Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2017 roku

Sąd Rejonowy w Zgierzu, I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca: SSR Agnieszka Adamczewska

Protokolant: Agnieszka Pawlak

po rozpoznaniu w dniu 1 czerwca 2017 roku w Zgierzu na rozprawie

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko (...) Podstawowego Funduszu Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

1.  oddala powództwo;

2.  nie obciąża M. W. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony pozwanej.

Sygn. akt I C 710/17

UZASADNIENIE

W niniejszej sprawie M. W. wniósł o uzgodnienie treści księgi wieczystej o numerze (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Zgierzu, V Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości położonej w D. M. składającej się z działki numer (...) z jej rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie hipoteki umownej zwykłej w wysokości 50.000,00 zł ustanowionej na rzecz (...) Podstawowego Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego. W uzasadnieniu wskazano, że powód zaciągnął kredyt na skup i sprzedaż zwierząt ubojnych podlegający spłacie do dnia 25 sierpnia 1994 roku i że dla zabezpieczenia spłaty tego kredytu została ustanowiona na nieruchomości objętej księgą wieczystą o numerze (...) hipoteka umowna zwykła w wysokości 50.000,00 zł na rzecz pozwanego funduszu. Nadto pełnomocnik powoda wskazał, że roszczenie w postaci zaciągniętego kredytu zabezpieczonego hipoteką umowną uległo przedawnieniu, gdyż kredyt winien być spłacony do 1994 roku, a zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. Z tych też względów – w ocenie pełnomocnika powoda pozwany fundusz nie ma możliwości, aby uzyskać tytuł wykonawczy i przymusowo wyegzekwować należność, zatem przedmiotowa hipoteka jest obciążeniem pozornym i jako taka winna być wykreślona (pozew – k. 2 – 5).

Postanowieniem wydanym w dniu 13 kwietnia 2017 roku Sąd zwolnił M. W. od kosztów sądowych w niniejszej sprawie w całości (postanowienie – k. 31).

W odpowiedzi na pozew (...) Podstawowy Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa wskazując, że w dniu 26 września 2008 roku zawarł z Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedziba w W. umowę przelewu wierzytelności, której przedmiotem była m.in. wierzytelność przysługująca Bankowi wobec M. W. z tytułu umowy o kredyt z dnia 26 sierpnia 1993 roku. Wraz z przedmiotową wierzytelnością na pozwanego przeszły także wszelkie zabezpieczenia z nią związane, w szczególności hipoteka umowna zwykła w kwocie 50.000,00 zł ustanowiona na nieruchomości, której współwłaścicielem jest M. W.. Ponadto pełnomocnik pozwanego wskazał, że całkowicie chybiony jest zarzut pozorności obciążenia oraz zgłoszony przez powoda zarzut przedawnienia roszczenia zabezpieczonego hipoteką, gdyż przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej, z wyłączeniem roszczeń o świadczenia uboczne (odpowiedź na pozew – k. 32 – 34).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość objęta księgą wieczystą o numerze (...) prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Zgierzu, V Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości położonej w D. W., stanowiącej niegdyś działkę o numerze ewidencyjnym (...), a obecnie działki ewidencyjne oznaczone numerami (...). Współwłaścicielami przedmiotowej nieruchomości są M. i W. małżonkowie W. - w 1/2 części oraz K. i H. małżonkowie C. - w 1/2 części (okoliczność bezsporna, a ponadto odpis księgi wieczystej – k. 69 – 74).

W dziale IV księgi wieczystej o numerze (...) pod pozycją „2” wpisana jest hipoteka umowna łączna zwykła (przed odłączeniem działki o numerze (...) - hipoteka umowna zwykła) w wysokości 50.000,00 zł, która współobciąża nieruchomość objętą księgą wieczystą o numerze (...), zabezpieczająca spłatę kredytu zaciągniętego na skup i sprzedaż zwierząt ubojnych podlegający spłacie do dnia 25 sierpnia 1994 roku, udzielony powodowi przez Bank (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. w dniu 23 sierpnia 1993 roku. Na mocy umowy przelewu wierzytelności, której przedmiotem była m.in. wierzytelność przysługująca Bankowi wobec M. W. - na pozwany fundusz wraz z zakupioną wierzytelnością przeszły wszelkie zabezpieczenia z nią związane, w tym hipoteka umowna zwykła w wysokości 50.000,00 zł. Zmiana wierzyciela hipotecznego została ujawniona w księdze wieczystej (okoliczność bezsporna, nadto odpis księgi wieczystej – k. 69 – 74).

M. W. nie spłacił swojego zadłużenia wobec Banku (...) Spółki Akcyjnej wynikającego z tytułu kredytu zaciągniętego na skup oraz sprzedaż zwierząt ubojnych. Należność ta nie była nigdy egzekwowana przez wierzyciela (okoliczność bezsporna nadto zeznania powoda – k. 75).

Powód M. W. w gospodarstwie domowym pozostaje z żoną W.. Małżonkowie utrzymują się z wynagrodzenia za pracę powoda w kwocie 1.400,00 zł i zasiłku przedemerytalnego W. W. (3). Powód poza udziałem w nieruchomości objętej księgą wieczystą o numerze (...) nie posiada innych nieruchomości. Nie posiada też oszczędności, wartościowych ruchomości i papierów wartościowych. Małżonkowie W. mieszkają u swej córki i partycypują w opłatach za media. Co miesiąc dokładają się do opłat za: światło - 120,00 zł, gaz - 100,00 zł, wodę - 130,00 zł, wywóz śmieci - 20,00 zł telefon - 50,00 zł. Dokładają się też do zakupu opału - w kwocie 1.800,00 zł. Ponadto powód i jego małżonka przeznaczają kwotę 1.000,00 zł na zakup wyżywienia, kwotę 200,00 zł na zakup ubrań i kwotę 250,00 zł na zakup środków czystości. Powód choruje na cukrzycę oraz ma problemy z nadciśnieniem. W związku z tymi schorzeniami musi co miesiąc kupować leki za około 200,00 zł. M. W. korzysta ze świadczeń publicznej służby zdrowia, lecz gdy nie może czekać, musi płacić za wizyty lub badania. W najbliższym czasie będzie musiał prywatnie wykonać rezonans. Przeciwko powodowi były wcześniej prowadzone postępowania egzekucyjne, w toku których komornik sądowy egzekwował należności Urzędu Skarbowego i ZUS-u (zeznania powoda – k. 75).

Powyższy stan faktyczny był między stronami w istocie bezsporny, a ponadto znajduje potwierdzenie m.in. w odpisie z księgi wieczystej. Powód nigdy nie kwestionował faktu, iż nie spłacił swego zadłużenia zabezpieczonego hipoteką, a jedynie twierdził, iż hipoteka - z uwagi na przedawnienie roszczenia - jest obciążeniem pozornym i winna być wykreślona. Ustalając sytuację majątkową M. W. Sąd oparł się na zeznaniach samego pozwanego, których wiarygodność nie budziła zastrzeżeń.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Podstawą prawną żądania pozwu jest art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece, który stanowi, iż w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Dla ustalenia rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości bez znaczenia pozostaje to, czy podstawa wpisu, który uprawomocnił się jest prawidłowa. Istotne jest natomiast, czy były merytoryczne podstawy do dokonania wpisu i czy w związku z tym wpis ten jest zgodny z prawem materialnym. Oznacza to, że rozpoznając powództwo o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej, a rzeczywistym stanem prawnym Sąd bada czy istniejący wpis jest zgodny z prawem materialnym, choćby podstawa jego dokonania była wadliwa (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2008 roku, sygn. akt III CZP 121/08, LEX nr 490497). W sprawie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym Sąd jest związany żądaniem pozwu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2008 roku, sygn. akt III CZP 76/08, OSNC 2009/7-8/113). Żądanie przewidziane w art. 10 ust. 1 ustawy może być uwzględnione tylko wówczas, gdy ustalony przez Sąd stan prawny nieruchomości okaże się tożsamy ze stanem objętym żądaniem pozwu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2009 roku, sygn. akt I CSK 276/08, LEX nr 578031).

Art. 10 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 131 poz. 1075) normuje podstawowe zasady intertemporalne związane ze stosowaniem do zabezpieczeń hipotecznych przepisów dotychczasowych oraz przepisów wprowadzonych w drodze wspomnianej nowelizacji.

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 2 ustawy do hipotek zwykłych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy w dotychczasowym brzmieniu z wyjątkiem art. 76 ust. 1 i 4 tej ustawy, które stosuje się brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. To samo dotyczy także hipotek kaucyjnych zabezpieczających roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną lecz nieobjętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

Hipoteka będąca przedmiotem rozważań w niniejszej sprawie jest hipoteką zwykłą powstałą przed wejściem w życie ustawy nowelizującej i dlatego w stosunku do niej znajdą zastosowanie przepisy ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji.

Zgodnie z treścią art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki. Oznacza to, że przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą tylko skutki w sferze obligacyjnej, nie pozbawiając wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości. Właścicielowi nieruchomości obciążonej nie przysługuje zarzut przedawnienia, a jeśli jest jednocześnie dłużnikiem osobistym i zgłosi taki zarzut to będzie odpowiadał tylko rzeczowo, a sąd uwzględniając powództwo – ograniczy, zgodnie z art. 319 k.p.c. jego odpowiedzialność do nieruchomości obciążonej.

M. W. domaga się wykreślenia hipoteki umownej zwykłej ustanowionej jako zabezpieczenie dla spłaty kredytu zaciągniętego w Banku (...) Spółce Akcyjnej, która to wierzytelność została przeniesiona, z zabezpieczeniem w postaci hipoteki w kwocie 50.000,00 zł na nieruchomości, na rzecz pozwanego funduszu. Uzasadnieniem dla tego żądania jest przedawnienie należności, dla zabezpieczenia której została ustanowiona hipoteka. Tymczasem zgodnie z art. 77 ustawy o księgach wiecznych i hipotece w brzmieniu obowiązującym do dnia 20 lutego 2011 roku przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki. Z treści przywołanego przepisu wynika, iż wprowadza on regułę, że przedawnienie wierzytelności hipotecznej nie wpływa na uprawnienie wierzyciela hipotecznego dotyczące dochodzenia zaspokojenia z przedmiotu hipoteki. W efekcie wierzyciel może skutecznie dochodzić swojej wierzytelności z przedmiotu hipoteki mimo, iż należność w stosunku do dłużnika osobistego uległa już przedawnieniu.

Hipoteka ustanowiona jest na nieruchomości jako całości i istnieje aż do wygaśnięcia całej wierzytelności, którą zabezpiecza. Częściowa spłata długu bądź częściowe wygaśnięcie wierzytelności nie powoduje wygaśnięcia hipoteki w części i zmniejszenia się sumy hipoteki o spłaconą kwotę. Suma hipoteki pozostaje na niezmienionym poziomie mimo, że wysokość zabezpieczonej wierzytelności się zmniejszyła (Ł. Przyborowski w: Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz pod red. J. Pisulińskiego, LexisNexis Warszawa 2014 r. str. 994; T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka, Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2014 r. str. 1233, I. Heropolitańska i inni, Ustawa o księgach wiecznych i hipotece oraz przepisy związane. Komentarz, Wyd. C.H. BECK , Warszawa 2014r. baza Legalis).

Główną przyczyną wykreślenia hipoteki jest jej wygaśnięcie, które może nastąpić np. w wyniku spłacenia całej wierzytelności, zrzeczenia się hipoteki, zwolnienia z długu, konfuzji czy egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości. Ciężar dowodu, że zabezpieczona wierzytelność wygasła, a w rezultacie zabezpieczająca ją hipoteka przestała istnieć spoczywa w zasadzie na właścicielu nieruchomości, zatem w niniejszej sprawie na powodzie. Powód domagając się wykreślenia hipoteki wskazał jedynie na przedawnienie należności zabezpieczonej hipoteką. Tymczasem przedawnienie należności zabezpieczonej hipoteką nie powoduje wygaśnięcia hipoteki albowiem nie prowadzi do wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.

Reasumując - powód w żaden sposób nie wykazał, ażeby istniała prawna podstawa do wykreślenia z działu IV przedmiotowej księgi wieczystej hipoteki umownej łącznej zwykłej jako zabezpieczenia spłaty kredytu zaciągniętego na skup oraz sprzedaż zwierząt ubojnych podlegającego spłacie do dnia 25 sierpnia 1994 roku. Zarówno w dacie dokonywania wpisu hipoteki, jak i w dniu orzekania w niniejszej sprawie, istniała podstawa do dokonania wpisu przedmiotowej hipoteki na rzecz wierzyciela hipotecznego (banku, a następnie jego następcę prawnego), a wpis ten był zgodny z prawem materialnym.

Wobec powyższego powództwo podlegało oddaleniu.

Na marginesie wskazać należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszcza się ograniczenie czynnej legitymacji procesowej po stronie powodowej w sporze o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w sytuacji, gdy z pozwem wystąpił tylko jeden ze współwłaścicieli, a pozostali nie zgłosili sprzeciwu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 roku, sygn. akt III CSK 114/05, OSP 2007/4/46 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2014 roku, sygn. akt II CSK 254/13, LEX nr 1458628).

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 98 k.p.c. strona przegrywająca obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Zasada ta nie jest jednak zasadą bezwzględną, na co wprost wskazuje art. 102 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko cześć kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 sierpnia 2012 roku (sygn. akt V CZ 26/12, LEX nr 1231638), art. 102 k.p.c. wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Podstawę do jego zastosowania stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w rozpoznawanym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, czy wręcz niesprawiedliwe. Art. 102 k.p.c. znajduje zatem zastosowanie „w wypadkach szczególnie uzasadnionych”, które nie zostały ustawowo zdefiniowane i są każdorazowo oceniane przez sąd orzekający na tle okoliczności konkretnej sprawy. Do okoliczności tych zalicza się m.in. sytuację majątkową, a także osobistą strony powodującą, że obciążenie jej kosztami może pozostawać w kolizji z zasadami współżycia społecznego. Przy zastosowaniu art. 102 k.p.c. mogą być też brane pod uwagę okoliczności dotyczące charakteru sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2012 roku, sygn. akt II CZ 95/12, LEX nr 1232771, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2012 roku, sygn. akt I UZ 86/12, LEX nr 1228427). W postanowieniu z dnia 26 września 2012 roku (sygn. akt II CZ 100/12, LEX nr 1232760) Sąd Najwyższy wskazał, iż ocena, czy w sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony należy do swobodnej decyzji sądu ze względu na konieczność zapewnienia poczucia sprawiedliwości oraz realizacji zasady słuszności.

W niniejszej sprawie Sąd uznał, iż obciążenie powoda kosztami procesu godziłoby w poczucie sprawiedliwości i zasady słuszności. Miesięczne dochody M. W. i jego żony opiewają łącznie na kwotę 2.400,00 zł. Małżonkowie posiadają wyłącznie udział w nieruchomości objętej tym postępowaniem, nie posiadają oszczędności, ani wartościowych ruchomości czy papierów wartościowych. Mieszkają u swej córki i partycypują w opłatach za media, ponoszą też koszty własnego utrzymania. Powód choruje na cukrzycę i ma problemy z nadciśnieniem, miesięcznie na zakup leków przeznacza 200,00 zł. Z tych też względów Sąd uznał, iż okoliczności niniejszej sprawy przemawiają za nieobciążaniem powoda kosztami procesu poniesionymi przez stronę pozwaną.