Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Beata Michalska ( spr. )

Sędziowie: SSA Iwona Szybka

SSA Anna Rodak

Protokolant: st. sekr. sąd. Aleksandra Słota

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 marca 2017 r. w Ł.

sprawy A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o emeryturę

na skutek apelacji A. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 13 stycznia 2016 r. sygn. akt VIII U 416/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje A. P. prawo do emerytury od 1 września 2014 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz A. P. kwotę 90 ( dziewięćdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Sygn. akt: III AUa 430/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. P. odwołał się w dniu 15 stycznia 2015r. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z 22 grudnia 2014r. , odmawiającej przyznania mu prawa do emerytury w niższym wieku na podstawie art.184 ustawy z 17 grudnia 1988 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.: Dz.U. z 2016r., poz.887 ze zm.) oraz § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( DZ.U. z 1983r., Nr 8, poz.43) z powodu braku wymaganego ustawą okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach . Odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji, przyznanie mu prawa do emerytury od września 2014r. z uwzględnieniem nadto do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...) Fabryce (...) od 1 lipca 1997r. do 30 września 1998r. na stanowisku lakiernika.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, ponieważ wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999r. na wymagane 15 lat pracy w szczególnych warunkach udowodnił 14 lat , 7 miesięcy i 10 dni.

Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 13 stycznia 2016r., w sprawie VIII U 416/15, oddalił odwołanie.

Rozstrzygnięcie zapadło po następujących ustaleniach faktycznych i prawnych:

Wnioskodawca A. P., ur. (...), w dniu 22 września 2014r. złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z 18 listopada 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, gdyż na wymagany ustawą okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach udowodnił 13 lat, 10 miesięcy i 7 dni. W dniu 25 listopada 2014r. odwołujący wniósł o ponowne rozpatrzenie prawa do emerytury w związku z decyzją odmowną i uwzględnienie dodatkowego okresu pracy w szczególnych warunkach w (...) Fabryce (...) ‘’ L.’’ od 1 lipca 1997r. do 30 września 1998r. na stanowisku lakiernika. W następstwie tego „podania” organ rentowy ustalił wnioskodawcy staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat, 7 miesięcy i 10 dni i zaskarżoną decyzją po raz kolejny odmówił prawa do emerytury . Ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego oraz posiada staż pracy wynoszący 26 lat i 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, wnioskodawca był zatrudniony w (...) Fabryce (...) w okresie od 1 czerwca 1996r. do 30 września 1998r. i początkowo od 1 czerwca 1996r. do 30 czerwca 1997r. pracował w warunkach szczególnych na stanowisku lakiernika , a od 1 lipca 1997r. do 30 września 1998r. był stolarzem. W dniu 23 czerwca 1997r. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy uznał wnioskodawcę za niezdolnego do wykonywania pracy na stanowiku lakiernika wobec przeciwskazań zdrowotnych uznając, że może pracować jako stolarz ręczny. Z zeznań wnioskodawcy wynika, że w spornym okresie pracy nie wykonywał pracy lakiernika w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, zeznań wnioskodawcy i świadka G. P.. Sąd dał wiarę zeznaniom żony wnioskodawcy, jak i wnioskodawcy co do faktu, że z chwilą, gdy stan zdrowia wnioskodawcy uległ pogorszeniu, co skutkowało wydaniem w dniu 23 czerwca 1997r. zaświadczenia lekarskiego uznającego go za niezdolnego do wykonywania pracy lakiernika, zaprzestał wykonywanie pracy w warunkach szczególnych na tym stanowisku. Następnie dalej pracował już na stanowisku stolarza. Materiał dowodowy w postaci zeznań świadków Z. J. (1) i A. S. okazał się nieprzydatny do ustalenia, do kiedy wnioskodawca wykonywał pracę lakiernika z uwagi na istotne rozbieżności i brak pamięci świadków co do momentu zmiany stanowiska pracy. W tym stanie rzeczy za wiarygodny uznano dokument w postaci świadectwa pracy wystawiony przez pracodawcę.

W uzasadnieniu stanu prawnego przywołano art. 184 ust. 1 i 2 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nadto przywołano art.27 i art. 32 ust. 1 tej ustawy oraz § 3 i 4 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd Okręgowy podkreślił, że do okoliczności niespornych należało spełnienie przez wnioskodawcę przesłanek ustawowych nabycia emerytury na podstawie art.184 cyt. ustawy co do wieku , wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych. Wnioskodawca nie spełnił natomiast warunku posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Stosownie do § 2 ust. 1, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W myśl § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, wykonywanie przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie od 1 lipca 1997r. do 30 września 1998r. nie znajduje potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Brak jest dowodów na to, że odwołujący pracował w szczególnych warunkach na stanowisku lakiernika, a z zachowanej dokumentacji osobowej i świadectwa pracy wynika, że przez cały sporny okres wnioskodawca pracował jako stolarz. A zatem nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac określonych w dziale XIV , poz. 17, wykazu A stanowiącego załącznik do cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

W rezultacie Sąd Okręgowy uznał, że pomimo iż wnioskodawca spełnił pozostałe przesłanki do przyznania emerytury, a mianowicie: wieku - ukończył 60 rok życia, posiadania co najmniej 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz niebycia członkiem otwartego funduszu emerytalnego, ze względu na nieprzepracowanie wymaganego ustawowo okresu 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym nie ma prawa do emerytury w niższym wieku i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.

Apelację od wyroku wniósł osobiście odwołujący się, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie prawa procesowego art.233§1 k.p.c. przez dowolne i bezzasadne odmówienie wiarygodności dowodom z zeznań świadków Z. J. (2) i A. S. i w konsekwencji zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przez nieuwzględnienie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) od 1 lipca 1997r. do 30 września 1998r. na stanowisku lakiernika. Nadto zarzucił naruszenie prawa materialnego art. 184 i art. 32 ust. 1 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz § 3 i 4 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez ich niezastosowanie i nieprzyznanie prawa do żądanego świadczenia. W konkluzji swojego stanowiska apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury od września 2014r. (oświadczenie złożone na rozprawie w dniu 16 marca 2017r. ( na k.87 akt sprawy).

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek z powodu naruszenia prawa materialnego w innym zakresie niż wskazuje to apelujący, które to naruszenie Sąd Apelacyjny wziął pod uwagę z urzędu.

Zgodnie z treścią art. 184 ust.1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( j.t.: Dz.U. z 2016r., poz.887), ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, tj. po ukończeniu 60 lat, jeżeli w dniu wejścia w życia ustawy – na dzień 1 stycznia 1999r. osiągnął okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) – 15 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy , o którym mowa w art. 27 ustawy, to jest 25 lat, nadto emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl § 2 ww. rozporządzenia okresy pracy uzasadniające prawo do wcześniejszego świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

W niniejszej sprawie przesłanką warunkującą nabycie prawa do wcześniejszej emerytury było udowodnienie co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy na wymagane 15 lat pracy w szczególnych warunkach ostatecznie 14 lat, 7 miesięcy i 10 dni pracy:

1. w Miejskim Zakładzie (...) w G. od 30 października 1975r. do 13 listopada 1976r. na stanowisku kierowcy ciągnika , wymienionej w wykazie A, dziale VIII, poz.3 stanowiącym załącznik do cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.;

2. w (...) Fabrykach (...): od 1 października 1980r. do 4 grudnia 1991r., od 25 grudnia 1991r. do 6 sierpnia 1992r., od15 sierpnia do 30 listopada 1992r., od 1 czerwca do 12 lipca 1993r., od 24 lipca do 11 października 1993r., od 17 do 27 października 1993r., od 1 grudnia 1993r. do 29 marca 1994r., od 1 do 5 lipca 1994r. oraz od 30 do 31 lipca 1994r. na stanowisku lakiernika przy lakierowaniu niezhermetyzowanym ręcznym lub natryskowym, wymienionym w wykazie A, dział XIV, poz. 17 rozporządzenia;

3. w (...) Fabryce (...) od 1 czerwca 1996r. do 13 lutego 1997r. od 1 do 13 marca 1997r. i od 24 do 30 czerwca 1997r. na stanowisku lakiernika przy lakierowaniu niezhermetyzowanym ręcznym lub natryskowym, wymienionym w wykazie A, dział XIV, poz. 17 rozporządzenia.

Jak wynika z treści zaskarżonej decyzji oraz z pisma procesowego organu rentowego z 23 marca 2017r. ( na k.89 akt sprawy), z okresów pracy w szczególnych warunkach u dwóch pracodawców: w (...) Fabrykach (...) oraz w (...) Fabryce (...) organ rentowy wyłączył okresy pobierania przez wnioskodawcę zasiłków chorobowych: od 5 do 24 grudnia 1991r. (20 dni), od 7 do 14 sierpnia 1992r. (8 dni), od 13 do 23 lipca 1993r. (11 dni), od 12 do 16 października 1993r. (5 dni), od 28 października do 30 listopada 1993r. ( 1 miesiąc i 4 dni), od 30 marca do 30 czerwca 1994r. (3 miesiące i 2 dni), od 6 do 29 lipca 1994r. ( 24 dni) - (...), od 14 do 28 lutego 1997r. (15 dni) i od 14 marca do 23 czerwca 1997r. (3 miesiące i 11 dni) - (...) . Okres ten, wyliczony wg karty przebiegu zatrudnienia ( na k.61/62 akt emerytalnych ZUS) , łącznie wynosi 10 miesięcy i 10 dni. Jest to zatem okres wystarczający do nabycia przez wnioskodawcę żądanego świadczenia, gdyż , jak prawidłowo ustalił organ rentowy i Sąd I instancji, niesporny okres pracy w szczególnych warunkach wynosi 14 lat, 7 miesięcy i 10 dni.

W tym miejscu trzeba wskazać, że Sąd Apelacyjny akceptuje ugruntowane stanowisko judykatury, że przy obliczaniu stażu szczególnego osób ubiegających się o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy o e.r.f.u.s. uwzględnieniu podlegają okresy niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o e.r.f.u.s. został do tej ustawy dodany ustawą z 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz. 1264) i obowiązuje od dnia 1 lipca 2004 r. Zgodnie z brzmieniem wskazanej normy okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby, nie wlicza się do ustalania okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. (por. wyroki SN z dnia 5 maja 2005 r., II UK 219/04, OSNP 2005/22/361, z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05) i osób wymienionych w art. 184 ustawy. W przepisie tym ustawodawca zapewnił ochronę ekspektatywy prawa podmiotowego dla osób, które w dniu 1 stycznia 1999r. wypełniły warunki dotyczące stażu ogólnego i szczególnego. Ochrona tej ekspektatywy nie wygasła wskutek regulacji, dotyczącej ustalania okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych od dnia 1 lipca 2004 r. w inny sposób. Toteż wykazanie na dzień 1 stycznia 1999 r. okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wymaganego przepisem art. 184 ustawy, wyłącza ustalanie tego okresu ponownie po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a ustawy (zob. wyroki SN: z dnia 23 kwietnia 2010r., II UK 313/09, OSNP 2011/19-20/260, z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11). Sytuacja taka zachodzi w sprawie niniejszej. Zatem przy założeniu, zgodnie z niekwestionowanymi ustaleniami Sądu Okręgowego, że wnioskodawca uzyskał wymagany na podstawie obowiązujących do dnia 1 stycznia 1999 r. przepisów okres zatrudnienia w szczególnych warunkach przed wskazaną wyżej datą, należy przyjąć, iż przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o e.r.f.u.s. nie znajduje zastosowania przy ustalaniu jego okresu pracy w warunkach szczególnych, co wyklucza możliwość odliczenia od tego okresu - okresów pobierania przezeń zasiłku chorobowego po dniu 14 listopada 1991r. Ponieważ wskazane okresy pobierania zasiłków chorobowych łącznie z niespornym stażem pracy w szczególnych warunkach dają ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach uzasadniających przyznanie

prawa do żądanego świadczenia, bezprzedmiotowe stało się badanie zarzutów apelacji .

Dodatkowo tylko należy zwrócić uwagę , że zgodnie z art. 477 ⁹ § 1 i § 2 k.p.c., odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji, a organ rentowy przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz z aktami sprawy do sądu z zachowaniem przepisów odrębnych. Jeżeli więc odwołanie spełnia wymagania art. 477 ¹⁰ § 1 k.p.c. oraz zostało złożone w sposób i w terminie określonym w art. 477 ⁹ § 1 k.p.c., to organ rentowy przekazuje je niezwłocznie właściwemu sądowi. Jedynie, gdy organ rentowy uznaje odwołanie w całości za słuszne, to może zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję i w tym wypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu (art. 477 ⁹ § 2 zdanie drugiej i trzecie k.p.c.). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 maja 2004 r., II UK 396/03 (OSNP 2005 nr 1, poz. 12), wyjaśnił, że czynność podjęta przez ubezpieczonego na piśmie lub do protokołu w terminie do złożenia odwołania, z której wynika, że nie zgadza się z decyzją organu rentowego, należy zakwalifikować jako odwołanie od decyzji (art. 477 ⁹ § 1 k.p.c.). Zgodnie z treścią art. 477 ¹⁰ § 1 k.p.c., odwołanie powinno zawierać jedynie oznaczenie zaskarżonej decyzji, określenie i zwięzłe uzasadnienie zarzutów i wniosków oraz podpis ubezpieczonego albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się przy tym odformalizowanie odwołania od decyzji organu rentowego . Nie trzeba w nim wskazać żadnych konkretnych zarzutów, czy podstaw, a nawet wniosków. Wystarczy samo przejawienie niezadowolenia z decyzji organu rentowego i wyrażenie woli co do odmiennego rozstrzygnięcia. Jeżeli więc w terminie do złożenia odwołania ubezpieczony podejmuje na piśmie lub do protokołu czynność, z której wynika, że nie zgadza się z decyzją i uważa, że powinna być ona zmieniona lub uchylona, to należy taką czynność zakwalifikować jako odwołanie od decyzji. Odwołanie nie musi być adresowane do sądu lub ani zawierać stwierdzenia, aby w razie nieuwzględnienia żądania zostało ono przekazane do rozpoznania sądowi. Jednocześnie podkreśla się, że konieczne jest ustalenie okoliczności dotyczących dokonania takiej czynności, w tym przede wszystkim zamiaru (woli) osoby ją podejmującej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r. II UK 396/03, OSNP 2005/1/12). Natomiast złożenie przez osobę ubezpieczoną odwołania od decyzji, w sytuacji gdy organ rentowy nie uznał odwołania za słuszne w całości, zgodnie z treścią art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. obligowało organ rentowy do nadania temu odwołaniu dalszego biegu poprzez niezwłoczne przekazanie go wraz z aktami sprawy do sądu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 3 października, 2012r., III AUa 396/12).

W niniejszej sprawie po wystąpieniu przez odwołującego się z wnioskiem o emeryturę w dniu 22 września 2014r. organ rentowy wydał decyzję odmowną 18 listopada 2014r. Następnie w dniu 25 listopada 2014r., a więc w terminie do wniesienia odwołania od tej decyzji do sądu, wnioskodawca złożył w organie rentowym pismo zatytułowane „podanie” z prośbą o ponowne rozpatrzenie złożonego wcześniej wniosku o emeryturę „w związku z decyzją odmowną z 18 listopada 2014r.” W sytuacji, gdy odwołanie spełnia wymagania art. 477 ¹⁰ § 1 k.p.c. oraz zostało złożone w sposób i w terminie określonym w art. 477 ⁹ § 1 k.p.c., organ rentowy winien przekazać je niezwłocznie właściwemu sądowi, gdyż nie zmienił zaskarżonej decyzji i nie było podstaw prawnych, aby odwołaniu temu nie nadać dalszego biegu (art. 477 ⁹ § 2 zdanie drugiej i trzecie k.p.c.). W konsekwencji należało uznać za uzasadnione żądanie strony, która domaga się przyznania prawa do emerytury począwszy od daty złożenia wniosku o świadczenie, tj. od września 2014r. Bezspornym było też, że ubezpieczony ma odpowiednio długi ogólny staż pracy i nie był członkiem OFE. Natomiast okres pracy w szczególnych warunkach ustalony przez organ rentowy i Sad I instancji wraz z niespornym okresem niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego z tytułu choroby , wyniósł łącznie ponad 15 lat, co oznacza spełnienie ostatniej koniecznej przesłanki na 1 stycznia 1999r., jak wymaga tego art. 184 ustawy o e.r.f.u.s. Wnioskodawca osiągnął wiek emerytalny 60 lat z dniem 17 lipca 2014r. i na datę złożenia wniosku o emeryturę ( 22 września 2014r.) zrealizował wszelkie warunki do nabycia prawa do żądanego świadczenia. Zatem od tego też miesiąca należało ustalić prawo do spornego świadczenia, zgodnie z treścią art. 100 ust. 1 i art.129 ust.1 ustawy o e.r.f.u.s. Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i orzekł , jak w pkt 1 sentencji.

O kosztach Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 2 k.p.c. oraz art.109§1 k.p.c., zasądzając od ZUS na rzecz strony wygrywającej poniesione koszty procesu , w tym koszty zastępstwa procesowego za I instancję z uwzględnieniem §12 ust.2 oraz § 13 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2015, poz. 616) oraz koszty opłaty od apelacji.