Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Małgorzata Banaś
Protokolant:	sekr. sądowy Małgorzata Bugiel

po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2017 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa L. J.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w C.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  nie obciąża powoda kosztami procesu.

Na oryginale właściwy podpis

Sygn. I C 349/16

UZASADNIENIE

Powód L. J. w pozwie wniesionym w dniu 14 października 2016r. do Sądu Okręgowego w Słupsku domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w C. na swoją rzecz kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych.

W uzasadnieniu swojego żądania wskazał, że w okresie przebywania w pozwanej jednostce penitencjarnej Skarbu Państwa poczynając od 2011 i nadal kwaterowany był w przepełnionych i źle wyposażonych celach mieszkalnych, w których na jednego osadzonego przypadało mniej niż 3m ² powierzchni, a nadto nie było właściwej wentylacji, właściwego oświetlenia, co miało bezpośredni wpływ na pogorszenie wzroku, oraz odpowiednio wydzielonego kącika sanitarnego, co z kolei pozbawiało go możliwości zachowania jakiejkolwiek prywatności. Powód twierdził również, że wyżywienie jakie otrzymywał nie spełniało podstawowych standardów, często nie nadawało się do spożycia. Narażono go na przebywanie z członkami subkultury więziennej, co doprowadzało do konfliktów i braku swobody w celi mieszkalnej.

W konkluzji powyższego powód wywodził, że pozwany nie zapewnił mu humanitarnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, czym bezprawnie naruszył jego dobra osobiste w postaci godności, prywatności i intymności. Powyższe postępowanie pozwanego narusza zatem jego prawa osobiste przewidziane przepisach kodeksu cywilnego, kodeksu karnego i kodeksu karnego wykonawczego.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa Zakład Karny w C., któremu Prokuratoria Generalna realizując obowiązek wynikający z art. 8b ust. 4 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.) przekazała do prowadzenia sprawę, wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego w stosunku do jednostki pozwanej, albowiem powód w okresie odbywania kary w Zakładzie Karnym w C. nigdy nie przebywał w warunkach przeludnienia, a pozostałe warunki dla odbywających karę skazanych są zgodne z obowiązującymi w tym zakresie Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości oraz wewnętrznymi zarządzeniami Dyrektora pozwanej placówki penitencjarnej. Na potwierdzenie swoich twierdzeń pozwany dołączył wyszczególnienie cel, w których przebywał powód z uwzględnieniem ich stanu osobowego oraz metrażu. Jednocześnie wskazał, że w związku z wejściem w życie § 2a-2i art.110 kodeksu karnego wykonawczego, osadzenie powoda w celi niespełniającej określonych w art.110 § 2 k.k.w. wymogów minimalnej przestrzeni mieszkalnej mogłoby nastąpić jedynie na podstawie doręczonej mu decyzji Dyrektora Zakładu Karnego. Skoro powód takiej decyzji nie posiada, tym samym jego twierdzenia o przeludnieniu i wynikających z tego złych warunkach bytowo-socjalnych pozbawione są racji. Dodatkowo wskazał, że w każdej celi powód miał zapewniony odpowiedni sprzęt kwaterunkowy, miejsce do spania, odpowiednie warunki do utrzymania higieny, wymagany dopływ powietrza, oświetlenie i odpowiednią do pory roku temperaturę.

Nadto w uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany co do części roszczenia zgłosił zarzut przedawnienia wskazując, że powód w pozwanej jednostce penitencjarnej przebywa od 3 października 2011r., a zgodnie z przepisem art. 442 ¹ § 1 k.c. (przed nowelizacją art. 442 k.c.) roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Sąd ustalił co następuje:

Powód L. J. w okresie poczynając od dnia 3 października 2011r. odbywa w Zakładzie Karnym w C. karę pozbawienia wolności i był rozmieszczony w następujących celach;

a)  od dnia 3 października 2011r. do dnia 17 listopada 2011r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 12,35 m ^{( 2)} - 4 osadzonych;

b)  od dnia 17 listopada 2011r. do dnia 27 grudnia 2011r. - cela numer (...) oddziału szpitalnego (...), metraż celi 20,59 m ^{( 2)} - 3 osadzonych;

c)  od dnia 27 grudnia 2011r. do dnia 19 marca 2012r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 12,35 m ^{( 2)} - 4 osadzonych;

d)  od dnia 19 marca 2012r. do dnia 10 stycznia 2013r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 20,59 m ^{( 2)} - 3 osadzonych;

e)  od dnia 10 stycznia 2013r. do dnia 22 stycznia 2013r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 10,86 m ^{( 2)} - 3 osadzonych;

f)  od dnia 22 stycznia 2013r. do dnia 5 lutego 2013r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 12,35 m ^{( 2)} - 4 osadzonych;

g)  od dnia 5 lutego 2013r. do dnia 10 marca 2014r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 12,35 m ^{( 2)} - 4 osadzonych;

h)  od dnia 10 marca 2014r. do dnia 3 lutego 2015r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 29,01 m ^{( 2)} - 9 osadzonych;

i)  od dnia 26 lutego 2015r. do dnia 15 lipca 2015r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 25.50 m ^{( 2 )}- 8 osadzonych;

j)  od dnia 15 lipca 2015r. do dnia 13 sierpnia 2015r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 29,78 m ^{( 2)} - 9 osadzonych;

k)  od dnia 13 sierpnia 2013r. do dnia 3 listopada 2015r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 10,20 m ^{( 2)} - 3 osadzonych

l)  od dnia 3 listopada 2015r. do dnia 18 listopada 2015r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 8,05 m ^{( 2)} - 2 osadzonych;

m)  od dnia 18 listopada 2015r. do dnia 1 grudnia 2015r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 10,20 m ^{( 2)} - 3 osadzonych;

n)  od dnia 1 grudnia 2015r. do dnia 2 grudnia 2015r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 6,51 m ^{( 2)} - 1 osadzony

o)  od dnia 2 grudnia 2015r. do dnia 10 maja 2016r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 22,91 m ^{( 2)} - 7 osadzonych;

p)  od dnia 10 maja 2015r. do dnia 13 czerwca 2016r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 22,99 m ^{( 2)} - 7 osadzonych;

q)  od dnia 13 czerwca 2016r. do dnia 14 czerwca 2016r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 23,18 m ^{( 2)} - 7 osadzonych;

r)  od dnia 14 czerwca 2016r. do dnia 14 czerwca 2016r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 24,88 m ^{( 2)} - 8 osadzonych;

s)  od dnia 14 czerwca 2016r. do dnia 16 czerwca 2016r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 27,77 m ^{( 2)} - 9 osadzonych;

t)  od dnia 16 czerwca 2016r. do dnia 23 czerwca 2016r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 8,05 m ^{( 2)} - 2 osadzonych;

u)  od dnia 10 sierpnia 2016r. do dnia 15 września 2016r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 10,20 m ^{( 2)} - 3 osadzonych;

v)  od dnia 15 września 2016r. do dnia 28 października 2016r. - cela numer (...) oddziału mieszkalnego(...), metraż celi 23,71 m ^{( 2)} - 7 osadzonych;

w)  od dnia 28 października 2016r. do dnia dzisiejszego - cela numer (...) oddziału mieszkalnego (...), metraż celi 14,97 m ^{( 2)} - 4 osadzonych.

Powód w trakcie osadzenia miał zapewnioną normę powierzchniową powyżej 3 m ² i nie przebywał w warunkach przeludnienia.

Dowód: wydruk dwóch Przeglądarek historii rozmieszczenia powoda z Centralnej Bazy Danych Osób Pozbawionych Wolności N..NET k.70, notatka służbowa st. wychowawcy Działu Penitencjarnego Zakładu Karnego w C. kpt. R. P. z dnia 17 czerwca 2016r.k. 68-69.

Cele w których przebywał powód wyposażone były zgodnie z rozporządzeniem Ministra sprawiedliwości z dnia 28 styczna 2014 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w Zakładach Karnych i Aresztach Śledczych oraz poprzedzającym je rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, w łóżko na jedną osobę, stół więzienny, taboret więzienny dla każdego osadzonego, szafka mała lub duża. Urządzenia sanitarne były oddzielone od celi zabudową stałą. W celach, w których przebywał powód znajdowały się kąciki sanitarne zapewniające możliwość zachowania intymności w trakcie zaspokajania potrzeb fizjologicznych. Dokonane przez pozwanego okresowe kontrole co do stanu higienicznego, warunków socjalnych i czystości cel nie potwierdziły odstępstw w tym zakresie.

dowód; notatka służbowa instruktora Działu Kwatermistrzowskiego Zakładu Karnego w C. chor. D. S. z dnia 23 listopada 2016r.k. 79-80.

Przebywając w pozwanej jednostce powód miał możliwość korzystania z radia i telewizji, książek znajdujących się w bibliotece centralnej zakładu karnego, codziennie dostarczanej do oddziałów mieszkalnych prasy, 2 razy w tygodniu mógł korzystać ze świetlicy do zajęć sportowych, która jest wyposażona w niezbędny sprzęt do rekreacji ruchowej oraz świetlicy pawilonowej, w której znajduje się stół do tenisa stołowego.

Od dnia 7 grudnia 2012r. został skierowany przez Dyrektora Zakładu Karnego w C. do zatrudnienia nieodpłatnego - na stanowisku obsługującego radiowęzeł (plastyk dekorator) w referacie kulturalno - oświatowym. Od dnia 13 marca 2013r. został przeniesiony do zatrudnienia odpłatnego w wymiarze 1/2 etatu. Z dniem 15 października 2013r. powód ponownie został zatrudniony nieodpłatnie, a następnie w dniu 4 grudnia 2013r. zatrudniono go odpłatnie. Z powyższego zatrudnienia na własną prośbę został wycofany z dniem 3 lutego 2015r. - jako powód swojej decyzji wskazał względy osobiste. Od chwili przedmiotowego wycofania z zatrudnienia powód dwukrotnie starał się o zatrudnienie, tj. w Firmie (...) oraz (...). Jego prośby nie znalazły jednak poparcia ze strony kontrahentów. Wychowawca proponował powodowi zatrudnienie odpłatne w (...) w dziale przetwórstwa, jednak odmówił on takiej pracy.

dowód; notatka służbowa mł chor. A. K. z dnia 18 listopada 2016r.k.71, odpis wniosku o zatrudnienie w firmie (...) z dnia 11 czerwca 2015r.k. 72-75, odpis notatki wychowawcy Działu Penitencjarnego Zakładu Karnego w C. ppor. P. H. z dnia 15 lipca 2015r. z akt osobopoznawczych powoda k. 76, odpis notatki wychowawcy Działu Penitencjarnego Zakładu Karnego w C. kpt. A. O. z dnia 30 września 2016r. z akt osobopoznawczych powoda k.77, odpis projektu oceny okresowej z dnia 12 listopada 2015r. z akt osobopoznawczych powoda k.78.

Cele mieszkalne posiadają sprawną wentylację grawitacyjną, sprawność wentylacji grawitacyjnej corocznie jest potwierdzana specjalistycznymi badaniami wykonanymi przez Usługowy Zakład (...). Cela mieszkalna ogrzewana jest za pomocą grzejników żeliwnych. Na obniżenie temperatury w celach (a tym samym zwiększenie wilgotności) ma wpływ m.in. nieodpowiednie wietrzenie cel (zasłanianie przez osadzonych otworów wentylacyjnych), zastawianie grzejników.

Wszystkim osadzonym zapewnia się możliwość dbania o higienę osobistą. Natężenie oraz równomierność natężenia oświetlenia w celach jest zgodna z wytycznymi wskazanymi w przepisach prawa. Wszelkiego rodzaju awarie oświetlenia, w tym wymiany uszkodzonych źródeł światła, są usuwane na bieżąco. W zależności od wielkości, cele wyposażone są od jednego do czterech punktów świetlnych z rurami jarzeniowymi o mocy 36 W lub zwykłymi żarówkami o mocy 25-40W.

dowód; odpis protokołów z komisyjnej wizytacji wszystkich pomieszczeń oddziałów mieszkalnych (...)z czasu, w którym powód przebywał w przedmiotowych celach k.38-67, odpis protokołów z rocznej kontroli przewodów kominowych Nr (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...) oraz (...) k.81-89, odpisy umów z dnia 3 sierpnia 2015 r. nr l/ (...) oraz z dnia 12 sierpnia 2016 r. Nr l/ (...) k. 90-91, odpis umowy na usługi pralnicze z dnia 13 stycznia 2016r. k.92-93, odpis protokołów kontroli przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w C. nr (...)k.94-97.

Powód w jednostce penitencjarnej ma możliwość uczestniczenia w zajęciach rekreacyjnych, sportowych. Osadzenia mają również zapewniony dostęp do posług religijnych.

W pozwanej jednostce wprowadzony jest system zapewniający bezpieczeństwo żywności i żywienia - (...) i zgodnie z wytycznymi tego systemu przy przyjęciu do magazynu żywnościowego, każdy asortyment szczegółowo kontrolowany jest organoleptycznie. Wszystkie posiłki zawierają wymaganą ilość kalorii, białek, tłuszczów, węglowodanów oraz warzyw - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie wyżywienia osadzonych z zakładach karnych i aresztach śledczych oraz poprzedzającym je rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 września 2003 r. w sprawie określenia wartości dziennej normy wyżywienia oraz rodzaju diet wydawanych osobom osadzonym w zakładach karnych i aresztach śledczych. W Zakładzie Karnym w C. przeprowadzane są kontrole sanitarne przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w C. odnośnie jakości, kaloryczności i stanu produkcji w kuchni, które nie stwierdzają jakichkolwiek zastrzeżeń.

dowód; notatka służbowa instruktora Działu Kwatermistrzowskiego Zakładu Karnego w C. chor. A. R. z dnia 21 listopada 2016r.k.98, odpis 10 przykładowych jadłospisów dla normy żywnościowej P k. 99-108, odpis protokołów z kontroli przeprowadzonej przez Państwowego Inspektora Sanitarnego w C. nr (...)z dnia 7 kwietnia 2016r. oraz (...)z dnia 27 października 2016r.k. 109-118.

Powód L. J. w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w C. nigdy nie zgłaszał potrzeby korzystania z porad psychologa lub psychiatry. Trzy razy korzystał z porad lekarza okulisty, tj. dnia 17.10.2014r., 2.10.2015r. oraz 07.03.2016r. W trakcie konsultacji w Poradni Okulistycznej w dniu 7.03.2016r. została wydana opinia lekarza okulisty co do przyczyny pogorszenia wzroku " Pogorszenie ostrości wzroku do bliży jest związane z wiekiem - proces naturalny".

dowód; Notatka służbowa Dyrektora Szpitala i (...) w C. kpt. A. S. oraz kserokopia dokumentacji medycznej powoda k. 128-155.

Sąd zważył, co następuje.

W ocenie Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie istota sporu w znaczącym rozmiarze sprowadzała się do kwestii oceny ustalonych zdarzeń faktycznych nie tylko na gruncie przepisów art. 445 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c., lecz również co do możliwości dochodzenia przez powoda roszczeń w postępowaniu sądowym w świetle podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia. Nie ulega wątpliwości, iż zgłoszone przez powoda roszczenie w zakresie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ma charakter majątkowy w związku z czym, zgodnie z brzmieniem ogólnej zasady wyrażonej w art. 117 § 1 k.c. podlega ono przedawnieniu. Bezsprzecznym jest również i to, że przedmiotowe roszczenie, w szczególności stanowiąca jego podstawę szkoda, wynikało w ocenie powoda z czynu niedozwolonego.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do najdalej idącego zarzutu strony pozwanej tj. do zgłoszonego przez pozwanego zarzutu częściowego przedawnienia roszczenia powoda, stwierdzić należało, iż w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w tym zeznania samego powoda zarzut ten w pełni zasługiwał na uwzględnienie.

Roszczenia powoda oparte zostały na art.445 i 448 k.c. Przepisy te stanowią podstawę do przyznania poszkodowanemu odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę.

Rzeczą powoda było nie tylko wykazanie przesłanek odpowiedzialności deliktowej, w tym zawinionego zachowania się strony pozwanej jako zdarzenia, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy, oraz związku przyczynowego między tym zachowaniem a szkodą, ale również wobec zgłoszonego przez pozwanego zarzutu przedawnienia, iż roszczenia jego nie uległy przedawnieniu .

Powód obowiązkowi temu nie sprostał.

Roszczenia powoda oparte na przywołanych powyżej przepisach kodeksu cywilnego są roszczeniami majątkowymi i jako takie ulegają przedawnieniu, a do przedawnienia stosuje się przepis art.442 §1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 10 lutego 2007r. o zmianie ustawy Kodeks Cywilny (Dz.U.Nr 80,poz.538), normujący przedawnienie roszczeń z czynów niedozwolonych. Zgodnie z art.2 przywołanej powyżej ustawy uchylającej art.442 i wprowadzającej art.442 ¹ k.c. do roszczeń wymienionych w tym przepisie, powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nie przedawnionych, stosuje się przepisy art.442 ¹ k.c.. Powołany przepis stanowił, ze roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem lat trzech od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Zgodnie z art. 442 ¹ k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.

W pełni zgadzając się z utrwalonym w orzecznictwie kierunkiem wykładni art.442 k.c. , iż „właściwą chwilą dla określenia 3 letniego biegu przedawnienia jest moment dowiedzenia się o szkodzie, gdy poszkodowany zdaje sobie sprawę z ujemnych następstw zdarzenia wskazujących na fakt powstania szkody”, Sąd dokonał ustaleń w tym zakresie. Powód swoje żądanie opierał na twierdzeniu, iż doświadczał dyskomfortu z powodu niewłaściwych warunków. Musiał zatem mieć świadomość negatywnych odczuć w chwili gdy ich doznawał, a nie dopiero w chwili gdy wniósł pozew. Musiał też mieć świadomość kogo obciąża odpowiedzialność za swe negatywne odczucia.

Z treści zeznań powoda L. J. w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wynika, że powód od samego początku tj. osadzenia w październiku 2011r. w pozwanej jednostce penitencjarnej, zdawał sobie sprawę z zaniedbań pozwanego naruszających jego dobra osobiste, a polegających na niezapewnieniu mu jak twierdził właściwych warunków odbywania kary, poprzez umieszczanie go w celach jak twierdził przeludnionych, brudnych, wymagających remontu, z tytułu czego doznał szkody w postaci pogorszenia stanu zdrowia. Nie może być usprawiedliwieniem dla opieszałości w dochodzeniu roszczeń, fakt braku wiedzy o możliwości wystąpienia przeciwko pozwanej jednostce Skarbu Państwa z powództwem odszkodowawczym.

Pozew wniesiony został 14 października 2016r. a więc ze znacznym przekroczeniem terminu do dochodzenia tego rodzaju roszczeń o jakim mowa wyżej. Z tych zatem już względów powództwo za okres październik 2011 - październik 2013r. podlegało oddaleniu, zważywszy na zgłoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia.

Niezależnie od powyższego, przedstawione przez pozwanego dokumenty z tego okresu pobytu powoda w jednostce penitencjarnej tj. przed 14 października 2013r. wskazują i dowodzą, że przebywał on w celach mieszkalnych, które odpowiadały ówczesnym normom.

Odnosząc się natomiast merytorycznie do pozostałej części zgłoszonego powództwa, to precyzując rodzaj naruszonych dóbr, które – zdaniem powoda – uzasadnia roszczenie o zadośćuczynienie, powołał się on ogólnie na przepisy kodeksu cywilnego.

Z treści pozwu jednoznacznie wynikało, iż w opinii powoda zachowanie pozwanego naruszyło jego dobro osobiste w postaci godności osoby ludzkiej i prawa do intymności. Na gruncie prawa polskiego można uzasadnić żądanie powoda z tytułu zadośćuczynienia regulacją wynikającą z art. 23 i art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c., bowiem pozwany zobowiązany był do zapewnienia powodowi takich warunków bytowych i sanitarnych, w których godność ludzka i prawo do intymności nie doznałyby istotnego uszczerbku.

Zauważyć jednak należy, iż na styku praw jednostki, a praw zagwarantowanych ogółowi niejednokrotnie dochodzi do problemu ograniczenia uprawnień jednostkowych celem zagwarantowania prawa ogółu, bądź też odwrotnie. W przypadku gdy dojdzie do konieczności ograniczenia praw jednostki, ograniczenia te muszą być każdorazowo uznane za niezbędne (konieczne) w demokratycznym państwie prawnym, ze względu na interes bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku prawnego lub prawa i wolności innych osób. Ograniczenia te precyzuje Konstytucja (art. 31 ust. 3 i art. 41 ust. 1), a także przepisy prawa międzynarodowego, które zostały ratyfikowane przez Polskę (w tym art. 9 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych czy art. 5 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).

Indywidualizując powyższy problem na potrzeby niniejszego postępowania stwierdzić należy, że żadne z dóbr osobistych, także te wskazane przez powoda, nie mają charakteru absolutnego - bezwzględnego. W określonych przypadkach przepisy prawa mogą bowiem przewidywać ich uzasadnione ograniczenie. Do takiego uzasadnionego przypadku zaliczyć należy także stan jakim jest okres odbywania kary pozbawienia wolności. Oczywistym jest, iż już sama istota kary pozbawienia wolności polega na czasowym ograniczeniu wskazanych przez powoda dóbr osobistych. Ograniczenie to jednakże, jak sama nazwa wskazuje, nie ma charakteru całkowitego. Następuje tylko w tym zakresie, w jakim jest to konieczne dla zapewnienia realizacji dobra chronionego przez państwo, w tym zakresie, w jakim ograniczenie to można uznać jako normalny element kary pozbawienia wolności.

Obecnie brak jest przepisów rangi międzynarodowej, które regulowałyby ściśle kwestię warunków bytowych osób pozbawionych wolności. Brak jest przepisów, które w sposób konkretny wskazywałyby jakie ściśle określone warunki powinny obowiązywać w zakładach karnych państw sygnatariuszy. Wiele z nich wskazuje natomiast jakie ogólne standardy powinny spełniać pomieszczenia mieszkalne, dostrzegając ich znaczenie dla realizacji celów całości systemu penitencjarnego (por. N. Pawłowska, Prawo podmiotowe więźniów do powierzchni mieszkalnej Państwo i Prawo (...) str. 85).

W tych okolicznościach każde z państw, w tym Polska, we własnym zakresie reguluje kwestie bytowe skazanych. Normy te są zmienne, zależne od wypadkowej uwarunkowań kulturowych, społecznych oraz ekonomicznych kraju. Każdorazowo jednak spełniają one przyjęte minima gwarancji praw jednostki, pomimo ich ograniczenia. W Polsce zasady odbywania kary pozbawienia wolności reguluje przede wszystkim ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90 poz. 557). Porusza ona między innymi takie kwestie jak cele wykonywania kary, rodzaje zakładów karnych, zasady wykonywania kary i jej indywidualizacja, prawa i obowiązki skazanego, zatrudnienie, nauczanie, działalność kulturalno-oświatową itp. Szczególne znaczenie z punktu widzenia zarzutów podniesionych przez powoda ma art. 110 § 2 kkw. W jego ramach ustawodawca zagwarantował, iż w celach mieszkalnych powierzchnia przypadająca na jednego skazanego nie może wynosić mniej niż 3 m. kw., cele muszą być wyposażone w odpowiedni sprzęt zapewniający warunki higieny, dostateczny dopływ świeżego powietrza, odpowiednią temperaturę i oświetlenie. Realizując delegację ustawową z art. 249 § 3 ust. 2 kkw Minister Sprawiedliwości rozporządzeniem z dnia 17 października 2003 roku (Dz.U Nr 186 poz. 1820) określił w sposób szczególny warunki bytowe osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. W jego ramach uregulował kwestię przyznawanej więźniom odzieży, obuwia, pościeli, środków higieny, oraz sprzętu stołowego, jak też normy wyposażenia w sprzęt kwaterunkowy cel mieszkalnych , miejsc i innych pomieszczeń w zakładach karnych.

Reasumując, rozporządzenie to wraz z powołanym przepisem kkw jest podstawowym aktem prawnym gwarantującym więźniom w Polsce przewidziane przez polskiego ustawodawcę tzw. standardy odbywania kary pozbawienia wolności. Są one sui generis idealnym wzorcem polskiego ustawodawcy, który powinien być każdorazowo zapewniony osobom osadzonym, jako gwarancja zapewnienia pewnej równowagi pomiędzy prawami jednostki, a koniecznością ich ograniczenia dla potrzeb ogółu.

Zastrzec jednak należy, iż samo naruszenie powyższych norm nie może prowadzić do konstatacji, iż doszło do naruszenia konkretnego dobra osobistego. Brak jest w tym zakresie w opinii Sądu automatyzmu. Dobro osobiste samo w sobie bowiem nie jest wprost powiązane z normą prawną gwarantującą minimalne standardy dla osób odbywających karę pozbawienia wolności. Normy te mają jedynie gwarantować przestrzeganie dóbr osobistych. Ich naruszenie nie musi oznaczać, iż konkretne dobro osobiste rzeczywiście zostało naruszone, niewątpliwie jednak może prowadzić do takiegoż ustalenia in concreto.

Tak więc dla oceny czy nastąpiło naruszenie przepisów prawa konieczne jest kompleksowe zbadania warunków pobytu skazanego . Dopiero ustalenie, że przeważająca większość elementów składających się na ogół warunków i rygorów pobytu podlega negatywnej kwalifikacji może stanowić o naruszeniu norm prawnych. Ocenie poddać należy więc nie tylko powierzchnię celi ale również liczbę osób w niej osadzonych, warunki sanitarne, możliwość zachowania prywatności, ilość czasu spędzanego poza celą, możliwość korzystania z zajęć sportowych, możliwość pracy, wiek, stan zdrowia, następstwa psychiczne i fizyczne. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka kładzie nacisk na obiektywną ocenę przyczyny, skutków i zamiaru , nie zaś subiektywne odczucie dyskomfortu osadzonego .

Dla przyjęcia odpowiedzialności za zadośćuczynienia z tytułu naruszenie dóbr osobistych zgodnie z art. 24 k.c. konieczne jest zaistnienie 3 przesłanek, a więc oprócz bezprawności działania sprawcy również dwie inne przesłanki tj:

1.  istnienia dobra osobistego podlegającego ochronie

2.  jego naruszenia lub zagrożenia.

Bezprawność działania pozwanego jest objęta domniemaniem prawnym, co oznacza, że powód nie musi jej wykazywać. Samo zaś stwierdzenie bezprawności zachowania pozwanego jest tylko jedną z trzech przesłanek jego odpowiedzialności. Nie może więc samo przez się prowadzić do odpowiedzialności pozwanego. Odpowiedzialność ta powstaje dopiero z chwilą jednoczesnego spełnienia powyższych trzech przesłanek.

Zgodnie z ogólną zasadą dowodową wyrażoną w art. 6 kc i art. 232 kpc w przedmiotowej sprawie ciężar wykazania istnienia dobra osobistego podlegającego ochronie oraz faktu jego naruszenia spoczywał na powodzie jako osobie, która z faktów tych wywodzi określone skutki prawne. Powód mógł wykazać powyższe fakty wszelakimi dowodami. W przypadku zaś skutecznego wykazania naruszenia dobra osobistego pozwany mógłby zwolnić się z odpowiedzialności dopiero poprzez wykazanie, iż jego działanie (zaniechanie) nie miało charakteru bezprawnego – tj. było zgodne z wiążącym go prawem (domniemanie bezprawności działania).

Zważywszy na powyższe podkreślić należy, iż przy ocenie czy doszło do naruszenia dobra osobistego każdorazowo koniecznym jest kompleksowe zbadanie wszystkich warunków pobytu skazanego w zakładzie karnym. Powód w procesie dowodzenia nie może więc ograniczyć się jedynie do wykazania nieznacznych odstępstw od przyjętych przepisów. Te bowiem jak zaznaczono co do zasady nie mogą świadczyć o naruszeniu tegoż dobra.

Jeżeli więc powód dochodzi - tak jak w niniejszej sprawie - zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę wskutek naruszenia jego godności przez osadzenie go w celi więziennej bez zapewnienia minimalnej powierzchni przypadającej na jednego osadzonego i odpowiednich warunków sanitarnych oraz socjalnych, to na nim spoczywa ciężar dowodu osadzenia go w określonym czasie w takich warunkach i wynikłego stąd naruszenia jego godności oraz doznania krzywdy niemajątkowej. Zasadniczym skutkiem nałożenia na niego ciężaru dowodu tych faktów, jest oddalenie powództwa, gdy w sprawie nie dojdzie do ustalenia tych faktów. Konsekwencją spoczywania na powodzie - z wspomnianym skutkiem - ciężaru dowodu wskazanych faktów jest oczywiście także powinność zgłoszenia przez niego dotyczących tych faktów dowodów.

Wyjaśniwszy powyżej zasady dowodowe rządzące niniejszym procesem po pierwsze, dojść należy do wniosku, iż powód na którym spoczywał ciężar dowodu, nie dowiódł swych twierdzeń o złych warunkach socjalno – bytowych w czasie odbywania kary, albowiem w sprawie tej nie zaoferował dowodu, poza własnymi twierdzeniami w tym przedmiocie, który potwierdzałby jego zarzuty zawarte w pozwie, a które odnosiłyby się do okresu odbywania przez niego kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w C..

Analizując uzasadnienie pozwu oraz treść zeznań powoda stwierdzić należy, iż poza ogólnikowymi twierdzeniami na temat stopnia naruszenia jego dóbr osobistych, i przeczeniu twierdzeniom pozwanego, powód nie powołał żadnych konkretnych dowodów na fakty mogące stanowić przesłankę do szczegółowych ustaleń w przedmiocie skutków umieszczenia go w przeludnionych, brudnych i pozbawionych wentylacji celach, oraz konkretnego wpływu tegoż osadzenia na jego zdrowie.

Tym samym uznać należało, iż przeprowadzone przez sąd dowody głównie przedstawione przez pozwanego, na okoliczność twierdzeń o warunkach odbywania kary w Zakładzie Karnym w C., nie potwierdziły zarzutów podnoszonych przez niego w pozwie. Powód nie przedstawił jakichkolwiek pism kierowanych do administracji pozwanego z zastrzeżeniami, że warunki bytowe w celach w których powód był osadzany wykraczały poza dolegliwości związane z istotą odbywania kary pozbawienia wolności. Przypomnieć trzeba, że powód domagał się ochrony prawnej z uwagi na naruszenie - jego zdaniem - dóbr osobistych, w postaci: godności, prywatności, intymności i zdrowia. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 lipca 2012r. ujął to zagadnienie stwierdzając, że „otwarta lista chronionych prawnie dóbr osobistych została uzupełniona o uprawnienie do godnych warunków odbywania kary w zakładach karnych. Wskazane godne warunki obejmują również zapewnienie prywatności i intymności, m.in. związanych z potrzebami fizjologicznymi. Niemniej nie przewidują one zapewnienia samodzielności pomieszczeń przeznaczonych na toalety ani oddzielenia murem od pozostałej części celi (por. wyrok SN z dnia 5 lipca 2012 r., (...), niepublikowany, zamieszczony w LEX nr (...)). Powód nie wykazał i nie udowodnił, że odbywając karę pozbawienia wolności został pozbawiony prywatności i intymności.

Sąd Okręgowy podziela opinię powoda, że warunki odbywania kary pozbawienia wolności stworzone w pozwanej jednostce penitencjarnej mogły być nie komfortowe i nie zawsze umożliwiały mu zachowanie prywatności w takim stopniu, jakiego by sobie życzył. Powód powinien jednakże pamiętać o tym, że osadzony zawsze musi się liczyć z ograniczeniem przestrzeni życiowej, prywatności, intymności oraz niższym niż na wolności standardem życia. Stanowią one bowiem istotę kary pozbawienia wolności. W tym też zakresie godność i wolność osoby osadzonej musi czasami doznać ograniczeń. W ocenie Sądu stan faktyczny niniejszej sprawy nie wskazuje na to, by ograniczenia i niedogodności związane z odbywaniem kary pozbawienia wolności, które spotkały powoda były szczególnie dotkliwe. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny we Wrocławiu (uzasadnienie wyroku z dnia 6 grudnia 2007 roku, sygn. akt (...)), samo osadzenie w niekomfortowych warunkach nie jest wystarczającą podstawą do uwzględnienia żądanie zasądzenie zadośćuczynienia. Warunki, w których przebywał powód nie mogą być bowiem ocenione jako niegodziwe, gdyż osoba osadzona musi się liczyć z ograniczeniami i dolegliwościami. Możliwość domagania się zadośćuczynienia istnieje natomiast wówczas, gdy umieszczenie w celi zostało połączone z jednoczesnym naruszeniem takich podstawowych standardów jak zapewnienie każdemu osadzonemu oddzielnego miejsca do spania albo oddzielenia węzła sanitarnego od ogólnej przestrzeni celi.

Podkreślenia wymaga, że powód naruszając porządek prawny, a jak wskazał to w swoich zeznaniach " po raz pierwszy w 1976 roku" i dopuszczając się kolejnych czynów karalnych ( 1985-1986, 1993-1995 ) i od 2000 roku z art.148 k.k., miał zapewne świadomość, że za popełnione przestępstwo zostanie mu wymierzona kara, a to z kolei spowoduje odizolowanie, ograniczenia i konieczność przebywania na znacznie mniejszych powierzchniach niż na wolności. Państwo w miarę swoich możliwości finansowych realizuje obowiązki humanitarnego wykonywania kary pozbawienia wolności m.in. poprzez nieodpłatne dostarczenie cel więziennych o określonym standardzie, wyżywienia, stworzenie osadzonym możliwości podejmowania nauki i spędzania wolnego czasu w placówkach penitencjarnych, jednakże nie można oczekiwać, że przeznaczy wszystkie posiadane środki na ten właśnie cel. Prawomocnie orzeczona kara bezwzględnego pozbawienia wolności, jak i warunki jej odbywania, są naturalną konsekwencją przestępczej przeszłości skazanego, stanowiąc element polityki karnej w postaci prewencji indywidualnej (odstraszającej sankcji za popełnienie czynu zabronionego). Natomiast odbywanie kary pozbawienia wolności jest w sposób immanentny związane z licznymi ograniczeniami niedogodnościami, a obowiązkiem Skarbu Państwa – jako podmiotu odpowiedzialnego w ramach tzw. imperium za realizację polityki penitencjarnej jest jedynie zapewnienie osadzonym ustawowo określonych standardów ( por. wyrok SA w Łodzi z dnia 6 marca 2013r. (...)).

W konsekwencji stwierdzić należy, że powód nie wykazał okoliczności przebywania w celi przeludnionej, lub by w inny sposób doszło do naruszenia jego godności czy prawa do intymności a w konsekwencji zasadności skutecznego domagania się ochrony w oparciu o art. 24 k.c. w związku z art. 448 k.c. i żądania z tego tytułu zadośćuczynienia, w konsekwencji czego sąd oddalił jego powództwo.

Sąd postanowił odstąpić od obciążania powoda kosztami procesu na podstawie art.102 k.p.c.

Zgodnie z treścią art.102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów lub nie obciążyć jej w ogóle kosztami. Natomiast według art.98 §1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. A zatem decydujące znaczenie dla obowiązku zwrotu kosztów procesu ma jego wynik, zaś wyjątek od powyższej ogólnej zasady przewiduje art.102 k.p.c., który pozwala w szczególnie uzasadnionych wypadkach na zasądzenie od strony przegrywającej tylko część kosztów lub nie obciążanie jej w ogóle kosztami, przy czym przepis ten nie może być rozszerzająco wykładany i wyklucza uogólnianie, a może być stosowany w zależności od konkretnego przypadku.

Do kręgu okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 102 należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu (dążenie do szybkiego zakończenia procesu, do szybkiego wyjaśnienia wszystkich istotnych faktów), jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego czy sytuacji życiowej. Okoliczności te powinny być oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie SN z dnia 14 stycznia 1974r., sygn. (...), LEX nr (...) .

Powód postanowieniem Sądu wydanym w niniejszej sprawie w dniu 4 listopada 2016r. został zwolniony od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, sytuacja powoda nie uległa zmianie w stosunku do początkowej fazy procesu i nadal zachodzi tego rodzaju szczególny wypadek uzasadniający zastosowanie art.102 k.p.c.

Na oryginale właściwy podpis