Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Milczarek

Protokolant – sekr. sądowy Sylwia Sawicka

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2017 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: A. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 22 lutego 2016 r., znak:(...)

w sprawie: A. R.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

z udziałem (...) Spółki z o. o. z siedzibą w B.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1)  oddala odwołanie,

2)  zasądza od odwołującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Na oryginale właściwy podpis.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 lutego 2016 r., nr (...)70/37- (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na podstawie na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 121) oraz art. 4 ust. 1 i 3 ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych z dnia 25 listopada 1986 r. (t.j. Dz.U. 1989 Nr 25, poz. 137), stwierdził, iż A. R. jako pracownik (...) sp. z o.o. nie podlega:

1)  w okresie od 02.04.1998 r. do 31.12.1998 r. obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, unormowanemu obowiązującą do 31.12.1998 r. ustawą o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych z dnia 25 listopada 1986 r. (t.j. Dz.U. 1989 Nr 25, poz. 137);

2)  w okresie od 01.01.1999 r. do 02.10.2008 r. oraz od 07.10.2008 r. do 31.08.2013 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, unormowanym obowiązującą od dnia 01.01.1999 r. ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 121).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł, iż A. R. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przez (...) sp. z o.o. jako pracownik od 31.12.1998 r. (data umowna dla osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu przed 01.01.1999 r.) do 01.10.2008 r. oraz od 07.10.2008 r. do 30.08.2013 r.

Organ rentowy wskazał, iż z uwagi na fakt, iż A. R. od dnia 02.04.1998 r. miał status jednoosobowego wspólnika i prezesa zarządu (...) sp. z o.o. nie był spełniony podstawowy warunek istnienia stosunku pracy, tj. podporządkowania pracodawcy. ZUS na podstawie analizy materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania i obowiązujących aktów prawnych oraz aktualnego orzecznictwa sądowego stwierdził, że umowy o pracę zawarte przez (...) sp. z o.o. z A. R. od 02.04.1998 r., tj. od dnia, od którego stał się on jednoosobowym wspólnikiem spółki i prezesem zarządu spółki do 02.10.2008 r. oraz od 07.10.2008 r. do 31.08.2013 r. są dotknięte wadą nieważności, więc nie powodują skutków prawnych.

Odwołanie od powyższej decyzji ZUS złożył ubezpieczony A. R.. Ubezpieczony nadto wskazał, że zaskarżona decyzja ZUS nie jest zgodna z wydaną w odniesieniu do ubezpieczonego decyzją (...) z dnia 14 listopada 2013 roku.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony A. R. postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy Wydział VIII Gospodarczy z dnia 18.03.1992 r. został wpisany do rejestru handlowego jako wiceprezes zarządu wspomnianej spółki.

Do 1995 r. prezes zarządu A. S., wiceprezes zarządu A. R., członek zarządu J. S. posiadali 15 udziałów o łącznej wartości 150.000 zł, w tym każdy z nich posiadał po 5 udziałów o łącznej wartości 50.000 zł. Wartość każdego udziału wynosiła 10.000 zł.

Na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników (...) sp. z o.o. w B. w dniu 18.08.1995 r., na którym obecni byli A. S., A. R., J. S. podjęto uchwałę nr 37 w myśl której w związku z rezygnacją z funkcji prezesa zarządu (...) sp. z o.o. przez A. S., przyjęto jego rezygnację i odwołano go ze składu zarządu spółki z dniem 31.08.1995 r. W związku z odwołaniem A. S. z funkcji prezesa zarządu, podjęto uchwałę nr (...) w myśl której wyrażono zgodę na zbycie 5 udziałów A. S. na rzecz wspólnika A. R.. Ponadto, podjęto uchwałę nr (...) w myśl której powołano nowy zarząd w skład którego weszli A. R. jako prezes spółki oraz J. S. jako wiceprezes zarządu. Wskazano, że uchwała wchodzi w życie z dniem 01.09.1995 r.

Na zgromadzeniu wspólników (...) sp. z o.o. w B. w dniu 02.04.1998 r. podjęto uchwałę nr (...)w przedmiocie tego, iż w związku z rezygnacją z funkcji wiceprezesa zarządu spółki przez J. S. przyjęto jego rezygnację i odwołano go ze składu zarządu spółki z dniem 02.04.1998 r. W związku z tym podjęto kolejną uchwałę nr (...) na mocy której wyrażono zgodę na zbycie 5 udziałów J. S. na rzecz wspólnika A. R.. Nadto, podjęto uchwałę nr (...) w myśl której w dniu 02.04.1998 r. powołano jednoosobowy zarząd spółki, którego prezesem wybrano A. R.. Ustalono, iż uchwała wchodzi w życie 02.04.1998 r.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy z dnia 30.10.1998 r. wykreślono dotychczasowy wpis dotyczący reprezentacji (...) sp. z o.o. w B. i wpisano reprezentację samoistną. Postanowienie wydano na podstawie aktu notarialnego – sporządzonego w Kancelarii notarialnej w B. w dniu 20.08.1998 r., (...)

W dniu 01.09.1992 r. (...) sp. z o.o. zawarła z A. R. umowę o pracę na czas nieokreślony na pełen etat. Na mocy zawartej umowy o pracę odwołującemu powierzono obowiązki wiceprezesa zarządu spółki.

W dniu 20.06.2005 r. zawarto między (...) sp. z o.o. a A. R. umowę o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczonemu powierzono pracę prezesa zarządu. Strony ustaliły, iż dniem rozpoczęcia pracy jest dzień zawarcia umowy o pracę. Stosunek pracy ustał z dniem 02.10.2008 r. w wyniku rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron.

W dniu 07.10.2008 r. A. R., jedyny wspólnik i jednocześnie prezes zarządu (...) sp. z o.o. zawarł ze wspomnianą spółką umowę o pracę w formie aktu notarialnego (...)Na mocy zawartej umowy spółka powierzyła ubezpieczonemu pełnienie obowiązków prezesa zarządu spółki z dniem 07.10.2008 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Umowa o pracę została zawarta na czas nieokreślony.

Na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników w dniu 30.08.2013 r. podjęto uchwałę w sprawie rozwiązania z dniem 31.08.2013 r. umowy o pracę zawartej w dniu 07.10.2008 r. pomiędzy (...) sp. z o.o. a prezesem zarządu spółki A. R..

Decyzją Narodowego Funduszu Zdrowia (...) w B. z dnia 14.11.2013 r. ustalono, iż A. R. od dnia 10.05.2004 r. do dnia wydania niniejszej decyzji podlegał obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w formie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...).

- dowody: postanowienie SR w Bydgoszczy z 18.03.1992 r. (k. 89 akt rentowych); lista wspólników (k. 66 akt rentowych); protokół z nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (...) sp. z o.o. z 18.08.1995 r. (k. 65-64 akt rentowych); protokół ze zgromadzenia wspólników (...) sp. z o.o. z 02.04.1998 r. (k. 63 akt rentowych); postanowienie SR w Bydgoszczy z 30.10.1998 r. (k. 71 akt rentowych); akt notarialny, (...)(k. 62-61 akt rentowych); umowa o pracę z 01.09.1992 r. (k. 43 akt rentowych); umowa o pracę z 20.06.2005 r. (k. 42 akt rentowych); świadectwo pracy z 02.10.2008 r. (k. 41 akt rentowych); akt notarialny (...) (k. 48 akt rentowych); protokół z nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (...) sp. z o.o. z 30.08.2013 r. (k. 39 akt rentowych); decyzja NFZ z 14.11.2013 r. (k. 25 akt rentowych); zeznania ubezpieczonego A. R. (e-protokół – k. 57 akt sądowych); dokumentacja zawarta w aktach sądowych

Sąd poczynił ustalenia faktyczne w przedmiotowej sprawie w oparciu o zgromadzoną dokumentację w aktach rentowych i w aktach sądowych oraz w oparciu o zeznania ubezpieczonego A. R.. Sąd uznał przeprowadzone w sprawie dowody za wiarygodne, bowiem nie są ze sobą sprzeczne, wzajemnie się uzupełniają oraz tworzą spójną logiczną całość. Dowody te posłużyły do ustalenia okoliczności faktycznych, których to ustalenie było niezbędne do wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Przenosząc ustalony w sprawie stan faktyczny na grunt przepisów prawa stwierdzić należało, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 j.t.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej są pracownikami.

Zgodnie z art. 13 pkt 1 ustawy systemowej, obowiązek ubezpieczeń społecznych pracownika istnieje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Należy zauważyć, iż ze zgromadzonego materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania dowodowego wynika, iż iż A. R. jako pracownik (...) sp. z o.o. nie podlega w okresie od 02.04.1998 r. do 31.12.1998 r. obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, unormowanemu obowiązującą do 31.12.1998 r. ustawą o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych z dnia 25 listopada 1986 r. a także w okresie od 01.01.1999 r. do 02.10.2008 r. oraz od 07.10.2008 r. do 31.08.2013 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, unormowanym obowiązującą od dnia 01.01.1999 r. ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Nie budzi wątpliwości to, iż na zgromadzeniu wspólników (...) sp. z o.o. w B. w dniu 02.04.1998 r. podjęto uchwałę w przedmiocie przyjęcia rezygnacji J. S. z funkcji wiceprezesa i odwołania go ze składu zarządu spółki z dniem 02.04.1998 r. Podjęto również uchwałę w przedmiocie wyrażenia zgody na zbycie 5 udziałów J. S. na rzecz A. R., w wyniku czego odwołujący został jedynym wspólnikiem (...) sp. z o.o. Nadto, podjęto uchwałę o powołaniu jednoosobowego zarządu spółki, którego prezesem wybrano A. R.. Uchwała ta weszła w życie z dniem 02.04.1998 r.

Trzeba wskazać, iż w dniu 02.04.1998 r., gdy A. R. stał się jednoosobowym wspólnikiem (...) sp. z o.o. oraz został wybrany na prezesa jednoosobowego zarządu spółki, ubezpieczony był związany zawartą z (...) sp. z o.o. w dniu 01.09.1992 r. umową o pracę na czas nieokreślony na pełen etat na podstawie której powierzono odwołującemu obowiązki wiceprezesa zarządu spółki. Pomimo tego, iż od dnia 02.04.1998 r. A. R. był jednoosobowym wspólnikiem spółki i de facto sprawował funkcję prezesa zarządu spółki, nie dokonano rozwiązania łączącej spółkę oraz odwołującego umowy o pracę. Co więcej, w dniu 20.06.2005 r. zawarto między (...) sp. z o.o. a A. R. umowę o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Stosunek pracy ustał z dniem 02.10.2008 r. w wyniku rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron. Jednakże niedługo potem doszło do zawarcia kolejnej umowy o pracę między wspomnianą spółką i ubezpieczonym. W dniu 07.10.2008 r. A. R., jedyny wspólnik i jednocześnie prezes zarządu (...) sp. z o.o. zawarł ze wspomnianą spółką umowę o pracę na czas nieokreślony w formie aktu notarialnego (...) Do ostatecznego rozwiązania stosunku pracy doszło na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników w dniu 30.08.2013 r. na którym podjęto uchwałę w sprawie rozwiązania z dniem 31.08.2013 r. umowy o pracę zawartej w dniu 07.10.2008 r. pomiędzy (...) sp. z o.o. a prezesem zarządu spółki A. R..

Należy zauważyć, że w orzecznictwie utrwalił się pogląd, iż stosunek pracy wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącego prezesem jej jednoosobowego zarządu wygasa z chwilą nabycia przez niego wszystkich udziałów w tej spółce. Rozważania poczynione przez Sąd Najwyższy - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w wyroku z dnia 7 kwietnia 2010 r., w sprawie o sygn. akt II UK 357/09, Legalis nr 316875, mają niepoślednie znaczenie dla wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie. Sąd Najwyższy skonstatował, iż nabycie przez skarżącego wszystkich udziałów w zatrudniającej go Spółce (połączone z członkostwem w jednoosobowym zarządzie) spowodowało uzyskanie przez niego statusu właścicielskiego pracodawcy i odpowiadającą mu utratę statusu pracownika. Łączący dotychczas te podmioty stosunek prawny pozbawiony bowiem został konstytutywnych cech stosunku pracy jakimi są wykonywanie działalności zarobkowej na rzecz i ryzyko innej osoby w warunkach podporządkowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowało się i przyjmuje, że swoista symbioza pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy i kapitału jest sprzeczna z aksjologią prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych, opartą zasadniczo na założeniu oddzielania kapitału oraz pracy. W konsekwencji tam gdzie status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki z o.o. nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy takiego wspólnika, który nie pozostaje w pracowniczej relacji podporządkowania wobec samego siebie.

Ponadto, Sąd Najwyższy w przywołanym orzeczeniu stwierdził, że w społeczno-ekonomicznej pozycji jedynego wspólnika prowadzącego sprawy swojej spółki status wykonawcy pracy jest zdominowany przez status właścicielski w takim stopniu, że staje się jedynie jego funkcjonalnym elementem służącym jego kompleksowej obsłudze na rynku kapitałowym. Przy wykonywaniu takiej pracy jedyny wspólnik nie tylko nie wykonuje poleceń swojego pracodawcy, ale jest też od niego niezależny ekonomicznie i dyktuje mu sposób działania, co wykracza poza najszerzej nawet pojęty model stosunku pracy. W konsekwencji Sąd Najwyższy wykluczył możliwość, aby jedyny wspólnik spółki z o.o. wykonywał zatrudnienie na stanowisku prezesa jej jednoosobowego zarządu w charakterze pracownika, gdyż stanowiłoby to wyraz niemożliwego pojęciowo podporządkowania „samemu sobie", jednocześnie uznając, że jest to szczególna forma prowadzenia działalności gospodarczej na „własny" rachunek.

Powyższe stanowisko zostało potwierdzono w kolejnym judykacie Sądu Najwyższego (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 20 marca 2008 r., II UK 155/07, Legalis nr 163760), zgodnie z treścią którego w razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy (np. brak podporządkowania, możliwość zastąpienia pracownika osobą trzecią), nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę. Umowa o pracę zawarta pomiędzy osobą będącą jedynym udziałowcem, a tym samym właścicielem spółki z o.o. a spółką, z zachowaniem wymogów formalnych określonych kodeksem spółek handlowych, nie może być uznana za wykonywanie pracy ze stosunku pracy, bowiem brak w niej typowych i istotnych dla takiego stosunku elementów, to jest podporządkowania pracownika pracodawcy w procesie świadczenia pracy.

Biorąc pod uwagę ustalony stan faktyczny w niniejszej sprawie, przywołane powyżej orzecznictwo, należy skonstatować co następuje. Trzeba przyjąć, że okoliczność, iż ubezpieczony z dniem 02.04.1998 r. stał się jednoosobowym wspólnikiem (...) sp. z o.o. oraz został wybrany na prezesa jednoosobowego zarządu spółki wyklucza możliwość dalszego pozostawania przez A. R. w stosunku pracy z (...) sp. z o.o. od dnia 02.04.1998 r. Nabycie przez ubezpieczonego wszystkich udziałów w zatrudniającej powoda spółce, połączone z członkostwem w jednoosobowym zarządzie, spowodowało uzyskanie przez niego statusu właścicielskiego pracodawcy i tym samym utratę statusu pracownika. Nie do pogodzenia z punktu widzenia podstawowej cechy stosunku pracy wyrażonej w art. 22 § 1 k.p. w postaci podporządkowania pracownika w procesie pracy jest występowanie osoby fizycznej jednocześnie w roli pracodawcy jako właściciela spółki i w charakterze pracownika. Stosunek pracy łączący (...) sp. z o.o. w B. i A. R. wygasł zgodnie z treścią art. 63 k.p. w dniu 02.04.1998 r., tj. w dniu w którym ubezpieczony został wybrany na prezesa jednoosobowego zarządu spółki (...) sp. z o.o. oraz stał się jednoosobowym wspólnikiem spółki.

W przypadku gdy ta sama osoba fizyczna występuje równocześnie w kilku rolach, w tym zwłaszcza w roli jedynego wspólnika (jedynego udziałowca), osoby wykonującej wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników, jednoosobowego zarządu w tym też jego prezesa, oraz w charakterze pracownika spółki, którego obowiązki w istocie mogą się pokrywać z zadaniami należącymi do zarządu spółki, gdy do obowiązków pracowniczych ma należeć wykonywanie zarządu spółki, pod znakiem zapytania staje możliwość nawiązania stosunku pracy, gdyż byłby to nie tylko stosunek nawiązany w wyniku zawarcia umowy o pracę "z samym sobą", ale ponadto byłby też on pozbawiony zasadniczych elementów konstrukcyjnych wymaganych od tego typu stosunku, w szczególności zaś brak byłoby w nim cechy szeroko rozumianego podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, Legalis nr 29176).

Oprócz tego, należy nadmienić, iż Sąd uznaje za nieuzasadnione powoływanie się przez odwołującego w treści odwołania na treść decyzji Narodowego Funduszu Zdrowia (...) w B. z dnia 14.11.2013 r. jako mającej znaczenie dla wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie toczącej się na skutek wniesionego odwołania od decyzji (...) nr (...) z dnia 22.02.2016 r. Wskazać trzeba, iż przywołana decyzja NFZ dotyczyła podlegania przez A. R. obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w formie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...). Przedmiotem niniejszego postępowania jest natomiast rozpatrzenie zasadności odwołania od decyzji ZUS w przedmiocie ustalenia, iż ubezpieczony w spornych okresach nie podlegał jako pracownik do 31.12.1998 r. obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu a od 01.01.1999 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

W konsekwencji należy uznać, iż zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych była prawidłowa a odwołanie ubezpieczonego podlega oddaleniu.

W tym stanie rzeczy, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w punkcie 1. wyroku oddalił odwołanie ubezpieczonego, albowiem nie zasługiwało na uwzględnienie.

W punkcie 2. wyroku Sąd na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2, § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804), zasądził od odwołującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

SSO Ewa Milczarek