Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 września 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał G. S. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 maja 2016 roku do 31 maja 2016 roku w kwocie 1.217,38 złotych. /decyzja k. 57/58 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem o emeryturę z dnia 21.04.2016/.

W dniu 4 listopada G. S. złożyła odwołanie od powyższej decyzji wskazując, że została wprowadzona w błąd przez organ rentowy, który w decyzji o przyznaniu emerytury wskazał, że nadal będzie jej wypłacany zasiłek przedemerytalny. / odwołanie k. 2/.

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 5 grudnia 2016 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie argumentując, że do dnia przyznania wnioskodawczyni prawa do emerytury pobierała ona zasiłek przedemerytalny, którego wypłata nie została zawieszona i błędnie poinformowano ubezpieczoną w decyzji z dnia 29 kwietnia 2016 roku, że nadal będzie wypłacany jej ten zasiłek. Ponieważ wypłata emerytury nastąpiła od dnia 1 czerwca 2016 roku (po ustaniu zatrudnienia) za okres od 1 do 31 maja 2016 roku nastąpiła nadpłata zasiłku przedemerytalnego. / odpowiedź na odwołanie k. 3/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 29 kwietnia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. przyznał G. S. od dnia 21 kwietnia 2016 roku prawo do emerytury. Wypłatę świadczenia organ rentowy zawiesił w związku z kontynuowaniem przez wnioskodawczynię zatrudnienia. Organ pouczył ubezpieczoną, że wznowienie wypłaty emerytury nastąpi po przedłożeniu dokumentu potwierdzającego rozwiązanie stosunku pracy oraz o tym, że nadal będzie jej wypłacany zasiłek przedemerytalny. / decyzja k. 25/26 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem o emeryturę z dnia 21.04.2016/

W dniu 6 czerwca 2016 roku G. S. złożyła wniosek o przeliczenie i podjęcie wypłaty emerytury z uwagi na rozwiązanie z dniem 31 maja 2016 roku stosunku pracy. /wniosek, świadectwo pracy k. 29/30-33/34 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem o emeryturę z dnia 21.04.2016/

Decyzją z dnia 17 czerwca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeliczył od 1 czerwca 2016 roku emeryturę wnioskodawczyni, podejmując jej wypłatę od miesiąca czerwca 2016 roku. / decyzja k. 35/36 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem o emeryturę z dnia 21.04.2016/

W dniu 6 września 2016 roku organ rentowy ujawnił nadpłatę zasiłku przedemerytalnego za okres od 18 do 30 kwietnia 2016 roku w kwocie 527,54 złotych. Stwierdził jednocześnie, że wypłacone świadczenie nie podlega dochodzeniu z powodu braku pouczenia świadczeniobiorcy. /notatka k 47/48 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem o emeryturę z dnia 21.04.2016/

W tym samym dniu pozwany organ ujawnił nadpłatę zasiłku przedemerytalnego za okres od 1 do 31 maja 2016 roku w kwocie 1.217,38 złotych, stwierdzając, że nadpłata ta nastąpiła z przyczyn powstałych po stronie pracownika/pracowników Oddziału ZUS i nastąpiła z powodu nieterminowego przeprowadzenia zmian wysokości świadczenia lub wstrzymania wypłaty. /notatka k 53/54 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem o emeryturę z dnia 21.04.2016/

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie powołanych dowodów z dokumentów, niespornych między stronami.

Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Odwołanie jest zasadne i skutkuje zmianą skarżonej decyzji.

Zgodnie z treścią art.138 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 roku, poz.887) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

W myśl jednak art.138 ust.2 pkt 1 za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust.1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

W prawie ubezpieczeń społecznych ”świadczenie nienależnie pobrane” to nie tylko ”świadczenie nienależne” (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także ”nienależnie pobrane”, a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (bądź też zaniechania). Jest to podstawa rozróżnienia pojęcia ”świadczenia nienależnego” od definicji ”świadczenia nienależnie pobranego”.

Takie też rozróżnienie leży u podstaw bogatego orzecznictwa dotyczącego przepisów o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych (uwzględniając obecnie obowiązujące jak i poprzednio uregulowania, w szczególności art. 80 i 81 ustawy z 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz.U. Nr 3, poz. 6 ze zm.; art. 106 i 107 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Orzeczenia te dotyczą wprawdzie różnych świadczeń i różnych sytuacji (faktycznych i prawnych), ale możliwe jest na ich podstawie dokonanie uniwersalnych uogólnień. Wynika z nich, że nie można żądać zwrotu świadczeń nienależnie pobranych, gdy doszło do wypłaty świadczenia nienależnego wskutek błędnego wyliczenia (przez organ) wysokości świadczenia w decyzji o jego przyznaniu (m.in. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 21 maja 1984 r., III UZP 20/84, OSNCP 1985 r. Nr 1, poz. 3; Palestra 1986 r. Nr 9, s. 86 z glosą S. Płażka); gdy organ rentowy wypłacał emeryturę wyższą od przysługującej na skutek (swojego) błędu (wyrok Sądu Najwyższego z 26 czerwca 1985 r., II URN 98/85, OSNCP 1986 r. Nr 4, poz. 59) albo na skutek wniosku komornika sądowego zawyżającego świadczenie, niezgodnie z tytułem wykonawczym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 17 kwietnia 1996 r., III AUr 47/96, Prawo Pracy 1997 r. Nr 2, s. 42).

Zwraca się także uwagę, że organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę.

W orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej.

Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu postawa i świadomość (wina) świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (por. wyroki Trybunału (...) z dnia 11 stycznia 1966 r., III TR 1492/65, OSPiKA 1967 r. Nr 10, poz. 247, z dnia 24 czerwca 1965 r., III TR 86/65 oraz z dnia 19 lipca 1965 r., III TR (...), niepublikowane - patrz: B. G., j.w., s. 168; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1977 r., II UR 5/77, OSNCP 1978 r. Nr 2, poz. 37 oraz z dnia 16 lutego 1987 r., II URN 16/87, (...) 1988 rr 6; a także wyroki Sądów Apelacyjnych w Krakowie z dnia 11 września 1996 r., III AUr 105/96, OSA 1997 r. Nr 7-8, poz. 21, s. 74 oraz w B. z dnia 10 listopada 1999 r., III AUa 602/99, OSA 2000 r. Nr 6, poz. 29, s. 70).

Przedstawione orzeczenia oraz zawarta w nich zbieżna, co do zasady, wykładnia i argumentacja pozwalają na przyjęcie, że nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art.138 ust.2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (bo o ten w istocie przypadek chodzi w rozpoznawanej sprawie), to świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części (świadczenie nienależne, nieprzysługujące), na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego.

Skoro nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art.138 ust.2 pkt 1 to świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części (świadczenie nienależne, nieprzysługujące), to jego wypłata musi nastąpić na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego. Nie można zatem przyjąć, aby doszło do nienależnego pobrania świadczenia, jeżeli jego wypłata, mimo zaistnienia wskazanych okoliczności, nastąpiła z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Mogą to być zarówno przyczyny leżące po stronie organu rentowego (błąd), ale także okoliczności niezależne od organu (np. wniosek komornika, zaświadczenie pracodawcy). (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 marca 2016 r., III AUa 490/15, opubl. L.)

Uznać zatem należy, że zasiłek przedemerytalny wypłacony wnioskodawczyni w spornym okresie nie jest świadczeniem nienależnym. Jego wypłata nastąpiła bowiem na skutek błędu organu rentowego, a zatem z przyczyn niezależnych od ubezpieczonej. Jak wynika bowiem z niespornych ustaleń - w treści decyzji przyznającej emeryturę G. S. została poinformowana, że zasiłek przedemerytalny będzie jej nadal wypłacany. Stwierdzenie to wyklucza przyjęcie przyczyn wypłaty w spornym okresie zasiłku przedemerytalnego jako leżących po stronie skarżącej.

Wyłączone jest zatem żądanie organu rentowego do zwrotu wypłaconego świadczenia.

Z tych też względów Sąd na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak w sentencji wyroku.