Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Jolanta Wolska

SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Aleksandra Słota

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 lutego 2017 r. w Ł.

sprawy Z. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o emeryturę

na skutek apelacji Z. L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 15 grudnia 2015 r. sygn. akt V U 902/15

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 243/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił Zenowi L. prawa do emerytury, albowiem wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 25 lat ogólnego stażu pracy oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W odwołaniu z dnia 31 lipca 2015 r. Z. L. wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do emerytury, wskutek zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy w gospodarstwie rolnym oraz uwzględnienie okresu pracy w warunkach szczególnych w (...) C.. Decyzją z dnia 14 września 2015 r. organ rentowy ponownie odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, uchylając decyzję z dnia 26 czerwca 2005 r. Z. L. zakwestionował także tę decyzję. ZUS domagał się oddalenia odwołania.

Sąd Okręgowy w Kaliszu wyrokiem z dnia 15 grudnia 2015 r. oddalił odwołanie od decyzji z dnia 14 września 2015 r. i umorzył postępowanie co do decyzji z dnia 26 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że Z. L., urodzony (...), w postępowaniu przed organem rentowym wykazał staż pracy na dzień 1 stycznia 1999 r. w wymiarze 23 lata 5 miesięcy i 22 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał wnioskodawcy jako okres uzupełniający staż okresy pracy w gospodarstwie rolnym od 18 marca 1971 r. do 21 października 1975 r. i od 1 stycznia 1992 r. do 16 maja 1993 r. - łącznie 5 lat 11 miesięcy i 21 dni.

W okresach od 17 maja 1993 r. do 30 września 1993 r. i od 1 października 1993 r. do 19 listopada 1993 r. Z. L. pozostawał w zatrudnieniu. Oba te przedziały czasowe uwzględniono ubezpieczonemu w stażu pracy, podobnie jak okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia od 20 listopada 1993 r. do 7 marca 1994 r. W okresach od 11 marca1994 r. do 31 grudnia 1994 r. i od 1 stycznia 1995 r. do 10 marca 1995 r. odwołujący się pobierał zasiłek dla bezrobotnych i okres ten także uwzględniono w przebiegu ubezpieczenia. Natomiast od 11 marca 1995 r. do 20 marca 1997 r. Z. L. był zarejestrowany jako bezrobotny bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych, toteż ten okres nie podlega zaliczeniu do stażu emerytalnego. Po dniu 20 marca 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. wnioskodawca nie wykazał żadnego okresu ubezpieczenia i opłacania składek.

Z decyzji KRUS Oddziału (...) w O. z dnia 10 grudnia 2015 r. wynika, iż organ stwierdził podleganie przez Z. L. ubezpieczeniu społecznemu rolników i obowiązek opłacania składek w okresach od 20 listopada 1993 r. do 10 marca 1994 r. oraz od 11 marca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r., przy czym Kasa dokonała odpisu składek z powodu przedawnienia, na co jasno wskazuje wykaz załączony do decyzji. Okres od 20 listopada 1993 r. do 7 marca 1994 r., jak wyżej wskazano, został już skarżącemu uwzględniony w przebiegu ubezpieczenia jako okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia.

Sąd pierwszej instancji ustalił dalej, że w okresie od 15 czerwca 1976 r. do 30 czerwca 1991 r. odwołujący się wykonywał zatrudnienie w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C.. W świadectwie pracy z dnia 30 czerwca 1991 r. znajduje się wpis, że Z. L. pracował jako kierowca ciągnika. W dniu 12 lipca 1999 r. pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres od 15 czerwca 1976 r. do 30 czerwca 1991 r. na stanowisku kierowcy ciągnika. Powołano wykaz A dział VIII poz. 3 pkt 1 zarządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu rolnictwa. W podaniu o pracę wskazano stanowisko kierowcy ciągnika, tak określono również stanowisko w angażach z dnia: 10 maja 1976 r., 31 marca 1978 r., 1 stycznia 1979 r., 10 lipca 1984 r., 28 sierpnia 1985 r., 27 kwietnia 1987 r., 25 marca 1988 r., 5 października 1998 r., 13 marca 1990 r., w umowie o pracę z dnia 15 czerwca 1976 r., w okresowej opinii od dnia 15 czerwca 1976 r., w zakresie czynności, w karcie obiegowej zmiany z dnia 2 listopada 1978 r. Z. L. będąc zatrudnionym jako kierowca ciągnika wykonywał prace polowe oraz usługi transportowe dla potrzeb drogownictwa, woził części do maszyn do A., materiały budowlane, płody rolne. Ubezpieczony wykonywał w ciągu dnia i prace polowe, w okresie sezonu, i usługi transportowe. Praca wnioskodawcy zarówno przy pracach polowych jak i w transporcie związana była z narażeniem na wstrząsy i wibracje wywołane ruchem ciągnika.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd zważył, że osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które osiągnęły wiek wymieniony w art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i pracowały w szczególnych warunkach mogą przejść na emeryturę na warunkach przewidzianych w art. 184 tej ustawy. Osoby takie muszą spełnić warunek stażu pracy 25 lat (dla mężczyzn) i 15 lat pracy w szczególnych warunkach - na dzień 1 stycznia 1999 r. Dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Wiek emerytalny takich osób, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których pracownikom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie ustawy oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z. L. nie należy do OFE, a w dniu 17 marca 2015 r. ukończył 60 lat życia. Jednakże na wymagane 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999 r. odwołujący się wykazał okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze 23 lat 5 miesięcy i 22 dni. W stażu tym uwzględniono wnioskodawcy okresy pracy w gospodarstwie rolnym od dnia 18 marca 1971 r. do dnia 21 października 1975 r. i od dnia 1 stycznia 1992 r. do dnia 16 maja 1993 r. w rozmiarze 5 lat 11 miesięcy i 21 dni.

Zgodnie z art. 10 ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki. Z. L. w okresach od 20 listopada 1993 r. do 10 marca 1994 r. i od 11 marca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. nie opłacał składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Składki te jako przedawnione zostały przez organ rentowy odpisane. Nie zostaną także od ubezpieczonego wyegzekwowane. Odwołującemu nie można więc uwzględnić do stażu pracy okresu od 11 marca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r., gdyż za okres ten nie zostały zapłacone i nie zostaną zapłacone, wobec przedawnienia, składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Tym samym Z. L. nie wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r. 25 lat ubezpieczenia.

Skoro wnioskodawca nie spełnił jednego z koniecznych warunków do nabycia prawa do emerytury z mocy art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to decyzja ZUS o odmowie prawa do tego świadczenia jest prawidłowa. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 14 września 2015 r.

Wyrok ten w całości zaskarżył apelacją Z. L., zarzucając błędne naliczenie okresów składkowych i nieskładkowych, co doprowadziło do oddalenia odwołania, podczas gdy poprawna ocena zgromadzonego materiału dowodowego winna doprowadzić do stwierdzenia wymaganych okresów do emerytury. W świetle tego zarzutu apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przyznanie mu prawa do emerytury od dnia 17 marca 2015 r. Apelujący nie zgodził z ustaleniem, że w okresach od 20 listopada 1993 r. do 10 marca 1994 r. i od 11 marca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników, choć fakt ten wynika z decyzji KRUS z dnia 10 grudnia 2015 r. Jednocześnie skarżący wniósł o zweryfikowanie poprawności wyliczenia jego okresów zatrudnienia, gdyż od ukończenia 16 roku życia, tj. od 18 marca 1971 r., pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, a od 1 stycznia 1992 r. ponownie zaczął pracować w gospodarstwie.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy trafnie wywiódł, że zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016r. poz. 886 ze zm.) ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym oraz mają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy o którym mowa w art. 27 ustawy (tj. 25 lat dla mężczyzn). Warunek odpowiednio długiego okresu pracy w warunkach szczególnych określony został w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), okres ten winien wynosić co najmniej 15 lat, a sama praca musi być wymieniona w wykazie A, stanowiącym załącznik do przedmiotowego rozporządzenia, prócz tego ma być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (§ 2 ust. 1). Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Sąd pierwszej instancji, przywołując wyżej wskazane prawo materialne jasno uzasadnił, z jakich względów odwołujący się nie nabył prawa do emerytury w obniżonym wieku. Nie wykazał on bowiem okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999 r. w wymiarze co najmniej 25 lat. Konstatację tę Sąd drugiej instancji podziela.

Stosownie do treści art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się jako okresy składkowe:

1-okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2-przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3-przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 października 2006 r., I UK 73/06, zawarte w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, odesłanie do odrębnych przepisów należy rozumieć jako warunek wywiązania się z obowiązku nałożonego przez te przepisy na rolnika podlegającego ubezpieczeniu. Okresy pracy rolniczej traktuje się jako składkowe, jeśli w czasie podlegania zaopatrzeniu emerytalnemu rolników (od 1 stycznia 1978 r.), a następnie ubezpieczeniu społecznemu rolników (od 1 stycznia 1983 r.) ubezpieczony opłacał składki na to ubezpieczenie, ewentualnie mając ukończone 16 lat prowadził gospodarstwo, tj. był rolnikiem przed 1 lipca 1977 r. lub pracował w gospodarstwie rolnym, tj. miał inny status niż rolnik przed 1 stycznia 1983 r., gdyż od tej daty rolnicy mieli obowiązek opłacania składek również za domowników (Legalis nr 176137). Innymi słowy, z mocy przywołanego przepisu, przy ustalaniu prawa do emerytury nie ma możliwości uwzględnienia jako okresów składkowych okresów „rolnych” przypadających po 1 stycznia 1983 r., jeśli nie zostały za te okresy opłacone składki na ubezpieczenie społeczne rolników.

Z. L. w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji domagał się uwzględnienia do swego stażu ubezpieczeniowego dwóch okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, przypadających po 1 stycznia 1983 r. Jednocześnie wnioskodawca nie wykazał, że w okresach tych opłacił należne składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Z decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 10 grudnia 2015 r. wynika, że do dnia 17 grudnia 1998 r., tj. do dnia sprzedaży gospodarstwa, Z. L. był właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego i w okresach od 20 listopada 1993 r. do 10 marca 1994 r. oraz od 11 marca 1995 r. do 16 grudnia 1998 r. nie podlegał innemu ubezpieczeniu społecznemu, co oznacza, że z mocy prawa podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników ze statusem rolnika, jednakże nie opłacił składek na to ubezpieczenie i należności te nie mogą już być dochodzone z uwagi na ich przedawnienie. Przywołując te fakty Sąd Okręgowy ustalił, że wymienione okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników nie mogą być uwzględnione jako okresy składkowe do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż za te okresy nie opłacono składek przewidzianych w odrębnych przepisach. Stanowisko to jest słuszne, znajduje oparcie w faktach, subsumcji dokonano prawidłowo.

Sąd Apelacyjny zauważa, że zawarty w apelacji zarzut procesowy stanowi jedynie nieumiejętną próbę podważenia dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń, sprowadzając się do nie popartej przekonującą argumentacją polemiki z wyprowadzonymi przez Sąd Okręgowy wnioskami co do braku wymaganego stażu ogólnego w wymiarze 25 lat, tym samym zarzut ów jako gołosłowny nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się do wniosku Z. L. o ponowne zweryfikowanie poprawności obliczenia okresów ubezpieczenia, gdyż apelujący już od 16 roku życia, tj. od 18 marca 1971 r., pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, stwierdzić trzeba, że okres od 18 marca 1971 r. do 21 października 1975 r. (od 22 października 1975 r. ubezpieczony był już w zatrudnieniu) został zaliczony do okresów składkowych wnioskodawcy przy ustalaniu jego uprawnień emerytalnych (karta przebiegu zatrudnienia - k. 46 w aktach ZUS).

Ubocznie podnieść należy, że w judykaturze Sądu Najwyższego panuje zgodność co do tego, iż zatrudnienie traktorzysty przy pracach polowych w rolnictwie nie stanowi pracy w szczególnych warunkach z wykazu A, dział VIII, poz. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, czyli pracy kierowcy ciągnika w transporcie. Praca kierowcy ciągnika w transporcie i praca traktorzysty w rolnictwie to nie są tożsame zatrudnienia w aspekcie możliwości jednakowej ich kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2016 r., II UK 512/15, Legalis nr 1564983 i powołane w uzasadnieniu tego wyroku orzecznictwo).

Nie znajdując, z powyższych względów, podstaw do uwzględnienia zaskarżenia Sąd drugiej instancji, z mocy art. 385 k.p.c., apelację ubezpieczonego oddalił.