Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 lipca 2015 roku (data stempla pocztowego) powodowie J. i W. T. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanej S. U.Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 7.428,89 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 lipca 2015 roku do dnia zapłaty. Powodowie wnieśli również o zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu powodowie wskazali, że zawarli z pozwaną Umowę Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym, potwierdzoną polisą o numerze (...). Umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu z dniem 15 maja 2015r. na skutek złożenia wniosku przez powodów. W następstwie tego pozwana potrąciła z rachunku polisy kwotę 7.428,89 zł i tytułem świadczenia wykupu wypłaciła kwotę 7.672,73 złotych. W uzasadnieniu powodowie wskazywali, że postanowienia umowy, na podstawie których doszło do zatrzymania przez pozwaną ww. kwoty spełniały przesłanki określone w art. 385 ^{( 1 )}k.c., gdyż umowa została zawarta z nimi jako konsumentami, jej postanowienia nie zostały z nimi uzgodnione indywidualnie. Ponadto postanowienia dotyczące Świadczenia Wykupu nie określały głównych świadczeń stron i nie zostały sformułowane w sposób jasny i jednoznaczny. Podnosili również, że zakwestionowane postanowienia OWU kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. W konsekwencji nie wiążą one powodów, a pozwana nienależycie potrąciła z wypłaconej powodom kwoty, kwotę 7.672,73 złotych i w związku z powyższym jest zobowiązana na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu do jej zwrotu.

(pozew k. 1-14)

W piśmie z dnia 25 sierpnia 2015r. pełnomocnik powodów wniósł o zasądzenie od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwoty 7428,89 zł, a w przypadku braku podstaw do zasądzenia ww. kwoty solidarnie, wniósł o zasądzenie kwoty 3714,44 zł na rzecz J. T. oraz kwoty 3714,45 zł na rzecz W. T..

(pismo powodów k. 71)

W odpowiedzi na pozew z dnia 20 października 2015 r. (data stempla pocztowego) pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona pozwana podniosła, że zawarte w umowie postanowienia nie stanowiły postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. z uwagi na fakt, że dotyczyły one świadczenia głównego pozwanej i zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie naruszały one interesów powodów jako konsumentów, tym bardziej nie naruszały ich w sposób rażący i były zgodne z dobrymi obyczajami.

Ponadto pozwana wskazała, że nieuprawnione jest powoływanie się przez powodów na orzeczenia innych Sądów. Pozwana dodała, że zakwestionowanie postanowień o Świadczenie Wykupu skutkuje tym, że pozwany nie jest w ogóle zobowiązany do wypłaty jakiegokolwiek świadczenia, gdyż powodowie dążą do modyfikacji treści postanowienia wzorca co jest niedopuszczalne.

Pozwana podkreśliła, że podpisana umowa zakładała istnienie trzech rodzajów świadczeń głównych z umowy: świadczenia z tytułu dożycia, świadczenia z tytułu śmierci oraz świadczenia wykupu. Natomiast kwestia kosztów ponoszonych przez ubezpieczyciela w związku z tym, że Świadczenie Wykupu stanowi główne świadczenie z umowy podnoszona jest jedynie z ostrożności procesowej by zobrazowań funkcjonowanie długoterminowej umowy. Zawarty w umowie mechanizm obliczania wysokości świadczenia wykupu miał, zdaniem pozwanej, swoje uzasadnienie w strukturze kosztów ponoszonych przez pozwaną w związku z przystąpieniem do umowy ubezpieczenia. Po stronie kosztów pozwanej najważniejszą pozycję stanowiły koszty wynagrodzenia agenta w kwocie 2.700 zł, ale w związku z wykonywaniem umowy, pozwana poniosła także inne dodatkowe koszty, które razem z prowizją wyniosły 7.071,33 zł. Strona pozwana podniosła, że powodowie byli informowani o wysokości należnego świadczenia wykupu oraz o pobieranych opłatach. Nadto w ocenie pozwanej postanowienia umowy były jasne i czytelne, a pozwana informowała corocznie powodów o stanie rachunku zgodnie z wymogami wynikającymi z ustawy o działalności gospodarczej. W ocenie pozwanej zakwestionowane postanowienia nie były sprzeczne z dobrymi obyczajami, ani nie naruszały w sposób rażący interesów konsumentów.

(odpowiedź na pozew k. 78-93)

W dalszym toku procesu strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie w dniu 10 kwietnia 2008 r. zawarli z pozwanym Umowę Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym o nr (...), której integralną część stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. M. (...). Powodowie własnoręcznym podpisem potwierdzili, że przed zawarciem umowy otrzymali OWU. Powodowie zobowiązali się do uiszczania składki regularnej w wysokości 250 zł miesięcznie. Umowa została zawarta na okres 30 lat. W trakcie trwania umowy powodowie co roku był informowani o wartości rachunku oraz wysokości Świadczenia Wykupu. Ponadto mieli podgląd internetowy rachunku. Przy podpisywaniu umowy powodowie nie rozważali wcześniejszego jej rozwiązania. Umowa była zawierana przez agenta H. P., która ogólnie omówiła z powodami OWU. Przede wszystkim rozmowa była skoncentrowana na zaletach tego długoterminowego produktu, a nie na ryzyku i skutkach przedterminowego rozwiązania umowy. Umowę powodowie zawierali z myślą o swojej córce K. T., która była Ubezpieczoną z tej umowy. Pełnomocnictwo do wykonywania określonych czynności związanych z umową zostało udzielone J. T.. W umowie jako uposażeni zostali wskazania J. T. i W. T., którym miało być wypłacone świadczenie z tytułu śmierci w wysokości po 50%. Powodowie zdecydowali się na rozwiązanie umowy ze względu na chorobę powódki i utratę pracy przez powoda. Ponadto ilość środków na rachunku polisy stale malała – rosły opłaty, a powodowie nie znali się na inwestowaniu.

(bezsporne; polisa k. 21, k. 101; potwierdzenie odbioru k. 103; wniosek o zawarcie umowy k. 18-20, k. 104-105; pisma pozwanego k. 106-112, zeznania powódki k. 16 akt I Cps 12/16, zeznania K. T. k. 18v I Cps 3/16, zeznania H. P. k. 18v I Cps 3/16)

Paragraf 12 ust. 2 OWU stanowił, że w przypadku rozwiązania umowy Ubezpieczyciel dokona wypłaty kwoty w wysokości Świadczenia Wykupu zgodnie z zasadami wypłaty Świadczenia Wykupu określonymi w § 25 ust. 5 -12, z zastrzeżeniem, iż w pierwszych dwóch latach Polisy wartość Świadczenia Wykupu jest równa Wartości Części Wolnej Rachunku i wypłacana jest jedynie wówczas, gdy na Rachunku Jednostek Funduszy zgromadzone są środki stanowiące Część Wolną Rachunku.

Zgodnie z § 25 ust. 1 OWU wynikało, że ubezpieczający ma prawo, począwszy od drugiej rocznicy polisy, wystąpić o całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu, pod warunkiem, że opłacił wszystkie Składki Regularne w należnej wysokości, wymagane do dnia złożenia wniosku wskazanego w ust. 3 pkt 1). Złożenie wniosku o całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu skutkuje rozwiązaniem umowy z dniem złożenia wniosku. Ubezpieczających zgodnie z pkt. 25 § 2 OWU mogło być dwóch i mogli to być jedynie rodzice Ubezpieczonego, a na potrzeby OWU zwrot Ubezpieczający oznaczał dwóch Ubezpieczających działających łącznie z zastrzeżeniem § 7, z którego wynikało, że w przypadku umowy zawieranej przez dwóch Ubezpieczających warunkiem zawarcia umowy jest udzielenie pełnomocnictwa jednemu z Ubezpieczających do wykonywania czynności związanych z umową.

Z § 25 ust. 5 OWU wynikało, że wysokość Świadczenia Wykupu na dany dzień jest równa wartości części wolnej rachunku oraz określonego procentu wartości części bazowej rachunku, wskazanego w odpowiedniej tabeli ust. 14 załącznika nr 1 do OWU, właściwej dla wysokości składki regularnej w skali roku aktualnej na dzień zawarcia umowy. § 25 ust. 6 OWU precyzował natomiast, że wysokość określonego procentu wartości bazowej rachunku, o którym mowa w ust. 5, ustalana jest na podstawie okresu ubezpieczenia dla danej umowy oraz roku oznaczającego rok polisy, następujący po roku polisy, za który zostały zapłacone wszystkie, należne w skali roku składki regularne, jednak nie późniejszy niż rok polisy, w którym dokonywana jest całkowita lub częściowa wypłata świadczenia wykupu, a w przypadku opłacenia wszystkich składek regularnych, należnych za okres pierwszych pięciu lat polisy – rok polisy, w którym dokonywana jest całkowita lub częściowa wypłata świadczenia wykupu.

Jak wynikało z § 25 ust. 9 OWU, wysokość kwoty całkowitej lub częściowej wypłaty Świadczenia Wykupu obliczana jest według cen jednostek funduszy z dnia wyceny danego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, następującego nie później niż w trzecim dniu roboczym od dnia rozwiązania umowy lub odpowiednio dnia doręczenia wniosku o częściową wypłatę Świadczenia Wykupu, z zastrzeżeniem ust. 10 i § 27 ust. 2 i § 31.

Ustęp 14 powołanego powyżej Załącznika nr 1 do OWU stanowił natomiast, iż określony procent części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczającemu, w przypadku odpisania jednostek funduszy z części bazowej rachunku w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia wykupu, wskazany jest w odpowiedniej tabeli, właściwej dla wysokości składki regularnej w skali roku aktualnej na dzień zawarcia umowy. Dla ósmego roku rozwiązania umowy i składki miesięcznej w wysokości 250 zł (rocznie: 3000 zł), procent ten wynosił 49,63 %, na co wskazuje ust. 14 pkt b) Załącznika nr 1 do OWU.

Z kolei § 26 OWU stanowił, że z tytułu zawarcia i wykonywania umowy ubezpieczyciel pobierał następujące opłaty: opłatę wstępną, opłatę za udzielanie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, opłatę za ryzyko, opłatę administracyjną, opłatę za zarządzanie aktywami Rachunku Jednostek Funduszy, opłatę za zarządzanie aktywami Portfeli Modelowych, opłatę za konwersję, inne opłaty z tytułu dodatkowych usług.

(okoliczność bezsporna; OWU z załącznikiem k. 22-46)

Pozwany rozliczył polisę nr (...), wskazując, iż na dzień rozwiązania umowy tj. 12 maja 2015 r. wartość umowy wynosiła 15.101,61 zł, wartość części bazowej rachunku – 14.748,63 zł, a Świadczenie Wykupu – 7.672,73 zł. Sumę wpłaconych przez powodów składek stanowiła kwota 21.550,32 zł, a suma wypłat 4.719,40 zł. Z tytułu rozliczenia tej umowy powódka J. T. otrzymała kwotę 3836,37 zł, a powód W. T. kwotę 3836,36 zł.

(rozliczenie, k. 48 i k. 49)

Pismem z dnia 15 czerwca 2015 r. pełnomocnik powodów wezwał pozwanego do zwrotu kwoty 7.428,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia pobrania tej kwoty do dnia zapłaty – w terminie do dnia 30 czerwca 2015 r.

(bezsporne; wezwanie do zapłaty k. 50-52)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych powyżej dokumentów, które Sąd w całości uznał za wiarygodne, gdyż ich rzetelność i prawdziwość nie była przez strony kwestionowana oraz w oparciu o okoliczności między stronami bezsporne. Ponadto za wiarygodne Sąd uznał zeznania powódki oraz zeznania świadków K. T. oraz H. P., gdyż nie ujawniły się okoliczności, które rzutowałyby na wiarygodność tych osób.

Sąd oddalił wniosek dowodowy złożony przez pełnomocnika pozwanego w odpowiedzi na pozew o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego aktuariusza. Sąd uznał, że okoliczności, na które dowód miałyby zostać przeprowadzony są nieistotne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Z tych samych względów Sąd pominął zestawienia kosztów i faktury.

Sąd potraktował wydruki artykułów dotyczących świadczenia wykupu złożone przez strony jedynie jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację stron postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo w przeważającej części zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną między stronami był fakt zawarcia i rozwiązania łączącej strony umowy ubezpieczenia na życie, jak również fakt wypłaty powodom Świadczenia Wykupu w wysokości 49,63 % wartości części bazowej rachunku powodów, jak również zatrzymanie pozostałej części wartości rachunku. Istota sporu sprowadzała się do zatrzymania przez pozwaną pozostałej części środków.

Na wstępie należy wskazać, że analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną, z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Nie ulega wątpliwości, że dominuje w niej aspekt kapitałowy polegający na alokowaniu składek wpłacanych przez ubezpieczonego na ubezpieczeniowe fundusze. Celem umowy było więc istnienie długotrwałego i stabilnego stosunku prawnego łączącego strony w celu zgromadzenia jak najwyższego kapitału i wygenerowanie możliwie najlepszego wyniku ekonomicznego, co zapewniało również wymierne korzyści ubezpieczycielowi, który w związku z tym pozostawał zainteresowany jak najdłuższym uiszczaniem przez ubezpieczonego składek w celu ich dalszego inwestowania.

Integralną części wskazanej umowy stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. M. (...) wzorzec umowny ustalony przez ubezpieczyciela, który w świetle brzmienia art. 384 § 1 k.c. winien być doręczony powodom przed zawarciem umowy, by ich wiązał.

W niniejszej sprawie powodowie potwierdzili otrzymanie OWU przed zawarciem umowy własnoręcznym podpisem, co potwierdziła także powódka w swoich zeznaniach oraz świadek H. P..

W dalszej kolejności, można zatem było dokonać wykładni powyższych postanowień OWU pod kątem art. 385 ¹ k.c. stanowiącego, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustalenie zatem, że poszczególne postanowienia OWU są postanowieniami niedozwolonymi, ma znaczenie ze względu na skutki prawne jakie rodzi uznanie postanowienia umowy za abuzywne. Wówczas, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., zamieszczona w umowie klauzula abuzywna, nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Z przytoczonego przepisu 385 ¹ k.c. wynika zatem, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interesy konsumenta, nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.

W okolicznościach niniejszej sprawy w istocie bezspornym było, że przedmiotowa umowa ubezpieczenia została zawarta przez przedsiębiorcę (pozwanego) z konsumentem (powódką i powodem) oraz że kwestionowane postanowienia nie zostały z powodami uzgodnione indywidualnie. Zostały one bowiem zawarte we wzorcu umownym jakim były Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczającym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. M. (...). W konsekwencji, ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwany nie wzruszył.

Bezspornym było również to, że w dniu 12 maja 2015 roku, doszło do rozwiązania umowy łączącej powodów z pozwanym zgodnie z § 12 OWU. Wówczas jak wynikało z ust. 5 § 25 OWU pozwany był zobowiązany do wypłacenia Świadczenia Wykupu równego Wartości Części Wolnej Rachunku oraz określonego procentu Wartości Części Bazowej Rachunku wskazanego w odpowiedniej tabeli ust. 14 Załącznika nr 1 do OWU, właściwej dla wysokości Składki Regularnej w skali roku aktualnej na dzień zawarcia Umowy.

W pierwszej kolejności należało zatem rozważyć, czy określone w powołanych postanowieniach Świadczenie Wykupu stanowi główne świadczenie stron.

W ocenie Sądu zakwestionowane postanowienia nie dotyczą głównych świadczeń stron w ramach umowy zawieranej w oparciu o przedmiotowy wzorzec. Należy przede wszystkim wskazać, że ustawodawca zastosował w tym względzie formułę negatywną, stanowiąc, że ocena dopuszczalności klauzul nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Wprawdzie ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, ale należałoby sądzić, że z reguły są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia, czyli tzw . essentialia negotii. W niniejszym przypadku są to: ze strony pozwanej – świadczenie usług ubezpieczeniowych na rzecz konsumentów, ze strony zaś konsumenta – zapłata składki. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r. sygn. akt III CZP 62/07 brzmienie art. 385 ¹ k.c. nie pozwala na szeroką interpretacje formuły „postanowień określających główne świadczenia stron”. Z tego powodu postulowane jest, by sformułowanie to rozmieć wąsko, jako obejmujące swym zakresem tylko te zapisy, które wprost odnoszą się do obowiązku głównego, podstawowego, realizowanego w ramach umowy. Sąd Najwyższy wskazał także, iż „wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na rzecz objęcia klauzuli kontrolą merytoryczną”. Zasadnym jest podkreślenie, iż nie bez powodu ustawodawca posłużył się sformułowaniem „postanowienia określające główne świadczenia stron”, nie zaś „dotyczące” ich, które może mieć szerszy zakres interpretacyjny.

Zdaniem Sądu wypłata świadczenia wykupu nie stanowi jednego z głównych świadczeń pozwanego, ponieważ umowa jest umową ubezpieczenia na życie, a fundusz jest niejako przy okazji, w związku z możliwością zaoszczędzenia dodatkowych środków na przyszłość. Zakłady ubezpieczeń należą do grupy pozabankowych instytucji finansowych, które nie mają prawa tworzenia pieniądza (udzielania kredytu) przy zastosowaniu formuły mnożnika kreacji pieniądza. Działalność tych instytucji polega na dokonywaniu prostej transformacji oszczędności w kapitał (S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, Warszawa 2000, s. 227). Zakłady ubezpieczeń umożliwiają osobom, które chcą zainwestować zgromadzone środki, zawieranie umów o charakterze oszczędnościowym i inwestycyjnym. Inwestowanie za pośrednictwem ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego pozwala na osiągnięcie dwóch podstawowych celów. Po pierwsze inwestorzy mają możliwość uzyskiwania dochodów z lokat, które nie byłyby dostępne dla każdego z nich indywidualnie ze względu na brak odpowiednio dużego kapitału. Drugim celem ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego jest znaczne ograniczenie kosztów dokonywanej transakcji ze względu na dokonywanie operacji finansowych na dużą skalę (por. K. Gabryelczyk, Fundusze inwestycyjne - rodzaje, zasady funkcjonowania, efektywność, Kraków 2006, s. 15). Ubezpieczający zawierający umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nie zawiera z ubezpieczycielem odrębnej umowy o zarządzanie aktywami, ale robi to niejako przy okazji innej umowy ubezpieczenia. Tym samym wykupu całkowitego, czyli kwoty wypłacanej w związku z rozwiązaniem umowy, ale przeznaczonej na inwestowanie, nie można traktować jako świadczenia głównego. Cechą charakterystyczną umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest zasada, że działalność lokacyjna funduszu prowadzona jest na rachunek i ryzyko ubezpieczającego. W takiej sytuacji nie można ograniczać prawa ubezpieczającego kwotami wypłaty ani minimalnymi, ani maksymalnymi. Od ubezpieczającego zależy, czy chce kontynuacji umowy czy decyduje się na wypłatę prowadzącą do wygaśnięcia umowy.

W świetle powyższego wskazać należy, że rozwiązanie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jako zdarzenie zależne wyłącznie od woli ubezpieczonego nie jest zdarzeniem ubezpieczeniowym. Wskazać również należy, że zgodnie z treścią art. 805 k.c. głównymi świadczeniem ubezpieczającego jest zapłata składki, a ubezpieczyciela jest nazwane ochroną ubezpieczeniową. Wszystkie inne świadczenia związane z umową ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nie mają charakteru świadczeń głównych stron i powinny być kwalifikowane jako świadczenia uboczne.

Przyjęcie, że w niniejszej sprawie Świadczenie Wykupu stanowiłoby główne świadczenie stron oznaczałoby, że celem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym byłoby to, aby konsument mógł ją rozwiązać przed terminem i skorzystać z wypłaty Świadczenia Wykupu. Takie podejście jest irracjonalne, gdyż konsument w momencie zawierania umowy na czas określony, umowy długoterminowej, nie ma na celu jej wcześniejszego rozwiązania. Taki zamiar pojawia się dopiero w późniejszym etapie wykonania umowy, np. w momencie, w którym zgromadzony kapitał nie przynosi zysku, a bieżące opłaty pobierane przez ubezpieczyciela powodują dodatkowe straty, tak jak w niniejszej sprawie.

Mając zatem na uwadze powyższe, kwestionowane postanowienia podlegały kontroli pod kątem ich abuzywności.

Na marginesie można tylko dostrzec, że nawet jeśliby przyjąć, iż Świadczenie Wykupu stanowi główne świadczenie stron, to postanowienie umowne je kształtujące musiałoby być sformułowane w sposób jednoznaczny, by nie podlegać tej kontroli. Trudno natomiast uznać, że definicja Świadczenia Wykupu zawarta w § 2 pkt 24 w zw. z § 25 ust. 5 w połączeniu z § 25 ust. 6 odwołująca się do definicji z § 2 pkt 15, 16, 32, 33 OWU jest zdefiniowana w sposób jednoznaczny i nieskomplikowany.

Zdaniem Sądu określony w § 25 ust. 5 i 6 OWU w związku z ust. 14b) załącznika nr 1 do OWU procent wartości bazowej rachunku wypłacany ubezpieczającemu w związku z całkowitą lub częściową wypłatą Świadczenia Wykupu po potrąceniu części tej kwoty na rzecz pozwanego, kształtuje obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też każdy inny nawet niewymierny interes. Natomiast ocena zachowań w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Zatem postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak również kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Brak równowagi kontraktowej jest bowiem jednym z podstawowych przejawów naruszenia dobrych obyczajów.

W świetle powyższego Sąd uznał przedmiotowe postanowienia za niezgodne z dobrymi obyczajami, gdyż naruszały one zasadę lojalności przedsiębiorcy wobec konsumenta wymagającą konstruowania jasnych i przejrzystych postanowień umownych. Wskazane postanowienia umowne prowadzą również do zachwiania równowagi kontraktowej stron poprzez nierówne rozłożenie obowiązków, powodując zatrzymanie przez pozwanego części środków zgromadzonych na rachunku i wypłaty jedynie części tych środków jako Świadczenia Wykupu.

W przypadku powodów wartość umowy wynosiła 15.101,61 zł, Świadczenie Wykupu wyniosło 7.672,73 zł (kwota należna do wypłaty na rzecz powódki 3836,37 zł i na rzecz powoda 3836,36 zł), a zatem pozwany zatrzymał znaczną część środków znajdujących się na rachunku polisy, mimo że powodowie wpłacili tytułem składek kwotę 21 550,32 zł, pomniejszoną o sumę wypłat 4.719,40 zł. Wskazać ponadto należy, że takie ukształtowanie wysokości Świadczenia Wykupu leży wyłącznie w interesie strony pozwanej i nie przewiduje tożsamej „sankcji” w sytuacji rozwiązania umowy przez stronę pozwaną, tym samym brak jest równości w kształtowaniu uprawnień i obowiązków wynikających z umowy dla obu jej stron. Takie brzmienie wskazanych postanowień nie uwzględnia i nie zabezpiecza interesu powodów, jako słabszej strony umowy, co nie znajduje żadnego uzasadnienia i prowadzi do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego w sposób nierównorzędny i rażąco niekorzystny.

Nie sposób również podzielić poglądu pozwanego, że wypłata Świadczenia Wykupu w przewidzianej w OWU wysokości usprawiedliwiona jest znacznymi kosztami zawarcia umowy ponoszonymi przez Towarzystwo Ubezpieczeniowe. Należy wskazać na brzmienie § 26 OWU, z którego wynika, że pozwana pobiera w trakcie trwania umowy opłaty o różnym charakterze, które mają za zadanie rekompensować koszty dystrybucji danej umowy. Pozwana pobiera bowiem opłatę wstępną, opłatę za udzielanie tymczasowej ochrony z tytułu śmierci ubezpieczonego spowodowanej nieszczęśliwym wypadkiem, opłatę za ryzyko, opłatę administracyjną, opłatę za zarządzanie aktywami Rachunku Jednostek Funduszy oraz opłatę za zarządzanie aktywami Portfeli Modelowych, opłatę za konwersję oraz inne opłaty za dodatkowe usługi.

Należy zwrócić uwagę, że pozwana wskazuje, iż poniosła wysokie koszty, w tym koszty prowizji agenta ubezpieczeniowego (2700 zł). Są to natomiast koszty, jakie pozwana poniosła w związku z tym, że powodowie dali się przekonać do oferowanego produktu. Koszty te więc nie są w istocie kosztami wykonania umowy i świadczonej usługi, lecz kosztami poniesionym przez pozwaną, by przekonać powodów do zawarcia umowy. Tak więc nie jest to koszt związany ani z ryzykiem ubezpieczeniowym, ani z zarządzaniem jednostkami uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, co stanowi świadczenie pozwanej, lecz koszt prowadzący do zawarcia umowy. W ocenie Sądu tak wysoki koszt może świadczyć albo o tym, że pozwany w ogóle nie racjonalizuje swoich wydatków związanych z zawarciem umowy, oferując wysokie wynagrodzenia agentom, uznając iż ostatecznie koszt ten obciąży ubezpieczonego, bądź też wysokość wynagrodzenia agentów jest jednak ściśle powiązana z rzeczywistym czasem trwania umowy i agent w wypadku wcześniejszego jej rozwiązania obowiązany jest zwrócić ubezpieczycielowi część wypłaconego wynagrodzenia. W obu sytuacjach, w ocenie Sądu, nie ma podstawy, by takimi kosztami byli obciążeni powodowie.

Pozwany powołał się również na przewidziany w art. 18 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. z 2015 r., poz. 1206 ze zm. – ustawa ta obowiązywała przed 1 stycznia 2016 r.) obowiązek prowadzenia działalności w sposób rentowny. Wskazać w tym miejscu jednak należy, że przywołany przez pozwanego przepis odnosi się wyłącznie do zasad ustalania wysokości składki ubezpieczeniowej, a okoliczność ta nie była pomiędzy stronami sporna. Powodowie nie kwestionowali wysokości ustalonej przez pozwanego składki, kwestionowali jedynie zasadność wypłacenia niepełnej części zgromadzonych na polisie środków.

Należy podkreślić, że powodowie nie dochodzą w niniejszej sprawie zwrotu wszystkich wpłaconych składek, a jedynie bezpodstawnie zatrzymanej części wartości rachunku. Jak wynika z rozliczenia polisy (k. 48), suma wpłaconych przez powodów składek to kwota 21.550,32 zł, suma wypłat to kwota 4.719,40 zł, zaś kwota którą łącznie byłaby wypłacona powodom to kwota 15.101,61 zł (wartość umowy). W konsekwencji dokonując matematycznego rozliczenia powodowie na umowie z pozwanym stracili ponadto kwotę 1.729,31 zł (21.550,32 – 4.719,40 – 15.101,61 zł). Dodatkowo pozwany przez osiem lat inwestował środki powodów i pobierał z tego tytułu opłaty określone w § 26 OWU.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że takie ukształtowanie praw i obowiązków powodów, jak w sprawie niniejszej, narusza też w sposób oczywisty art. 830 § 1 k.c., zgodnie z którym przy ubezpieczeniu osobowym ubezpieczający może wypowiedzieć umowę w każdym czasie z zachowaniem terminu określonego w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia, a w razie ich braku - ze skutkiem natychmiastowym. Zatrzymanie, jak w sprawie niniejszej, 49,63% środków zgromadzonych przez powodów, stanowi istotną barierę w swobodzie wypowiedzenia umowy ubezpieczenia, czyniąc je tylko pozorną.

Sąd, dokonując zatem kontroli incydentalnej, uwzględniając wszelkie okoliczności niniejszej sprawy, nie miał wątpliwości, że zakwestionowane postanowienia umowne, które uprawniły ubezpieczyciela w związku z rozwiązaniem umowy przed terminem do zatrzymania 49,63 % Wartości Rachunku stanowią klauzule abuzywne.

W związku zatem z uznaniem wskazanych postanowień za abuzywne wypłacie winna podlegać pełna wartość umowy. W niniejszej sprawie wartość polisy wynosiła 15.101,61 zł. W konsekwencji ponieważ pozwany zatrzymał kwotę 7.428,88 zł na podstawie postanowień umowy uznanych za abuzywne, to skoro odpadła podstawa prawna dla takiego działania, to zgodnie z art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. należało zasądzić od pozwanej na rzecz powodów kwoty czyli po 3714,44 zł (po ½ z 7.428,88 zł).

W niniejszej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia solidarności po stronie powodów. Jak wynika bowiem z art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne jeżeli wynika z ustawy lub z czynności prawnej. Tymczasem umowa łącząca strony nie wprowadzała solidarności wierzycieli, a Świadczenie Wykupu zostało wypłacone po połowie na rzecz każdego z powodów.

Strona powodowa domagała się od pozwanej odsetek ustawowych w związku z opóźnieniem w spełnieniu świadczenia. Przy ocenie zasadności zgłoszonego żądania zapłaty odsetek należy wskazać, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Zatem termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 roku, sygn. I CKN 316/01, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 117 i z dnia 3 lutego 2006 roku, sygn. I CSK 17/05).

Powodowie wnosili o zasądzenie odsetek od pozwanego na ich rzecz od dnia następnego po terminie dniu 30 czerwca 2015 r. wskazanym w wezwaniu do zapłaty z dnia 15 czerwca 2015 r., nadanym w dniu 16 czerwca 2015 r. Powodowie nie wskazali jednak daty doręczenia tego wezwania pozwanej ani nie złożyli dowodu doręczenia pozwanemu niniejszego wezwania, stąd żądanie zasądzenia odsetek za okres od dnia 1 lipca 2015r. do dnia 6 października 2015r. podlegało oddaleniu.

W oparciu o powołany przepis, Sąd zasądził zatem od pozwanego na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 7 października 2015 r., a zatem od dnia następnego po otrzymaniu przez pozwanego odpisu pozwu wraz z załącznikami (zpo k. 156).

Mając powyższe na uwadze, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 3.714,44 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 października 2015 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałej części, o czym orzekł w punkcie 1. i 2. wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł jak w punkcie 3. wyroku na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., nakładając na pozwanego obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, uznając, że powodowie ulegli tylko co do nieznacznej części swego żądania. Mając zatem na względzie powyższe Sąd uznał, że zasadnym będzie obciążenie pozwanego kosztami procesu poniesionymi przez powodów, zasądzając od pozwanego na ich rzecz kwoty po 803 zł (tj. ½ z 1606 zł), na którą złożyły się: opłata od pozwu w wysokości 372 zł, wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika powodów – adwokata w stawce minimalnej w wysokości 1200 zł, ustalonej zgodnie z przepisem § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. 2002 Nr 163, poz. 1348) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015, poz. 1800) oraz 34 zł z tytułu opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa.

Mając to wszystko na względzie, Sąd orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanej.