Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2016 r.

Sąd Rejonowy w Brzesku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Brzesku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

przeciwko Gminie B. reprezentowanej przez Burmistrza

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej Gminy B. na rzecz strony powodowej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. kwotę 7 759,79 zł (siedem tysięcy siedemset pięćdziesiąt dziewięć złotych 79/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie liczonymi od dnia 8 marca 2014r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od strony pozwanej Gminy B. na rzecz strony powodowej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. kwotę 1834,00 zł (jeden tysiąc osiemset trzydzieści cztery złote 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sędzia

SR Agata Gawłowska – Sobusiak

Sygn. akt I C 405/16

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Brzesku z dnia 17 listopada 2016 r.

Strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. domagała się zasądzenia od strony pozwanej Gminy B. kwoty 11 936, 87 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie liczonymi od dnia 27 lutego 2014 r do dnia zapłaty. Nadto strona powodowa wniosła o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa podniosła, że była podwykonawcą inwestycji pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.”. Inwestorem tej inwestycji była strona pozwana Gmina B., zaś generalnym wykonawcą – (...) Spółka Akcyjna w K.. Na podstawie umowy nr (...) z dnia 16 września 2010 r, zmienianej 3 aneksami, zawartej z generalnym wykonawcą, strona powodowa zobowiązała się do wykonania instalacji elektrycznej i teletechnicznej wraz z obsługą oraz do wykonania zasilania elektrycznego placu budowy opisanej inwestycji. Strona powoda wykonała objęte umową roboty, które zostały odebrane w całości, bezusterkowo, a ich jakość określono jako dobrą. Strona pozwana posiadała wiedzę, że strona powodowa jest podwykonawcą inwestycji pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.”.

Dalej stron powodowa podniosła, że należne jej wynagrodzenie za realizację opisanej inwestycji na podstawie umowy głównej wynosiło 951 600, 00 zł brutto, czyli 780 000, 00 zł + 22% VAT, zaś na podstawie aneksów do tej umowy 35 143, 60 zł, czyli łącznie 986, 743, 60 zł. Generalny wykonawca zastrzegł w umowie zatrzymanie części wynagrodzenia w wysokości 4% jako kaucji gwarancyjnej. Zwrot 70% zatrzymanej kwoty miał nastąpić po bezusterkowym odbiorze inwestycji, zaś zwrot pozostałych 30% po odbiorze pogwarancyjnym, a okres gwarancji wynosił 36 miesięcy licząc od odbioru końcowego. Zatem generalny wykonawca zatrzymał należne stronie powodowej wynagrodzenie w kwocie 39 789, 56 zł, przy czym w dniu 5 lipca 2011 r zwrócił 27 852, 69 zł, do zapłaty pozostała jeszcze kwota 11 936, 97 zł dochodzona pozwem.

Strona powodowa wyjaśniła, że postanowieniem Sądu Rejonowego Katowice –Wschód w Katowicach X Wydział Gospodarczy z dnia 4 grudnia 2012 r sygn. akt X GC-207/12/6 ogłoszono upadłość (...) Spółka Akcyjna w K.. Wobec powyższego w oparciu o art. 647 ¹ § 5 kc strona powodowa domaga się zwrotu zatrzymanej części należnego jej wynagrodzenia od inwestora Gminy B. – strony pozwanej.

T.. Sąd nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym dnia 31 maja 2016 r sygn. akt I Nc 493/16 zobowiązał stronę pozwaną do zapłaty na rzecz strony powodowej kwoty 11 936, 87 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie oraz kosztami procesu.

Od powyższego nakazu zapłaty sprzeciw złożyła strona pozwana. Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem. Zgodnie bowiem z art. 91 ust. Prawa upadłościowego zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości. Skoro upadłość generalnego wykonawcy (...) Spółka Akcyjna w K. ogłoszono dnia 4 grudnia 2012 r, to 3-letni termin do dochodzenia roszczenia o zwrot zatrzymanych przez upadłego kwot nastąpił dnia 4 grudnia 2015 r, a pozew złożono dopiero w 2016 r.

Na wypadek nieuwzględnienia powyższego zarzutu, strona pozwana zarzuciła, że objęte pozwem roszczenie nie jest roszczeniem o zwrot wynagrodzenia, ale roszczeniem o zwrot kaucji gwarancyjnej. Natomiast zgodnie z art. 647 ¹ § 5 kc inwestor Gmina B. odpowiada solidarnie z generalnym wykonawcą (...) Spółka Akcyjna w K. tylko za wypłatę wynagrodzenia, a nie zabezpieczenia w postaci gwarancji.

Z daleko posuniętej ostrożności strona pozwana zarzuciła, że strona powodowa nie wykazała spełnienia przesłanek zwrotu kaucji, o jakich mowa w § 9 ust. 3 umowy nr (...) z dnia 16 września 2010 r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. zajmuje się wykonywaniem instalacji elektrycznych budynków oraz linii elektroenergetycznych i teletechnicznych, a także innych robót ogólnobudowlanych z tym związanych.

Dowód:

- odpis KRS strony powodowej z dnia 2 października 2015 r –k. 8-11,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

Strona pozwana Gmina B. podjęła decyzję o realizacji inwestycji pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.”. W wyniku przetargu publicznego wybrano generalnego wykonawcę tej inwestycji tj. (...) Spółka Akcyjna w K..

Generalny wykonawca z kolei poszukiwał w drodze przetargu podwykonawców. Ofertę wykonania prac elektrycznych i teletechnicznych zgłosiła strona powodowa.

Dowód:

- oferta strony powodowej z dnia 8 września 2009 r – k. 28,

- zeznania świadka A. S. – k. 75-76,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

W dniu 16 września 2009 r generalny wykonawca zawarł ze stroną powodową umowę nr (...). Na podstawie tej umowy strona powodowa zobowiązała się do kompleksowego wykonania, bez wad i usterek, instalacji elektrycznych i teletechnicznych wraz z obsługą oraz do wykonania zasilania elektrycznego placu budowy, a zakres prac został szczegółowo określony w projekcie budowlanym. Natomiast generalny wykonawca zobowiązał się do uiszczenia należnego wynagrodzenia, ryczałtowego, w wysokości 780 000, 00 zł netto. Wynagrodzenie miało być powiększone o podatek VAT zgodnie z obowiązującymi przepisami i wynosić 951 600, 00 zł.

W § 7 umowy przewidziano, że wynagrodzenie będzie wypłacane na podstawie faktur częściowych wystawianych do 25-dnia każdego miesiąca. Przy czym zapłata faktur miała następować z zatrzymaniem 4% należnej kwoty brutto tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz roszczeń generalnego wykonawcy z tytułu gwarancji jakości i rękojmi za wady (kaucja gwarancyjna).

W § 9 umowy wyjaśniono, że w celu zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz roszczeń wynikających z rękojmi za wady i gwarancji jakości, generalny wykonawca zatrzymuje z faktur 4% zafakturowanych kwot brutto. Generalny wykonawca może skorzystać z zatrzymanych środków w przypadku powstania roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy; powstania należności z tytułu kar umownych; powstania roszczeń z tytułu gwarancji lub rękojmi za wady przedmiotu umowy; konieczności pokrycia kosztów wykonania zastępczego, powstania należności przysługujących generalnemu wykonawcy w przypadku zmniejszenia wynagrodzenia. Zwrot 70% zatrzymanej kaucji gwarancyjnej nastąpi na pisemny wniosek złożony po bezusterkowym odbiorze obiektu przez inwestora, uzyskaniu pozwolenia na użytkowanie inwestycji i zwrocie kaucji przez inwestora na rzecz generalnego wykonawcy, w terminie 45 dni od daty otrzymania wniosku przez generalnego wykonawcę. Zwrot pozostałych 30% zatrzymanej kaucji gwarancyjnej nastąpi na pisemny wniosek złożony po bezusterkowym odbiorze pogwarancyjnym i odbiorze zatrzymanej kaucji przez inwestora na rzecz generalnego wykonawcy, w terminie 45 dni od daty otrzymania wniosku przez generalnego wykonawcę. Kwoty zatrzymane przez generalnego wykonawcę nie są oprocentowane.

W § 11 strona powodowa zobowiązała się do udzielenia gwarancji jakości na wykonane roboty oraz dostarczone materiały i urządzenia objęte umową, na okres 36 miesięcy licząc od daty odbioru końcowego całego zadania inwestycyjnego przez inwestora. Natomiast okres rękojmi upływa 3 miesiące po okresie gwarancji. W przypadku ujawnienia w okresie gwarancji lub rękojmi wad lub usterek, generalny wykonawca winien o nich informować na piśmie wyznaczając termin do ich usunięcia.

W § 8 ustalono, że w terminie 14 dni przed upływem okresu gwarancji jakości, strony dokonają odbioru pogwarancyjnego robót objętych gwarancją. Termin dokonania odbioru pogwarancyjnego wyznaczy generalny wykonawca.

Natomiast § 18 przewidywał, że w sprawach nieuregulowanych umową stosuje się przepisy umowy o roboty, o dzieło oraz przepisy prawa budowlanego.

Wymieniona umowa była trzykrotnie aneksowana.

Aneks nr (...) z dnia 18 czerwca 2010 r przewidywał rozszerzenie zakresu robót o montaż kurtyn powietrznych wraz z wykonaniem zasilania oraz zmianę kabla zasilającego agregat wody lodowej. Wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie tych prac ustalono na kwotę 8 800, 00 zł netto.

Aneks nr (...) z dnia 12 stycznia 2011 r przewidywał także rozszerzenie zakresu robót o doprowadzenie kabli zasilających oprawy oraz montaż opraw oświetleniowych nad wejściami do budynku w rejonie zaplecza kawiarni, kawiarni oraz zaplecza projektorni. Wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie tych prac ustalono na kwotę 1 350, 00 zł netto.

Aneks nr (...) z dnia 17 lutego 2011 r przewidywał rozszerzenie zakresu robót o doprowadzenie kabli zasilających do bramek kołowrotków oraz wykonanie podgrzewania rynien i rur spustowych. Wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie tych prac ustalono na kwotę 24 993, 60 zł netto.

Dowód:

- umowa nr (...) z dnia 16 września 2009 r – k. 12-27,

- aneks nr (...) z dnia 18 czerwca 2010 r – k. 28-29,

- aneks nr (...) z dnia 12 stycznia 2011 r – k. 31-32,

- aneks nr (...) z dnia 17 lutego 2011 r – k. 33-34,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

Inwestor Gmina B. tj. strona pozwana wyraziła zgodę na piśmie na wykonanie robót przez podwykonawców, w tym przez stronę powodową.

Strona pozwana dokonywał wypłaty wynagrodzenia także bezpośrednio na rzecz podwykonawcy – strony powodowej. Strona powodowa bezpośrednio od strony pozwanej otrzymała wynagrodzenie w kwocie 653 415, 89 zł.

Dowód:

- historia rachunku bankowego – k. 45-46,

- pismo strony powodowej z dnia 23 sierpnia 2010 r,

- zeznania świadka A. S. – k. 75-76,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

Inwestycja pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.” została ukończona. W dniu 23 marca 2011 r dokonano odbioru końcowego robót elektrycznych i elektrotechnicznych, jakość robót oceniono jako „dobrą”. Z kolei w dniu 17 maja 2011 r dokonano odbioru końcowego opisanej inwestycji, „usterek nie stwierdzono”, wszystkie nieprawidłowości zostały usunięte przez terminem odbioru końcowego.

Dowód:

- protokół odbioru końcowego zadania inwestycyjnego z dnia 17 maja 2011 r – k. 35-36,

- protokół odbioru końcowego z dnia 23 marca 2011 r – k. 37,

- zeznania świadka A. S. – k. 75-76,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

W dniu 16 grudnia 2010r strona powodowa złożyła inwestorowi Gminie B. tj. stronie pozwanej oświadczenie, w którym stwierdziła, że do zapłaty pozostaje wynagrodzenie w kwocie 68 423, 25 zł brutto. Dodatkowo stwierdziła, że generalny wykonawca zatrzymał tytułem kaucji gwarancyjnej kwotę 35 612, 48 zł.

Dowód:

- oświadczenie z dnia 16 grudnia 2010r – k. 40,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

W dniu 5 lipca 2011 r generalny wykonawca zwrócił stronie powodowej tytułem kaucji kwotę 27 852, 69 zł.

Dowód:

- przelew z dnia 5 lipca 2011 r – k. 39,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach X Wydział Gospodarczy postanowieniem z dnia 4 grudnia 2010 r sygn. akt X GC-207/12/6 ogłosił upadłość generalnego wykonawcy tj. (...) Spółka Akcyjna w K., obejmującą likwidację majątku.

Dowód:

- postanowienie Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach X Wydział Gospodarczy z dnia 4 grudnia 2010 r sygn. akt X GC-207/12/6 – k. 38.

W dniu 26 lutego 2014 r strona powodowa wystosowała do inwestora Gminy B. tj. strony pozwanej pismo. W piśmie tym strona powodowa powołując się na ogłoszenie upadłości generalnego wykonawcy oraz art. 647 ¹ § 5 kc wezwała stronę pozwaną do wypłaty pozostałej części należnego jej wynagrodzenia za roboty związane z inwestycją pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.” kwocie 11 936, 87 zł w terminie 7 dni od otrzymania tego wezwania. Wezwanie zostało doręczone stronie pozwanej dnia 28 lutego 2014 r.

W odpowiedzi, pismem z dnia 12 marca 2014 r strona powodowa odmówiła wypłaty żądanej kwoty. Strona powodowa podniosła, że na podstawie art. 647 ¹ § 5 kc zobowiązana jest do zapłaty wynagrodzenia, a nie kaucji gwarancyjnej zatrzymanej przez generalnego wykonawcę. Nadto stron pozwana powołała się na „wiele stwierdzonych usterek”, z których jeszcze nie wszystkie zostały usunięte.

Dowód:

- pismo z dnia 26 lutego 2014 r wraz z potwierdzeniem odbioru – k. 41-42,

- pismo strony pozwanej z dnia 12 marca 2014 r – k. 43-44,

- zeznania świadka A. S. – k. 75-76,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

Do chwili obecnej brak informacji o wadach czy usterkach w instalacjach elektrycznych i elektronicznych wykonywanych przez stronę powodową w ramach inwestycji pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.”. Takich wad czy usterek nie zgłaszał administrator budynku Dyrektor Miejskiego Ośrodka (...).

Dowód:

- zeznania świadka A. S. – k. 75-76,

- przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K. – k. 76-78.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty przedłożone przez strony, zeznania świadka A. S. oraz przesłuchanie przedstawiciela strony powodowej Wiceprezesa Zarządu S. K..

Wiarygodność dokumentów przedłożonych w sprawie tj. odpisu KRS, oferty, umowy wraz z aneksami, historii rachunku bankowego, przelewu bankowego, protokołów odbioru, korespondencji stron, orzeczenia sądu – nie była kwestionowana przez żądną ze stron.

W toku postępowania przeprowadzono dowód z zeznań świadka A. S. oraz przesłuchania przedstawiciela strony powodowej S. K.. W ocenie Sądu wymienione osoby były zorientowane w kwestii realizacji inwestycji pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.”. Ich zeznania dotyczyły wyłonienia wykonawcy robót, przebiegu tych robót, wzajemnych rozliczeń, ewentualnych wad i usterek tych robót. Wiarygodność zeznań tych osób co do zasady nie budziła wątpliwości.

Sąd zważył, co następuje:

Strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. domagała się zasądzenia od strony pozwanej Gminy B. kwoty 11 936, 87 zł tytułem zwrotu kwoty zatrzymanej przez generalnego wykonawcę jako zabezpieczenie jakości wykonanych robót w okresie gwarancji i rękojmi – na podstawie art. 647 ¹ § 5 kc

Zgodnie z art. 647 ¹ § 5 kc „zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę”. Zatem inwestor, wykonawca oraz podmiot zawierający umowę z podwykonawcą ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

W judykaturze wskazuje się, że na podstawie omawianego przepisu inwestor odpowiada za cudzy dług. Jest to dług jedynie formalnie cudzy, gdyż w ramach zobowiązania solidarnego – wynikającego z ustawy – na każdym z dłużników solidarnych ciąży dług materialnie własny. W judykaturze wskazuje się również, że omawiany przepis wprowadza odpowiedzialność solidarną o charakterze gwarancyjnym, albowiem inwestor sprowadzony została do roli ustawowego poręczyciela generalnego wykonawcy, a jego odpowiedzialność nie jest uchylona w sytuacji, gdy wypłacił należne wynagrodzenie generalnemu wykonawcy.

Z analizy art. 647 ¹ kc wynika, że dla powstania odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy wobec podwykonawcy koniecznym jest wystąpienie dwóch przesłanek: (1) zawarcie przez wykonawcę z podwykonawcą umowy, której przedmiotem jest wykonanie robót budowlanych, przy czym wymagana jest forma pisemna pod rygorem nieważności, (2) wyrażenie przez inwestora (w sposób czynny, w tym dorozumiały lub bierny) zgodny na dojście do skutku tej umowy. Oczywiście w każdym wypadku na podwykonawcy spoczywa ciężar udowodnienia, że objęte odpowiedzialnością solidarną roszczenie o zapłatę wynagrodzenia na jego rzecz powstało i jest wymagalne – art. 6 kc.

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, strona pozwana Gmina B. była inwestorem przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.”. Generalnym wykonawcą tej inwestycji było (...) Spółka Akcyjna w K.. Z kolei strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na podstawie umowy nr (...) z dnia 16 września 2009 r, zawartej z generalnym wykonawcą, była podwykonawcą tej inwestycji. Wymieniona umowa była niewątpliwie umową o roboty budowlane, w kwestiach w niej nieuregulowanych stosowało się przepisy dotyczące właśnie tej umowy. Inwestor wyraził zgodę na zawarcie tej umowy, a potwierdza to fakt wypłaty wynagrodzenia bezpośrednio stronie powodowej jako podwykonawcy, z pominięciem generalnego wykonawcy. Zatem strona pozwana jako inwestor była odpowiedzialna, solidarnie z generalnym wykonawcą (...) Spółka Akcyjna w K., za wypłatę wynagrodzenia stronie powodowej jako podwykonawcy.

Wyrażona w art. 647 ¹ § 5 kc odpowiedzialność solidarna inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, stosownie do zasady określonej w art. 366 kc, daje możliwość zaspokojenia wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników. Oznacza to, że podwykonawca z mocy prawa może domagać się zapłaty przysługującego mu wynagrodzenia nie tylko od generalnego wykonawcy, ale także wprost od inwestora, również wtedy, gdy inwestor zapłacił już całe wynagrodzenie generalnemu wykonawcy.

Zatem strona powodowa jako podwykonawca może domagać się zapłaty wynagrodzenia od generalnego wykonawcy Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) Spółka Akcyjna w K. jako i od inwestora Gminy B. – strony pozwanej, według swojego wyboru. Wobec powyższego strona powodowa wystąpiła do sądu przeciwko inwestorowi Gminie B. – stronie pozwanej, o zapłatę kwoty 11 036, 87 zł zatrzymanej przez generalnego wykonawcę z należnego wynagrodzenia jako zabezpieczenie jakości wykonanych robót w okresie gwarancji i rękojmi.

Spór między stronami przedmiotowej sprawy dotyczył tego, czy wyżej wymieniona kwota zatrzymana przez głównego wykonawcę stanowi kaucję gwarancyjną, czy nadal jest to cześć wynagrodzenia, którego wypłacenie uzależnione jest od spełnienia warunków wymienionych w umowie, a nadto jakie znaczenie w tym kontekście ma ogłoszenie upadłości generalnego wykonawcy.

Art. 647 ¹ § 5 kc jest przepisem o charakterze wyjątkowym, co oznacza, że powinien być interpretowany ściśle. Odpowiedzialność solidarna inwestora i generalnego wykonawcy obejmuje roszczenie podwykonawcy, ale tylko o należne mu wynagrodzenie, w tym ewentualne odsetki za opóźnienie.

Instytucja zatrzymania części wynagrodzenia podwykonawcy z tytułu gwarancji należytego wykonania umowy, a po jej wykonaniu na okres rękojmi i gwarancji, jest często spotykana w umowach o roboty budowlane. Ustalenie więc ad casu charakteru prawnego i kwalifikacji kwoty udzielonego w taki sposób zabezpieczenia musi być każdorazowo oceniane przez pryzmat postanowień umownych, mając na uwadze wskazówki interpretacyjne z art. 65 § 2 kc (por.: wyrok SN z dnia 19 stycznia 2011 r sygn. V CSK 204/10 niepubl.; wyrok SN z dnia 5 listopada 2015 r sygn. V CSK 124/15 LEX nr 1846475; wyrok SA w Białymstoku z dnia 10 lutego 2016 r sygn. I ACa 872/15 LEX nr 2000476). Należy także dodać, że umowa kaucji to umowa nienazwana, kauzalna, nosząca cechy depozytu nieprawidłowego. Głównymi cechami umowy kaucji są więc kauzalność, jako prawna przyczyna przysporzenia, oraz realność, jako konieczność przeniesienia własności przedmiotu kaucji wraz z jego posiadanie. Nadto przedmiot kaucji powinien zostać przekazany już momencie zawierania umowy, by umowa kaucji mogła dojść do skutku (por.: wyrok SA w Białymstoku z dnia 10 lutego 2016 r sygn. akt I ACa 872/15 LEX nr 2000476; wyrok SA w Krakowie z dnia 31 marca 2016 r sygn. akt I ACa 1735/15 LEX nr 2023620; wyrok SA w Łodzi z dnia 21 kwietnia 2016 r sygn. akt I ACa 1558/15 LEX nr 2053925)

W przedmiotowej sprawie zgodnie z umową nr (...) z dnia 16 września 2009 r generalny wykonawca Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) Spółka Akcyjna w K. był zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia stronie powodowej jako podwykonawcy. Wynagrodzenie było płatne w oparciu o faktury częściowe wystawiane do 25-go dnia każdego kolejnego miesiąca. Nadto generalny wykonawca był uprawniony do „zatrzymania” z każdej „zafakturowanej kwoty brutto” 4% „w celu zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz roszczeń wynikających z rękojmi za wady i gwarancji jakości”. Zatrzymana kwota winna być „zwrócona” na pisemny wniosek strony powodowej jako podwykonawcy, przy czym 70% po bezusterkowym odbiorze końcowym inwestycji, zaś 30% po odbiorze pogwarancyjnym. Nadto generalny wykonawca został uprawniony do „skorzystania” z zatrzymanej kwoty celem zaspokojenia roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, roszczeń z tytułu kar umownych, roszczeń z tytułu gwarancji i rękojmi, kosztów wykonania zastępczego.

Z przytoczonych postanowień umownych wynika, że zatrzymaniu przez generalnego wykonawcę podlegało wynagrodzenie dla strony powodowej wykazane już w fakturach VAT, czyli liczone od kwoty brutto. Warunki zwrotu, tj. wypłaty zatrzymanej części wynagrodzenia, zostały wyczerpująco określone w umowie, a ziszczenie się tych warunków skutkowało „zwolnieniem” wynagrodzenia. Umowa nie przewidywała przeniesienia własności środków pieniężnych przez podwykonawcę na rzecz wykonawcy. Nie bez znaczenia jest, że zatrzymanie części należnego wynagrodzenia służyło kilku celom, nie tylko pokryciu ewentualnych roszczeń z tytułu gwarancji i rękojmi, ale także roszczeń na wypadek niewykonania czy nienależytego wykonania umowy, czy z innego tytułu niż zawarta umowa. Reasumując zatrzymanie kwoty – w postaci części zafakturowanego wynagrodzenia podwykonawcy – nie nadało cech realności omawianej umowie i nie mogło świadczyć o zawarciu oddzielnej umowy kaucji, tym bardziej, że zatrzymana kwota służyła także innym celonem niż tzw. kaucja gwarancyjna. Zamiarem i celem stron nie było nadanie powyższemu zabezpieczeniu charakteru kaucji gwarancyjnej.

W ocenie Sądu zatrzymana przez generalnego wykonawcę kwota – nawet celem należytego wykonania umowy, a po jej wykonaniu na okres rękojmi i gwarancji – nie przestała być należnym wynagrodzeniem podwykonawcy. Zatem inwestor Gmina B.- strona pozwana jest odpowiedzialna, solidarnie z generalnym wykonawcą, za wypłatę tego wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 91 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r Prawo upadłościowe (tj. Dz. U. z 2015 r Nr 233) „zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości”, zaś „zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się z dniem ogłoszenia upadłości na zobowiązania pieniężne i z tym dniem stają się płatne, chociażby termin ich wykonania jeszcze nie nastąpił”.

Należy wyjaśnić, że roszczenie podwykonawcy robót budowlanych wobec generalnego wykonawcy o zwrot kwoty zatrzymanej tytułem zabezpieczenia gwarancji udzielonej na wykonane roboty jest „zobowiązaniem majątkowym niepieniężnym” w rozumieniu art. 91 ust. 2 cyt. ustawy. Zobowiązanie podwykonawcy robót budowlanych do usunięcia wady tych robót jest zobowiązaniem majątkowym o charakterze niepieniężnym. Zobowiązanie to ulega przekształceniu w zobowiązanie pieniężne, jeżeli wady wykonywanych robót powstały przed dniem ogłoszenia upadłości generalnego wykonawcy, tj. przed dniem ogłoszenia upadłości nastąpiło skonkretyzowanie zobowiązania w postaci długu odpowiadającego wierzytelności. Jednakże, gdy wada nie wystąpiła, w dalszym ciągu mamy do czynienia z uprawnieniem generalnego wykonawcy z tytułu gwarancji, które nie przekształciło się i nie skonkretyzowało się w wierzytelność. Brak odpowiedniej indywidualizacji zobowiązania podwykonawcy tj. pojawienia się wady wykonywanych robót instalacyjnych przed ogłoszeniem upadłości generalnego wykonawcy, eliminuje możliwość powstania skutku transformacyjnego przewidzianego w art. 91 ust. 2 cyt. ustawy (por: wyrok SN z dnia 8 lipca 2011 r sygn. akt IV CSK 40/11 LEX nr 950439; wyrok SN z dnia 19 stycznia 2011 r sygn. akt V CSK 204/10 LEX nr 784977; wyrok SN z dnia 16 grudnia 2010 r sygn. akt I CSK 148/10 LEX nr 784893; wyrok SN z dnia 16 grudnia 2010 r sygn. akt I CSK 114/10 LEX nr 784305).

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, z dniem 4 grudnia 2010 r została ogłoszona upadłość generalnego wykonawcy Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) Spółka Akcyjna w K. , obejmująca likwidację majątku. Do tej daty jednak ani generalny wykonawca, ani inwestor Gmina B.- strona pozwana, nie zgłosiły podwykonawcy tj. stronie powodowej żadnych wad i usterek dotyczących instalacji elektrycznych oraz linii elektroenergetycznych i teletechnicznych na terenie (...) Centrum (...) w B.. Zatem nie doszło do skutku transformacyjnego przewidzianego w art. 91 ust. 2 cyt. ustawy, a to uprawnienie generalnego wykonawcy z tytułu gwarancji nie przekształciło się i nie skonkretyzowało się w wierzytelność pieniężną.

Reasumując z dniem ogłoszenia upadłości generalnego wykonawcy zobowiązania majątkowe niepieniężne obejmujące usunięcie wady wykonywanych robót nie zmieniły się na zobowiązania pieniężne i wynikające z nich roszczenia nie stały się wymagalne (płatne) z dniem ogłoszenia upadłości.

Mając powyższe na uwadze, zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych pozwem jest niezasadny. Generalny wykonawca Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) Spółka Akcyjna w K. był zobowiązany do zwrotu podwykonawcy tj. stroni powodowej, 30% zatrzymanej kwoty po bezusterkowym odbiorze pogwarancyjny, w terminie 45 dni od otrzymania pisemnego wniosku podwykonawcy o wypłatę tej kwoty. Okres gwarancji wynosił 36 miesięcy i był liczony od obioru końcowego inwestycji, zaś okres rękojmi upływał 3 miesiące po okresie gwarancji. Skoro odbiór końcowy inwestycji nastąpił dnia 17 maja 2011 r, to 36-miesięcnzy okres gwarancji upływał dopiero dnia 17 maja 2014 r, a doliczając 3 miesiące rękojmi – dnia 17 sierpnia 2014 r. Okres przedawnienia roszczeń między przedsiębiorcami wynosi 3 lata, zatem przedawnienie roszczeń dochodzonych pozwem nastąpiłoby dopiero dnia 17 sierpnia 2017 r, a pozew złożono dnia 18 lutego 2016 r.

Z powyższych wywodów wynika, że strona pozwana jako inwestor jest odpowiedzialna za wypłatę wynagrodzenia stronie powodowej, które to wynagrodzenie zostało częściowo zatrzymane przez generalnego wykonawcy „w celu zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz roszczeń wynikających z rękojmi za wady i gwarancji jakości”, a nadto że roszczenie o wypłatę tego wynagrodzenia nie uległo przedawnieniu.

Strona powodowa podnosiła, że zatrzymane wynagrodzenie wynosiło 11 936, 87 zł i takiej kwoty dochodzi w pozwie. Niemniej jednak, mimo pytania Sądu, pełnomocnik strony powodowej nie umiał szczegółowo wyjaśnić wyliczenia tej kwoty. Jeżeli strona powodowa winna otrzymać wynagrodzenie w łącznej kwocie 986 743, 60 zł (951 600, 00 zł, 8 800, 00 zł, 1 350, 00 zł, 24 993, 60 zł), to 4% z tej kwoty wynosi 39 469, 74 zł, zatem 70% z tej kwoty 27 628, 82 a 30% - 11 840, 92 zł. Z oświadczenia strony powodowej z dnia 16 grudnia 2010 r wynika, że generalny wykonawca zatrzymał z należnego jej wynagrodzenia kwotę 35 612, 48 zł. Z kolei z potwierdzenia przelewu z dnia 7 lipca 2011 r wynika, że generalny wykonawca zwrócił stronie powodowej z tytułu zatrzymanej kwoty – 27 852, 69 zł. Z porównania wymienionych kwot wynika, że generalny wykonawca nie zwrócił stronie powodowej kwoty 7 759, 79 zł (35 612, 48 zł – 27 852, 69 zł= 7 759, 79 zł).

Wobec powyższego Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej brakującą część wynagrodzenia należnego za roboty związane z inwestycją pod nazwą „Budowa (...) Centrum (...) w B.” w kwocie wyliczonej na podstawie dokumentów przedłożonych w sprawie wynoszącej 7 759, 79 zł.

Odsetki za opóźnienie w zapłacie wymienionej kwoty zasądzono na podstawie art. 481 § 1 i 2 kc oraz przed dniem 1 stycznia 2016 r w zw. z art. 359 kc. W ocenie Sądu strona powodowa mogła domagać się wcześniejszej zapłaty kwoty dochodzonej pozwem niż od dnia 17 maja 2014 r, czy od dnia 17 sierpnia 2014, mając na uwadze art. 458 kc. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli dłużnik stał się niewypłacalny, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia bez względu na zastrzeżony termin. W konsekwencji tej regulacji wykonawca robót budowlanych ma prawo żądania zapłaty wynagrodzenia bez względu na zastrzeżony termin w sytuacji, gdy dłużnik stał się niewypłacalny, np. ogłoszono jego upadłość. Powyższe uprawnienie jest niezależne od innych uprawnień wykonawcy, także związanych z gwarancją (por.; K. Z. „Wymagalność roszczenia o wynagrodzenie wykonawcy robót budowlanych (...) 2012 nr 91). Jak wynika z pisma strony powodowej z dnia 26 lutego 2014 r, w związku z powzięciem informacji o upadłości generalnego wykonawcy, strona powodowa wezwała inwestora Gminę B. – stronę pozwaną do wypłaty zaległego wynagrodzenia w terminie 7 dni od doręczenia tego pisma. Skoro pismo- wezwanie do zapłaty zostało doręczone stronie pozwanej dnia 28 lutego 2014 r, 7-dniowy termin do zapłaty upływał dnia 7 marca 2014 r, zatem odsetki za opóźnienie należały się od dnia 8 marca 2014 r.

Na marginesie należy się także odnieść do zarzutu strony pozwanej, iż wobec niespełnienia wymogów z § 9 ust. 3 umowy nr (...) z dnia 16 września 2010 r zatrzymana część wynagrodzenia nie może być wypłacona. Wymienione postanowienia umowne stanowiły, że zwrot zatrzymanej części wynagrodzenia nastąpi po bezusterkowym odbiorze pogwarancyjnym i odbiorze zatrzymanej kaucji przez inwestora na rzecz generalnego wykonawcy. W związku z ogłoszeniem upadłości generalnego wykonawcy, co nastąpiło dnia 4 grudnia 2010 r, spełnienie powyższych warunków stało się niemożliwe. Skoro generalny wykonawca potocznie rzecz ujmując już nie istnieje, nie może wyznaczyć terminu odbioru pogwarancyjnego i z tych samych względów nie może w nim uczestniczyć. Natomiast zwrot kaucji gwarancyjnej między inwestorem a generalnym wykonawcą nie może wypływać na stosunki między podwykonawcą na generalnym wykonawcą, czy inwestorem. Zatem w obecnej sytuacji warunki wymienione w § 9 ust. 3 umowy są bezskuteczne.

W tym stanie rzeczy na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w sentencji.

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 100 kpc, a to zasadą stosunkowego rozdziału kosztów procesu.

Na koszty poniesione przez stronę powodowa złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 597, 00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 4 800, 00 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17, 00 zł – łącznie 5414, 00 zł. Strona powodowa wygrała proces w około 65 %, zatem należał się jej zwrot kwoty około 3 519, 00 zł

Na koszty poniesione przez stronę pozwaną złożyło się tylko wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 4 800, 00 zł. Strona pozwana wygrała proces w około 35 %, zatem należał się jej zwrot kwoty około 1680, 00 zł.

Po wzajemnej kompensacji, Sąd uznał za zasadne zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej tytułem zwrotu kosztów procesu kwoty 1 834, 00 zł.

SSR Agata Gawłowska-Sobusiak