Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 29 marca 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi:

I.  ustalił, że w skład majątku wspólnego M. I., córki J. J. i D. M. oraz A. P., syna E. i Z., którego wspólność ustała wskutek wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi - Widzewa w Łodzi z dnia 28 maja 2010 roku wydanego w sprawie o sygn. akt VI RC 13/09 o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, wchodzą następujące składniki:

1.  nieruchomość położona w Ł. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzona jest księga wieczysta numer (...) o wartości 148.000 zł,

2.  nieruchomość położona w B. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Brzezinach prowadzona jest księga wieczysta numer (...) o wartości 154.000 zł,

3.  nieruchomość położona w M. (gmina R.), składająca się z działek o numerach ewidencyjnych: 455/5, 455/6, 455/7, 455/8, 455/12, 455/13, 455/14, dla której w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta numer (...) o wartości 44.000 zł,

4.  nieruchomość położona w M. (gmina R.), składająca się z działki o numerze ewidencyjnym (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta numer (...) o wartości 12.000 zł,

5.  spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) z (...) oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu garażu numer (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) z (...) o łącznej wartości 342.000 zł,

6.  telewizor marki P. (...)” o wartości 500 zł,

7.  telewizor marki D. o wartości 100 zł,

8.  zmywarka o wartości 150 zł,

9.  pralka automatyczna o wartości 200 zł,

10.  komplet wypoczynkowy 3-częściowy o wartości 500 zł,

11.  meble produkcji włoskiej o łącznej wartości 1000 zł,

12.  meble w sypialni o wartości 500 zł,

13.  meble kuchenne w zabudowie o wartości 1500 zł,

14.  samochód marki F. USA T., rok prod. 1996, nr rej. (...), nr VIN (...) o wartości 4300 zł;

II.  ustalił, że M. I. dokonała wydatku z majątku odrębnego na majątek wspólny – spółdzielcze własnościowe prawa do lokali opisane w punkcie I podpunkt 5 niniejszego postanowienia, w wysokości 3506,30 zł;

III.  dokonał podziału majątku wspólnego M. I. i A. P. w ten sposób, że:

1.  składniki opisane w punkcie I podpunkt 1) do 3) oraz podpunkt 14) postanowienia przyznać na wyłączną własność A. P.,

2.  składniki opisane w punkcie I podpunkt 4) do 13) postanowienia przyznać na wyłączną własność M. I.,

IV.  zasądził od A. P. na rzecz M. I. kwotę 18.404,74 zł tytułem spłaty, płatną w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności;

V.  przyznał adwokatowi Z. H. tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu uczestniczce M. I. kwotę 8856 zł, którą nakazuje wypłacić z środków Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi;

VI.  nie obciążył wnioskodawcy i uczestniczki tymczasowo wyłożonymi przez Skarb Państwa wydatkami;

VII.  ustalił, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą w pozostałym zakresie koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelacje od powyższego postanowienia złożyli wnioskodawca i uczestniczka postępowania.

Wnioskodawca zaskarżył przedmiotowe orzeczenie w części dotyczącej przyznania jemu składnika majątku opisanego w punkcie I postanowienia podpunkt 3 t.j. nieruchomość położoną w M. ( gmina R. ) , składającą się z działek o numerach ewidencyjnych:,455/6, 455/7,455/8,455/12,455/13,455/14, dla której w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta numer KI 1L/ (...) o wartości 44 000,00 zł. oraz w zakresie punktu IV t.j. zasądzającego od A. P. na rzecz M. I. kwotę 18 404,74 zł. tytułem spłaty , płatną w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności.

Wnioskodawca sformułował wniosek o zmianę postanowienia w zaskarżonej części w następujący sposób :

- w punkcie III podpunkt 1 poprzez przyznanie na wyłączną własność A. P. tylko składników majątku opisanych w punkcie I postanowienia podpunkt 1 , 2 i 14,

- w punkcie IV w ten sposób, iż to od M. I. zasądzić na rzecz A. P. kwotę 25 595,26 zł. tytułem spłaty , płatnej w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia o podziale majątku wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności.

Uczestniczka postępowania zaskarżyła powyższe orzeczenie w części dotyczącej: nie ustalenia, że w skład majątku wspólnego wchodzi samochód ciężarowy marki F. (...) o nr rej. (...) o wartości 6.800,- zł., nie przyznania na własność wnioskodawcy (...) o nr rej. (...), nie przyznania uczestniczce na wyłączną własność nieruchomości położonej wMędrowie składającej się z działek o numerach ewidencyjnych : 455/5, 455/6, 455/7, 455/8,455/12, 455/13 i 455/14 o wartości 44.000,- zł oraz w części nie uwzględniającej żądania zwrotu na rzecz uczestniczki wartości wynagrodzenia tytułem korzystania przez wnioskodawcę przy prowadzonej działalności gospodarczej z przypadającego uczestniczce udziału we własności nieruchomości położonej w B.,

Uczestniczka podniosła następujące zarzuty :

- nie uwzględnienie, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi samochód ciężarowy marki F. (...) o nr rej. (...) nabyty w trakcie trwania wspólności ustawowej o wartości 6.800,- zł i nie przyznanie go na własność wnioskodawcy w sytuacji gdy następnie po ustanowieniu rozdzielności majątkowej został on sprzedany w postępowaniu egzekucyjnym na poczet zaspokojenia długów obciążających wyłącznie wnioskodawcę;

- nie ustalenie obowiązku zwrotu przez wnioskodawcę uczestniczce wynagrodzenia za wyłączne korzystanie dla celów prowadzonej działalności gospodarczej na własny rachunek z nieruchomości położonej w B. w wysokości 20.312,-zł.;

- nie przyznanie na wyłączną własność uczestniczce nieruchomości położonej w M. ( gmina R. ) składającej się z działek o numerach ewidencyj¬nych : 455/5, 455/6, 455/7, 455/8, 455/12, 455/13 i 455/14, dla której w Sądzie Rejonowym w Kielcach praowadzona jest księga wieczysta o numerze: (...) , o wartości 44.000,- zł, pomimo, iż strony zgodnie wnosiły o przyznanie tego składnika majątkowego na własność uczestniczce oraz faktu, że jest ona wyłącznie wykorzystywana przez uczestniczkę i służy zaspokajaniu jej praw do ubezpieczenia społecznego.

W oparciu o te zarzuty uczestniczka postępowania wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez :

- ustalenie, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzi samochód ciężarowy marki F. (...) o nr rej. (...) o wartości 6.800,- zł i przyznanie go na wyłączną własność wnioskodawcy,

- przyznanie na wyłączną własność uczestniczce nieruchomości położonej w M. ( gmina R. ) opisanej w punkcie I. 3 postanowienia,

- ustalenie, że wnioskodawca winien zwrócić uczestniczce kwotę 20.312,- zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie na poczet własnej działalności gospodarczej z udziału uczestniczki we własności nieruchomości położonej w B.,

- wyrównanie wartości udziału w majątku wspólnym wnioskodawcy poprzez zobowiązanie uczestniczki do zapłaty na poczet wnioskodawcy kwoty 5.143,26 zł, płatnej w terminie miesiąca od dnia wydania orzeczenia w postępowaniu odwoławczym.

W odpowiedzi na apelację uczestniczki postępowania wnioskodawca wniósł o jej oddalenie w części dotyczącej żądania zwrotu przez wnioskodawcę wynagrodzenia za wyłączne korzystanie z nieruchomości położonej w B. w wysokości 20312 złotych.

Podczas rozprawy apelacyjnej w dniu 14 lutego 2017 roku uczestniczka postępowania przyłączyła się do apelacji wnioskodawcy w części obejmującej nieruchomość w M..

Z kolei uczestnik postępowania M. S. wniósł o oddalenie obu apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje są niezasadne.

Ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Rejonowy, znajdują pełną akceptację Sądu Okręgowego.

W pierwszej kolejności rozważenia wymagały zarzuty podniesione w apelacji wnioskodawcy, w ramach których kwestionuje on przyznanie jemu nieruchomości położonej w M. (gmina R.), składająca się z działek o numerach ewidencyjnych: 455/5, 455/6, 455/7, 455/8, 455/12, 455/13, 455/14. Skarżący wywiódł, że przyznanie mu opisanej nieruchomości zamiast uczestniczce postępowania pozbawi ją możliwości prowadzenia gospodarstwa rolnego, a przez to w konsekwencji kontynuowania ubezpieczenia Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

W ocenie Sądu Okręgowego stanowisko wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem pomija ono interes wierzyciela wnioskodawcy M. S., który bierze udział w niniejszym postępowaniu w charakterze uczestnika postępowania. Podkreślić należy, iż wierzyciel może poszukiwać zaspokojenia z przedmiotów, które w wyniku podziału majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka otrzymał dłużnik, z sumy pieniężnej otrzymanej przez dłużnika od jego małżonka tytułem spłaty lub dopłaty lub z wierzytelności, jaka z tytułu spłaty lub dopłaty przysługuje dłużnikowi od jego małżonka. Uczestnik postępowania M. S. prowadził już przeciwko wnioskodawcy egzekucję z opisanej nieruchomości, która jednakże została umorzona z mocy prawa na skutek niezłożenia przez wierzyciela tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika. Nie można przy tym nie dostrzec, że przyznanie w wyniku podziału majątku wspólnego dokonanego orzeczeniem sądu przedmiotowej nieruchomości na wyłączną własność uczestniczce postępowania wyłączy możliwość zaspokojenia się wierzyciela z przedmiotu, który gdyby nie to zdarzenie, mógł służyć jego zaspokojeniu. W interesie wierzyciela jest zatem, żeby przedmiot ten został w wyniku podziału majątku wspólnego przyznany dłużnikowi. W tych okolicznościach, wzgląd na interes uczestnika postępowania M. S. nakazuje przyznanie przedmiotowej nieruchomości wnioskodawcy pomimo wniosków przeciwnych w tym zakresie wyrażonych przez niego i uczestniczkę postępowania.

W związku z powyższym, wobec braku podstaw do przyznania opisanego składnika majątku na własność uczestniczki postępowania, nie zachodziły również przesłanki do skorygowania zaskarżonego postanowienia w części odnoszącej się do wysokości spłat pomiędzy byłymi małżonkami w sposób postulowany w apelacji.

Przechodząc do rozważań nad apelacją uczestniczki postępowania w pierwszej kolejności należy podkreślić, iż nie ma potrzeby odniesienia się przez odrębnie do zarzutu dotyczącego przyznania wnioskodawcy nieruchomości położonej w M. (gmina R.), składająca się z działek o numerach ewidencyjnych: 455/5, 455/6, 455/7, 455/8, 455/12, 455/13, 455/14, gdyż kwestia ta była już przedmiotem szczegółowej analizy Sądu Okręgowego w ramach identycznie sformułowanego zarzutu w apelacji wnioskodawcy.

Jeśli chodzi o kolejny zarzut wywiedziony w apelacji uczestniczki postępowania dotyczący nie zaliczenia do majątku wspólnego byłych małżonków samochodu F. (...) pomimo, iż został on nabyty w trakcie trwania wspólności ustawowej wyrazić należy przekonanie, że jest on w całości pozbawiony racji. Trzeba zwrócić uwagę, że podział majątku wspólnego obejmuje tylko takie przedmioty majątkowe, które były składnikami majątku wspólnego w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału. Nie uwzględnia się przy podziale majątku takich składników majątkowych, które zostały w czasie trwania wspólności zużyte w normalny sposób lub zbyte zgodnie z przepisami o zarządzie wspólnym. Jeżeli natomiast pewne składniki majątku zostały zbyte przez jednego z małżonków, tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie w odniesieniu do samochodu F. (...) to do majątku wspólnego należy zaliczyć ich wartość i dokonać podziału. Stąd też Sąd Rejonowy biorąc pod uwagę tę okoliczność prawidłowo rozliczył wartość pojazdu uwzględniając w ostatecznej wysokości wzajemnych spłat między byłymi małżonkami połowę jego wartości.

Nie można także zgodzić się ze skarżącą, że wnioskodawca winien jej zapłacić wskazaną w apelacji kwotę wynagrodzenia z tytułu korzystania z udziału uczestniczki we własności nieruchomości położonej w B.. Uczestniczka postępowania swojej racji upatruje w ustawowym uprawnieniu współwłaściciela rzeczy wspólnej do żądania rozliczenia pożytków i innych przychodów związanych z tą rzeczą. Ustosunkowując się do tego problemu przede wszystkim podkreślić należy, iż uczestniczka postępowania nie zdołała wykazać, że wnioskodawca wykorzystywał nieruchomość w B. do celów związanych z działalnością gospodarczą. Zaprzeczył temu również sam wnioskodawca. Tymczasem za podstawę rozliczenia pożytków należy przyjąć pożytki rzeczywiste, a nie potencjalne, możliwe do uzyskania i już choćby z tego względu żądanie skarżącej w tym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie. Wreszcie, należy mieć na uwadze, iż przepis art. 207 k.c. regulujący wzajemne rozliczenia pomiędzy współwłaścicielami z pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej ma charakter dyspozytywny. Wyrażona w nim zasada partycypacji przez współwłaścicieli w pożytkach i przychodach, jakie przynosi nieruchomość wspólna i w związanych z nią wydatkach i ciężarach nie ma zatem zastosowania, gdy dochodzi w drodze umowy między współwłaścicielami czy też w drodze orzeczenia sądowego do dokonania podziału rzeczy do korzystania, a więc do tzw. podziału quoad usum, w rezultacie którego każdy ze współwłaścicieli na zasadzie wyłączności korzysta z określonej fizycznie części nieruchomości. Z taką sytuacją mamy właśnie do czynienia w niniejszej sprawie. Wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2010 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygnaturze akt XII C 2258/06 ustalił, iż po rozwodzie M. P. będzie przysługiwało prawo do wyłącznego korzystania z lokalu mieszkalnego numer (...) wraz z garażem położonym w Ł. przy ulicy (...), zaś A. P. prawo do wyłącznego korzystania z nieruchomości położonej w B.. Powyższe przesądza, iż pomiędzy byłymi małżonkami w drodze orzeczenia sądowego doszło w istocie do podziału quoad usum w zakresie wymienionych nieruchomości wspólnych, wobec czego nie ma podstaw do rozliczenia między nimi pożytków z tytułu korzystania przez wnioskodawcę z nieruchomości w B. z wyłączeniem uczestniczki i na odwrót. Podział quoad usum polega na tym, że każdy ze współwłaścicieli otrzymuje do wyłącznego użytku fizycznie wydzieloną część nieruchomości. Każdy więc oddzielnie używa swojej części i oddzielnie czerpie z niej pożytki. Prowadzi to w konsekwencji również do wniosku, że w takim też zakresie każdy ze współwłaścicieli, używając fizycznie wydzielonej części ponosi wszystkie wydatki związane z eksploatacją tej części. Taka sama zasada powinna obowiązywać w odniesieniu do rozdziału pożytków, jakie każdy ze współwłaścicieli uzyskuje na fizycznie wydzielonej część nieruchomości, przydzielonej do używania.

Z przedstawionych powodów Sąd Okręgowy uznał, iż obie apelacje nie zawierają uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadne podlegają oddaleniu na podstawie art. 385 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, iż wszyscy uczestniczy postępowania byli w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania, a ich interesy były wspólne, gdyż zmierzały do uregulowania stosunków majątkowych między nimi.

Sąd Okręgowy przyznał także pełnomocnikowi uczestniczki M. I. adw. Z. H. kwotę 4428 złotych tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym na podstawie § 2 w związku z § 6 pkt 7, § 7 ust. 1 pkt 10 i § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2013 poz. 461 t.j.).