Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Główczyński

Protokolant: star. sekr. sądowy Magdalena Teteruk

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2015 r. w Legnicy

sprawy z wniosku A. S. i Ł. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym A. S.

na skutek odwołania A. S. i Ł. S.     

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 10 lipca 2015 r. , nr (...)

I.  oddala odwołanie,

II.  zasądza od wnioskodawczyni i płatnika składek Ł. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

VU 902/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją nr (...) z dnia 10 lipca 2015 r. stwierdził, że A. S. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność u płatnika składek (...) Ł. S. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, od dnia 01 stycznia 2015 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że Ł. S. zgłosił od dnia 01 stycznia 2015 r. do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego A. S. jako osobę współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Od 20 kwietnia 2015 r. wnioskodawczyni przebywa na zwolnieniu lekarskim. W chwili zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę u płatnika składek (...) S.A. W przekonaniu organu rentowego zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych zostało dokonane w celu otrzymania bardzo wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Przed zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych oraz w czasie nieobecności wnioskodawczyni spowodowanej niezdolnością do pracy, w okresie ciąży, płatnik składek osobiście zajmował się obowiązkami, wykonywanymi przez A. S.. Przypisywane jej działania nie stanowiły współpracy albowiem nie miały na celu generowania dodatkowych dochodów dla działalności prowadzonej przez Ł. S.. Zgłoszenie wnioskodawczyni do ubezpieczeń nie przyczyniłoby się do polepszenia sytuacji majątkowej małżeństwa. W ocenie organu rentowego udział A. S. w prowadzeniu działalności gospodarczej ograniczał się do okazjonalnej, wynikającej ze wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego, pomocy, do której małżonkowie są zobowiązani.

Odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżonej w całości, wnieśli A. S. i Ł. S., wnosząc w nim o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, że A. S. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek Ł. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 01 stycznia 2015 r.

W uzasadnieniu odwołujący się podali, iż zmęczona pracą i atmosferą w pracy A. S. wypowiedziała obowiązującą od 14 maja 2007 r. pracę w (...), ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2014 r. Ł. S. korzystał z pomocy przy „pracy papierkowej”, której udzielała jego matka G. S.. Z przyczyn osobistych musiała jednak zaprzestać dalszej pomocy. W związku ze zwiększeniem się obowiązków, wnioskodawczyni i płatnik składek postanowili, że wnioskodawczyni będzie osobą współpracującą. Jej obowiązki polegały m.in. na bieżącym ewidencjonowaniu w systemie komputerowym faktur i weryfikacja poprawności zawartych w nich danych, wystawianie faktur sprzedaży, prowadzenie rejestrów sprzedaży i zakupu VAT, archiwizowanie danych z systemu komputerowego, windykacja należności, rozliczanie delegacji krajowych i zagranicznych, prowadzenie tradycyjnej i elektronicznej korespondencji firmy, wyliczanie ilości zużytego paliwa w celu sporządzenia informacji o zakresie korzystania ze środowiska, przeglądanie ogłoszeń o przetargach na usługi projektowania i doradztwa technicznego, reprezentowanie spraw firmy na zewnątrz.

Odwołujący się podkreślili, że w dacie zgłoszenia wnioskodawczyni jako osoby współpracującej nie wiedzieli, że jest ona w ciąży. Wiadomość tę powzięli dopiero w dniu 16 lutego 2015 r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wniósł o jego oddalenie z analogicznych do zawartych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji przyczyn.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ł. S. od 02 stycznia 2012 r. prowadzi działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne, w L. przy ul. (...) lok. 2, głównym miejscu wykonywania działalności. Faktycznie działalność tę wykonuje w G., gdzie pracuje nad projektami. W ramach tej działalności współpracował z trzema polskimi kontrahentami i na ich zlecenie opracowywał projekty dla niemieckiej firmy (...).

Od 01 stycznia 2015 r. A. S. przejmowała od G. S. obowiązki związane z prowadzeniem spraw finansowo-księgowych Ł. S.. Teściowa systematycznie wprowadzana wnioskodawczynię w te sprawy. Poza czynnościami jakie wykonywała G. S., A. S. dodatkowo poszukiwała dla męża w internecie ofert zleceń, załatwiała jego sprawy w urzędzie skarbowym, ZUS i na poczcie odbierała, i wysyłała maile.

W związku z zakupem co drugi dzień paliwa było około 15 faktur VAT miesięcznie. Poza tym w miesiącu była jeszcze jedna faktura VAT za leasing, 1 faktura sprzedaży oraz faktury za artykuły biurowe. Łącznie w miesiącu było około 20 faktur.

d o w ó d: wyjaśnienia Ł. S., k. 51, e-protokół: 00:39:00-00:56:00.

Ł. S. cały czas współpracuje z tą samą firmą, na podstawie kolejnych przedłużanych umów. Obsługę finansowo – księgową działalności Ł. S. prowadziła jego matka G. S., która świadczyła i nadal świadczy pracę na podstawie umowy o pracę i jednocześnie prowadziła działalność w zakresie usług finansowo – księgowych, i w ramach tej działalności prowadziła kilka firm. Udzielając synowi pomocy prowadziła rejestry VAT-owskie, sporządzała deklaracje VAT i deklaracje ZUS oraz książkę przychodów i rozchodów. Te wszystkie czynności finansowo – księgowe wykonywała z wykorzystaniem programów komputerowych. W związku z codziennym dojazdem do pracy, do G. Ł. S. codziennie tankuje paliwo i w związku z tym było kilkanaście faktur VAT. Książkę przychodów i rozchodów G. S. prowadziła raz w tygodniu, jak pozwalał jej na to czas, co zajmowało około 2 godzin. Sporządzenie deklaracji ZUS raz w miesiącu zajmowało G. S. 1 godzinę. Raz w roku należało sporządzić sprawozdanie z korzystania ze środowiska w związku z użyciem paliwa. Latem ubiegłego roku matka płatnika składek zaczęła wycofywać się z prowadzonej działalności w zakresie usług finansowo-księgowych, którą zamknęła w lutym 2015 r., po rocznym rozliczeniu klientów. G. S. nie zajmowała się codziennie sprawami syna. Nie zajmowała się poszukiwaniem dla niego ofert zleceń.

Ostatnio G. S. ponownie prowadzi dla Ł. S. jego sprawy finansowo-księgowe.

D o w ó d: zeznanie świadka G. S., k. 50v., e-protokół: 00:08:00-00:37:00.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9 osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

W myśl art. 8 ust. 11 tej ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Jeżeli kryteria określone dla osób współpracujących spełnia pracownik, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jak osoba współpracująca (art. 8 ust. 2 ustawy systemowej).

Ponadto, stosownie do treści art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Natomiast na podstawie art. 13 pkt 5 tej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby współpracujące od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy.

W myśl zaś art. 36 ust. 1 ustawy systemowej każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Przedmiotem postępowania była odmienność w dokonaniu przez strony postępowania subsumpcji okoliczności faktycznych sprawy pod przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poza. 121 j.t.), które regulują zasady podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Jednym z warunków koniecznych do uznania danej osoby za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jest istnienie określonego stopnia pokrewieństwa takich osób (art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Ponadto osoby, prowadząca pozarolniczą działalność oraz osoba z nią współpracująca, muszą pozostawać we wspólnym gospodarstwie domowym. Powyższe warunki w rozpoznanej sprawie są spełnione, jak również w świetle ustaleń zaskarżonej decyzji oraz uzasadnienia odpowiedzi na odwołanie, są niesporne.

Jedynie sporną, wymagającą rozstrzygnięcia była kwestia, czy poza formalnym zgłoszeniem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, A. S. poprzez wymierny nakład własnej pracy faktycznie uczestniczyła we współpracy jako osoba współpracująca w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Skoro zatem niespornie wnioskodawczyni i płatnik składek pozostają w związku małżeńskim, a ponadto także pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym, w celu wyjaśnienia istoty sprawy należało na podstawie ustaleń faktycznych ocenić, czy wnioskodawczyni rzeczywiście była osobą współpracującą.

Trafnie w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 lutego 2015 r., III AUa 678/14 (LEX nr 1616221) Sąd Apelacyjny w Łodzi odwołując się do piśmiennictwa („Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz” pod red. B. Gudowskiej, J. Strusińskiej-Żukowskiej, wyd. C.H. Beck, W-wa 2011, s. 230) wskazał, że z treści przepisu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że współpraca przy prowadzeniu działalności jest najszerzej rozumianą podstawą „zatrudnienia”, obejmującą swym zakresem wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, na podstawie umów cywilnoprawnych, a także wszelka pomoc członkowi rodziny w prowadzeniu działalności gospodarczej lub świadczeniu usług bez podstawy prawnej. Z brzmienia przepisu wynika także, iż o statusie osoby współpracującej decydują trzy przesłanki. po pierwsze: bycie w kręgu osób bliskich enumeratywnie wymienionych, po wtóre: pozostawanie członka rodziny we wspólnym gospodarstwie domowym, po trzecie” „współpraca” przy prowadzeniu działalności pozarolniczej. Jakkolwiek ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie zawiera legalnej definicji pojęcia „współpracy przy prowadzeniu działalności”, to w orzecznictwie wypracowano określone kryteria kwalifikujące. W wyroku z dnia 20 maja 2008 r., II UK 286/07 Sąd Najwyższy przyjął, że za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej, powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie w tym przedsięwzięciu (OSNP 2009 nr 5-6, poz. 241, z glosą aprobującą Marcina Zielenieckiego, OSP 2010, nr 2, poz. 23). Innymi słowy okazjonalna pomoc małżonka pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, jaką świadczy on osobie prowadzącej działalność gospodarczą, nie wypełnia pojęcia „współpracy” w rozumieniu art. 8 ust. 11, jest to bowiem normalna realizacja obowiązków uregulowanych w art. 23 i 27 k.r.io. Ponadto, skoro ustawa wiąże przymus ubezpieczenia z uzyskiwaniem dochodów i chroni swym zakresem osoby utrzymujące się z własnej pracy, to właściwe jest uznanie, że współpracą przy prowadzeniu działalności jest takie współdziałanie małżonka, które generuje stałe dochody z tej działalności – wyższe, niż gdyby działalność tę małżonek prowadził samodzielnie (zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2009 r., I UK 51/09, OSNP 2011 nr 5-6, poz. 84). Istotny jest również ciężar gatunkowy działań współmałżonka, które nie powinny mieć charakteru wtórnego, lecz pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności i charakteryzować się stabilnością, zorganizowaniem, znaczącym czasem oraz częstotliwością podejmowanych prac. Ocena, czy praca małżonka jest świadczona w ramach współpracy w znaczeniu art. 8 ust. 11 ustawy wymaga ustaleń, dotyczących konkretnej sytuacji faktycznej. Cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy działalności gospodarczej”, o której mowa w art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) są występujące łącznie: a) istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, b) bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej, c) stabilność i zorganizowanie oraz d) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót (OSNP 2010/13-14/170). Co prawda podstawę powyższych rozważań stanowił stan faktyczny, w którym jedną ze stron postępowania była małżonka płatnika składek, to w przekonaniu Sądu rozważania te bez żadnych ograniczeń odnoszą się także do córki płatnika składek.

W konfrontacji z powyższymi rozważaniami ustalone w sprawie istotne okoliczności faktyczne uzasadniają wniosek, że A. S. nie była w okresie od 01 stycznia 2015 r. osobą współpracującą w rozumieniu omawianego wyżej przepisu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Należy bowiem zauważyć, iż „współpraca” wnioskodawczyni nie miała charakteru stałego, ograniczała się wyłącznie do pomocy udzielanej stosownie do rzeczywistych potrzeb, niekoniecznie codziennie, bez istotnego wpływu na wysokość uzyskiwanego przez płatnika dochodu. Zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych nie spowodowało po 01 stycznia 2015 r. żadnej zmiany w wysokości uzyskiwanego przez płatnika składek dochodu. Należy zwrócić uwagę na to, iż w świetle zebranego w sprawie materiału wykonywane przez A. S. prace obiektywnie nie mogły absorbować istotnie jej czasu. Należy bowiem wskazać na wynikający z zeznań świadka G. S. fakt, że matka płatnika składek, zatrudniona na podstawie umowy o pracę oraz jednocześnie świadcząca jeszcze dodatkowo w ramach prowadzonej działalności gospodarczej usługi finansowo – księgowe dla kilku firm, była w stanie prowadzić jeszcze obsługę finansowo – księgową działalności Ł. S.. Jak wynika z tych zeznań, raz w tygodniu 2 godziny zajmowało jej prowadzenie książki przychodów i rozchodów, raz w miesiącu 1 godzinę poświęcała na przygotowanie deklaracji ZUS, raz w roku sporządzała sprawozdanie z korzystania ze środowiska, w związku z użyciem paliwa. Obiektywnie zatem jednoosobowa działalność Ł. S. nie wymagała od wnioskodawczyni szczególnego zaangażowania, nawet gdy się uwzględni fakt, że zajmowała się jeszcze wysyłaniem i odbieraniem maili oraz załatwianiem spraw urzędowych. Należy również podkreślić, że istotny jest również ciężar gatunkowy działań współmałżonka, które nie powinny mieć charakteru wtórnego, lecz pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności i charakteryzować się stabilnością, zorganizowaniem, znaczącym czasem oraz częstotliwością podejmowanych prac. W przekonaniu Sądu działania A. S. miały w stosunku do przedmiotu prowadzonej przez Ł. S. działalności charakter wtórny i nie pozostawały w bezpośrednim związku z przedmiotem jego wymagającej specjalistycznej wiedzy działalności. Brak jest także podstaw do przyjęcia, że działania wnioskodawczyni charakteryzowała stabilność, zorganizowanie i częstotliwość podejmowanych działań. W tej kwestii należy podkreślić, że zaangażowanie wnioskodawczyni w wysyłanie i przyjmowanie maili, oraz poszukiwanie ofert zleceń, zważywszy na zakres i charakter prowadzonej przez płatnika składek działalności, jest przez nią i jej męża wyolbrzymiony. Trudno bowiem przyjąć za wiarygodne, że była realna potrzeba na codzienne i wielogodzinne wykonywanie tak prostych czynności. W przekonaniu Sądu podejmowanych przez A. S. działań nie charakteryzowała stabilność, zorganizowanie, znaczący czas oraz częstotliwość podejmowanych prac. Wskazać także należy, że brak jest w sprawie dostatecznych podstaw do przyjęcia, że działania wnioskodawczyni miały istotny wpływ na stałe dochody z tej działalności na tyle, że powodowały ich wzrost i że dochody te były wyższe od tych, które jej małżonek osiągał samodzielnie.

Zważywszy na ustalone w sprawie fakty i powyższe rozważania uzasadniony w przekonaniu Sądu jest wniosek, że wykonując wskazywane przez świadka i płatnika składek czynności, ze względu na ich rozmiar i charakter, jak również zakres i charakter prowadzonej działalności, wnioskodawczyni w istocie realizowała wynikający z zawarcia związku małżeńskiego obowiązek udzielania pomocy w prowadzonej przez jej męża działalności. W tym zakresie należy wskazać, iż w kontekście przepisów art. 27 i 28 ustawy k.r.o. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku z dnia 20 maja 2008 r. wskazał, że udzielana przez małżonka pomoc w prowadzonej przez drugiego małżonka działalności gospodarczej, w ramach ustawowego obowiązku wzajemnej pomocy, jest normalną konsekwencją współdziałania małżonków na rzecz założonej rodziny i nie podlega zasadzie odpłatności. W przekonaniu Sądu, ze względu tak na rozmiar jak i charakter prowadzonej przez płatnika składek działalności, za niecelowe i w szczególności nieracjonalne należy uznać angażowanie wnioskodawczyni w charakterze osoby współpracującej, gdyż ze wskazanych wyżej przyczyn osobą taką obiektywnie w świetle obowiązujących przepisów prawa nie była.

W świetle zebranego w sprawie materiału oraz powyższych rozważań wnioskodawczyni faktycznie nie była osobą współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W świetle uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10 (OSNP 2010/21-22/267), organ rentowy nie tylko mógł ale też i dowiódł, że zgłoszenie wnioskodawczyni do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie było racjonalnie uzasadnione.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. pozbawione uzasadnionych podstaw odwołanie oddalił.

Orzeczenie o kosztach ma za podstawę treść przepisu art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 j.t.).