Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski

Sędzia Sądu Rejonowego Anna Wołucka-Ławnikowicz

(delegowana)

Protokolant Łukasz Sarama

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2017 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy ze skargi L. W. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Kraśniku z dnia 24 czerwca 2014 roku, wydanym w sprawie I Ns 600/13 z wniosku L. Z. z udziałem H. B. i L. W. o stwierdzenie nabycia spadku po J. Z.

na skutek apelacji L. W. od postanowienia Sądu Rejonowego w Kraśniku z dnia 17 października 2016 roku, w sprawie I Ns 267/15

postanawia:

I. uchylić zaskarżone postanowienie:

1) w punkcie 1 i odrzucić skargę o wznowienie postępowania,

2) w punkcie 2 i oddalić wniosek L. W. o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania;

II. oddalić wniosek L. W. o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Andrzej Mikołajewski Dariusz Iskra Anna Wołucka-Ławnikowicz.

Sygn. akt II Ca 54/17

UZASADNIENIE

W dniu 8 kwietnia 2015 roku L. W., reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła do Sądu Rejonowego w Kraśniku skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Kraśniku z dnia 24 czerwca 2014 roku, wydanym w sprawie I Ns 600/13 z wniosku L. Z. z udziałem H. B. i L. W. o stwierdzenie nabycia spadku po J. Z. (k. 2-5, 17).

L. W. wniosła o „uchylenie zaskarżonego postanowienia i jego ponowne rozpoznanie” oraz o zasądzenie od wnioskodawczyni na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi L. W. wskazała, że postanowieniem z dnia 24 czerwca 2014 roku Sąd Rejonowy w Kraśniku stwierdził, że spadek po zmarłym w dniu 31 sierpnia 2013 roku J. Z. nabyła na podstawie testamentu notarialnego z dnia 18 lipca 2008 roku żona – L. (Z.) Z. całości.

L. W. wskazała, że postępowanie to winno być wznowione z powodu nieważności, gdyż była pozbawiona była możliwości działania w sprawie.

*

H. B. oświadczyła, że uznaje skargę („wniosek”) (k. 65), natomiast L. Z. nie zajęła stanowiska w przedmiocie skargi o wznowienie postępowania (k. 65v).

*

Postanowieniem z dnia 17 października 2016 roku Sąd Rejonowy w Kraśniku postanowił:

1. oddalić skargę;

2. nie obciążać L. W. kosztami postępowania (k. 86).

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 6 września 2013 roku L. (Z.) Z. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po J. Z. oraz o otwarcie i ogłoszenie testamentu zmarłego. Jako uczestników wnioskodawczyni wskazała siostry zmarłego – H. (M.) B. i L. (D.) W.. Do wniosku dołączony został testament notarialny J. Z. sporządzony przed notariuszem J. R. w dniu 18 lipca 2008 roku. Testament został otwarty i ogłoszony w postępowaniu w sprawie I Ns 600/13.

Sąd Rejonowy ustalił, że L. (D.) (...) była prawidłowo powiadomiona i stawiła się na rozprawie w dniu 24 października 2013 roku. Pozostawiła wniosek do uznania Sądu. Nie była w stanie odpowiadać na pytania Sądu. Mąż uczestniczki poinformował Sąd, że kontaktuje się z uczestniczką na podstawie gestów. Na rozprawie zadeklarował, że chce ustanowić pełnomocnika. Sąd wyznaczył siedmiodniowy termin do ustanowienia pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 5 listopada 2013 roku L. (D.) (...) udzieliła pełnomocnictwa swojemu mężowi E. W.. Pełnomocnik uczestniczki na rozprawie w dniu 27 listopada 2013 roku wnosił o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu. Na rozprawie w dniu 18 czerwca 2014 roku pełnomocnik L. (D.) W. nie uznawał wniosku. Jednocześnie na rozprawie w dniu 18 czerwca 2014 roku pełnomocnik L. (D.) W. wskazał wprost, że jego żona rozumie pytania, słyszy, ale nie może na nie odpowiedzieć, co L. W. potwierdziła.

Sąd Rejonowy ustalił, że orzeczenie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku zostało wydane w dniu 24 czerwca 2014 roku. Od tego orzeczenia nie został wniesiony żaden środek odwoławczy.

Sąd Rejonowy ustalił, że L. (D.) W. przeszła udar w dniu 20 listopada 2007 roku. Cierpi na miażdżycę tętnic mózgowych, napadowe migotanie przedsionków, nadciśnienie tętnicze, przeszła napad padaczkowy. Przebywała w szpitalu w 2007 roku. Przebyła rehabilitację na oddziale rehabilitacyjnym Wojewódzkiego Szpitala (...). Następnie przebywała w szpitalu w latach 2008, 2012, 2014, 2015 w związku z nawracającymi atakami padaczkowymi.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 401 pkt 2 k.p.c. i wskazał, że powołując się w skardze o wznowienie postępowania na nieważność z powodu pozbawienia strony możności działania, należy wskazać wskutek naruszenia jakiego konkretnego przepisu strona była pozbawiona możności działania.

Sąd Rejonowy wskazał, że z dołączonej do akt sprawy dokumentacji medycznej wynika, że skarżąca przeszła udar. Cierpi na miażdżycę tętnic mózgowych, napadowe migotanie przedsionków, nadciśnienie tętnicze, przeszła napad padaczkowy. Skarżąca przeszła udar w dniu 20 listopada 2007 roku. Przebywała w szpitalu w 2007 roku. Przebyła rehabilitację na oddziale rehabilitacyjnym Wojewódzkiego Szpitala (...). Następnie przebywała w szpitalu w latach 2008, 2012, 2014, 2015 w związku z nawracającymi atakami padaczkowymi.

Sąd Rejonowy wskazał, że z informacji szpitala wynika, że z pacjentką utrudniony był kontakt słowny. Nie ma informacji o braku kontaktu z pacjentką. Zdiagnozowano u pacjentki dysfazję mieszaną, czyli zaburzenia w obrębie aparatu mowy, zdolności mówienia. W grudniu 2015 roku wypisano L. (D.) W. z oddziału neurologii Wojewódzkiego Szpitala (...) z informacją, że utrzymuje się u niej dysfazja mieszana oraz trudności z rozumieniu i motoryce mowy na poziomie umiarkowanym.

Sąd Rejonowy ustalił, że w toku postępowania w sprawie I Ns 600/13 uczestniczka L. (D.) W. miała problemy z zabraniem głosu, z wysłowieniem się. Na sali rozpraw obecny był jej mąż, który tę okoliczność potwierdził. Fakt ten wynika wprost ze wszystkich kart informacyjnych leczenia szpitalnego, informujących o dysfazji u uczestniczki, która utrzymuje się od co najmniej 2007 roku. W postępowaniu w sprawie I Ns 600/13 został wyznaczony uczestniczce termin do ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika. W terminie tym uczestniczka ustanowiła pełnomocnikiem swojego męża. Uczestniczyła w każdej rozprawie. Ustanowiony przez nią pełnomocnik nie składał żadnych wniosków dowodowych. Był przesłuchiwany. Uczestniczka potwierdzała zdania wypowiadane przez pełnomocnika również na temat jej stanu zdrowia. Potwierdziła, że rozumie wszystko, co mówi się do niej na sali rozpraw.

Sąd Rejonowy ustalił, że pełnomocnik uczestniczki nie składał również środków odwoławczych.

Sąd Rejonowy wskazał, że pełnomocnik uczestniczki w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania wskazywał, że choroba uczestniczki uniemożliwiała jej działanie w sprawie I Ns 600/13 oraz ustanowienie pełnomocnika w tej sprawie.

Sąd podkreślił, że stan uczestniczki utrzymuje się na podobnym poziomie niepełnosprawności od co najmniej 2007 roku, kiedy przebyła udar mózgu. Od tego czasu funkcjonuje w społeczeństwie i dokonuje czynności faktycznych i prawnych. Jak wynika z kart leczenia szpitalnego kontakt z uczestniczką jest utrudniony, poprzez dysfunkcję mowy. Nie jest natomiast wykluczony. Nigdzie nie ma „śladu” na to, aby uznać, że uczestniczka nie rozumie otaczającej rzeczywistości. Jak wynika z kart leczenia szpitalnego potrafiła przekazać informacje na temat swojego stanu zdrowia, na przykład bólu nogi. Uczestniczka potwierdzała czynności zdziałane przez pełnomocnika w sprawie I Ns 600/13.

Sąd podkreślił, że od 2007 roku nie podjęto żadnych czynności ograniczających, czy wyłączających zdolność do czynności prawnych uczestniczki. Funkcjonuje ona z pomocą osób trzecich. Nie jest ubezwłasnowolniona ani całkowicie, ani częściowo. Postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku w sytuacji, w której uczestniczka była prawidłowo powiadamiana o terminach rozpraw i była na nich obecna, nie daje podstaw do ustanowienia kurateli z urzędu w przypadku utrudnienia w kontakcie z uczestniczką.

Sąd Rejonowy wskazał, że sam fakt udzielenia pełnomocnictwa w postępowaniu w sprawie niniejszej neguje podstawy, na jakich pełnomocnik uczestniczki domaga się wznowienia postępowania w sprawie I Ns 600/13. Uczestniczka samodzielnie udzieliła pełnomocnictwa adwokatowi do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Nie wykazano, aby od daty zakończenia postępowania w sprawie I Ns 600/13 stan zdrowia uczestniczki uległ jakiejkolwiek zmianie. Uczestniczka była obecna na rozprawach w sprawie niniejszej i kontakt słowny z nią był utrudniony.

Sąd Rejonowy wskazał, że uczestniczka nie wykazała, iż podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje.

*

Od postanowienia Sądu Rejonowego w Kraśniku z dnia 17 października 2016 roku apelację wniosła L. W., reprezentowana przez pełnomocnika, zarzucając:

„1) błędne ustalenie, że w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do wznowienia postępowania wskazane w uzasadnieniu skargi o wznowienie wniesionej w niniejszym postępowaniu, mimo, że okoliczności te wykazane zostały w toku postępowania,

2) naruszenie art. 401 pkt 2 kpc poprzez nieuwzględnienie ujawnionych w postępowaniu okoliczności determinujących uznanie, że Wnioskodawczyni w toku sprawy o sygn. akt I Ns 600/13 tutejszego Sądu, nie miała możliwości działania”.

L. W. wniosła o „zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie skargi Wnioskodawczyni o wznowienie postępowania o sygn. akt I Ns 600/13, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji” (k. 91-91).

*

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik L. W. popierał apelację. Uczestniczka H. B. oświadczyła, że przyłącza się do apelacji (k. 129v).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja L. W. jest zasadna w całym zakresie zaskarżenia, a ile wnosi o uchylenie zaskarżonego postanowienia. Następstwem uchylenia zaskarżonego postanowienia nie jest jednak przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ale odrzucenie skargi na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Skarga L. W. podlega odrzuceniu przede wszystkim dlatego, że została wniesiona po upływie przepisanego terminu. Sąd Rejonowy nie dokonał w ogóle analizy zagadnienia zachowania przez uczestniczkę ustawowego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.

Przepis art. 410 § 1 zd. 1 k.p.c. stanowi, że sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie.

Przepis art. 407 § 1 k.p.c. stanowi, że skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Powołane wyżej przepisy mają odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym na podstawie art. 13 § 1 k.p.c.

Skoro w rozpoznawanej sprawie L. W. wskazała jako podstawę wznowienia okoliczność, że w sprawie I Ns 600/13 była pozbawiona możności działania, to trzymiesięczny termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania liczył się od dnia, w którym L. W. dowiedziała się o postanowieniu Sądu Rejonowego co do istoty sprawy wydanym w sprawie I Ns 600/13. W związku z tym, że w sprawie I Ns 600/13 L. W. była reprezentowana przez pełnomocnika procesowego, dowiedzenie się przez tego pełnomocnika o postanowieniu Sądu Rejonowego co do istoty sprawy, wydanym w sprawie I Ns 600/13, jest równoznaczne z dowiedzeniem się o tym postanowieniu przez samą uczestniczkę3.

Pełnomocnik uczestniczki w sprawie I Ns 600/13 – E. W. nie był wprawdzie obecny na posiedzeniu jawnym w dniu 24 czerwca 2014 roku, na którym Sąd Rejonowy w Kraśniku ogłosił postanowienie co do istoty w tej sprawie, chociaż był o nim zawiadomiony na rozprawie w dniu 18 czerwca 2014 roku, jednak informację o wydaniu tego postanowienia i jego zasadniczej treści uzyskał w dniu 24 września 2014 roku. W tym dniu pełnomocnikowi L. W. doręczony został odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Kraśniku z dnia 10 września 2014 roku z uzasadnieniem, którym Sąd ten postanowił uzupełnić postanowienie z dnia 24 czerwca 2014 roku, orzekając o nieuiszczonych kosztach sądowych (k. 164-164v, 167 akt sprawy I Ns 600/13)

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 10 września 2014 roku Sąd Rejonowy w Kraśniku wskazał, że w dniu 24 czerwca 2014 roku wydane zostało postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po J. Z..

W związku z tym, że w dniu 10 września 2014 roku E. W. wiedział o postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku wydanym w sprawie I Ns 600/13, trzymiesięczny termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania należało liczyć od tego dnia. Termin ten upłynął z dniem 10 grudnia 2014 roku. Skarga o wznowienie postępowania wniesiona została w dniu 8 kwietnia 2014 roku, a więc po upływie przepisanego terminu.

Skarga ta podlegała odrzuceniu już przez Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 410 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W związku z powyższym, na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił uchylić zaskarżone postanowienie:

1) w punkcie 1 i odrzucić skargę o wznowienie postępowania,

2) w punkcie 2 i oddalić wniosek L. W. o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Wniosek L. W. o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania za pierwszą instancję podlegał oddaleniu na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., z uwagi na to, że skarga o wznowienie postępowania została odrzucona w całości, a w związku z tym skarżąca nie może uzyskać zwrotu kosztów od pozostałych osób biorących udział w sprawie.

*

W rozpoznawanej sprawie skarga o wznowienie postępowania podlegałaby odrzuceniu nawet wówczas, gdyby została wniesiona w przepisanym terminie.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że L. W. nie wykazała, że podstawa wznowienia, na którą skarżąca się powołuje, rzeczywiście istnieje, a jednocześnie nieprawidłowo zastosował przepisy art. 412 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., oddalając skargę o wznowienie postępowania. Z przepisu art. 410 § 1 zd. 1 k.p.c. wynika natomiast, że skargę nieopartą na ustawowej podstawie sąd odrzuca, a nie oddala.

Podstawy wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy określone zostały wyczerpująco w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, a mianowicie w przepisach art. 524 k.p.c. oraz w przepisach art. 401 k.p.c., art. 4011 k.p.c., art. 403 k.p.c. i art. 404 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Skarga nieoparta na ustawowej podstawie, to nie tylko skarga, która na ustawową podstawę się nie powołuje. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, powyższa przyczyna odrzucenia skargi zachodzi nie tylko wtedy, gdy powołana w niej podstawa wznowienia została sformułowana w sposób nieodpowiadający ustawie, ale także wówczas, gdy wskazane w niej okoliczności wprawdzie dadzą się podciągnąć pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia, lecz jednak w rzeczywistości podstawa ta nie występuje4.

Samo sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 401 k.p.c. – art. 404 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi. Taka skarga, jako nieoparta na ustawowej podstawie wznowienia, podlega odrzuceniu.

Okoliczności przytoczone przez L. W. nie stanowiły ustawowej podstawy wznowienia postępowania.

Z przepisu art. 401 pkt 2 k.p.c. wynika, że można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności, jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa strona była pozbawiona możności działania.

W rozpoznawanej sprawie skarżąca nie wskazuje jakichkolwiek przepisów prawa procesowego, które miałyby zostać naruszone przez sąd lub innych uczestników przed wydaniem postanowienia z dnia 24 czerwca 2014 roku, a przez to pozbawić ją możności działania w sprawie I Ns 600/13.

L. W. miała w sprawie I Ns 600/13 i ma nadal pełną zdolność do czynności prawnych, a tym samym pełną zdolność do czynności procesowych. Ograniczenia, jakie występowały w sprawie I Ns 600/13, miały wyłącznie charakter faktyczny i wiązały się z trudnościami w wypowiadaniu się, spowodowanymi przebytym w 2007 roku udarem. Uczestnika miała jednak zachowaną pełną zdolność postrzegania i rozumienia przebiegu rozprawy, jak również komunikowania swoich spostrzeżeń, czemu dała wyraz obecnością na wszystkich posiedzeniach wyznaczonych na rozprawę w sprawie I Ns 600/13, wyrażaniem stanowiska, że rozumie kierowane do niej pytania, oraz ustanowieniem pełnomocnika procesowego. Zarówno sama uczestniczka, jak i będący jej pełnomocnikiem mąż, mogli ustanowić pełnomocnikiem adwokata lub radcę prawnego, jednak z tego uprawnienia nie skorzystali.

Nie jest zasadne stanowisko wyrażone w skardze o wznowienie postępowania, że w sprawie I Ns 600/13 Sąd Rejonowy powinien ustanowić dla L. W. kuratora, który miałby działać na rzecz uczestniczki. Stanowisko to jest całkowicie pozbawione podstawy prawnej.

Przepis art. 178 § 1 k.p.c. stanowi jednoznacznie, że kuratora ustanawia się w wypadkach w ustawie przewidzianych.

W sprawie I Ns 600/13 nie istniały żadne okoliczności faktyczne, które uzasadniałyby możliwość ustanowienia dla L. W. kuratora, w szczególności takiego kuratora, który byłyby jej przedstawicielem ustawowym.

Nie tylko możliwość, ale wręcz obowiązek ustanowienia kuratora, i to nie przez sąd orzekający w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, lecz przez sąd opiekuńczy, zachodziłaby wówczas, gdyby uczestniczka była ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie; w tym ostatnim wypadku możliwość ustanowienia kuratora wchodziłaby w grę tylko w wypadku, gdyby opiekun nie mógł reprezentować osoby ubezwłasnowolnionej.

Wreszcie, gdyby nawet dla uczestniczki ustanowiony został kurator, o którym mowa w art. 183 k.r.o., a więc kurator dla osoby niepełnosprawnej, to i tak kurator taki nie byłby przedstawicielem ustawowym uczestniczki, a więc nie byłby uprawniony do jej reprezentowania5.

*

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił oddalić wniosek L. W. o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że skarga o wznowienie postępowania została odrzucona w całości oddaleniu podlega wniosek L. W. o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu.

Andrzej Mikołajewski Dariusz Iskra Anna Wołucka-Ławnikowicz.

1 W tym miejscu znajduje się oczywista omyłka w oznaczeniu imienia uczestniczki; chodzi o imię (...), a nie (...).

2 Jak wyżej.

3 Por. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 26 września 2013 roku, II CZ 42/13, Lex nr 1375155.

4 Między innymi: postanowienie SN z dnia 18 kwietnia 2011 roku, III UZ 6/11, Lex nr 966822; postanowienie SN z dnia 14 kwietnia 2011 roku, III UZ 10/11, Lex nr 901616; postanowienie SN z dnia 19 marca 2010 roku, II PZ 5/10, Lex nr 583798; postanowienie SN z dnia 11 marca 2009 roku, II UZ 2/09, Lex nr 527081; postanowienie SN z dnia 4 września 2008 roku, IV CZ 71/08, Lex nr 508851; postanowienie SN z dnia 9 maja 2008 roku, II PZ 65/07, OSN P 2009, z. 17-18, poz. 233; postanowienie SN z dnia 22 listopada 2007 roku, III CZ 47/07, Lex nr 533906; postanowienie SN z dnia 21 września 2007 roku, V CZ 88/07, Lex nr 486003; postanowienie SN z dnia 30 maja 2007 roku, IV CZ 22/07, Lex nr 533863; postanowienie SN z dnia 24 stycznia 2007 roku, III CZP 1/07, Lex nr 533907; postanowienie SN z dnia 7 lipca 2005 roku, IV CO 6/05, Lex nr 155376.

5 Por. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 24 maja 1995 roku, III CRN 22/95, Lex nr 4231.