Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dymke

Sędziowie: SO Marta Truszkowska (spr.)

SO Grzegorz Zabielski

Protokolant: sekr. sądowy Monika Iwańska

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2017 r. w Ostrołęce

na rozprawie sprawy

z wniosku U. B.

z udziałem W. B.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 29 grudnia 2016 r., sygn. akt I Ns 149/13

postanawia:

oddalić apelację.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Przasnyszu w pkt I. ustalił, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków U. B. i W. B. wchodzą:

1.  spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) w budynku przy ul. (...) w M. o wartości 146.789 zł;

2.  zabudowana nieruchomość gruntowa położona w M. oznaczona w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 0,2656 ha, dla której Sąd Rejonowy w Przasnyszu prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 344.945 zł.

W pkt II dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków B. w ten sposób, że:

1.  opisane w pkt I.1. spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni U. B.;

2.  zaś opisaną w pkt I.2. zabudowaną nieruchomość gruntową przyznał na wyłączną własność uczestnikowi postępowania W. B..

W pkt III. tytułem dopłaty zasądził od W. B. na rzecz U. B. kwotę 99.078 zł płatną w 4 równych ratach, po 24.769,50 zł każda, pierwsza płatna w terminie do 31 stycznia 2017 r., druga płatna w terminie do 31 lipca 2017 r., trzecia płatna w terminie do 31 stycznia 2018 r. i czwarta płatna w terminie do stycznia 2019 r., każda z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia wyznaczonemu terminowi płatności.

W pkt IV. Sąd Rejonowy stwierdził, że wnioskodawczyni i uczestnik postępowania ponoszą koszy postępowania, każde w zakresie swojego udziału w sprawie. Tytułem kosztów postępowania wyłożonych tymczasowo ze Skarbu Państw, w pkt V. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Przasnyszu od wnioskodawczyni kwotę 1.125,32 zł, zaś od uczestnika postępowania kwotę 1125,33 zł.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne i wyrażone na ich gruncie oceny prawne:

Prawomocnym wyrokiem z 9 lutego 2000 r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce w sprawie I C 252/99 orzekł rozwód – z winy obu stron – małżeństwa W. B. i U. B., z domu C., zawartego 31 grudnia 1983 r. w M..

W trakcie trwania małżeństwa, 20 stycznia 1986 r. U. B. otrzymała ze Spółdzielni Mieszkaniowej w M. przydział lokalu mieszkalnego typu M-4 o powierzchni użytkowej 51,53 m ², położonego w budynku przy ulicy (...) w M., oznaczonego numerem (...).

Wniosek o wpisanie do rejestru kandydatów na członków Spółdzielni (...) złożyła jeszcze przed ślubem. Przybliżoną wówczas wysokość wkładu mieszkaniowego określono na kwotę 22400 zł. U. B. gromadziła wówczas oszczędności na ten cel na książeczce oszczędnościowej (...), nr (...). 11 grudnia 1983 r. U. B. zawarła ze Spółdzielnią Mieszkaniową w M. umowę w sprawie określenia kolejności przydziału mieszkania spółdzielczego, otrzymując na podstawie tej umowy numer (...) w kolejce oczekujących. 20 grudnia 1985r. książeczka oszczędnościowa U. B. ze stanem oszczędności 22.400 zł została złożona w Oddziale NBP w M. dla przesłania jej do Oddziału (...) w P. w celu likwidacji i przekazania zgromadzonego wkładu do Spółdzielni. Wymagany wkład wynosił wówczas 46.300 zł. Wkład w takiej wysokości został uiszczony przed przydziałem. Koszt budowy lokalu wyniósł zaś 92.6595 zł i w pozostałej części został sfinansowany z kredytu, który częściowo spłacali małżonkowie B. wraz z czynszem.

29 czerwca 1993r. małżonkowie U. i W. B. nabyli do ich majątku wspólnego własność nieruchomości o powierzchni 0,2656 ha, położonej w M., oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), z fundamentem pod budynek gospodarczy. Na nieruchomości wznieśli budynek gospodarczy o powierzchni zabudowy 398 m ². Dla nieruchomości tej prowadzona jest księga wieczysta numer (...).

Dnia 1 października 1995 r. W. B. zawarł z W. C. umowę spółki cywilnej w celu prowadzenia sklepu z artykułami metalowymi i sanitarnymi w M. przy ul. (...). W ramach prowadzonej działalności gospodarczej wspólnicy zawarli 10 października 1995 r. umowę dzierżawy, na podstawie której Gminna Spółdzielnia (...) S. z siedzibą w M. wydzierżawiła im budynek przy ul. (...) w M. na cele handlowe. Wraz z budynkiem wspólnicy przejęli również towar, który spłacali Spółdzielni w miesięcznych ratach. Spółka nie prowadzi wykazu środków trwałych..

W 2012 roku W. B. wyprowadził się ze wspólnego mieszkania. Zostawił tam tylko stare, niepotrzebne rzeczy.

U. B. 10 sierpnia 2011r. zwróciła się Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. z prośbą o przekształcenie spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...). Spółdzielnia w piśmie z 7 lutego 2013r. wskazała, że warunkiem przeniesienia własności lokalu jest przedłożenie stosownego postanowienia, komu przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu po rozwodzie U. B. i W. B..

Wartość rynkowa odrębnej własności lokalu mieszkalnego numer (...) w budynku przy ul. (...) w M. wynosi 146.810 zł. Koszt przekształcenia lokatorskiego spółdzielczego prawa do tego lokalu mieszkalnego w prawo odrębnej własności lokalowej obejmuje – poza spłatą ewentualnych zadłużeń z tytułu opłat przypadających na lokal – spłatę nominalnej kwoty umorzenia kredytu, która w tym przypadku wynosi 20,84 złotych.

Aktualna wartość wkładu mieszkaniowego, uiszczonego w 1986 r. w kwocie 46.300 zł w związku z przydziałem mieszkania U. B. wynosi 7.379 zł.

Wartość rynkowa zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), położonej w M., wynosi 34.4945 zł.

W części zważeniowej Sąd Rejonowy wskazał podstawę prawną wniosku znajdującą swe oparcie w brzmieniu art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i przypomniał, że skład i wartość majątku wspólnego ulegającego podziałowi ustala Sąd. Stwierdził, że spór pomiędzy uczestnikami niniejszego postępowania, sprowadzał się do ustalenia, czy majątkiem wspólnym byłych małżonków objęte było spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w M. przy ul. (...).

Sąd wskazał, że decydujące znaczenie w tej materii mają przepisy regulujące powstanie ww. prawa i jego skutki, obowiązujące w dacie przydziału mieszkania. Przywołał art. 215 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze w brzmieniu obowiązującym w dacie przydziału, wedle którego spółdzielcze prawo do lokalu przydzielonego obojgu małżonkom lub jednemu z nich w czasie trwania małżeństwa dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny należy wspólnie do obojga małżonków bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe.

Sąd wyjaśnił zatem, że nie ulega wątpliwości, że przedmiotowe mieszkanie służyć miało zaspokajaniu potrzeb rodziny stron.

Sąd Rejonowy wskazał, że dla rozstrzygnięcia, czy lokatorskie spółdzielcze prawo do przedmiotowego lokalu należało do majątku wspólnego, nie ma znaczenia, kto i z jakich środków pokrył wymagany wkład mieszkaniowy. Przywołał art. 215 § 4 Prawa spółdzielczegoW dalszym wywodzie stwierdził, że jeśli zatem wnioskodawczyni z majątku odrębnego poniosła wydatek na poczet wkładu mieszkaniowego niezbędnego dla uzyskania spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przyznanego już w czasie trwania małżeństwa, to mogła dochodzić stosownego roszczenia z tytułu nakładów, nie było zaś uprawnione wywodzenie z tego tytułu wyłącznego uprawnienia wnioskodawczyni do ustanowionego prawa spółdzielczego. Zważył, że wnioskodawczyni poniosła nakład ze swojego majątku przekazując kwotę 22.400 zł na poczet wymaganego wkładu mieszkaniowego, jednak – zdaniem Sądu – wnioskodawczyni zdecydowanie przecenia faktyczną wartość i znaczenie tego nakładu, tak w tamtym czasie, jak i obecnie.

Stwierdził, że nie sposób zakładać, by kwota ta odpowiadała kwocie wybudowania mieszkania, do którego spółdzielcze lokatorskie prawo zostało następnie wnioskodawczyni przyznane. Zupełnie chybione są zatem argumenty zawarte w uzasadnieniu wniosku, łączące wyłączne uprawnienie wnioskodawczyni do przedmiotowego lokalu z faktem pokrycia przez nią wkładem mieszkaniowym wartości rynkowej lokalu. Kwota 22.400 zł w 1985 roku nie wystarczała nawet na pokrycie wkładu wymaganego przez Spółdzielnię przy ubieganiu się o przydział. Wnioskodawczyni musiała pokryć wkład mieszkaniowy w wysokości 46.300 zł.W pozostałej części, ponad kwotę 46300 złotych, małżonkowie pokryli wkład w formie spłaty kredytu zaciągniętego na budowę przez Spółdzielnię, w ratach płatnych łącznie z bieżącym czynszem.

W tej sytuacji Sąd stwierdził, nie sposób uznać, że nabycie przez małżonków B. przedmiotowego spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nastąpiło wyłącznie czy choćby w przeważającej części kosztem majątku odrębnego wnioskodawczyni.

Wartość rynkową przedmiotowego prawa oszacował biegły rzeczoznawca majątkowy.

Sąd przyznał, że na chwilę obecną przedmiotowy lokal nie może podlegać obrotowi na rynku, nie sposób jednak z tego wywodzić, że mieszkanie to nie ma wartości. Wskazał, że po poniesieniu symbolicznych kosztów, spółdzielcze lokatorskie prawo może ulec przekształceniu w odrębną własność lokalu, o co zresztą wnioskodawczyni niejednokrotnie czyniła już starania, a przeszkodą było jedynie brak rozliczenia z drugim uprawnionym małżonkiem. Wartość przedmiotu, który wskutek podziału uzyska wnioskodawczyni, zdecydowanie przewyższa wartość wkładu mieszkaniowego uiszczonego przed przydziałem mieszkania i nie ma żadnych powodów, by uczestnikowi udziału w tej wartości odmawiać. Ostatecznie Sąd wskazał, że wartość omawianego prawa równa się rynkowej wartości takiego lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, pomniejszonej w sposób określony w opinii biegłego rzeczoznawcy.

Sąd Rejonowy uznał, że kolejny składnik majątku wspólnego tj. nieruchomość gruntowa w M., bez wątpienia stanowił majątek wspólny małżonków. Jego wartość oszacował biegły rzeczoznawca i tę wartość Sąd I instancji uwzględnił w rozliczeniu wzajemnym małżonków

Dalej Sąd I wskazał, że tak ustalony majątek wspólny stron ma wartość 491.734 zł, zatem udział każdego z małżonków powinien mieć wartość 245.867 zł. Wszelkich rozliczeń między byłymi małżonkami dokonywano przy ustaleniu równych ich udziałów w majątku wspólnym, stosownie do zasady wyrażonej w art. 43 § 1 k.r.o. Co do sposobu podziału, nie było między stronami sporu.

Mając na względzie, że wartość uzyskanych przez każdego z byłych małżonków składników majątku wspólnego była różna (wnioskodawczyni uzyskała składnik o wartości 146.789 zł, zaś uczestnik postępowania – 344.945 zł), zachodziła potrzeba wyrównania ich przez dopłaty. Skoro uczestnik postępowania uzyskał składnik majątku przewyższający wartość udziału należnego w majątku wspólnym o kwotę 99.078 zł, tę kwotę Sąd zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni na podstawie art. 212 § 1 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. w związku z art. 46 k.r.o.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., z uwagi na rozbieżność uczestników co do składu i wartości majątku wspólnego. Po równo rozdzielono natomiast wydatki, które wyłożone zostały tymczasowo ze Skarbu Państwa na koszty opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego.

Wnioskodawczyni U. B. powyższe postanowienie zaskarżyła w części pkt I.1 w zw. z pkt III dotyczącej podziału wartości rynkowej spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, stanowiącego własność osoby prawej – Spółdzielni. Zarzuciła naruszenie prawa procesowego przez nierozpoznanie istoty sprawy tj. art. 386 § 4 w zw. z art. 368 k.p.c. i wiosła o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Przasnyszu. W uzasadnieniu apelacji (błędnie nazwanej zażaleniem) wnioskodawczyni stwierdziła, że została pozbawiona prawa do swego majątku osobistego. Nie godziła się na sposób rozliczenia książeczek oszczędnościowych twierdząc, że uczestnik postępowania znalazł się w sytuacji uprzywilejowanej, uzyskując korzyść majątkową w kwocie 73.400 zł.

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i polega oddaleniu. Sąd Okręgowy podziela i czyni własnymi ustalenia i wywody prawne Sądu I instancji .

Zgodnie ze stanowiskiem SN (uchw. SN z 29.11.1991 r., III CZP 123/91, OSNC 1992, Nr 6, poz. 101) o przynależności do majątku wspólnego małżonków spółdzielczego prawa do lokalu, przydzielonego przed wejściem w życie ustawy – Prawo spółdzielcze rozstrzygają przepisy obowiązujące w dacie uzyskania tego prawa.

Zgodnie ze stanowiskiem SN (post. SN z 8.2.2002 r., II CKN 128/00, Legalis) potraktowanie spółdzielczego prawa do lokalu jako prawa szczególnego – powstałego i trwającego z woli ustawodawcy, przyznawanego nawet wbrew woli małżonków – przesądza o niemożności przesunięcia tego prawa z majątku wspólnego do odrębnego jednego z małżonków. Dopuszczenie takiej możliwości równałoby się przyjęciu, że strony umowy mogą uregulować kwestię spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w sposób sprzeczny z ustawą. Lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego zostało nabyte w czasie trwania małżeństwa stron, a zatem wierzytelność z tego tytułu wchodzi w skład majątku wspólnego, chociażby wkład mieszkaniowy pochodził w całości z majątku osobistego jednego z małżonków . Wpłata tego rodzaju stanowi nakład na majątek wspólny z majątku osobistego i jako taka może być przedmiotem rozliczenia w sprawie o podział majątku wspólnego. Winna być jednakże konkretnie w toku tego postępowania wyartykułowana sądowi jako roszczenie procesowe. W niniejszej sprawie wnioskodawczyni takiego żądania nie zgłosiła, utrzymując konsekwentnie, aczkolwiek niezasadnie, iż spółdzielcze prawo do lokalu stanowi jej majątek odrębny, którego to stanowiska z przyczyn wskazanych wyżej nie sposób podzielić. Tym samym bez znaczenia są wnioski apelacji zmierzajcie do weryfikacji losów książeczki mieszkaniowej uczestnika postępowania, albowiem pozostaje to bez wpływu na określenie przynależności sporego składnika o majątku wspólnego, w szczególności gdy roszczenie o rozliczenie nakładów ostatecznie nie zostało zgłoszone.

Zważyć należy, iż aktualnie w wyniku zmian ustawowych możliwe jest przekształcenie lokatorskiego prawa do lokalu spółdzielczego jedynie w odrębną własność lokalu. W tej konkretnej sprawie czynność wymaga właściwie oprócz woli zainteresowanej poniesienia kosztów czynności notarialnej. Wnioskodawczyni dała wyraz swoim staraniom o przekształcenie prawa przed wystąpieniem z niniejszą sprawą. Postępowanie niniejsze wręcz zostało spowodowane koniecznością wskazania spółdzielni, kto po rozwodzie stron utrzymał prawo do lokalu, a w konsekwencji może ubiegać się o przekształcenie. Należy podnieść, iż po przekształceniu prawa do lokalu wnioskodawczyni nabędzie własność lokalu o konkretnej wartości rynkowej, stanowiącego potencjalny przedmiot niegraniczonego obrotu. Rozliczenie byłego małżonka spłatą obejmującą jedynie zwaloryzowaną część wkładu mieszkaniowego byłoby krzywdzące jako dla pozostającego bez substancji mieszkaniowej o realnej, konkretnej, rynkowej wartości. Dlatego rozumowanie Sądu Rejonowego ustalającego dla potrzeb rozliczenia wartość lokalu wg jego cen rynkowych Sąd II instancji uznał za sprawiedliwe i zasadne, a zarzuty wnioskodawczyni zawarte w apelacji za nieuprawnione.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 385 kpc orzeczono jak w sentencji.