lecz jedynie wystarczające jest aby ów dokument stwarzał podstawy do przypuszczeń, że czynność taka nastąpiła. Uprawdopodobnienie dokonania czynności prawnej może nastąpić nie tylko przez podpisane pismo spełniające kryteria dokumentu prywatnego, ale także każda wzmianka, zapisek czy informacja zawierająca treść bezpośrednio czy pośrednio wskazującą, że określona czynność prawna doszła do skutku. Pismo o którym mowa w art. 74 § 2 k.c. ma stwarzać podstawy do przypuszczeń, że czynność nastąpiła, a fakt jej podjęcia ma być dopiero udowodniony zeznaniami świadków i stron.

W niniejszej sprawie brak jest natomiast takiego dokumentu. Z pewnością za dowód taki nie można uznać umów kredytowych zwartych przez powoda z bankiem. Powód zaś nie przedstawił żadnego dokumentu wskazującego na udzielenie pożyczki pozwanej, czy też zobowiązania jej do spłaty kredytów zaciągniętych przez powoda w banku.

Powyższe jednoznacznie przesądzało o niemożliwości prowadzenia postępowania dowodowego w szerszym zakresie, tj. co do okoliczności objętych zakazem dowodowym zawartym w art. 74 § 1 i 2 k.c. Sąd nie mógł więc przesłuchać stron i świadków na okoliczność zawarcia umowy pożyczki pomiędzy powodem a pozwaną. Niemniej podczas rozprawy Sąd wypytał strony na okoliczności stanu faktycznego.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do tego czy powód zawarł z pozwaną umowę pożyczki .

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że w myśl ogólnej zasady wyrażonej w art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zgodnie z procedurą cywilną nie do Sądu należy zarządzanie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności spornych dla rozstrzygnięcia sprawy /art. 232 k.p.c./. Obowiązek przedstawiania dowodów spoczywa na stronach /art. 3 k.p.c./ a ciężar udowodnienia faktów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy spoczywa na tej stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne.

Art. 232 k.p.c. nakłada na strony obowiązek wskazania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Jeżeli zaś strona nie przedstawia dowodów, to uznać należy, iż dany fakt nie został udowodniony (wyrok S.N. z 11.07.2001r., V CKN 406/00, Prok.i Pr.20002/4/45). Wprawdzie przepis ten zawiera też postanowienie, iż Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę, jednakże jest to tylko możliwość, a nie obowiązek Sądu. Nadto to uprawnienie Sądu może być wykorzystywane tylko w szczególnie wyjątkowych sytuacjach, nie może zaś prowadzić do zastępowania stron w spełnieniu ich obowiązków. Działanie Sądu z urzędu może prowadzić do naruszenia prawa do bezstronnego Sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania równego traktowania stron ( art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 konstytucji RP) wyrok S.A. z 12.12.2000 r. V CKN 175/00, OSP 2001/7-8/116). Dopuszczenie dowodu z urzędu co do zasady nie powinno w ogóle wchodzić w grę, gdy strony są reprezentowane przez fachowych pełnomocników, wtedy bowiem kontradyktoryjność najlepiej może służyć poznaniu prawdy materialnej (A. J. „Kontradyktoryjność a poznanie prawdy w procesie cywilnym w świetle zmian kodeksu postępowania cywilnego„ Przegląd Sądowy 1998/10/63).

Spostrzeżenie powyższe ma w niniejszej sprawie takie znacznie, że w związku z tym, iż pozwana kwestionowała fakt zawarcia pożyczki, na powodzie spoczywał obowiązek wykazania, że pozwana zobowiązana była do zapłaty należności wskazanej w pozwie.

W ocenie Sądu powód nie sprostał ciążącemu na nim obowiązkowi i nie udowodnił, faktu zawarcia pożyczki. Pozwana nie negowała tego, iż powoda łączyły z jej ojcem jakieś zobowiązania finansowe. Przyznała, iż pomagała z załatwianiu kredytu, wypisywaniu formalności. Zaprzeczyła jednak stanowczo, iż pieniądze otrzymane przez powoda z banku zostały jej przekazane w ramach pożyczki zaś ona zobowiązała się do ich spłaty.

Po tak poczynionych ustaleniach Sąd na podstawie art. 720 k.c. a contrario orzekł w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na mocy przepisu art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z 28 lipca 2005 r. Sąd Rejonowy kosztami procesu, od których zwolniony był powód obciążył Skarb Państwa.