Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

M. B. został oskarżony o to, że:

I.  pełniąc funkcję Prezesa Zarządu Wytwórni (...) S.A. z siedzibą: Ł., ul. (...), będącej płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, w wykonaniu tego samego zamiaru, w krótkich odstępach czasu dopuścił do nie wpłacenia w terminie na konto (...) Urzędu Skarbowego w Ł. (z ówczesną siedzibą Ł., ul. (...)) w okresie od 20.02.2013 r. do 20.11.2013 r. za m-c I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i X 2013 r. pobranego podatku dochodowego od osób fizycznych w kwocie łącznej 248.850,00 zł, czym naruszono przepisy art. 31 i 38 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.),

tj. o przestępstwo skarbowe z art. 77 § 2 k.k.s. w zw. z § 1 w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

Z. W. został oskarżony o to, że:

II.  pełniąc funkcję Vice-Prezesa Zarządu Wytwórni (...) S.A. z siedzibą: Ł., ul. (...), będącej płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, w wykonaniu tego samego zamiaru, w krótkich odstępach czasu dopuścił do nie wpłacenia w terminie na konto (...) Urzędu Skarbowego w Ł. (z ówczesną siedzibą Ł., ul. (...)) w okresie od 20.02.2013 r. do 20.12.2013 r. za m-c I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, X i XI 2013 r. pobranego podatku dochodowego od osób fizycznych w kwocie łącznej 248.883,00 zł, czym naruszono przepisy art. 31 i 38 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.),

tj. o przestępstwo skarbowe z art. 77 § 2 k.k.s. w zw. z § 1 w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

P. P. został oskarżony o to, że:

III.  pełniąc funkcję (...) S.A. z siedzibą: Ł., ul. (...), będącej płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, dopuścił do nie wpłacenia w terminie na konto (...) Urzędu Skarbowego w Ł. w okresie do 20.01.2014 r. za miesiąc XII 2013 r. pobranego podatku dochodowego od osób fizycznych w kwocie łącznej 28.485,00 zł, czym naruszono przepisy art. 31 i 38 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.),

tj. o przestępstwo skarbowe z art. 77 § 2 k.k.s. w zw. z § 1 w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi wyrokiem z dnia 10 czerwca 2016 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt IV K 822/15:

na podstawie art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 414 § 1 k.p.k. i art. 113 § 1 k.k.s. postępowanie karne umarzył, a koszty procesu przejął na rzecz Skarbu Państwa.

Apelacje od powyższego wyroku wywiedli oskarżyciel publiczny – (...) Urząd Skarbowy w Ł. i prokurator, którzy zaskarżyli wskazany wyrok w całości na niekorzyść oskarżonych P. P., M. B. i Z. W..

Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 k.p.k. prokurator zaskarżonemu wyrokowi zarzucił obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a w szczególności art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., polegającą na przyjęciu, iż w sprawie zaistniała negatywna przesłanka procesowa w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela, podczas gdy akt oskarżenia, wniesiony w dniu 12.11.2015 roku, przez Naczelnika (...) Urzędu Skarbowego w Ł., stanowi skargę uprawnionego oskarżyciela.

W konsekwencji prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Na podstawie art. 427 k.p.k., art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. oskarżyciel publiczny – (...) Urząd Skarbowy w Ł. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił obrazę przepisów prawa procesowego art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. oraz art. 153 §, zdanie trzecie k.k.s. – poprzez jego błędną wykładnię.

W konsekwencji (...) Urząd Skarbowy w Ł. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Wniesione apelacje oskarżyciela publicznego – (...) Urzędu Skarbowego w Ł. i prokuratora okazały się niezasadne i jako takie nie zasługiwały na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości fakt, że prokurator dwukrotnie przedłużał okres dochodzenia, odpowiednio postanowieniami z dni 19 sierpnia 2015 roku oraz 30 września 2015 roku i w obu wypadkach umocowaniem decyzji prokuratora był art. 153 § 1 k.k.s. (k. 44 i 62 załącznika nr 2). Nie jest również kwestionowany fakt zamknięcia dochodzenia w sprawie dnia 30 października 2015 roku (k. 65 załącznika nr 2), jak też wniesienia aktu oskarżenia osobiście przez Naczelnika (...) Urzędu Skarbowego w Ł., co nastąpiło w dniu 12 listopada 2015 roku (k. 1, 3 – 4). Podniesione wyżej okoliczności, co do których nie ma w sprawie sporu, są o tyle istotne, że oznaczają podejmowanie wskazanych wyżej decyzji przez prokuratora, jak również wniesienia aktu oskarżenia przez Naczelnika (...) Urzędu Skarbowego w Ł., pod rządami przepisów art. 153 k.k.s. i art. 155 k.k.s. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1247 ze zm.), która weszła w życie dnia 1 lipca 2015 roku.

W kontekście rozważań prawnych wskazać należy, iż zasadniczy problem jaki rodził się w sprawie dotyczył istoty decyzji wydawanej przez prokuratora w trybie art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. W tym wypadku oraz dla rozumienia znaczenia owej decyzji prokuratora o przedłużeniu okresu dochodzenia, zmiany redakcyjne wskazanego przepisu, co jak wskazano nastąpiło w dniu 1 lipca 2015 roku, nie miały znaczenia (jednocześnie szczególnie ważkie zmiany zaistniały w odniesieniu do redakcji art. 155 k.k.s.). Problem prawny bowiem sprowadzał się do określenia charakteru i skutków decyzji prokuratora o przedłużeniu okresu postępowania przygotowawczego na dalszy czas oznaczony. Mianowicie, czy wydanie przez prokuratora tego typu decyzji o przedłużeniu okresu postępowania w trybie art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. stanowi jedynie wpadkową i incydentalną decyzję, która nie rodzi innych konsekwencji prawnych (oczywiście za wyjątkiem zagadnienia dalszego biegu postępowania przygotowawczego), czy też skutkuje jednocześnie objęciem przez prokuratora nadzorem takiego postępowania. W tym względzie wypowiedział się Sąd Najwyższy, który w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 28 stycznia 2016 roku, wydanej w sprawie I KZP 13/15, stwierdził jednoznacznie, że przedłużenie przez właściwego prokuratora dochodzenia prowadzonego przez podmioty inne niż ten organ, powoduje, że podmiot przedłużający postępowanie obejmuje je jednocześnie, przez tę decyzję, swoim nadzorem.

W złożonych apelacjach skarżący w różny sposób próbowali kwestionować zasadność i słuszność wskazanej uchwały Sądu Najwyższego. Dokonując analizy złożonych w sprawie apelacji stwierdzić należy, że nie zawierają one przekonujących argumentów merytorycznych i prawnych, które mogłyby skutecznie podważyć stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy we wskazanej uchwale.

Argumenty sprowadzające się do stanowiska, iż rozumienie i interpretacja przepisu art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., zaprezentowana w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 roku, nie powinna mieć zastosowania do spraw, które wpłynęły do sądów przed datą wydania uchwały są pozbawione jakichkolwiek racji prawnych. W tym bowiem wypadku niedoszło do zmiany przepisów prawa, gdyż sądy, w tym oczywiście również Sąd Najwyższy, nie mają uprawnień ustawodawczych i nie tworzą prawa. Wskazana uchwała Sądu Najwyższego stanowi jedynie interpretację określonej normy prawnej obowiązującej w niezmienionej postaci od dnia 1 lipca 2015 roku, a w rzeczywistości – w kontekście istoty podnoszonego problemu – również w okresie wcześniejszym. Interpretacja normy prawnej dokonywana jest w oparciu o konkretnie określone rodzaje wykładni, według zasad ujętych w teorii prawa, przy jednoczesnym – co w tej sytuacji oczywiste – braku ingerencji w treść konkretnego przepisu. Tego typu zaś argumenty, jak wskazane wyżej, odnosić się mogą jedynie do sytuacji zmiany przepisów prawa oraz ewentualnych intertemporalnych regulacji w zakresie stosowania poszczególnych norm prawa, jak też ewentualnej skuteczności uprzednio podjętych czynności w oparciu o obowiązujące na ten czas przepisy prawne. W żadnej mierze tego typu sytuacja nie ma zastosowania do poglądów prawnych wyrażonych przez orzecznictwo, w tym Sąd Najwyższy, w zakresie interpretacji i rozumienia przepisów prawa.

Kolejne argumenty sprowadzające się do odwołania się do dotychczasowej praktyki sądowej w tego typu sprawach są również chybione. Stosowana praktyka sądowa nie tworzy bowiem prawa. Ponadto w tym konkretnym problemie, jaki pojawił się w sprawie, koniecznym jest wskazanie, iż w rzeczywistości orzecznictwo, w zakresie rozumienia art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., nie było jednolite. Uprzednio było to zasadniczo widoczne na tle spraw dotyczących skarg na przewlekłość postępowania składanych w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz.1843 z późn. zm.). Zresztą uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 roku również, w swej istocie, została wydana na tle problematyki związanej z rozumieniem dopuszczalności skarg na przewlekłość postępowania, co zresztą wynikało z istoty pytania prawnego Prokuratora Generalnego. Praktyka sądowa nie była zaś w tym zakresie jednolita. Należy przyznać rację skarżącemu – (...) Urzędowi Skarbowemu w Ł., iż w szeregu spraw dotyczących skarg na przewlekłość postępowania Sąd Okręgowy stał na stanowisku, że przedłużenie przez prokuratora okresu dochodzenia w trybie art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. nie powodowało objęcia przez niego nadzorem tego dochodzenia. Jednakże były również prezentowane poglądy przeciwne w orzecznictwie innych sądów, a nawet w orzeczeniach Sądu Okręgowego w Łodzi. Wymownym przykładem zróżnicowanej oceny i interpretacji charakteru czynności podejmowanej przez prokuratora w trybie art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. jest postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 listopada 2013 roku, wydane w sprawie II AKz 717/13, w którym Sąd ten jednoznacznie wskazał, zresztą również na kanwie problematyki związanej ze skargą na przewlekłość postępowania, że „Przedłużenie dochodzenia na mocy art. 153 § 1 KKS na dalszy czas oznaczony, nie jest czynnością techniczną, a czynnością wykonywaną w ramach nadzoru nad postępowaniem prowadzonym przez Urząd Skarbowy” (KZS 2014, nr 2, poz. 122). Obrazuje to, co zresztą jasno również podkreślił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 stycznia 2016 roku, że praktyka sądowa nie była jednolita, a zapadające rozstrzygnięcia zasadniczo różne. Zresztą, co najistotniejsze, praktyka sądowa oraz poglądy i interpretacje odnoszące się do danych przepisów prawa przez poszczególne sądy orzekające, nie tworzą prawa i nie rzutują na wprost wyartykułowaną treść normy prawnej. Zresztą, skoro przedmiotowa praktyka sądowa nie była jednolita, to trudno z tego wywodzić przekonanie i formułować wniosek, że określona opcja rozumienia danej normy prawnej była prawidłowa.

Podobnie nie jest przekonującym argumentem teza o niezasadności umorzenia postępowania w sprawie przez Sąd I instancji w oparciu o art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k., gdyż na etapie kontroli formalnej przedmiotowy akt oskarżenia nie został zwrócony, zaś Sąd meriti niezwłocznie, na pierwszym terminie rozprawy, sprawy tej nie umorzył. Tego rodzaju argumentacja w ogóle nie odnosi się do istoty omawianego, prawnego zagadnienia. Nie sposób jej nawet powiązać z konkretnymi, merytorycznymi argumentami zawartymi w treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 roku. Czynność podejmowana przez konkretnego Przewodniczącego wydziału sprowadzająca się do niezauważenia braku formalnego aktu oskarżenia nie może stanowić argumentu za niezasadnością merytorycznych rozważań i ocen zaprezentowanych w treści konkretnego prejudykatu Sądu Najwyższego.

Argumentacja skarżącego (...) Urzędu Skarbowego w Ł. odwołująca się do wewnętrznych przepisów prokuratury, w szczególności zarządzenia Prokuratora Generalnego nr 5/10 z dnia 31 marca 2010 roku w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów oraz innych działów administracji w powszechnych jednostkach prokuratury jest zupełnie pozbawiona racjonalnych podstaw w zakresie odwoływania się do wskazanego zarządzenia, jako mającego rzutować na treść przepisu ustawy jakim jest kodeks karny skarbowy. Akt prawny w postaci zarządzenia Prokuratora Generalnego nie może w najmniejszym stopniu ingerować w treść przepisów ustawowych, nie wspominając nawet o przepisach mających taką rangę i znaczenie jak kodeks karny skarbowy. Aktami niższego rzędu nie można zmieniać, poprawiać, interpretować przepisów ustawy, co jest jedną z podstawowych zasad tworzenia prawa. Na tą kwestię zwrócił zresztą również uwagę Sąd Najwyższy w powołanej uchwale, jasno wskazując na brak jakiegokolwiek wpływu przepisów wewnętrznych prokuratury w zakresie rozumienia przepisu ustawy – art. 153 § 1 k.k.s.

Wywody skarżącego (...) Urzędu Skarbowego w Ł. oparte o treść art. 61 § 6 ustawy o Sądzie Najwyższym są również zupełnie nieadekwatne, z jednej strony, do treści powołanego przepisu, a z drugiej, rzeczywistego statusu sprawy w jakiej orzekał Sąd Najwyższy. Wypada bowiem podkreślić, iż aktualnie żadne orzeczenia Sądu Najwyższego nie wiążą sądów powszechnych, nawet jeżeli dane orzeczenie uzyskało moc zasady prawnej. W tym ostatnim wypadku jest ono wiążące jedynie dla Sądu Najwyższego w sprawach odnoszących się bezpośrednio do kwestii ujętych w orzeczeniu mającym moc zasady prawnej, które rozpatruje ów Sąd. Nadto wywody wskazanego skarżącego o związaniu uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 roku jedynie tego Sadu, który w konkretnej sprawie wystąpił z pytaniem prawnym wynikają z braku dogłębnego zapoznania się ze wskazanym orzeczeniem. Uchwała ta została bowiem podjęta na podstawie wniosku Prokuratora Generalnego złożonego w trybie art. 60 § 2 w zw. z § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym o wyjaśnienie występujących w orzecznictwie sądów powszechnych rozbieżności prawnych, właśnie na gruncie rozumienia istoty regulacji prawnej ujętej w art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. Uchwała ta ma więc charakter abstrakcyjny, nie została wydana na kanwie konkretnej rozpoznawanej sprawy, czyli jej celem było określenie w jednolity sposób prawidłowego znaczenia określonych przepisów, przez dekodowanie odmiennych norm z nich wynikających, a przez to wyeliminowanie rozbieżności w wykładni przepisów prawa, konkretnie w tym wypadku art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. Uchwała ta więc ma ogólny charakter, odnoszący się do prawidłowego rozumienia i interpretowania przez sądy powszechne normy wskazanego przepisu, nie zaś konkretny charakter odnoszący się bezpośrednio do indywidualnie wskazanej sprawy o określonym stanie faktycznym i prawnym. Natomiast w ramach tej argumentacji niewątpliwie ma rację ów skarżący, iż Sąd nie jest związany poglądami zaprezentowanymi w przedmiotowej uchwale Sądu Najwyższego.

Powyżej Sąd, zasadniczo, odniósł się do wszelkich argumentów zawartych w apelacjach obu skarżących. Jak widać z powyższego, podniesione w złożonych środkach odwoławczych okoliczności i argumenty nie dotykają w rzeczywistości meritum zagadnienia ujętego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 roku. Brak jest w nich konkretnego odniesienia się do rozważań i ocen prawnych zaprezentowanych przez Sąd Najwyższy, metod dokonanej interpretacji normy art. 153 § 1 k.k.s., jak również zastosowanych reguł wykładni. W tym stanie rzeczy wskazać wypada, że skarżący nie podnieśli w apelacjach tego typu okoliczności, które w merytoryczny sposób podważałyby słuszność i zasadność zaprezentowanego poglądu prawnego przez Sąd Najwyższy.

Sąd w całej rozciągłości podziela argumentację Sądu Najwyższego zawartą w treści uchwały z dnia 28 stycznia 2016 roku, wydanej w sprawie I KZP 13/15, podobnie zresztą, jak uczynił to Sąd Rejonowy. W tym stanie rzeczy nie zachodzi potrzeba powtarzania tych samych argumentów, które zostały wprost wyłuszczone we wskazanej uchwale. Argumentacja zaprezentowana przez Sąd Najwyższy jest jasna, słuszna, przekonująca, logicznie zborna, przy zastosowaniu właściwych reguł interpretacyjnych. Oznacza to, że należy podzielić wyrażony w owej uchwale pogląd Sądu Najwyższego, iż w wypadku przedłużenia okresu dochodzenia przez prokuratora w oparciu o art. 153 § 1 k.k.s., z mocy prawa następuje objęcie przez niego nadzoru nad tym konkretnym dochodzeniem, z wszelkimi uprawnieniami, obowiązkami i konsekwencjami z tego wynikającymi. W tym zakresie Sąd również w pełni akceptuje i podziela argumentację zawartą we wskazanym wyżej postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 listopada 2013 roku, wydanego w sprawie II AKz 717/13.

Konsekwencją przyjęcia wskazanego wyżej stanowiska jest oczywiście uznanie zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego za prawidłowy. W niniejszej sprawie prokurator dwukrotnie przedłużał okres dochodzenia w oparciu o art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., a więc objął owo postępowanie nadzorem. Akt oskarżenia został złożony w sprawie dnia 12 listopada 2015 roku, a więc pod rządami przepisu art. 155 k.k.s. w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 roku. Jest to o tyle istotne, że z tym dniem przepis art. 155 § 1 – 3 k.k.s. uzyskał nowe brzmienie, z którego wynika wprost, że w wypadku, gdy dochodzenie objęte jest nadzorem prokuratora, akt oskarżenia zatwierdza i wnosi do sądu prokurator. W takiej sytuacji prokurator jest jedynym władnym podmiotem do wnoszenia aktu oskarżenia, czyli skargi inicjującej postępowanie. W niniejszej sprawie akt oskarżenia wniósł bezpośrednio (...) Urząd Skarbowy w Ł., czyli finansowy organ postępowania, który – w świetle aktualnej treści art. 155 § 1 – 3 k.k.s. – nie był do tego uprawniony. Tego typu sytuacja faktyczna i procesowa jednoznacznie wskazuje na zaistnienie w sprawie negatywnej przesłanki procesowej ujętej w art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. Skarga (akt oskarżenia) została bowiem złożona przez nieuprawnionego oskarżyciela, co musiało skutkować umorzeniem postępowania, wobec zaistnienia wskazanej wyżej przesłanki warunkującej tego typu rozstrzygnięcie. W innym bowiem wypadku doszłoby do zaistnienia tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej o jakiej mowa w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.

Z uwagi na powyżej podniesione okoliczności Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. i art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, obciążając kosztami postępowania odwoławczego w sprawie Skarb Państwa.

Mając na uwadze fakt, iż oskarżony M. B. w toku postępowania odwoławczego korzystał z pomocy obrońcy z urzędu, który zgłosił wniosek o przyznanie wynagrodzenia, oświadczając jednocześnie, że koszty udzielonej stronie pomocy prawnej nie zostały pokryte ani w całości, ani też w części, Sąd odwoławczy przyznał obrońcy oskarżonego kwotę 516,60 zł, w oparciu o § 4 ust. 1 i 3, § 17 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015 r., poz. 1801).

Z tych wszystkich względów należało orzec jak w części dyspozytywnej.