Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa H. N.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej przy ul. (...) w B.

o uchylenie uchwały

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 30 kwietnia 2013 r. sygn. akt I C 147/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 135 zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Powód H. N. wnosił o uchylenie uchwały nr (...)z dnia 22 listopada 2012 r., podjętej przez Wspólnotę Mieszkaniową przy ul. (...) w B. (dalej Wspólnota), w sprawie ustalenia opłaty za korzystanie z przyłącza centralnego ogrzewania oraz zasądzenie od pozwanej kosztów procesu. Wskazał, że uchwała dotyczy jedynie części mieszkańców, a tym samym narusza obowiązujące prawo. Dodatkowo, w ukryty sposób zmusza właścicieli lokali do finansowania nieruchomości należącej do obcego podmiotu prawnego.

Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej koszty procesu.

Ustalił, że Wspólnota powierzyła nieruchomość wspólną do administrowania przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w B.. Początkowo ciepło do mieszkań było dostarczane z kotłowni olejowej. Z uwagi na wzrost cen oleju opałowego oraz konieczność modernizacji kotłowni, dalsza eksploatacja kotłowni stała się nieopłacalna i zaszła konieczność pozyskania nowego dostawcy ciepła. 29 listopada 2006 r. Spółdzielnia, działając w imieniu pozwanej, zwróciła się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B. o umożliwienie przyłączenia zasobów mieszkaniowych do sieci centralnego ogrzewania jej kotłowni osiedlowej. Koszty związane z realizacją inwestycji miały zostać pokryte z własnych środków wnioskującego. Uchwałą z 23 marca 2007 r., właściciele lokali Wspólnoty wyrazili zgodę na wykonanie przyłącza centralnego ogrzewania do sieci c.o. Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B. i pokrycie kosztów jego budowy z oszczędności kosztów centralnego ogrzewania.

5 września 2007 r. doszło do zawarcia umowy o wykonanie przyłącza centralnego ogrzewania trzech nieruchomości przy ulicy (...). Całkowity koszt tego zadania wyniósł 107.838,72 zł i obciążył trzy wyżej wymienione wspólnoty. Uchwałą nr (...) Wspólnota postanowiła przejąć na swój stan urządzenia w części dotyczącej udziału wspólnoty. W jej § 2 postanowiono przejąć od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B. wszystkie zobowiązania związane z budową przyłącza uznając je jako własne.

Koszt budowy przyłącza został rozdzielony między właścicieli stosownie do udziału we współwłasności. Część właścicieli, w tym powód, odmówiło jego uiszczenia. Zaskarżoną uchwałą ustalono opłaty za korzystanie z przyłącza centralnego ogrzewania dla właścicieli, którzy odmówili wniesienia środków finansowych na pokrycie swego udziału, ustalono opłatę stałą na pokrycie kosztów zarządu za przepływ czynnika grzewczego przyłączem centralnego ogrzewania na odcinku od zaworów odcinających na sieci centralnego ogrzewania w komorze zasilającej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) do zaworów odcinających na sieci centralnego ogrzewania Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B. w wysokości 0,15 zł/m ² powierzchni użytkowej.

Sąd Okręgowy wskazał, że ustawa o własności lokali wprowadza cztery przesłanki dla możliwości domagania się uchylenia uchwały: sprzeczność z prawem, umową właścicieli lokali, naruszenie przez uchwałę zasad prawidłowego zarządzania nieruchomością, albo też naruszenie w inny sposób przez uchwałę interesu skarżącego. Niezgodność uchwały z prawem występuje przede wszystkim wówczas, gdy jej treść pozostaje w sprzeczności z przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Drugą podstawą zaskarżenia uchwały jest naruszenie umowy właścicieli lokali, przy czym chodzi tu o umowę modyfikującą ustawowe zasady zarządu nieruchomością wspólną. Ostatnią podstawą powództwa o uchylenie uchwały właścicieli jest naruszenie interesów właściciela lokalu, co następuje między innymi w sytuacji, gdy uchwała jest sprzeczna z zasadami prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną. W ramach tej podstawy sąd ma obowiązek zbadać uchwałę pod względem jej celowości, rzetelności i gospodarności. Będzie ona wchodzić w grę, gdy uchwała wprawdzie nie narusza prawa ani umowy właścicieli, ale jest z gospodarczego lub osobistego punktu widzenia dla skarżącego właściciela z usprawiedliwionych przyczyn niekorzystna.

Analizując zarzuty powoda wskazał, że przyczyny dla których pozwana zdecydowała się na wybudowanie przyłączy, nie miały znaczenia w niniejszej sprawie. Uchwały, na podstawie których podjęto tę decyzję, nie zostały zakwestionowane w drodze postępowania sądowego, a tym samym niemożliwa była ich kontrola. Tym samym okoliczność, że zdaniem powoda wspólnota w dalszym ciągu mogłaby korzystać z kotłowni olejowej, nie mogła być badana w niniejszym postępowaniu. Istotą wspólnot mieszkaniowych jest m. in. to, że o ile uchwała nie zostanie zaskarżona, a następnie uchylona, to obowiązuje wszystkich właścicieli.

Większość właścicieli wspólnoty uregulowała całość należności z tego tytułu, jednorazową wpłatą. Tych, którzy odmówili zapłaty dotyczy zaskarżona uchwała. Jest ona zgodna z prawem i nie narusza interesów powoda. Dzięki niej wszyscy właściciele nieruchomości poniosą koszty inwestycji. W innym wypadku doszłoby do sytuacji, że część mieszkańców zostałaby zobowiązana do poniesienia kosztów budowy przyłącza obciążających osoby, które odmówiły rozliczenia tej inwestycji.

Powołując się na orzecznictwo Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z treścią art. 12 u.w.l. i art. 13 u.w.l., właściciele lokali w stosunku do swego udziału ponoszą wydatki i ciężary związane z utrzymaniem nieruchomości wspólnej oraz z utrzymaniem swego lokalu. Wynika z tego, że żaden z właścicieli lokali nie jest zobowiązany do pokrywania wydatków obciążających innego właściciela, a jeżeli już je pokrył, może żądać ich zwrotu. Niezasadne są też zarzuty powoda odnoszące się do braku udziału Agencji Nieruchomości Rolnych w ponoszeniu kosztów budowy przyłącza. Został rozliczony z wyniku finansowego za rok 2007, w którym nadwyżkę wynikającą z rozliczenia kosztów pomniejszono o 15.131,44 zł (koszt wykonania przyłącza).

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd wskazał art. 25 ust. 1 ustawy o własności lokali i art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, zaskarżył go w całości i zarzucił:

1.  Naruszenie prawa materialnego, gdyż Sąd I instancji pominął uprawnienia do podejmowania uchwał przez właścicieli wspólnoty mieszkaniowej, jedynie w zakresie nieruchomości wspólnej wspólnoty mieszkaniowej, do czego obliguje ustawa o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r., a co wynika między innymi z art. 3 ust. 2; art. 12, 14 i 15 ustawy oraz stanowiska Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 sierpnia 2008 r., sygn. akt I ACa 601/08;

2.  Naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na jego wynik, a w szczególności art. 217 i art. 248 Kodeksu postępowania cywilnego;

3.  Nie uwzględnienie przez Sąd I instancji niezgodności skarżonej uchwały z ustawą z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne (art. 45a, ust. 2 i 4; art. 7 ust. 5 i 6; art. 16) oraz Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 17 września 2010 r. (§ 25 ust. 2, 3 i 4), zabraniające doliczania innych kosztów do kosztów zakupu ciepła, oraz inwestowania w sieci przesyłu energii i ciepła.

Wniósł o „zmianę wyroku w całości oraz o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu, według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania”.

Wnosił także o dopuszczenie dowodów z pisma Agencji Nieruchomości Rolnej w S. z dnia 30 listopada 2012 r., na okoliczność, że nie pokryła kosztów budowy przyłącza ciepłowniczego we Wspólnocie Mieszkaniowej ul. (...), a także z wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim w sprawie I C 9/10 oraz wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku o sygn. II Ca 436/10, w których sądy oddaliły powództwo wymienionej wyżej Wspólnoty wobec jej członków o zapłatę, stanowiącą pokrycie kosztów budowy przyłącza.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd drugiej instancji rozpoznając apelację oparł się na materiale zgromadzonym w postępowaniu przed Sądem Okręgowym, bowiem wnioski dowodowe zgłoszone przez powoda w toku postępowania odwoławczego nie mogły zostać uwzględnione. Prawo do nowości, o którym traktuje art. 381 k.p.c., rozumieć należy jako otwarcie się możliwości dowodzenia okoliczności faktycznych wcześniej niemożliwych do wykazania z przyczyn obiektywnych. Takiemu rozumieniu tego przepisu nie odpowiadają wnioski o dopuszczenie dowodu z dokumentów, które pochodzą z 2010 r. i 2012 r. Powód nie wykazał, że nie mógł powołać się na te dowody przed Sądem pierwszej instancji. Przede wszystkim jednak, zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu mogą być wyłącznie fakty mające istotne znaczenie w świetle podstawy faktycznej i prawnej sprawy, natomiast przedstawione przez powoda pismo oraz orzeczenia sądów dotyczą innej Wspólnoty, nie zaś pozwanej, i nie mają żadnego przełożenia na rozstrzygnięcie w sprawie niniejszej.

Sąd Apelacyjny nie podzielił podniesionych w apelacji zarzutów uchybień procesowych, to jest naruszenia art. 217 k.p.c. oraz art. 248 k.p.c., ponieważ wbrew temu, co wskazuje skarżący, Sąd Okręgowy skompletował zaoferowany mu materiał dowodowy w koniecznym dla rozstrzygnięcia zakresie. Stosownie do treści art. 217 § 3 k.p.c. sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione. Sąd nie jest obowiązany do uwzględniania kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo, aż strona udowodni korzystną dla siebie tezę i pomija je od momentu wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2005 r., sygn. akt II UK 103/04, LEX nr 602702; wyroki Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 16 stycznia 2013 r. o sygn. akt III AUa 1017/12, LEX nr 1264427, oraz z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt III AUa 47/13). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy słusznie uznał za dostatecznie wykazany fakt, że wszyscy współwłaściciele, również Agencja Nieruchomości Rolnych w S. została obciążona kosztami przebudowy przyłącza, co wynika z dokumentacji dotyczącej rozliczeń finansowych Wspólnoty. W konsekwencji, Sąd Apelacyjny podzielił i uznał za własne ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, ponieważ znajdują pełne oparcie w prawidłowo zgromadzonym materiale dowodowym, zaś wyprowadzone na jego podstawie wnioski pozostają pod ochroną zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c .

Sąd Apelacyjny nie podzielił również zarzutów naruszenia prawa materialnego, podnoszonych w apelacji.

Zaskarżona uchwała z 22 listopada 2012 r. jest efektem wcześniej podjętych przez Wspólnotę uchwał, które nie zostały wzruszone. Jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, o budowie przyłącza ciepłowniczego właściciele lokali wchodzących w skład (...) zadecydowali w uchwale nr (...), mocą której wyrazili zgodę także na pokrycie kosztów budowy z oszczędności kosztów centralnego ogrzewania. Dalej, uchwałą nr (...) postanowili nadwyżkę przychodów nad kosztami centralnego ogrzewania, jaka powstała po wybudowaniu przyłącza, przekazać na konto funduszu remontowego, na pokrycie kosztów wykonanych robót, proporcjonalnie do wysokości udziałów w nieruchomości, przyjmując za podstawę rozliczenia powierzchnię poszczególnych lokali. W uchwale tej właściciele wskazali też, że przyjęte zasady rozliczenia obowiązywać będą do momentu pokrycia całkowitego kosztu wybudowania przyłącza. Właściciele uregulowali należne kwoty, z wyjątkiem kilku, w tym powoda. Kolejną uchwałą nr (...) z 21 września 2010 r. Wspólnota postanowiła przejąć na swój stan urządzenia w części dotyczącej jej udziału, a także zobowiązania związane z budową. Uchwała zobowiązywała również Zarząd do wyszczególnienia zobowiązań związanych z budową i rozliczenia ich na poszczególne budynki i lokale. Wspólnota, w wykonaniu tej uchwały, zawarła ze Spółdzielnią Mieszkaniową (...) umowę, na mocy której nieodpłatnie przejęła przyłącze centralnego ogrzewania w części 23,45% udziału. Jej strony oświadczyły, że przedmiot przekazania, o wartości 25.293,05 zł, został wybudowany ze środków finansowych Wspólnoty. Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń, żadna z tych uchwał nie została uchylona, a ustanowione w ten sposób zasady rozliczenia kosztów budowy przyłącza, które Wspólnota zobowiązała się ponieść do wysokości przypadającego na nią udziału w inwestycji, były respektowane przez większość właścicieli lokali, którzy uregulowali należność z tego tytułu. Zaskarżona uchwała nr(...) ustala opłaty za korzystanie z przyłącza względem tych osób, które tych ustaleń nie respektowały.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że na właścicielach lokali ciąży obowiązek finansowania kosztów zarządu, stosownie do treści art. 15 u.w.l. Zgodnie z przepisem 14 u.w.l., na koszty zarządu nieruchomością wspólną składają się między innymi opłaty za dostawę energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody, w części dotyczącej nieruchomości wspólnej, oraz opłaty za antenę zbiorczą i windę.

W tym kontekście Sąd Apelacyjny nie podziela zarzutu naruszenia wymienionych przepisów, jak też art. 3 ust. 2 oraz art. 12 ustawy o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r., czego skarżący upatruje w podjęciu uchwał, nakładających na właścicieli lokali obciążenia finansowe w stosunku do urządzeń, które jego zdaniem nie mieszczą się w pojęciu nieruchomości wspólnej. Stanowisku powoda można przeciwstawić pogląd, zgodnie z którym urządzenia służące do poboru ciepła, podobnie jak wody czy odprowadzania ścieków, a znajdujące się poza poszczególnymi lokalami właścicieli, stanowią przedmiot współwłasności przymusowej, z której korzystają wszyscy właściciele lokali, w tym powód. Trudno też zgodzić się ze skarżącym, by uchwała w odniesieniu do przejęcia zobowiązań z racji modernizacji instalacji ciepłowniczej i będąca jej konsekwencją uchwała obciążająca niektórych właścicieli lokali opłatą za użytkowanie przyłącza centralnego ogrzewania, dotyczyły kwestii przekraczających zakres zarządu nieruchomością wspólną, czy wręcz prowadziły do modyfikacji granic Wspólnoty, co zdaje się sugerować skarżący. Przeciwnie, uchwały dotyczyły kwestii bezpośrednio związanych z zarządem nieruchomością, tyle tylko że w ramach jednorazowej inwestycji, która łączyła się z zaciągnięciem zobowiązania finansowego. Były to czynności przekraczające zwykły zarząd, wymagające podjęcia uchwał przez właścicieli lokali. Jednak były to kwestie typowo zarządcze, związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb mieszkańców. Z tych względów sytuacja, z jaką mamy do czynienia w sprawie, jest odmienna od stanu faktycznego, będącego podstawą wydania cytowanego przez skarżącego wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 sierpnia 2008 r., sygn. akt I ACa 601/08.

Warto w tym miejscu przytoczyć pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 maja 2006 r., sygn. akt III CZP 28/06, która dotyczyła rozliczenia energii cieplnej zużytej między innymi do ogrzania lokali nie posiadających urządzeń pomiarowych. Sąd Najwyższy stwierdził, że w takiej sytuacji cała instalacja cieplna, a więc oprzyrządowanie techniczne służące do ogrzewania poszczególnych lokali oraz całego budynku wyposażonego w jednolity system ogrzewania, jest urządzeniem nie służącym wyłącznie do użytku właścicieli lokali i jako takie stanowi przedmiot współwłasności przymusowej. Korzystają z niego wszyscy właściciele lokali w ten sposób, że ciepło doprowadzane jest zarówno do przedmiotu ich własności (lokalu), jak i do wszystkich wspólnych części budynku. Innymi słowy, składnikiem tzw. współwłasności przymusowej są zarówno elementy instalacji znajdujące się poza poszczególnymi lokalami, jak i elementy instalacji znajdujące się w wydzielonych lokalach. Wskazane urządzenia, jako nie służące wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, są zatem nieruchomością wspólną w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy o własności lokali (OSNC 2007/3/40, Biul. SN 2006/5/8, M. Prawn. 2007/15/845, LEX nr 180643; por. także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1997 r., III CZP 36/97, OSNC 1998/1/4, Prok. i Pr.- wkł. 1998/1/27, OSP 1998/5/90, LEX nr 31296). To z kolei powoduje, że opłaty za dostawę energii cieplnej do takiej instalacji stanowią koszty zarządu nieruchomością wspólną w rozumieniu art. 14 pkt 2 ustawy o własności lokali. Powyższa zasada znajduje logiczne zastosowanie do wszystkich innych urządzeń technicznych czy usług związanych z zaspokojeniem potrzeb właścicieli poszczególnych lokali, co do których nie ma odrębnych dla każdego lokalu pomierników zużycia, a więc ciepłej lub zimnej wody, odprowadzania ścieków czy wywozu śmieci (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 grudnia 2006 r., I ACa 589/06, LEX nr 271385).

W niniejszej sprawie stan faktyczny wprawdzie jest nieco odmienny, jednak powyższe poglądy prezentowane w orzecznictwie mogą być przydatne dla interpretacji pojęcia zarządu nieruchomością wspólną w odniesieniu do urządzeń przesyłowych. Opłaty za dostarczanie ciepła, dokonywane za pośrednictwem takiej instalacji, nawet jeśli jest podłączona do zewnętrznego systemu grzewczego za pomocą specjalnie wykonanego przyłącza, stanowią koszty zarządu nieruchomością wspólną w rozumieniu art. 14 pkt 2 u. w. l. Należy też zaznaczyć, że uchwała, mimo posłużenia się w niej niezbyt adekwatnym nazewnictwem, w istocie nie nakłada na członków wspólnoty, w tym powoda, dodatkowych opłat za energię cieplną, ale stanowi o ratalnym obciążeniu w określonej stawce (0,15 zł/m ² przez okres 120 miesięcy) kosztami realizacji przypadającymi na tych właścicieli lokali, którzy nie podporządkowali się wcześniejszym uchwałom. Koszty te poszczególni właściciele powinni ponosić stosownie do swojego udziału w nieruchomości i taki sposób rozliczenia został przyjęty. W praktyce oznacza to, że właściciele lokali, w tym powód, opłatę uiszczać będą jedynie w odniesieniu do metrażu własnego lokalu. Wobec tego trudno zgodzić się z twierdzeniem powoda, że w opłacie ukryte są koszty, które winny obciążać inne podmioty. Są to koszty obciążające wszystkich członków wspólnoty, od ponoszenia których dotychczas się uchylał.

Nie jest również słuszny podnoszony przez skarżącego zarzut naruszenia przepisów ustawy Prawo energetyczne, ponieważ odnoszą się one do przedsiębiorstw energetycznych, ustalających taryfy dla paliw gazowych lub energii, stąd nie dotyczą zaciągania zobowiązań przez odbiorców mediów, takich jak Wspólnota, a tym bardziej podejmowanych w związku z tym uchwał.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. i w konsekwencji obciążył powoda obowiązkiem poniesienia kosztów postępowania i zasądził od niego na rzecz pozwanej kwotę 135 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia radcy prawnego ustalił w oparciu o § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r., w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163 poz. 1349 z późn. zm.).