Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2017r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka (spr.)

Sędziowie: SSO Sławomir Buras

SSR del. Małgorzata Wojciechowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Justyna Bińkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2017r. w K.

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa P.

przeciwko J. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Pińczowie

z dnia 19 maja 2016r., sygn. akt I C 14/15

oddala apelację i zasądza od J. P. na rzecz Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa P. kwotę 2400 (dwa tysiące czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, przyznaje od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Pińczowie na rzecz radcy prawnego W. C. (...) (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanemu w postępowaniu apelacyjnym.

II Ca 1262/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 9 maja 2016 Sąd Rejonowy w Pińczowie zasądził od pozwanego J. P. na rzecz powoda (...) P. kwotę 12 576,72 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 3 lutego 2014r oraz 1417,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, odstąpił od obciążania pozwanego J. P. kosztami sądowymi, przyznał od Skarbu Państwa – Sąd Rejonowy w Pińczowie na rzecz Kancelarii radcy prawnego W. C. kwotę 2 952,00zł wynagrodzenia za pomoc prawną udzielaną pozwanemu z urzędu.

Rozstrzygnięcie to sąd oparł o następujące ustalenia:

W dniu 8 listopada 2012 r. Państwowe Gospodarstwo Leśne, Lasy Państwowe Nadleśnictwo P. z siedzibą w P. zawarło z J. P. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Zakłady (...) umowę wykonania robót budowlanych dotyczących budowy osady leśnej nr (...). Przedmiotem umowy było wykonanie pełnego i kompleksowego zakresu robót budowlanych dotyczących budowy osady leśnej- leśniczówki obejmującej budynek mieszkalny, gospodarczy oraz infrastrukturę techniczną w M., wraz z niezbędnymi instalacjami, urządzeniami oraz zagospodarowaniem terenu zgodnie z dokumentacją postępowania przetargowego. Szczegółowy zakres robót opisany został w dokumentacji projektowo kosztorysowej obejmującej projekt budowlano-wykonawczy budynków, przedmiar robót, zagospodarowanie terenu. Zgodnie z § 6 ust.4 umowy przedmiar robót został potraktowany przez strony jako materiał pomocniczy do skosztorysowania prac z wiązanych z realizacją przedmiotu zamówienia i uwzględnił wszystkie koszty związane z realizacją przedmiotu zamówienia; wykonawca również oświadczył, że w złożonej ofercie uwzględnił wszystkie koszty związane z realizacją przedmiotu zamówienia. Określono też zakres prac objętych umową. Za wykonanie przedmiotu umowy wykonawca otrzymać miał wynagrodzenie ustalone na podstawie kosztorysu powykonawczego w oparciu o obmiar robót i rzeczywiste nakłady rzeczowe według obowiązujących katalogów przy zastosowaniu składników kosztorysowych. Wynagrodzenie to nie mogło być większe niż kwota przedstawiona przez Wykonawcę w złożonej ofercie tj. 579 869,63 zł. brutto, co określał § 8 ust.1 umowy. Nadto ustalono, że za wykonanie przedmiotu umowy wykonawcy będzie przysługiwało wynagrodzenie zgodne ze złożoną ofertą do wartości faktycznie wykonanych prac, z zastrzeżeniem, że za wykonane prace przekraczające zakres opisanych w SIWZ na podstawie, której złożono ofertę a wykonane bez pisemnej zgody zamawiającego wynagrodzenie nie przysługuje oraz, że zasady sporządzenia kosztorysu powykonawczego robót będą identyczne jak zasady sporządzenia kosztorysu ofertowego. Rozliczenie za wykonanie zamówienia miało odbywać się w okresach nie krótszych niż miesięcznych, a wartość wykonanych w tym okresie robót obliczana była na podstawie kosztorysu powykonawczego przygotowanego przez wykonawcę zadania i zatwierdzonego przez inspektora nadzoru, na podstawie wystawionych przez pozwanego częściowych faktur za okresy nie krótsze niż miesięczne, płatnych w terminie 14 dni od daty otrzymania faktury. Umowa przewidywała odbiór końcowy obejmujący cały przedmiot umowy. Termin zakończenia robót określono na dzień 30 lipca 2013 r. Zgodnie z treścią § 11 ust. 2 umowy, wykonawca zobowiązany był do zapłaty na rzecz zamawiającego kar umownych z tytułu nie wykonania lub nienależytego wykonania umowy, między innymi za opóźnienie w wykonaniu prac budowlanych – w wysokości 0,2 % wynagrodzenia brutto za każdy dzień zwłoki liczony od umownego terminu ich wykonania. 10 czerwca 2013r. strony zawarły Aneks Nr (...) do umowy (...), którym zmniejszono zakres robót wynikających z dokumentacji projektowej w zakresie wykonania całości ogrodzenia i w związku ze zmniejszonym zakresem rzeczowym obniżono wysokość wynagrodzenia z 579 869,63 zł. na 555 805,76zł. Natomiast Aneks nr (...) z dnia 12 lipca 2013r. do umowy (...) zmieniał termin zakończenia całości robot z 30 lipca na dzień 15 sierpnia 2013r. W dniu 17 lipca 2013r. strony zawarły umowę nr (...), której przedmiotem było wykonanie robót uzupełniających do zadania „Budowa osady leśnej wraz z niezbędną infrastrukturą w leśniczówce M.” w zakresie umowy nr (...), która obejmowała zmianę zakresu prac szczegółowo określonych w § 1 tej umowy. Na mocy § 2 ust. 1 umowy nr (...) pozwany zobowiązany był do zakończenia całości robót w terminie do dnia 15 sierpnia 2013r. Jako „termin zakończenia całości robót” strony przyjęły wykonanie robót i powiadomienie inspektora nadzoru o zakończeniu prac. Roboty budowlane związane z budową rozpoczęły się w dniu 21 listopada 2012r. zarówno w obrębie budynku mieszkalnego jak i gospodarczego. Na budowie prowadzony był dziennik budowy, do którego wpisów dokonywali: inspektor nadzoru inwestorskiego W. W., kierownik budowy G. D. (1), inspektor nadzoru robót elektrycznych J. Z. i inspektor nadzoru robót instalacyjnych J. K.. Pozwany zakończył całość robót w dniu 28 sierpnia 2013r. informując o tym powoda pismem z tej daty oraz wpisem do dziennika budowy i sporządzono protokół końcowego odbioru, który wyznaczono na dzień 4 września 2013r. W toku prowadzonych robót pozwany zgłaszał powodowi błędy i braki i tak: w projekcie instalacji CO i wodno-kanalizacyjnej i spisany został protokół oraz notatka urzędowa, następnie rozbieżności między kosztorysem ofertowym, przedmiarem a projektem dotyczącym wykopów, zbierania i wywozu ziemi oraz ilości zbrojenia. Zastrzeżenia te nie zostały uwzględnione, a następne pisma dotyczyły stwierdzonych innych braków wymagających uzupełnienia projektu w budynku gospodarskim oraz ostatnie zgłoszenie dotyczące balustrad, włazu dachowego, okładzin schodów zewnętrznych, ocieplenia ścian wewnętrznych strychu. Zgłoszone przez pozwanego zastrzeżenia i braki były przedmiotem uzgodnień między stronami. Spisano protokół konieczności wykonania robót dodatkowych nie objętych przedmiotem umowy co dotyczyło zgłoszenia z dnia 9 maja 2013r. i 6 marca 2013r. Została zawarta umowa na wykonanie robót uzupełniających nr SA-2715-1/13 z przedłużeniem terminu realizacji umowy. Pozwany nie zgłaszał na piśmie, ani nie występował o zmianę terminu realizacji robót określonego w umowie. Wykonawca zgłaszał jedynie ustnie inspektorowi nadzoru rozbieżności co do powierzchni dachu, gdyż kosztorys zgłoszony do projektu jego zdaniem różnił się z rzeczywistymi pomiarami. Jednakże strona powodowa uznała, że wykonanie dachu było w projekcie i pozwany nie zgłaszał wówczas uwag do sporządzonego projektu. Nadto powód podnosił, że wynagrodzenie w umowie określone zostało jako ryczałtowe co uzasadnia brak możliwości ustosunkowania się do rzeczywistych obmiarów, nie były to roboty dodatkowe, na co pozwany wyraził zgodę i nie zgłaszał przy odbiorach innych prac faktur za te roboty. Inne roboty dodatkowe wykonane, a nie objęte projektem zostały prze powoda uwzględnione i rozliczone . 14 sierpnia 2013r. pozwany zgłosił wykonany obiekt do odbioru. W dniu 27 sierpnia 2013r. dokonane czynności wykazały, że obiekt nie nadaje się do odbioru, gdyż kostka brukowa nie została wykonana w pełnym zakresie, brak było barierek zewnętrznych oraz wymalowania podbitek. W dniu 28 sierpnia 2013r. ponownie pozwany zgłosił obiekt do odbioru, którego termin ustalony został na dzień 4 września 2013r, po uznaniu przez komisję, że całość prac wykonana została zgodnie z dokumentacją . Wartość robót budowlanych wykonanych przez pozwanego wyniosła 515 203,73zł. zgodnie z obmiarami, odbiorami częściowymi i końcowym. Rozliczenie robót odbywało się po zakończaniu poszczególnych etapów inwestycji. Po dokonanym odbiorze i sporządzeniu kosztorysu wykonanych prac pozwany wystawiał fakturę i ostatecznie wypłata wynagrodzenia odbyła się w sześciu etapach.

W związku z opóźnieniem w wykonaniu robót w ilości 13 dni w dniu 18 października 2013r. powód wystawił notę księgową nr (...)r. obciążając pozwanego na kwotę 12 576,72 zł. za opóźnienie w wykonaniu prac budowlanych w wysokości 0,2% wynagrodzenia brutto za każdy dzień opóźnienia. Początkowo powód przyjął za podstawę do naliczenia kary umownej kwotę wynagrodzenia umownego i wyliczona tak wysokość kary umownej określonej w § 8 ust. 1 umowy wyniosła 13 339,32 złotych i na taką kwotę wystawiona została w dniu 8 października 2013r. nota księgowa. Jednakże pozwany nie zaakceptował tak wyliczonej kary i pismem z dnia 17 października 2013r. zwrócił notę bez księgowania, podnosząc, że kara umowna winna zostać naliczona od wynagrodzenia na podstawie wartości robót ustalonych kosztorysem powykonawczym , która to wartość ustalona została na kwotę brutto 524 031.93 zł. i kwota kary tak wyliczona zdaniem pozwanego wynosi 12 576,77zł. Złożył też pozwany oświadczenie, że po doręczeniu mu poprawnie wystawionej noty należność zostanie uregulowana. Notą księgową Nr (...)- Usługi z dnia 18 października 2013r. powód obciążył pozwanego z tytułu kary umownej kwotą 12 576,77zł. Pismem z dnia 21.11.2013 r., doręczonym pozwanemu w dniu 25.11.2013 r. a następnie z dnia 24 stycznia 2014r. doręczonym pozwanemu powód 28 stycznia 2014r. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty wynikającej z naliczenia kary umownej w terminie tygodniowym od daty doręczenia wezwania. Pozwany należności tej nie zapłacił.

Pozwany dnia 2 października 2013r. wystawił fakturę (...) na kwotę 24 856, 15 zł. tytułem różnic ilościowych pomiędzy przedmiarami a obmiarami z natury na budynku mieszkalnym . W dniu 6 grudnia 2013r. pozwany dokonał potrącenia o naliczoną przez powoda kwotę z tytułu kary umownej. Faktura została zakwestionowana i zwrócona przez powoda pozwanemu, gdyż uznano, że zakres prac objętych tą fakturą obejmowała dokumentacja projektowa. Powód podkreślił, że w Umowie zmienionej Aneksem nr (...) strony ustaliły zasady wynagrodzenia ryczałtowego przy zastosowaniu wysokości nieprzekraczalnego wynagrodzenia. Pozwany otrzymał wynagrodzenie zgodnie z obmiarami, odbiorami częściowymi i końcowym.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd uznał powództwo za zasadne.

Zgodnie z treścią art. 647 kc przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do wykonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności oraz do odebrania obiektu i do zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Zgodnie z treścią przepisu art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Zastrzeżenie, o którym stanowi cytowany przepis, przewidziane zostało w umowie zawartej przez strony w dniu 08 listopada 2012 r. i 17 lipca 2013r. Zgodnie z treścią § 14 ust. 2 pierwszej umowy i § 10 ust. 2 drugiej umowy, pozwany zobowiązany był do zapłaty na rzecz powoda kary umownej między innymi za zwłokę w wykonaniu przedmiotu umowy – w wysokości 0,2 % wynagrodzenia brutto za każdy dzień opóźnienia. Ponieważ umowa nie przewidywała, by podstawą wyliczenia wysokości należnej kary umownej były wyliczenia dokonane od wysokości „wynagrodzenia umownego”, dlatego słusznie pozwany zakwestionował pierwotne wyliczenie tej kary przez powoda przy zastosowaniu właśnie wynagrodzenia umownego. W przedmiotowej sprawie, nie może budzić żadnych wątpliwości fakt, że pozwany nie wykonał przedmiotu umowy w terminie określonym w umowie, tj. do dnia 15 sierpnia 2013 r. co zostało przyznane przez pozwanego, który nadto zaakceptował w ten sposób wyliczoną kwotę kary umownej.

Pozwany nie zakwestionował faktu opóźnień. Jedynie składając zeznania podnosił, że „…wiele rzeczy w projekcie nie było i konieczne były spotkania i uzgodnienia. Myślę, że to przedłużyło termin….” Jednakże w tym zakresie nie przedstawił żadnych okoliczności, które dawałyby podstawy do stawiania takich twierdzeń. Jego zeznania, jak też świadka G. D. (1), którego dowód zgłosił pozostają jedynie jako domniemanie ewentualnej przyczyny powstałych opóźnień. Pozwany w żaden sposób nie przedstawił i nie wskazał jakie to rozbieżności w dokumentacji projektowej, jakie braki dokumentacji, specyfikacji istotnych warunków zamówienia, przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego miałyby wpływ na opóźnienie w dotrzymaniu umówionego terminu i w jakim zakresie miało to miejsce mimo, że takie właśnie zarzuty podnosił w złożonym piśmie procesowym z dnia 8 czerwca 2015r. Pismem tym pozwany zgłosił bowiem dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność wpływu rozbieżności w dokumentacji projektowej, braków dokumentacji, specyfikacji istotnych warunków zamówienia, przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego na opóźnienie w dotrzymaniu terminu zakończenia prac nie precyzując ich w żaden sposób. Do tego pisma pozwany załączył jedynie kierowane do powoda żądania dotyczące właśnie podnoszonych rozbieżności w dokumentacji, specyfikacji, przedmiarze robót. Z tych dokumentów należałoby zatem wysnuć wnioski, że to właśnie te podnoszone rozbieżności i braki zawarte w załącznikach miałyby mieć właśnie wpływ na przedmiotowe opóźnienie. Należy tu jednak podnieść, że dwa z nich zawarte w pismach z dnia 6 marca 2013r. i 9 maja 2013r. stały się przedmiotem zawartej innej umowy na wykonanie robót uzupełniających nr (...) z przedłużeniem terminu realizacji umowy. Tak więc te nie mogły wpłynąć na opóźnienia, skoro one same spowodowały zawarcie umowy przedłużającej termin wykonania robót. Z kolei zgłoszenia błędów i braków w projekcie instalacji CO i wodno-kanalizacyjnej, co wynika z załączników stały się konsekwencją spisania protokołu w dniu 31.01.2013r, który nie zawierał żadnych ustaleń, a następnie notatki służbowej w dniu 29 maja 2013r. zawierającej ustalenia dotyczące ich poprawy. Podnieść należy, że ani pozwany, ani zgłoszony przez niego świadek nie wskazywali w swych zeznaniach, by właśnie w związku z trwającymi ustaleniami dotyczącymi CO i inst. wod-kan doszło do opóźnień w realizacji umowy i jak duże były to opóźnienia. Zauważyć też należy, że w okresie bezpośrednio następującym po wskazywanych ustaleniach dotyczących instalacji CO i wod-kan. strony dokonywały ustaleń co do terminu przedłużenia realizacji umów z innych powodów przedstawionych wyżej. Pozwany zatem, skoro wiedziałby o opóźnieniach wynikających właśnie z tych względów i przyczyn to powinien był zawnioskować stosowne wydłużenie terminu zakończenia prac właśnie z tych przyczyn, które aktualnie podnosi. Pozwany w toku procesu w żaden sposób nie wykazał, by zgłaszał w tym przedmiocie wnioski o przedłużenie terminu wykonania robót, co zostało przyznane przez powoda. Z kolei rozbieżności między kosztorysem ofertowym, przedmiarem a projektem dotyczącym wykopów, zbierania i wywozu ziemi oraz ilości zbrojenia zgłaszane powodowi przez pozwanego pismem z 15.02.2013r. nie zostały uwzględnione przez powoda i w tym względzie powód nie zgłaszał też żadnych wniosków również i w tej sprawie, wskazywał tylko na sposób rozwiązania przedmiotowej kwestii przez strony w czasie realizacji umowy.

Z zeznań świadków oraz pozwanego wynika, że wykonawca zgłaszał ustnie inspektorowi nadzoru rozbieżności co do powierzchni dachu. Kosztorys zgłoszony do projektu jego zdaniem różnił się od rzeczywistych pomiarów, co zwiększyło koszty pozwanego. Strona powodowa w trakcie realizacji prac nie uznała tych rozbieżności stojąc na stanowisku, że wykonanie dachu było zawarte w projekcie, a pozwany nie zgłaszał wówczas uwag do sporządzonego projektu. Ostatecznie ustalono, że jest to cena ryczałtowa na podstawie złożonej oferty, nie mogą zatem ustosunkować się do rzeczywistych obmiarów, z czym wówczas pozwany zgodził się.

Jak wynika z zawartej umowy strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe. Jedną z form wynagrodzenia za wykonane prace jest właśnie forma ryczałtowa polegająca na tym, że wykonawca zobowiązuje się do wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z dokumentacją projektowo-techniczną za jednoznacznie uzgodnioną z góry przy zawieraniu umowy sztywną kwotę wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia jest więc z góry określana i nie ulega zmianie. Oznacza to, że wykonawca nie może żądać jej podwyższenia, nawet, jeśli w momencie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiarów lub kosztów prac. Wynagrodzenie ryczałtowe pozwala stronom umowy uzyskać pewność co do kwoty, którą będą musiały zapłacić lub otrzymają jako wynagrodzenie. Jednakże wykonawca ponosi ryzyko, że wynagrodzenie nie pokryje jego nakładu pracy. Kosztorys w tym przypadku pełni jedynie funkcję pomocniczą. W tych to warunkach Sąd uznał za zasadne oddalenie wniosków dowodowych zawartych w piśmie procesowym pozwanego z dnia 8 czerwca 2015r. w pkt. 3 na okoliczność ustalenia zakresu i wartości rzeczywiście wykonanych przez pozwanego prac na podstawie zawartych umów i Aneksów w stosunku do zakresu i wartości prac określonych jako przedmiot zamówienia wskazany w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, będących podstawą zawarcia umowy i podstawą do wystawienia przez pozwanego faktury VAT nr (...)r oraz wniosku pierwszego z punktu 4 dotyczącego ustalenia wartości bezpodstawnego wzbogacenia powoda kosztem pozwanego. W ocenie Sądu, dokonane przez stronę pozwaną w tych warunkach potrącenie w realiach przedmiotowej sprawy należało uznać za nieskuteczne wobec braku na tym etapie tego postępowania wzajemnej wierzytelności tegoż pozwanego, nadającej się do potrącenia.

W przedmiotowej sprawie brak było również podstaw do miarkowania wysokości kary umownej żądanej przez powoda, o co również pozwany wnioskował. Rozważeniu podlegać mogła jedynie przesłanka rażącego wygórowania kary, którą podnosił pozwany. Ocena wysokości kary umownej w kontekście jej rażącego wygórowania może być dokonywana na podstawie takich m.in. kryteriów jak stosunek pomiędzy wysokością kary umownej a wartością całego zobowiązania głównego, stosunek wartości kary umownej do wartości świadczenia spełnionego przez dłużnika z opóźnieniem, porównanie wartości kary umownej z wartością szkody powstałej po stronie wierzyciela wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Pamiętać przy tym należy, że instytucja miarkowania kary umownej przewidziana przepisem art. 484 § 2 k.c. należy do praw tzw. sędziowskich, co oznacza, że do sądu należy wybór kryteriów, na podstawie których poddaje on kontroli wysokość kary umownej. Norma może znaleźć zatem zastosowanie w sytuacji, gdy w świetle oceny określonego stanu faktycznego można mówić o tym, że kara umowna w zastrzeżonej wysokości jawić się będzie jako nieadekwatna. Podkreślić przy tym należy, że sama dysproporcja, nawet znaczna, nie uzasadnia zarzutu o rażącym wygórowaniu kary umownej, a o stanie „wygórowania” można natomiast mówić w sytuacji, gdy kara umowna jest równa bądź zbliżona do wartości zobowiązania. Celem zastrzeżenia kary umownej jest bowiem wywarcie na dłużniku presji, żeby on swoje zobowiązanie wykonał w sposób należyty. W świetle powyższego, ważąc też wysokość przewidzianego umową wynagrodzenia umownego i wynagrodzenia wypłaconego, to niemożliwym jest uznanie by kara umowna naliczona przez powoda, jako odpowiadająca jedynie 0,2% całości otrzymanego wynagrodzenia brutto była wygórowana, tym bardziej rażąco wygórowana w rozumieniu przepisu art. 484§2 k.c.

Uznając żądanie powoda w całości za zasadne Sąd zasądził na jego rzecz kwotę dochodzoną pozwem, przyjmując za prawidłowe wyliczenie przez powoda kary umownej, zgodne z treścią postanowień umowy łączącej strony i ustaleniami poczynionymi w niniejszej sprawie co do okresu pozostawania przez pozwanego w zwłoce z wykonaniem przedmiotu umowy. Zgodnie z żądaniem pozwu, od należności głównej Sąd zasądził odsetki ustawowe od dnia 3 lutego 2014 roku, następującego po upływie terminu płatności należności wynikającej z kary umownej, wyznaczonego powodowi przez pozwanego w wezwaniu do zapłaty z dnia 24 stycznia 2014r., do dnia zapłaty, a to na podstawie art. 481 § 1 k.c. Orzeczenie w przedmiocie kosztów procesu uzasadnia treść art. 98 k.p.c. Ważąc obecną sytuację materialną pozwanego przedstawioną w oświadczeniu o stanie rodzinnym i dochodach na podstawie art. 113 ust.4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd odstąpił od obciążenia pozwanego kosztami z tytułu nieuiszczonej opłaty od pozwu.

W apelacji pozwany domagał się zmiany wyroku przez oddalenie w całości powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie na wypadek nieuwzględnienia apelacji, wnosił o przyznanie na rzecz pełnomocnika pozwanego ustanowionego z urzędu, ze środków budżetowych Skarbu Państwa wynagrodzenia za pomoc prawną w postępowaniu apelacyjnym, która nie została opłacona przez reprezentowanego nawet w części. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  Naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez: a) naruszenie przepisu art. 647 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny w związku z przepisem art. 642 § 1 k.c. polegające na błędnym przyjęciu, iż pozwany nie był uprawniony do uzyskania dodatkowego wynagrodzenia za wykonane prace obejmującego należność w wysokości 24.856,15 złotych wskazaną na fakturze VAT nr (...) z dnia 2 października 2013 roku, gdyż wynagrodzenie należne pozwanemu było wynagrodzeniem ryczałtowym, podczas gdy z postanowień § 8 zawartej miedzy stronami umowy nr (...) z dnia 8 listopada 2012 roku, wynika że wynagrodzenie zostało ustalone jako kwota wynikająca z kosztorysu powykonawczego w oparciu o obmiar wykonanych robót i rzeczywiste nakłady rzeczowe według obowiązujących katalogów kosztorysowych, z uwzględnieniem wskazanych ograniczeń kwotowych odnośnie do maksymalnej kwoty wynagrodzenia wynikających z oferty pozwanego jako Wykonawcy; b) naruszenie przepisu art. 498 k.c. w związku z przepisem art. 499 k.c. polegające na ich niezastosowaniu i przyjęciu, że pozwany nie był uprawniony na podstawie pisma z dnia 6 grudnia 2013 roku do dokonania potrącenia wzajemnej wierzytelności z tytułu wystawionej przez pozwanego w dniu 2 października 2013 roku faktury VAT nr (...) na kwotę 24.856,15 złotych tytułem różnic ilościowych pomiędzy przedmiarami a obmiarami z natury na budynku mieszkalnym z wierzytelnością powoda w wysokości 12.576,72 złotych z tytułu kary umownej należnej za opóźnienie pozwanego w wykonaniu robót będących przedmiotem umowy nr (...) dnia 8 listopada 2012 roku;

2.  Naruszenie przepisów powstępowania poprzez: a) naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i błędne dokonanie ustaleń faktycznych z pominięciem dowodu z przesłuchania pozwanego oraz zeznań świadka G. D. (1) dotyczących przyczyn zaistniałych opóźnień w wykonaniu przedmiotu umowy, w sytuacji gdy z dowodów tych wynika, iż konieczność uzupełnienia dokumentacji projektowej stanowiła powód przedłużenia okresu realizacji umowy, a jednocześnie przyczyny te były niezawinione przez pozwanego; b) naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu przez Sąd orzekający w pierwszej instancji granic swobodnej oceny dowodów w drodze zastąpienia jej oceną dowolną i w konsekwencji przyjęcie, że pozwanemu nie przysługiwała wzajemna wierzytelność z tytułu wystawionej przez pozwanego w dniu 2 października 2013 roku faktury VAT nr (...) na kwotę 24.856,15 złotych tytułem różnic ilościowych pomiędzy przedmiarami a obmiarami z natury na budynku mieszkalnym wobec wierzytelności powoda w wysokości 12.576,72 złotych z tytułu kary umownej należnej za opóźnienie pozwanego w wykonaniu robót będących przedmiotem umowy nr (...) z dnia 8 listopada 2012 roku, podczas gdy pozwany na podstawie pisma z dnia 6 grudnia 2013 roku dokonał skutecznego potrącenia tychże wierzytelności wzajemnych do wysokości wierzytelności niższej; c) naruszenie przepisu art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w związku z przepisem art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych pozwanego zawartych w pkt 3 pisma procesowego pozwanego z dnia 8 czerwca 2015 roku na okoliczność zakresu i wartości rzeczywiście wykonanych przez pozwanego prac na podstawie zawartych umów i Aneksów w stosunku do zakresu prac określonych jako przedmiot zamówienia wskazany w specyfikacji Istotnych warunków zamówienia, będących podstawą zawarcia umowy i podstaw do wystawienia faktury nr (...), podczas gdy dowody te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy a sporne okoliczności nie zostały dostatecznie wyjaśnione; d) naruszenie przepisu art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w związku z przepisem art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych pozwanego zawartych w pkt 4 pisma procesowego pozwanego z dnia 8 czerwca 2015 roku, tj. przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa na okoliczność wartości bezpodstawnego wzbogacenia po stronie powoda kosztem pozwanego (zubożenie pozwanego) poprzez ustalenie zakresu i wartości rzeczywiście wykonanych prac w stosunku do zakresu i wartości prac określonych na podstawie umowy nr (...) z dnia 8 listopada 2012 roku (w tym dokumentacji projektowej, kosztorysie inwestorskim, przedmiarze robót), w sytuacji kiedy dowody te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy zaś sporne okoliczności nie zostały dostatecznie wyjaśnione.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy w znaczącej większości podziela ustalenia i wnioski Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne. Jedynie nie ma racji Sąd Rejonowy przyjmując, że strony w umowie (...) z dnia 8 listopada 2012 roku określiły, że wykonawcy przysługiwać będzie wynagrodzenie ryczałtowe. Otóż §8 umowy stanowi, że wynagrodzenie wykonawcy liczone będzie na podstawie kosztorysu powykonawczego w oparciu o obmiar wykonanych robót i rzeczywiste nakłady rzeczowe, z tym, że określona została maksymalna kwota wynagrodzenia, w sumie ostatecznie wskazanej w aneksie numer (...) do umowy (...), którym zmniejszono zakres robót wynikających z dokumentacji projektowej w zakresie wykonania całości ogrodzenia i w związku ze zmniejszonym zakresem rzeczowym obniżono wysokość wynagrodzenia z 579 869,63 zł. na 555 805,76zł. Jednocześnie §9 umowy wskazywał rozliczenia okresowe ( w terminach nie krótszych niż miesięczne), które następowały w oparciu o kosztorys wykonanych w danym okresie prac, obmiar z natury i wystawioną przez wykonawcę fakturę częściową.

Sporna w sprawie (przedstawiona do potrącenia z należnością powoda) faktura (...) wystawiona została przez pozwanego w dniu 2 X 2013r i obejmowała „konstrukcję drewnianą oraz pokrycie z blachy 72,4 m.kw. więcej od kosztorysu, stal zamontowaną ponad obliczenia kosztorysu 3,68t” (specyfikacje k. 43-45). Należy jednak wskazać, że trafnie Sąd Rejonowy przyjął brak podstaw do uwzględnienia prawidłowości wystawienia tej faktury, jak i możliwości potrącenia wykazanej w niej kwoty z dochodzoną należnością powoda.

Jak wynika z wpisów w dzienniku budowy w dniu 30 XI 2012r pozwany zakończył zbrojenie ław fundamentowych, 24 I 2013r zbrojenie słupów żelbetonowych, a 6 III 2013r zbrojenie stropu. Tym samym faktury z 18 XII 2012r ( (...)), 4 II 2013r ( (...)) i z 13 III 2013r ( (...)) obejmowały wszystkie prace, do których używana była stal zbrojeniowa. Skoro rozliczenie tych prac zgodnie z §9 umowy nastąpiło na podstawie kosztorysu powykonawczego i obmiaru, to nie ma obecnie podstaw do twierdzenia, że pozwany zużył więcej stali zbrojeniowej niż wykazał w kosztorysach po wykonaniu zbrojenia, tym bardziej, że kosztorys był weryfikowany obmiarem z natury. Podobnie co do dachu- prace z nim związane zostały zakończone 9 IV 2013r (wpis w dzienniku budowy), zatem winny być objęte fakturą z 22 IV 2013r ( (...)) wystawioną w oparciu o kosztorys powykonawczy sporządzony na podstawie faktycznie wykonanych prac i zużytych materiałów. O tym, że tak faktycznie było świadczą zeznania powoda złożone w postępowaniu odwoławczym (k. 311v), którym sąd dał wiarę w całości, jako że są spójne z pozostałym materiałem dowodowym, a pozwany nie stawiając się na przesłuchanie nie zaoferował dowodów przeciwnych. W tym stanie należy przyjąć, że faktury wystawione przez pozwanego po zakończeniu prac zbrojeniowych obejmowały całość zużytej stali, a faktura wystawiona po wykonaniu dachu obejmowała całość prac i materiałów związanych z jego wykonaniem. Stąd brak było podstaw do wystawienia przez pozwanego przedstawionej do potrącenia faktury nr (...).

Skoro do potrącenia z należnością powoda przedstawiona byłą faktura nr (...) obejmująca jedynie stal i pokrycie dachowe, to trafnie oddalił Sąd Rejonowy wnioski dowodowe pozwanego zgłoszone w punktach 3 i 4 pisma z 8 VI 2015r. (k. 132) jako nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. O ile bowiem wystąpiły rozbieżności między dokumentacją zamówienia w SIWZ, a faktycznym zakresem wykonanych prac, to weryfikacja winna była nastąpić w toku budowy, co dopuszczał §8 i §9 umowy przewidujący rozliczenie w oparciu o kosztorys obejmujący zakres faktycznie wykonanych prac i zużytych materiałów. Nie może być również mowy o bezpodstawnym wzbogaceniu powoda kosztem pozwanego, skoro to sam pozwany sporządzał częściowe i końcowy kosztorysy powykonawcze przedstawiając w nich faktycznie wykonane prace i ilość zużytych materiałów na poszczególnych etapach budowy, a kosztorysy te (będące podstawą wystawianych faktur) były weryfikowane wspólnie przez pozwanego i inspektora nadzoru ze strony zamawiającego. Ostatecznie więc wypłacone pozwanemu wynagrodzenie zgodne jest z przepisami art. 647 i art. 642§1kc oraz §8 i§9 wiążącej strony umowy.

Trafnie też ustalił Sąd Rejonowy, że przyczyny opóźnienia w wykonaniu prac leżą po stronie pozwanego. Prawdą jest, że w toku wykonywania zamówienia pozwany zgłaszał powodowi rozbieżności między dokumentacją projektową a rzeczywistymi potrzebami (zeznania G. D., korespondencja k. 135, 135v, 136, 137, 137v). Wynikiem tych zastrzeżeń było sporządzenie protokołu konieczności z 11 VII 2013r (k. 136v), w którym strony zgodnie ustaliły zakres koniecznych prac dodatkowych i ich wpływ na ostateczny termin zakończenia budowy. Efektem tych uzgodnień było zawarcie umowy (...) oraz aneksu do umowy głównej przedłużającego termin zakończenia prac. Zatem prawidłowy jest wniosek, że o ile pozwany napotkałby inne przeszkody w zakończeniu prac wynikające z nieprawidłowości dokumentacji sporządzonej przez powoda, to nic nie stało na przeszkodzie zażądania sporządzenia kolejnego aneksu wydłużającego termin umowny. Brak jednak stosownego wniosku nie może obecnie skutkować ustaleniem, że opóźnienie nastąpiło z przyczyn leżących po stronie powoda i zwolnieniem pozwanego z obowiązku zapłaty kary umownej.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy oddalił apelację jako pozbawioną uzasadnionych podstaw. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i art. 99kpc w zw. z §2 pkt.5 i § 10 ust.1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r.). O wynagrodzeniu ustanowionego z urzędu pełnomocnika pozwanego sąd orzekł na podstawie §8 pkt.5, §4 ust.1, §16 ust.1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r.)

SSO M. Kośka SSR (del) M. Wojciechowska SSR. S. Buras