Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant stażysta Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury górniczej

na skutek odwołania M. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 29 stycznia 2016 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 268/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 stycznia 2016 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił M. W. prawa do emerytury górniczej wskazując, że wnioskodawca nie udokumentował wymaganego 25-letniego okresu pracy górniczej, a jedynie 17 lat, 4 miesiące i 14 dni, w tym 17 lat i 14 dni pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie uwzględniono następujących okresów zatrudnienia: od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku na stanowisku ślusarza, od dnia 1 października 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego, od dnia 1 września 1991 roku do dnia 28 lutego 1995 roku i od dnia 1 stycznia 2006 roku do dnia 16 listopada 2006 roku na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...),. ponieważ ww. stanowiska nie figurują w załączniku nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku. Ponadto do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie uwzględniono okresu od dnia 17 listopada 2006 roku do nadal na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku, ponieważ o uznaniu danej pracy za pracę górniczą przesądzają obowiązki faktycznie wykonywane przez pracownika, a nie treść umowy o pracę.

W odwołaniu z dnia 1 marca 2016 roku profesjonalny pełnomocnik działający w imieniu M. W. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i zaliczenie do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) S.A. z siedzibą w R. okresów od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku, od dnia 1 października 1990 roku do dnia 28 lutego 1995 roku oraz od dnia 1 stycznia 2006 roku do chwili obecnej i w konsekwencji przyznanie prawa do emerytury górniczej. Jednocześnie pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że z charakterystyki stanowisk pracy jednoznacznie wynika, że wnioskodawca niezależnie od nazewnictwa stanowiska pracy wykonywał roboty górnicze bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach górnika kopalni odkrywkowej i rzemieślnika wykonującego prace mechaniczne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS wskazał, że pracodawca ubezpieczonego bezzasadnie uznał, że wnioskodawca zajmował stanowiska wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku uprawniające do zastosowania wymiaru półtorakrotnego z przelicznikiem 1,8.

W piśmie procesowym z dnia 21 lutego 2017 roku organ rentowy podał, że przy hipotetycznym zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym okresów zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 1 października 1990 roku do dnia 28 lutego 1995 roku oraz od dnia 1 stycznia 2006 roku do chwili obecnej wnioskodawca nie udowodniłby 25 lat stażu pracy górniczej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

M. W., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 15 października 2015 roku wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej.

(dowód: wniosek o emeryturę z dnia 15 października 2015 roku, k. 2-4 akt emerytalnych)

Ze złożonego przez wnioskodawcę, a wystawionego przez jego pracodawcę świadectwa wykonywania pracy górniczej wynika, że ubezpieczony jest zatrudniony w (...) S.A. (...) B. od dnia 12 września 1978 roku do nadal i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą:

- od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej - załącznik nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku, Dział III, poz. 1,

- od dnia 1 października 1990 roku do dnia 28 lutego 1995 roku oraz od dnia 1 stycznia 2006 roku do nadal na stanowisku rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonującego prace mechaniczne – załącznik nr 3, Dział III, poz. 7.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 7 października 2015 roku, k. 8 akt emerytalnych)

Wnioskodawca złożył także protokoły z posiedzeń Komisji weryfikacyjnej powołanej przez pracodawcę, w których to protokołach ustalono, że:

- w okresie od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku wnioskodawca pomimo zatrudnienia na stanowisku ślusarza w oddziale O-2 wykonywał stale przez 636 dniówek pracę jako górnik kopalni odkrywkowej, co potwierdzili swymi zeznaniami Z. M. i L. B.,

- w okresach od dnia 1 października 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku pomimo zatrudnienia na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego w oddziale (...) i od dnia 1 września 1991 roku do dnia 28 lutego 1995 roku na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...) w oddziale (...) wykonywał stale przez (...) dniówek pracę jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonującego prace mechaniczne, co potwierdzili swoimi zeznaniami R. K. (1) i I. S.,

- w okresach od dnia 1 stycznia 2006 roku do dnia 16 listopada 2006 roku pomimo zatrudnienia na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...) w oddziale (...) i od dnia 17 listopada 2006 roku do nadal na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku w oddziale (...) wykonywał stale przez 2350 dniówek pracę jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonującego prace mechaniczne, co potwierdzili swoimi zeznaniami Z. P. i T. Z..

(dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej z dnia 5 listopada 2008 roku, k. 9-10 i z dnia 22 października 2008 roku, k. 11 - 13 akt sprawy)

Do wniosku o emeryturę wnioskodawca załączył ponadto:

- załącznik do karty ewidencyjnej pracownika z podziałem na poszczególne lata dni przepracowanych na odkrywce,

- zaświadczenie o okresach nieskładkowych.

(dowód: wykaz dniówek przepracowanych na odkrywce, k. 14, zaświadczenie o okresach nieskładkowych, k. 16 akt emerytalnych)

W charakterystyce stanowiska pracy z dnia 9 grudnia 2015 roku pracodawca ubezpieczonego podał, że w okresie od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku wnioskodawca był zatrudniony w oddziale odwodnienia powierzchniowego (...) na stanowisku ślusarza i w zakresie swych obowiązków wykonywał m.in. następujące czynności:

- wymiany, obsługi pomp w pompowniach i stanowiskach pompowych,

- budowy, przebudowy, naprawy instalacji pompowych w wyrobisku m.in.: armatury, rurociągów odprowadzających wody kopalniane,

- prace za i wyładunkowe.

Pracodawca wskazał, że powyższe prace wykonywane były przy udziale sprzętu technologicznego {np. ciągnik, (...), dźwig) oraz narzędzi pomocniczych, a prowadzone były w ramach robót górniczych odwodnienia odkrywki na terenie wyrobiska górniczego P. B. bezpośrednio w przodku w sposób ciągły i w pełnym wymiarze czasu pracy.

(dowód: charakterystyka stanowiska pracy z dnia 9 grudnia 2015 roku, k. 43 akt emerytalnych)

Natomiast w charakterystyce stanowiska pracy z dnia 14 grudnia 2015 roku pracodawca roszczącego podał, że:

- w okresie od dnia 1 października 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku ubezpieczony wykonywał obowiązki na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego w Oddziale (...) (...), a były to prace przy konserwacji i bieżących remontach mechanicznych związanych z utrzymaniem ruchu przenośników taśmowych transportujących węgiel na odkrywce pola B..

- w okresie od dnia 1 września 1991 roku do dnia 28 lutego 1995 roku był zatrudniony na stanowisku mechanik maszyn i urządzeń układu (...) w Oddziale (...) (...). Wykonywał prace przy konserwacji i bieżących remontach mechanicznych związanych z utrzymaniem ruchu przenośników taśmowych transportujących węgiel na odkrywce P. B..

- w okresie od dnia 1 stycznia 2006 roku do dnia 16 listopada 2006 roku pracował na stanowisku mechanik maszyn i urządzeń układu (...) w Oddziale (...) (...). Wykonywał prace mechaniczne związane z obsługą, konserwacją, demontażem i montażem podzespołów i zespołów w bieżącym utrzymaniu ruchu koparek, zwałowarek i przenośników taśmowych odkrywki P. S..

- w okresie od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku wykonywał obowiązki mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku w Oddziale (...) (...), a od dnia 1 stycznia 2009 roku do nadal w Oddziale Mechanicznym P. S. (...). Wykonywał prace mechaniczne związane z obsługą, konserwacją, demontażem i montażem podzespołów i zespołów w bieżącym utrzymaniu ruchu koparek, zwałowarek i przenośników taśmowych odkrywki (...) S..

Pracodawca ubezpieczonego wskazał, że wszystkie ww. prace były wykonywane bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W dalszej kolejności pracodawca podniósł, że będąc zatrudnionym od dnia 17 listopada 2006 roku do nadal na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku wykonywał te same czynności jak przed dniem 17 listopada 2006 roku. Praca ta była wykonywana na dwóch różnych oddziałach. W okresie od dnia 1 października 1990 roku do dnia 28 lutego 1995 roku na Oddziale (...) (...) zajmujących się utrzymaniem ruchu przenośników węglowych odkrywki P. B.. Natomiast w okresie od dnia 1 stycznia 2006 roku do nadal na Oddziale (...) (...) zajmującym się utrzymaniem ruchu koparek, zwałowarek i przenośników taśmowych P. S., który w związku z restrukturyzacją od dnia 1 stycznia 2009 roku zmienił nazwę na Oddział Mechaniczny P. S. (...).

(dowód: charakterystyka stanowiska pracy z dnia 14 grudnia 2015 roku, k. 42 akt emerytalnych)

W okresie od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku wnioskodawca zajmował stanowisko ślusarza w oddziale odwodnienia O-2. Oddział zajmował się osuszaniem terenu. Obowiązki wykonywano w rejonie pracy koparek wielonaczyniowych. W rejonie pracy koła czerpakowego występowały wycieki wody ze skarby wyżej położonej i wodę należało odprowadzić rowem odwodnieniowym do wykopanego rząpia, w którym montowano pompy. Brygada, w skład której wchodził wnioskodawca zajmowała się obsługą pomp powierzchniowych. Zadaniem brygady było osuszenie terenu, zanim do działania przystąpił operator koparki. Wnioskodawca nadzorował wykopywanie rowu, zapuszczał pompy pływające do rząpi oraz węże strażackie i złączki. Nie pracował przy ładowaniu i urabianiu urobku, obsłudze, konserwacji i transporcie koparek i zwałowarek oraz przy montażu i transporcie obudów maszyn urabiających. Roszczący montował elektryczne pompy pływające bezpośrednio przy wypływie wody i nie zajmował się zasilaniem tychże pomp. Stale wykonywał prace ślusarskie przy odwodnieniu terenu wyrobiska i rozmieszczaniu pomp na poziomie pracy koparki. Dodatkowo ładował pompy i przewody zasilające na przyczepy, aby można było je przewieźć na stanowisko pracy. W okresie zatrudnienia wnioskodawcy w oddziale O-2 nie było jeszcze pompowni, albowiem były one jeszcze w trakcie budowy.

(dowód: umowa o pracę z dnia 12 września 1978 roku, k. 1, karta obiegowa zmiany, k. 4, angaż z dnia 20 września 1979 roku, k. 5, zawiadomienie o rozwiązaniu stosunku pracy, k. 6 akt osobowych wnioskodawcy, zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 6:16 do minuty 26:07 w związku z nagraniem od minuty od minuty 1:18:58 do minuty 1:22:07, zeznania świadka L. B., nagranie od minuty 45:24 do minuty 54:10, zeznania świadka Z. M., nagranie od minuty 54:10 do minuty 58:24 protokół z rozprawy z dnia 18 stycznia 2017 roku, k. 43v-44v akt sprawy)

W okresie od dnia 1 października 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku wnioskodawca był zatrudniony jako mechanik maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego w oddziale (...) z tym, że w okresie od dnia 27 czerwca 1991 roku do dnia 25 lipca 1991 roku korzystał z urlopu bezpłatnego.

(dowód: angaż z dnia 2 października 1990 roku, k. 29, karta obiegowa zmiany, k. 30, pismo z dnia 10 czerwca 1991 roku, k. 34 akt osobowych wnioskodawcy)

W okresie od dnia 1 września 1991 roku do dnia 28 lutego 1995 roku wnioskodawca zajmował stanowisko mechanika maszyn i urządzeń układu (...) w oddziale (...).

(dowód: angaże: z dnia 1 września 1991 roku, k. 35, z dnia 27 czerwca 1994 roku, k. 38, z dnia 29 sierpnia 1994 roku, k. 39, zawiadomienie o rozwiązaniu stosunku pracy, k. 43 akt osobowych wnioskodawcy)

Oddział (...) był oddziałem mechanicznych przenośników węglowych. Brygada, w skład której wchodził wnioskodawca zajmowała się kontrolą i utrzymaniem w ruchu przenośników taśmowych transportujących urobek, szczęk hamulcowych i przekładni na stacjach napędowych i zwrotnych. Wnioskodawca wykonywał prace konserwacyjne, przeprowadzał bieżące remonty usuwał usterki przenośników taśmowych, aby utrzymać je w ruchu. Wymieniał przekładnie, bębny, silniki, bariery, smarował łożyska, kontrolował ciągi komunikacyjne, podesty, schody, regulował skrobaki. Wykonywał swe obowiązki w trakcie pracy maszyn podstawowych.

(dowód: zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 6:16 do minuty 26:07 akt sprawy w związku z nagraniem od minuty w związku z nagraniem od minuty od minuty 1:18:58 do minuty 1:22:07, zeznania świadka M. N., nagranie od minuty 58:24 do godziny 1:02: 48, k. 43v, k. 45, zeznania świadka R. K. (2), nagranie od godziny 1:02:48, protokół z rozprawy z dnia 18 stycznia 2017 roku,)

W okresie od dnia 1 stycznia 2006 roku do dnia 16 listopada 2006 roku roszczący pełnił funkcję mechanika maszyn i urządzeń układu (...) w oddziale (...).

(dowód: zawiadomienie o zmianie miejsca pracy, k. 70, angaże: z dnia 30 grudnia 2005 roku, k. 71, z dnia 13 kwietnia 2006 roku, k. 73 akt osobowych wnioskodawcy)

W okresie od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku wnioskodawca zajmował stanowisko mechanika maszyn i urządzeń układu (...) w oddziale (...). W dniu 12 grudnia 2006 roku wnioskodawca uzyskał uprawnienia do obsługi suwnic, wciągników, wciągarek sterowanych z kabiny: hakowych, ogólnego przeznaczenia sterowanych z poziomu roboczego, w tym bezprzewodowo.

(dowód: zaświadczenie z dnia 12 grudnia 2006 roku, k. 81, angaże: z dnia 29 grudnia 2006 roku, k. 84, z dnia 11 września 2007 roku, k. 87, z dnia 13 marca 2008 roku, k. 92, z dnia 8 września 2008 roku, k. 93 akt osobowych wnioskodawcy)

Od dnia 1 stycznia 2009 roku do nadal ubezpieczony wykonuje obowiązki mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku w oddziale (...).

(dowód: angaże: z dnia 15 stycznia 2009 roku, k. 96, z dnia 4 sierpnia 2009 roku, k. 99, z dnia 18 grudnia 2009 roku, k. 101, z dnia 28 lipca 2010 roku, k. 102, z dnia 10 sierpnia 2011 roku, k. 107, z dnia 5 lipca 2012 roku, k. 111, z dnia 2 sierpnia 2013 roku, k. 115, z dnia 1 sierpnia 2014 roku, k. 117 akt osobowych wnioskodawcy)

Oddział (...), który do dnia 1 stycznia 2009 roku nazywany był (...) jest oddziałem utrzymania ruchu koparek i zwałowarek. Oddział ten nie wykonywał remontów kapitalnych maszyn podstawowych. Od dnia 17 listopada 2006 roku wnioskodawca zajmuje się usuwaniem awarii, aby uniknąć przestojów i remontami maszyn w trakcie pracy celem nieprzerywania procesu wydobywania węgla. Do obowiązków wnioskodawcy należy usuwanie bieżących awarii koparek i zwałowarek, tak aby nie było przestoju, konserwacja i remonty koparek i zwałowarek w ruchu, regulacja pojazdów gąsienicowych i szczęk hamulcowych, wymiana wykładzin trudnościeralnych na kole czerpakowym maszyn, bębnów i przekładni, smarowanie maszyn. Prace te wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w przodku.

(dowód: zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 33:50 do minuty 42:31 w związku z nagraniem od minuty od godziny 1:18:58 do godziny 1:22:07, protokół z rozprawy z dnia 18 stycznia 2017 roku, zeznania świadka A. S., nagranie od godziny 1:07:20 do godziny 1:12:18, zeznania świadka K. W., nagranie od godziny 1:16:12 do godziny 1:16:12, k. 43v, 45v akt sprawy)

Zaskarżoną decyzją ZUS zaliczył do stażu pracy górniczej okresy od dnia 12 września 1978 roku do dnia 9 października 1982 roku, od dnia 1 października 1990 roku do dnia 26 czerwca 1991 roku, od dnia 26 lipca 1991 roku do dnia 28 lutego 1995 roku z wyłączeniem zasiłków chorobowych oraz od dnia 1 stycznia 2006 roku do dnia 7 października 2015 roku z wyłączeniem zasiłków chorobowych

Aby wnioskodawca uzyskał prawo do emerytury górniczej, zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym musiałyby podlegać okresy od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku, od dnia 1 października 1990 roku do dnia 28 lutego 1995 roku oraz od dnia 1 stycznia 2006 roku do chwili obecnej.

(dowód: wyliczenia ZUS zawarte w piśmie procesowym z dnia 21 lutego 2017 roku, k. 53 - 55 akt sprawy, wydruk stażu, k. 44-45 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy zważył i ocenił, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.), zwana dalej ustawą.

Zgodnie z art. 50 a ust. 1 i 2 ustawy emerytura górnicza przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej
20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym
co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

W myśl z art. 50b ww. ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Z kolei zgodnie z art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 25-letni okres pracy górniczej. Wymagany wiek wnioskodawcy oraz brak przynależności roszczącego do otwartego funduszu emerytalnego nie budziły bowiem w tej sprawie wątpliwości. Organ rentowy nie zaliczył do stażu pracy roszczącego w wymiarze półtorakrotnym okresów od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku, od dnia 1 października 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku, od dnia 1 października 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku, od dnia 1 września 1991 roku do dnia 28 lutego 1995 roku , od dnia 1 stycznia 2006 roku do dnia 16 listopada 2006 roku i od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia wydania zaskarżonej decyzji. Tylko zaliczenie wszystkich wyżej wymienionych okresów w wymiarze półtorakrotnym umożliwiłoby przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury górniczej.

Organ rentowy przyjął ostatecznie, zaskarżoną decyzją, że ubezpieczony legitymuje się pracą górniczą w wymiarze 17 lat, 4 miesięcy i 14 dni, odmawiając zaliczenia wskazanych w decyzji okresów pracy skarżącego w (...) S.A. w wymiarze półtorakrotnym. ZUS podnosił, że brak jest podstaw prawnych do ustalenia uprawnień do przeliczenia dniówek w wymiarze półtorakrotnym do spornego okresu, gdyż dniówki w wymiarze półtorakrotnym można uwzględnić jedynie do okresu pracy górniczej wykonywanej na stanowiskach wymienionych w załączniku nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku, których ubezpieczony zgodnie z zaświadczeniem zakładu pracy oraz dokumentacją kadrową nie wykonywał. W ocenie organu rentowego ubezpieczony wykonywał obowiązki na stanowisku wymienionym w załączniku nr 2 poz. 11, to jest mechanika maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz mechanika zatrudnionego w stałej grupie remontowej na odkrywce.

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że zaliczenie spornych okresów jako tzw. zwykłej pracy górniczej nie pozwala ubezpieczonemu na spełnienie przesłanki w postaci posiadania wymaganego 25 letniego okresu pracy górniczej, w tym 15 letniego okresu pracy, o której mowa w art. 50a ust. 1, dopiero zaliczenie tych okresów do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym pozwoliłoby na spełnienie tego warunku.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 kwietnia 2010 r. (I UK 339/09, LEX nr 607444), zasady nabywania prawa do emerytur górniczych odbiegają od zasad obowiązujących powszechnie, co wynika z charakteru pracy górniczej, angażującej we wzmożonym stopniu siły fizyczne i psychiczne zatrudnionych. Z tego powodu ustalając ogólne zasady nabywania prawa do górniczej emerytury ustawodawca z jednej strony uznał, że do zaliczenia pracy górniczej do okresu, od którego zależy nabycie prawa do emerytury wystarczające jest, jeżeli praca ta była wykonywana co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy (przytoczony art. 50b ustawy), z drugiej natomiast - uznał za pracę na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego tylko zatrudnienie łączące się z wykonywaniem czynności o określonym charakterze i na wyszczególnionych w rozporządzeniu stanowiskach pracy. Jest to w pełni uzasadnione, jeśli uwzględni się, że charakter zatrudnienia na odkrywce. Z uwagi na warunki jego wykonywania i stopień bezpieczeństwa, wpływające na obciążenie fizyczne i psychiczne, nie może równać się ona z charakterem zatrudnienia pod ziemią. Dlatego też przepisy normujące zasady nabywania prawa do emerytury górniczej muszą być wykładane ściśle, przede wszystkim przy uwzględnieniu ich wykładni gramatycznej, zaś dla oceny charakteru pracy górniczej nie mogą mieć decydującego znaczenia ani zakładowe wykazy stanowisk, ani protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone zatrudnienie jako pracę górniczą. Powyższe dotyczy także pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym. W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że o uznaniu zatrudnienia jako pracy górniczej, w tym w wymiarze półtorakrotnym, nie przesądza nazwa stanowiska, użyta w wydanym przez pracodawcę świadectwie wykonywania pracy górniczej, odpowiadająca nomenklaturze zawartej w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, lecz pozytywna weryfikacja dokumentu pod kątem zgodności rzeczywiście wykonywanej przez pracownika pracy z ustawowymi wymaganiami (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2010 r., I UK 30/10, LEX nr 590314).

Podkreślić w tym miejscu jeszcze raz trzeba, że tylko zaliczenie wszystkich wskazanych kwestionowanych przez ZUS okresów w wymiarze półtorakrotnym implikowałoby przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury górniczej. Dlatego Sąd w pierwszej kolejności ustalił charakter pracy roszczącego w okresie od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku, kiedy to wnioskodawca zajmował stanowisko ślusarza w oddziale odwodnienia O-2.

Mając na uwadze dokonane ustalenia faktyczne co do rodzaju prac wykonywanych przez wnioskodawcę w ww. okresie Sąd Okręgowy stwierdził, że praca ta nie była pracą górniczą określoną w art. 50 d ust. 1 ustawy, a więc zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym. Należy bowiem podkreślić, że wykaz stanowisk pracy określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. odnosi się wyłącznie do wykonywania zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego na podstawie art. 50 d ust. 1 ustawy. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 2011 r. w sprawie I UK 328/10, wykładnia – w oderwaniu od treści art. 50 d ust. 1 – punktu 1 „górnik kopalni odkrywkowej” części III „w kopalniach węgla brunatnego” załącznika nr 3 do rozporządzenia z uwagi na stopień ogólności opisu wskazanego stanowiska pracy, prowadziłaby do sytuacji, iż każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej pełnionej na terenie wyrobiska (odkrywki) należałoby uwzględniać w wymiarze półtorakrotnym. A contrario, jako prace wymienione w załączniku nr 3, mogą być tylko uznane takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie „inne prace w przodku” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. A zatem dla oceny, czy wnioskodawca pracował na stanowisku uprawniającym, przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, do przeliczenia spornego okresu pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał rodzaj powierzonej mu pracy.

Prace wykonywane przez wnioskodawcę na oddziale odwodnienia powierzchniowego O-2 nie mieściły się w pojęciu prac wskazanych pod poz. 1 działu III załącznika nr 3 w związku z art. 50d ust.1 pkt 1 ustawy. Ubezpieczony nie wykazał bowiem w toku postępowania, aby brygada, do której należał była brygadą stykową i aby wykonywał pracę w przodku bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Analiza całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego dała Sądowi asumpt do uznania, że brygada, w skład której wchodził skarżący realizowała swe zadania jeszcze przed rozpoczęciem procesu wydobycia urobku. Dodać należy, że o ile samo odwodnienie odbywało się pod kołami koparek wielonaczyniowych na różnych poziomach, o tyle prace załadunkowe z całą pewnością nie odbywały się wyłącznie w ograniczonym obszarze przodka.

Co najistotniejsze wnioskodawca nie wykonywał prac polegających na obsłudze, konserwacji, przeglądach, naprawach, montażu, transporcie koparek i zwałowarek, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących czy transportujących. Nie pracował przy urabianiu i ładowaniu urobku. A zatem nie wykonywał prac określonych w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach nie chodzi o jakąkolwiek pracę przy maszynach urabiających, ładujących i transportujących tylko o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach a pod określeniem "inne prace przodkowe" należy rozumieć inne prace górnicze w przodku, rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy. Muszą to być zatem zarówno prace na wskazanych maszynach podstawowych, jak również muszą to być prace związane bezpośrednio z procesem urabiania i ładowania urobku. Takich prac na koparkach czy zwałowarkach wnioskodawca z całą pewnością nie wykonywał.

Odnosząc powyższe uwagi do okoliczności rozpoznawanej sprawy należało zatem uznać, że praca ubezpieczonego w okresie od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku na stanowisku ślusarza w oddziale O-2, które to stanowisko niesłusznie zostało uznane przez pracodawcę za zatrudnienie na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej, nie była pracą przodkową w omówionym wyżej rozumieniu.

Trzeba bowiem wskazać, że o uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje treść wystawionych przez pracodawcę dokumentów, w tym zaświadczenia, świadectwa, czy protokoły komisji weryfikacyjnych, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika. Dokonana przez pracodawcę w świadectwie pracy kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska, jak i kwalifikacja tego stanowiska na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej nie przesądza o zaliczeniu zatrudnienia na tymże stanowisku do pracy górniczej, w tym pracy kwalifikowanej w wymiarze półtorakrotnym. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach nie decyduje bowiem treść tych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 Nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 Nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr 621137).

W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze do ustawy, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca. Przepisy ustawy o emeryturach i rentach stanowią pozycję wyjściową do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy. Obecnie prezentowany jest pogląd, że konkretną pracę w kopalni należy zaliczyć ściśle według jej charakteru, miejsca wykonywania oraz nie pomijając miejsca w przepisach jakie nadał jej ustawodawca (por. uzasadnienie SA w Katowicach z dnia 11 lutego 2014 roku, III AUa 134/13,LEX).

Również okoliczność, iż praca wnioskodawcy była niezbędna dla procesu technologicznego nie zmienia oceny charakteru tej pracy. Np. dowóz pracowników na miejsce pracy w przodku, dowód narzędzi również jest niezbędne dla prowadzenia prac w przodku. Nie można jednakże w świetle poczynionych rozważań, analizy przepisów prawa oraz materiału dowodowego zebranego w sprawie uznać, iż wszelkie prace wykonywane na terenie odkrywki czy nawet na terenie przodka uzasadniają zaliczenie okresów ich wykonania w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej. Ustawodawca określił w sposób ścisły przesłanki zaliczenia danych prac w wymiarze półtorakrotnym oznacza to, że prace które nie spełniają tych warunków nie można zaliczyć w takim wymiarze. Skoro bowiem wnioskodawca nie wykazał, że wykonywał stale pracę w przodku i skoro charakter pracy ubezpieczonego nie miał bezpośredniego związku z urabianiem i ładowaniem urobku, nie polegał na montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach i nie był pracą elektryczną na zwałowarce czy koparce wielonaczyniowej przy obsłudze, konserwacji, montażu czy demontażu koparki czy zwałowarki, to nie znajduje uzasadnienia odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego.

Powyższe potwierdza linia orzecznicza Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 18 marca 2015 roku, w sprawie sygn. akt I UK 280/14 wskazał, że nie zalicza się do pracy górniczej w rozumieniu ww. przepisu - jako niemających bezpośredniego związku z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych - prac wykonywanych wyłącznie we wkopie, polegających np. na likwidacji kolektorów odprowadzających wodę na poziomach roboczych koparek wielonaczyniowych, wymianie agregatów pompowych w studniach głębinowych zlokalizowanych na poziomach roboczych koparek i dokonywaniu pomiarów metanu w studniach głębinowych, przygotowywaniu terenu pod wydobycie węgla, umacnianiu skarpy oraz odwadnianiu terenu czy odwadnianiu złoża.

Niezaliczenie okresu zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 12 września 1978 roku do dnia 28 października 1980 roku uniemożliwia przyznanie skarżącemu prawa do emerytury górniczej. Brak było zatem możliwości przyznania dochodzonego przez ubezpieczonego prawa, nawet w przypadku preferencyjnego potraktowania pozostałych, kwestionowanych przez organ rentowy okresów. Tym samym w przedmiotowej sprawie nie było konieczności ustalania charakteru wykonywanych przez M. W. w okresie od dnia od dnia 1 października 1990 roku do dnia 28 lutego 1995 roku i od dnia 1 stycznia 2006 roku do nadal.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji wyroku.