Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI ACa 95/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Ewa Klimowicz - Przygódzka

Sędziowie: SA Ewa Zalewska (spr.)

SO (del.) Tomasz Pałdyna

Protokolant: protokolant Katarzyna Mikiciuk

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowo-akcyjnej z siedzibą w K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w W.

z dnia 24 listopada 2014 r., sygn. akt XVII AmA 64/13

I. zmienia zaskarżony wyrok:

a) w punkcie pierwszym w ten sposób, że uchyla zaskarżoną decyzję w całości;

b) w punkcie drugim w ten sposób, że zasądza od pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz powódki (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowo-akcyjnej z siedzibą w K. kwotę 1.377 zł (jeden tysiąc trzysta siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowo-akcyjnej z siedzibą w K. kwotę 1.270 zł (jeden tysiąc dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 95/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 grudnia 2012 r. Nr (...), znak (...) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm., dalej jako uokik) po przeprowadzeniu - wszczętego z urzędu - postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów:

I. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów bezprawne, godzące w interesy konsumentów działania przedsiębiorcy (...) Spółka z o.o. Sp. komandytowo-akcyjna z siedzibą w K., polegające na stosowaniu we wzorcu umowy pod nazwą „Umowa przedwstępna ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu" (wzór umowy z 2010 r.) postanowień umownych wpisanych na podstawie art. 479^{(

45)} k.p.c. do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone o treści:

1. „Lokal mieszkalny może zmienić swoje oznaczenie oraz powierzchnię po jego wybudowaniu. Zmiana całkowitej powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego, nieprzekraczająca 4% nie stanowi istotniej zmiany przedmiotu umowy, będącej podstawą roszczeń Kupującego, z wyłączeniem roszczeń związanych z ustaleniem ceny.” (§ 2 ust. 5 wzorca) oraz „Projektowany lokal może zmienić swoje oznaczenie oraz powierzchnię po jego wybudowaniu, a zmiana całkowitej powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego, nieprzekraczająca 4% nie stanowi istotniej zmiany przedmiotu umowy, będącej podstawą roszczeń strony zobowiązanej do kupna (z wyłączeniem roszczeń związanych z ustaleniem ceny) (...)" (pkt VII lit. a wzorca w formie aktu notarialnego);

2 . „Z zastrzeżeniem zapisów ust. 4 cena określona w ust. 1 może ulec zmianie jedynie w przypadku: (...) zmiany stawki podatku od towaru i usług (VAT) w odniesieniu do sprzedaży przedmiotu umowy - cena zostanie ustalona w oparciu o nową stawkę. W przypadku zmiany podatku VAT Kupujący zobowiązany jest do dokonania zapłaty z uwzględnieniem nowej stawki VAT zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi wysokości stawek podatku VAT na dzień powstania obowiązku podatkowego.” (§ 3 ust. 3 lit. a wzorca);

3. „Terminy powyższe mogą ulec zmianie na skutek okoliczności niezawinionych i niezależnych od Sprzedającego (w tym wystąpienie okoliczności rozumianej jako siła wyższa), które to okoliczności opóźnią lub uniemożliwią terminowe wykonanie zobowiązań wynikających z niniejszej umowy, a w szczególności w przypadku wystąpienia w trakcie prowadzenia robót budowlanych konieczności wykonania dodatkowych robót, a także jeżeli opóźnienie spowodowane będzie innym obiektywnym czynnikiem, niezależnym od Sprzedającego.” (§ 5 ust. 2 wzorca) oraz „Terminy określone wyżej w ust. VIII niniejszego aktu notarialnego mogą ulec zmianie w przypadku działania siły wyższej, od której zależy możliwość prowadzenie robót budowlanych, a także zaistnienia okoliczności, które uniemożliwią lub opóźnią wykonanie zobowiązań wynikających z niniejszej umowy, w szczególności konieczności wykonania dodatkowych robót, których w chwili zawierania niniejszej umowy nie można było przewidzieć, a także jeżeli opóźnienie spowodowane będzie innym obiektywnym czynnikiem, niezależnym od strony zobowiązanej do sprzedaży." (pkt VII lit. a wzorca w formie aktu notarialnego),

oraz stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 17 marca 2011 r.

II. Na podstawie art. 26 ust. 1 i 2 w związku z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 oraz art. 33 ust. 6 uokik, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów bezprawne, godzące w interesy konsumentów działania przedsiębiorcy (...) Spółka z o.o. Sp. komandytowo-akcyjna z siedzibą w K., polegające na stosowaniu we wzorcu umowy pod nazwą „Umowa przedwstępna ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu" (wzór umowy z 2010 r. oraz z 2011 r.), postanowień umownych wpisanych na podstawie art. 479^{(

45)} k.p.c. do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, tj. postanowień o treści:

1. „Przedmiotowy lokal zostanie wykonany z jego specyfikacją stanowiącą załącznik nr 5 do umowy. Sprzedający zastrzega możliwość wprowadzenia zmian w układzie architektonicznym, dokumentacji projektowej oraz w układzie zagospodarowania terenu, o ile okażą się one niezbędne ze względu na realizację inwestycji („tzw. ważna przyczyna zmiany”). Zmiany dotyczyć mogą w szczególności rozmieszczenia pionów instalacyjnych, zastosowania określonej technologii oraz materiałów budowlanych, a także rozmieszczenia oświetlenia, układu ciągów pieszo - jezdnych oraz zieleni, na terenie objętym inwestycją. Zmiany takie nie stanowią zmiany treści niniejszej umowy.” (§ 2 ust. 6 wzorca z 2010r.) oraz „Strona zobowiązana do sprzedaży zastrzega możliwość wprowadzenia zmian w układzie architektonicznym, dokumentacji projektowej oraz w układzie zagospodarowania terenu dla przedmiotowej inwestycji, o ile okażą się one niezbędne ze względu na realizację tej inwestycji (zmiany dotyczyć mogą w szczególności rozmieszczenia pionów instalacyjnych, zastosowania określonej technologii oraz materiałów budowlanych, a także rozmieszczenia oświetlenia, układu ciągów pieszo - jezdnych oraz zieleni, na terenie objętym inwestycją), przy czym zmiany takie nie stanowią zmiany treści niniejszej umowy.” (pkt VII lit. b wzorca w formie aktu notarialnego) oraz „Przedmiotowy lokal zostanie wykonany z jego specyfikacją stanowiącą załącznik nr 3 do umowy. Sprzedający zastrzega możliwość wprowadzenia zmian w układzie architektonicznym, dokumentacji projektowej oraz w układzie zagospodarowania terenu, o ile okażą się one niezbędne ze względu na realizację inwestycji („tzw. ważna przyczyna zmiany”). Zmiany dotyczyć mogą w szczególności rozmieszczenia pionów instalacyjnych, zastosowania określonej technologii oraz materiałów budowlanych, a także rozmieszczenia oświetlenia, układu ciągów pieszo-jezdnych oraz zieleni, na terenie objętym inwestycją. Zmiany takie nie stanowią zmiany treści niniejszej umowy. (§ 3 ust. 6 wzorca z 2011r.);

2. „Strony zgodnie postanawiają, że w sytuacji zawinionej zwłoki Sprzedającego w przekazaniu lokalu mieszkalnego przekraczającej 3 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do żądania zapłaty kary w wysokości odsetek liczonych od sumy wpłaconych przez Kupującego kwot. Odsetki o których mowa w zdaniu poprzedzającym będą naliczane w wysokości odsetek ustawowych za każdy dzień zwłoki przekraczający ten okres, łącznie nie więcej jednak niż 10% wartości przedmiotu umowy. Jeżeli jednak okres zwłoki przekroczy 4 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy z zachowaniem prawa do odsetek na zasadach wymienionych w zdaniu poprzednim.” (§ 5 ust. 3 wzorca 2010 r.) oraz „W przypadku zawinionej przez stronę zobowiązaną do sprzedaży zwłoki w przekazaniu lokalu mieszkalnego przekraczającej 3 miesiące, stronie zobowiązanej do kupna przysługuje prawo do żądania zapłaty kary w wysokości odsetek liczonych od sumy wpłaconych kwot w ich wysokości ustawowej, za każdy dzień zwłoki przekraczający ten okres, łącznie nie więcej jednak niż 10 % (dziesięć procent) wartości przedmiotu umowy; jeżeli jednak okres zwłoki przekroczy 4 miesiące, stronie zobowiązanej do kupna przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy z zachowaniem prawa do odsetek na zasadach wymienionych w zdaniu poprzednim.” (pkt VIII lit. b wzorca w formie aktu notarialnego), oraz „Strony zgodnie postanawiają, że w sytuacji zawinionej zwłoki Sprzedający w przekazaniu lokalu mieszkalnego przekraczającej 3 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do żądania zapłaty kary w wysokości odsetek liczonych od sumy wpłaconych przez Kupującego kwot. Odsetki o których mowa w zdaniu poprzedzającym będą naliczane w wysokości odsetek ustawowych za każdy dzień zwłoki przekraczający ten okres, łącznie nie więcej jednak niż 10% wartości przedmiotu umowy. Jeżeli jednak okres zwłoki przekroczy 4 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy z zachowaniem prawa do odsetek na zasadach wymienionych w zdaniu poprzednim” (§ 6 ust. 3 wzorca z 20lir.);

3. „(...) Sprzedający zwróci kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy sumę wszystkich wpłaconych kwot według ich wartości nominalnej powiększonych o kwotę kary umownej w terminie 7 dni od otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie” (§ 5 ust. 3 in fine wzorca z 2010 r.) oraz „(...) strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna (na wskazany przez nią rachunek bankowy) sumę wszystkich wpłaconych kwot według ich wartości nominalnej powiększonych o kwotą kary umownej w terminie 7 (siedmiu) dni od otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie” (pkt VIII lit. b in fine wzorca w formie aktu notarialnego), oraz „(...) Sprzedający zwróci kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy sumę wszystkich wpłaconych kwot według ich wartości nominalnej powiększonych o kwotę kary umownej w terminie 7 dni od otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie” (§ 6 ust. 3 in fine wzorca z 2011r.),

4. „W przypadku stwierdzenia usterek zagrażających życiu lub zdrowiu Kupującego lub uniemożliwiających rozpoczęcie przez Kupującego robót wykończeniowych Sprzedający zobowiązuje się je usunąć niezwłocznie, a następnie strony zobowiązane są do przystąpienia do czynności przekazania ponownie, w terminie 7 dni od daty zakończenia usuwania usterek, o czym Kupujący zostanie zawiadomiony, przy czym nieobecność Kupującego (prawidłowo zawiadomionego) upoważnia Sprzedającego do samodzielnego sporządzenia protokołu bez konieczności ponownego wezwania Kupującego." (§ 5 ust. 7 wzorca z 2010 r.) oraz „stwierdzone w protokole usterki (za wyjątkiem wymienionych poniżej w ust. VIII lit. g niniejszego aktu notarialnego) strona zobowiązana do sprzedaży zobowiązuje się je usunąć niezwłocznie, a następnie strony zobowiązane są do przystąpienia do czynności przekazania ponownie, przy czym nieobecność prawidłowo wezwanej strony zobowiązanej do kupna upoważnia stronę zobowiązaną do sprzedaży do samodzielnego sporządzenia protokołu bez konieczności ponownego wezwania strony zobowiązanej do kupna.” (pkt VIII lit. f wzorca w formie aktu notarialnego) oraz „W przypadku stwierdzenia usterek zagrażających życiu lub zdrowiu Kupującego lub uniemożliwiających rozpoczęcie przez Kupującego robót wykończeniowych Sprzedający zobowiązuje się je usunąć niezwłocznie, a następnie strony zobowiązane są do przystąpienia do czynności przekazania ponownie, w terminie 7 dni od daty zakończenia usuwania usterek, o czym Kupujący zostanie zawiadomiony, przy czym nieobecność Kupującego (prawidłowo zawiadomionego) upoważnia Sprzedającego do samodzielnego sporządzenia protokołu bez konieczności ponownego wezwania Kupującego.” (§ 6 ust. 7 wzorca z 2011r.),

5. „Niezależnie od postanowień § 5 ust. 3 niniejszej umowy Kupujący może odstąpić od umowy za zapłatą odstępnego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy. W takim przypadku Sprzedający zwróci Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy, wszystkie wpłacone przez niego kwoty bez odsetek, po potrąceniu kwoty odstępnego, o której mowa w zdaniu poprzednim, w terminie nie dłuższym niż 60 dni od dnia otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie.” (§ 6 ust. 1 wzorca z 2010 r.) oraz „Strona zobowiązana do kupna może odstąpić od niniejszej umowy w każdej fazie jej trwania za zapłatą odstępnego w wysokości 10% (dziesięć procent) wartości przedmiotu umowy; w takim przypadku strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna wpłaconą przez nią sumę zaliczek po potrąceniu kwoty odstępnego, o której mowa w zdaniu poprzednim, w terminie nie dłuższym niż 60 dni licząc od dnia złożenia stronie zobowiązanej do sprzedaży oświadczenia o odstąpieniu od umowy. " (pkt X lit. a wzorca w formie aktu notarialnego) oraz „Niezależnie od postanowień § 6 ust. 3 niniejszej umowy Kupujący może odstąpić od umowy do końca II kwartału 2012 r. nie później jednak niż do dnia wydania przedmiotu niniejszej umowy, za zapłatą odstępnego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy. W takim przypadku Sprzedający zwróci Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy, wszystkie wpłacone przez niego kwoty bez odsetek, po potrąceniu kwoty odstępnego, o której mowa w zdaniu poprzednim, w terminie nie dłuższym niż 60 dni od dnia otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie.” (§ 7 ust. 1 wzorca z 20 lir.);

6. „Jeżeli opóźnienie w przekazaniu lokalu mieszkalnego, o którym mowa w § 5 ust. 2 przekroczy 4 miesiące lub w sytuacji o której mowa w § 2 ust. 4, Kupujący może odstąpić od niniejszej umowy. W takim przypadku Sprzedający zobowiązany jest zwrócić Kupującemu, na wskazany przez niego rachunek bankowy, wszystkie wpłacone przez niego kwoty bez odsetek, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od otrzymania informacji w tej sprawie.” (§ 6 ust. 2 wzorca z 2010r.) oraz „jeżeli opóźnienie w przekazaniu przedmiotowego lokalu (...) przekroczy 4 miesiące - strona zobowiązana do kupna może odstąpić od niniejszej umowy; (...) w takim przypadku strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna sumę wpłaconych zaliczek - w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia stronie zobowiązanej do sprzedaży oświadczenia o odstąpieniu od umowy.” (pkt X lit. b wzorca w formie aktu notarialnego) oraz „ W takim przypadku Sprzedający zobowiązany jest zwrócić Kupującemu, na wskazany przez niego rachunek bankowy, wszystkie wpłacone przez niego kwoty bez odsetek, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od otrzymania informacji w tej sprawne.” (§ 7 ust. 2 in fine wzorca z 2011 r.);

7. Zwrot dokonanych przez Kupującego przedpłat nastąpi w terminie 60 dni od daty otrzymania przez Sprzedającego oświadczenia o odstąpieniu od umowy, zawierającego wskazanie rachunku bankowego, na który Sprzedający ma dokonać przelewu. (§ 7 ust. 3 zd. 2 wzorca z 2011r.);

8. „W przypadku odstąpienia od niniejszej umowy Sprzedający zwróci Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy sumę wszystkich wpłaconych zaliczek bez odsetek, pomniejszoną o kwotę zadatku, w terminie nie dłuższym niż 55 dni od dnia otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie (...).” (§ 6 ust. 3 in fine wzorca z 2010 r.) oraz „(...) w omawianych przypadkach strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna wpłaconą sumą zaliczek (bez odsetek) pomniejszoną o kwotę zadatku, w terminie nie dłuższym niż 55 (pięćdziesiąt pięć) dni, licząc od dnia złożenia. oświadczenia o odstąpieniu od umowy (...)” (pkt X lit. c wzorca w formie aktu notarialnego) oraz „W przypadku odstąpienia od niniejszej umowy Sprzedający zwróci Kupującemu, na wskazany przez niego rachunek bankowy sumę wszystkich wpłaconych zaliczek bez odsetek, pomniejszoną o kwotę zadatku, w terminie nie dłuższym niż 55 dni od dnia otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie (...).” (§ 7 ust. 4 in fine wzorca z 2011 r.);

9. „Sprzedający może również odstąpić od umowy za zapłatą odstępnego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy. W takim przypadku Sprzedający zobowiązany jest zwrócić Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy, sumę wszystkich wpłaconych przez niego kwot bez odsetek, powiększoną o kwotę odstępnego, w terminie 7 dni od otrzymania, pisemnej informacji w tej sprawie.” (§ 7 ust. 4 wzorca z 2010 r.) oraz „strona zobowiązana do sprzedaży może odstąpić od niniejszej umowy w każdej fazie jej trwania za zapłatą odstępnego w wysokości 10 % wartości przedmiotu, umowy; w takim przypadku strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna (na wskazany przez niego rachunek bankowy) sumę wpłaconych przez nią kwot z tytułu części ceny (bez odsetek), powiększoną o kwotę odstępnego - w terminie do 7 (siedmiu) dni licząc od dnia złożenia stronie zobowiązanej do kupna oświadczenia o odstąpieniu od umowy.” (pkt X lit. d wzorca w formie aktu notarialnego) oraz „Sprzedający może również odstąpić od umowy do końca II kwartału 2012 r. nie później jednak niż do dnia wydania przedmiotu umowy za zapłatą odstępnego w wysokości 10 % wartości przedmiotu umowy. W takim przypadku. Sprzedający zobowiązany jest zwrócić Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy, sumę wszystkich wpłaconych przez niego kwot bez odsetek, powiększoną o kwotę odstępnego, w terminie 7 dni od otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie.” (§ 7 ust. 5 wzorca z 2011 r.) - nakazując zaniechania jej stosowania.

III. Na podstawie art. 27 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 oraz art. 33 ust. 6 uokik, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów bezprawne, godzące w interesy konsumentów działania przedsiębiorcy (...) Spółka z o.o. Sp. komandytowo-akcyjna z siedzibą w K., polegające na stosowaniu we wzorcu umowy pod nazwą „Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży oraz pełnomocnictwo” (w formie aktu notarialnego), postanowień umownych wpisanych na podstawie art. 479^{(

45)} k.p.c. do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, tj. postanowienia o treści:

„Strony oświadczają, że w związku z zawarciem niniejszej umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży zrzekają się wobec siebie jakichkolwiek roszczeń wynikających z powołanej wyżej przedwstępnej umowy z dnia … roku (w tym kar umownych i odszkodowań), za wyjątkiem praw strony kupującej z tytułu rękojmi i gwarancji.” (pkt XVI wzorca),

stwierdzając zaniechanie jej stosowania z dniem 10 lutego 2012 r.

IV. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik, nałożył na przedsiębiorcę (...) Spółka z o.o. Sp. komandytowo-akcyjna z siedzibą w K., kary pieniężne w wysokości:

1) 7.091 zł z tytułu naruszenia zakazu określonego w art. 24 ust. 1 i ust 2 pkt 1 ww. ustawy w zakresie opisanym w pkt. I.1, I.2., I.3. oraz pkt III sentencji decyzji,

2) 20.261 zł z tytułu naruszenia zakazu określonego w art. 24 ust. 1 i ust 2 pkt 1 ww. ustawy w zakresie opisanym w pkt. II sentencji decyzji, płatne do budżetu państwa.

V. Na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 uokik oraz art. 263 § 1 k.p.a. i art. 264 § 1 k.p.a. w związku z art. 83 uokik, obciążył przedsiębiorcę (...) Spółka z o.o. Sp. komandytowo-akcyjna z siedzibą w K. kosztami opisanego na wstępie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz zobowiązał tego przedsiębiorcę do zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kosztów postępowania w kwocie 26 zł w terminie 14 dni od uprawomocnienia się decyzji.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła spółka (...) Spółka z o.o. Sp. komandytowo-akcyjna z siedzibą w K., wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości, względnie o zmianę zaskarżonej decyzji w zakresie pkt. II - V i orzeczenie w tym zakresie co do istoty sprawy.

Odwołujący zarzucił zaskarżonej decyzji:

1. naruszenie art. 28 ust. 1 i ust. 4 u.o.k.i.k. oraz art. 7, art. 8 i art. 11 k.p.a., poprzez:

a. niezastosowanie art. 28 ust. 1-4 u.o.k.ik. oraz dowolne, arbitralne i nieuzasadnione pominięcie możliwości wydania decyzji wskazanej w art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k. pomimo, iż w pismach kierowanych przez skarżącego do strony (np. z dnia 10 lipca 2012 roku, 8 sierpnia 2012 roku) skarżący zobowiązywał się do zaniechania stosowania kwestionowanych klauzul i podjęcia określonych działań zmierzających do zapobieżenia tym naruszeniom, wskazując nawet konkretny termin wykonania tych zobowiązań;

b. niedokonanie choćby rozważenia możliwości wydania decyzji, o jakiej mowa w art. 28 u.o.k.ik., i nieodniesienie się do takiego zobowiązania do zaniechania w treści zaskarżonej decyzji, w sytuacji, gdy w sprawie istniały przesłanki i okoliczności pozwalające i uzasadniające wydanie decyzji wskazanej w art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k.;

2. naruszenie, w konsekwencji niezastosowania art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k. normy prawa wskazanej w art. 28 ust. 4 u.o.k.i.k., nakazującej niestosowanie art. 26 - 27 oraz art. 106 u.o.k.i.k. tj. zakazującej wydania decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów nakazującej zaniechania oraz zakazującej wydania decyzji nakładającej karę pieniężną na przedsiębiorcę, który zobowiązał się zaniechać naruszeń.

3. naruszenie art. 49 ust. 1 i 106 ust. 1 u.o.k.i.k. oraz art. 74 u.o.k.i.k. i art. 6, 8,10 § 1 i 12 k.p.a. poprzez:

a. wydanie decyzji dotyczącej nałożenia kar pieniężnych bez uprzedniego wszczęcia postępowania w sprawie nałożenia kar pieniężnych, a w tym bez wydania stosownego postanowienia o wszczęciu takiego postępowania,

b. całkowite uniemożliwienie skarżącemu wzięcia czynnego udziału w postępowaniu i wypowiedzenia się (ustosunkowania się) co do okoliczności i dowodów, jakie strona uwzględniała przy orzekaniu o wysokości kary pieniężnej, a w tym poprzez uniemożliwienie skarżącemu podnoszenia jakichkolwiek zarzutów w zakresie zasadności i wysokości kar pieniężnych;

4. naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k., granic dozwolonego uznania administracyjnego zakreślonego postanowieniami art. 111 u.o.k.i.k. oraz norm wynikających z art. 6, art. 7, art. 8 i art. 11 k.p.a. (w związku z art. 83 u.o.k.i.k.), poprzez:

a. zastosowanie nieobligatoryjnego, acz najbardziej dolegliwego spośród wskazanych w ustawie, środka represyjnego,

b. zastosowanie nieobligatoryjnego środka, który jest nadmiernie represyjny oraz nie uwzględnia w sposób należyty okoliczności sprawy i postawy skarżącego, a to w szczególności aktywnej współpracy skarżącego z Prezesem UOKiK,

c. zastosowanie nieobligatoryjnego i represyjnego środka o znacznej kwocie w braku dostatecznej wagi i ilości naruszeń, które mogą być uznane za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów,

d. zastosowanie nieobligatoryjnego środka w braku interesu społecznego dla takiego orzeczenia,

e. zastosowanie nieobligatoryjnego środka, co do którego nie wyjaśniono dostatecznie powodów i przesłanek jego zastosowania, a szczególności jego rozmiaru,

f. nieuwzględnianie wszystkich okoliczności przemawiających na korzyść skarżącego, a mogących mieć wpływ na ocenę zakresu naruszenia prawa i na wymiar kary pieniężnej, a to: (i) zaniechania stosowania zarzucanych praktyk, np. w zakresie pkt. I decyzji na przeszło 15 miesięcy licząc od dnia wszczęcia postępowania, (ii) aktywną współpracę skarżącego z organem, mającą na celu dostosowanie wszelkich zakwestionowanych zapisów Umów do stanu zgodnego z prawem konsumenckim - co pozostaje w sprzeczności z zasadami przyjętymi przez Prezesa UOKiK w wyjaśnieniach w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (Dz. Urzędowy UOKiK nr 1 z dnia 31.03.2009 r.);

5. naruszenie art. 105 u.o.k.i.k. oraz wynikającej z art. 7 k.p.a. zasady prawdy obiektywnej oraz wynikającego z art. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.i.k. obowiązku rozpatrzenia całego materiału dowodowego w granicach swobodnej oceny dowodów - poprzez błędne ustalenie stanu faktycznego i w następstwie prowadzenie postępowania i wydanie decyzji co do praktyki, co do której nigdy nie powinno być ono wszczęte tj. wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na naruszeniu art. 24 ust. l i ust. 2 pkt 2 i 3 u.o.k.i.k. w przypadku, gdy klauzula, o której mowa w pkt. III skarżonej Decyzji, jak wyraźnie zaznaczył Skarżący w pismach kierowanych do Prezesa UOKiK (np. z dnia 26 września 2012 roku), miała charakter jednorazowy i była zastosowana raz w dniu 15 stycznia 2010 roku (tj. nie była stosowana dłużej niż od końca roku, w którym zaprzestano ją stosować);

6. naruszenie art. 104 u.o.k.i.k., który jakkolwiek ma charakter instrukcyjny poprzez wydanie decyzji po upływie przeszło 3 miesięcy postępowania oraz poprzez niewskazanie w zawiadomieniu o przedłużeniu terminu rozpoznania sprawy o jakichkolwiek okolicznościach uzasadniających uznanie tej sprawy za szczególnie skomplikowaną oraz niepodanie przyczyn zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Odwołujący wniósł ponadto o zasądzenie od Prezesa UOKiK na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów wskazanych w uzasadnieniu odwołania, na okoliczności tam wskazane.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKIK wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych. W ocenie pozwanego wniesione odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie potwierdza jego zdaniem to, że powód stosował zarzucane mu praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, a podniesione zarzuty i ich uzasadnienie nie dają jakichkolwiek podstaw do uchylenia lub zmiany zaskarżonej decyzji. W związku z tym uznał je w całości za nietrafne i pozbawione podstaw prawnych. Bezspornym zdaniem pozwanego było, że powód stosował w umowach niedozwolone postanowienia umowne, którą to okoliczność sam przyznawał. Stwierdził w dalszej części, że swobodne uznanie nie oznacza, że pozwany jest związany propozycjami złożonymi przez przedsiębiorcę (powoda). Bezpodstawne były w ocenie pozwanego zarzuty 1 i 2, ze względu na fakt, iż pozwany stwierdził w decyzji zaniechanie stosowanych przez powoda praktyk. Zarzuty podniesione z kolei w pkt. 3 odwołania były w ocenie pozwanego nie tylko bezpodstawne, ale i niezrozumiałe. Nie jest bowiem wymagane, ani dopuszczalne wszczęcie odrębnego postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej za stosowanie przez przedsiębiorcę praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Odnosząc się do zarzutów z pkt. 4 odwołania, dotyczących zasadności nałożenia kary pieniężnej i jej wysokości, Prezes Urzędu wskazał, że zastosowanie sankcji było uzasadnione względami prewencji ogólnej i represji, a wysokość kary była adekwatna do stopnia naruszenia ustawy i czasu trwania tego naruszenia. Powyższy zarzut pozwany uznał zatem za nieuzasadniony. Również niezasadny był zdaniem Prezesa zarzut zawarty w pkt. 5 odwołania, gdyż zarzut naruszenia art. 24 ust. 2 pkt 2 i 3 u.o.k.i.k. nie był w ogóle podnoszony w toku przedmiotowego postępowania administracyjnego. Zdaniem pozwanego wzorzec umowy mógł być bowiem stosowany przez Spółkę w stosunku do innych konsumentów, co oznacza, iż inkryminowana praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów była stosowana do czasu zakończenia inwestycji i sprzedaży wszystkich lokali mieszkalnych. Odnośnie pkt. 6 odwołania Prezes stwierdził, że przedłużenie postępowania i terminu wydania decyzji nie miało jakiegokolwiek wpływu na wynik postępowania, a termin zakończenia postępowania wskazany w art. 104 u.o.k.i.k. ma charakter wyłącznie instrukcyjny. Pozwany podkreślił, że powód nie wykazał bowiem (nie udowodnił lub przynajmniej nie uprawdopodobnił) w jakikolwiek sposób, iż jednokrotne przedłużenie przez Pozwanego postępowania administracyjnego miało jakikolwiek wpływ na wynik postępowania.

Wyrokiem z dnia 24 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w punkcie pierwszym sentencji oddalił odwołanie, zaś w punkcie drugim sentencji zasądził od (...) Spółki z o.o. Sp. komandytowo-akcyjnej z siedzibą w K. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Spółka (...) Spółka z o.o. Sp. komandytowo-akcyjna z siedzibą w K. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, nr KRS (...). Do zakresu prowadzonej przez nią działalności gospodarczej należy m.in. wykonywanie robót budowlanych, w tym budowa i sprzedaż lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych na terenie K.. Spółka w kontraktach z klientami posługiwała się wzorcami umów. Doręczane konsumentom wzorce umów sporządzane przez Spółkę przed zawarciem umowy zawierały gotowe i jednolite postanowienia. Spółka w ramach swojej działalności posługiwała się w kontaktach z klientami, w tym konsumentami wzorcami umowy pod nazwą:

„Umowa przedwstępna ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu” (wzór umowy z 2010 r.),

„Umowa przedwstępna ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu” (wzór umowy z 2011 r.) oraz

„Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży oraz pełnomocnictwo”- zawierana w formie aktu notarialnego.

Spółka zamieszczała w ww. wzorcach umowy pod nazwą postanowień, o następującej treści:

I. „Umowa przedwstępna ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu” (wzór umowy z 2010 r.):

1. „Lokal mieszkalny może zmienić swoje oznaczenie oraz powierzchnię po jego wybudowaniu. Zmiana całkowitej powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego, nieprzekraczająca 4% nie stanowi istotniej zmiany przedmiotu umowy, będącej podstawą roszczeń Kupującego, z wyłączeniem roszczeń związanych z ustaleniem ceny.” (§ 2 ust. 5 wzorca) oraz „Projektowany lokal może zmienić swoje oznaczenie oraz powierzchnię po jego wybudowaniu, a zmiana całkowitej powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego, nieprzekraczająca 4% nie stanowi istotniej zmiany przedmiotu umowy, będącej podstawą roszczeń strony zobowiązanej do kupna (z wyłączeniem roszczeń związanych z ustaleniem ceny) (...)” (pkt VII lit. a wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1478, 1540 oraz 2163.

2. „Przedmiotowy lokal zostanie wykonany z jego specyfikacją stanowiącą załącznik nr 5 do umowy. Sprzedający zastrzega możliwość wprowadzenia zmian w układzie architektonicznym, dokumentacji projektowej oraz w układzie zagospodarowania terenu, o ile okażą się one niezbędne ze względu na realizację inwestycji („tzw. ważna przyczyna zmiany”). Zmiany dotyczyć mogą w szczególności rozmieszczenia pionów instalacyjnych, zastosowania określonej technologii oraz materiałów budowlanych, a także rozmieszczenia oświetlenia, układu ciągów pieszo - jezdnych oraz zieleni, na terenie objętym inwestycją. Zmiany takie nie stanowią zmiany treści niniejszej umowy.” (§ 2 ust. 6 wzorca) oraz „Strona zobowiązana do sprzedaży zastrzega możliwość wprowadzenia zmian w układzie architektonicznym, dokumentacji projektowej oraz w układzie zagospodarowania terenu dla przedmiotowej inwestycji, o ile okażą się one niezbędne ze względu na realizację tej inwestycji (zmiany dotyczyć mogą w szczególności rozmieszczenia pionów instalacyjnych, zastosowania określonej technologii oraz materiałów budowlanych, a także rozmieszczenia oświetlenia, układu ciągów pieszo - jezdnych oraz zieleni, na terenie objętym inwestycją), przy czym zmiany takie nie stanowią zmiany treści niniejszej umowy.” (pkt VII lit. b wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 852, 1381 oraz 1439.

3. ,,Z zastrzeżeniem zapisów ust. 4 cena określona w ust. 1 może ulec zmianie jedynie w przypadku: (...) zmiany stawki podatku od towaru i usług (VAT) w odniesieniu do sprzedaży przedmiotu umowy - cena zostanie ustalona w oparciu o nową stawkę. W przypadku zmiany podatku VAT Kupujący zobowiązany jest do dokonania zapłaty z uwzględnieniem nowej stawki VAT zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi wysokości stawek podatku VAT na dzień powstania obowiązku podatkowego." (§ 3 ust. 3 lit. a wzorca) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 885 i 1386.

4. „Terminy powyższe mogą ulec zmianie na skutek okoliczności niezawinionych i niezależnych od Sprzedającego (w tym wystąpienie okoliczności rozumianej jako siła wyższa), które to okoliczności opóźnią lub uniemożliwią terminowe wykonanie zobowiązań wynikających z niniejszej umowy, a w szczególności w przypadku wystąpienia w trakcie prowadzenia robót budowlanych konieczności wykonania dodatkowych robót, a także jeżeli opóźnienie spowodowane będzie innym obiektywnym czynnikiem, niezależnym od Sprzedającego.” (§ 5 ust. 2 wzorca) oraz „Terminy określone wyżej w ust. VIII niniejszego aktu notarialnego mogą ulec zmianie w przypadku działania siły wyższej, od której zależy możliwość prowadzenia robót budowlanych, a także zaistnienia okoliczności, które uniemożliwią lub opóźnią wykonanie zobowiązań wynikających z niniejszej umowy, w szczególności konieczności wykonania dodatkowych robót, których w chwili zawierania niniejszej umowy nie można było przewidzieć, a także jeżeli opóźnienie spowodowane będzie innym obiektywnym czynnikiem, niezależnym od strony zobowiązanej do sprzedaży." (pkt VII lit. a wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 9321, 1035 oraz 1382.

5. „Strony zgodnie postanawiają, że w sytuacji zawinionej zwłoki Sprzedający w przekazaniu lokalu mieszkalnego przekraczającej 3 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do żądania zapłaty kary w wysokości odsetek liczonych od sumy wpłaconych przez Kupującego kwot. Odsetki o których mowa w zdaniu poprzedzającym będą naliczane w wysokości odsetek ustawowych za każdy dzień zwłoki przekraczający ten okres, łącznie nie więcej jednak niż 10% wartości przedmiotu umowy. Jeżeli jednak okres zwłoki przekroczy 4 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy z zachowaniem prawa do odsetek na zasadach wymienionych w zdaniu poprzednim.” (§ 5 ust. 3 wzorca) oraz „W przypadku zawinionej przez stronę zobowiązana do sprzedaży zwłoki w przekazaniu lokalu mieszkalnego przekraczającej 3 miesiące, stronie zobowiązanej do kupna przysługuje prawo do żądania zapłaty kary w wysokości odsetek liczonych od sumy wpłaconych kwot w ich wysokości ustawowej, za każdy dzień zwłoki przebaczający ten okres, łącznie nie więcej jednak niż 10% (dziesięć procent) wartości przedmiotu umowy; jeżeli jednak okres zwłoki przekroczy 4 miesiące, stronie zobowiązanej do kupna przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy z zachowaniem prawa do odsetek na zasadach wymienionych w zdaniu poprzednim.” (pkt VIII lit. b wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1392 i 1441.

6. „(...) Sprzedający zwróci kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy sumę wszystkich wpłaconych kwot według ich wartości nominalnej powiększonych o kwotę kary umownej w terminie 7 dni od otrzymania pisemnej informacji w tej sprawne” (§ 5 ust. 3 in fine wzorca) oraz ,,(...) strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna (na wskazany przez nią rachunek bankowy) sumę wszystkich wpłaconych kwot według ich wartości nominalnej powiększonych o kwotę kary umownej w terminie 7 (siedmiu) dni od otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie” (pkt VIII lit. b in fine wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 356, 887, 982, oraz 1390.

7. „W przypadku stwierdzenia usterek zagrażających życiu lub zdrowiu Kupującego lub uniemożliwiających rozpoczęcie przez Kupującego robót wykończeniowych Sprzedający zobowiązuje się je usunąć niezwłocznie, a następnie strony zobowiązane są do przystąpienia do czynności przekazania ponownie, w terminie 7 dni od daty zakończenia usuwania usterek, o czym Kupujący zostanie zawiadomiony, przy czym nieobecność Kupującego (prawidłowo zawiadomionego) upoważnia Sprzedającego do samodzielnego sporządzenia protokołu bez konieczności ponownego wezwania Kupującego.” (§ 5 ust. 7 wzorca) oraz „stwierdzone w protokole usterki (za wyjątkiem wymienionych poniżej w ust. VIII lit. g niniejszego aktu notarialnego) strona zobowiązana do sprzedaży zobowiązuje się je usunąć niezwłocznie, a następnie strony zobowiązane są do przystąpienia do czynności przekazania ponownie, przy czym nieobecność prawidłowo wezwanej strony zobowiązanej do kupna upoważnia stronę zobowiązaną do sprzedaży do samodzielnego sporządzenia protokołu bez konieczności ponownego wezwania strony zobowiązanej do kupna.” (pkt VIII lit. f wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniem wzorca umowy uznanego za niedozwolone pod pozycją: 1442.

8. „Niezależnie od postanowień § 5 ust. 3 niniejszej umowy Kupujący może odstąpić od umowy za zapłatą odstępnego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy. W takim przypadku Sprzedający zwróci Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy, wszystkie wpłacone przez niego kwoty bez odsetek, po potrąceniu kwoty odstępnego, o której mowa w zdaniu poprzednim, w terminie nie dłuższym niż 60 dni od dnia otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie.” (§ 6 ust. 1 wzorca) oraz „Strona zobowiązana do kupna może odstąpić od niniejszej umowy w każdej fazie jej trwania za zapłatą odstępnego w wysokości 10% (dziesięć procent) wartości przedmiotu umowy; w takim przypadku strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna wpłaconą przez nią sumę zaliczek po potrąceniu kwoty odstępnego, o której mowa w zdaniu poprzednim, w terminie nie dłuższym niż 60 dni licząc od dnia złożenia stronie zobowiązanej do sprzedaży oświadczenia o odstąpieniu od umowy.” (pkt X lit. a wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1, 288, 356, 887, 1394 oraz 1472.

9. „Jeżeli opóźnienie w przekazaniu lokalu mieszkalnego, o którym mowa w § 5 ust. 2 przekroczy 4 miesiące lub w sytuacji o której mowa w § 2 ust. 4, Kupujący może odstąpić od niniejszej umowy. W takim przypadku Sprzedający zobowiązany jest zwrócić Kupującemu, na wskazany przez niego rachunek bankowy, wszystkie wpłacone przez niego kwoty bez odsetek, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od otrzymania informacji w tej sprawne.” (§ 6 ust. 2 wzorca) oraz „jeżeli opóźnienie w przekazaniu przedmiotowego lokalu (...) przekroczy 4 miesiące - strona zobowiązana do kupna może odstąpić od niniejszej umowy; (...) w takim przypadku strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna sumę wpłaconych zaliczek - w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia stronie zobowiązanej do sprzedaży oświadczenia o odstąpieniu od umowy.” (pkt X lit. b wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 356, 887, 982 oraz 1390.

10. „W przypadku odstąpienia od niniejszej umowy Sprzedający zwróci Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy sumę wszystkich wpłaconych zaliczek bez odsetek, pomniejszoną o kwotę zadatku, w terminie nie dłuższym niż 55 dni od dnia otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie (...)” (§ 6 ust. 3 in fine wzorca) oraz ,,(...) w omawianych przypadkach strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna wpłaconą sumę zaliczek (bez odsetek) pomniejszoną o kwotę zadatku, w terminie nie dłuższym niż 55 (pięćdziesiąt pięć) dni, licząc od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy (...)” (pkt X lit. c wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 887, 1472 i 1542.

11. „Sprzedający może również odstąpić od umowy za zapłatą odstępnego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy. W takim przypadku Sprzedający zobowiązany jest zwrócić Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy, sumę wszystkich wpłaconych przez niego kwot bez odsetek, powiększoną o kwotę odstępnego, w terminie 7 dni od otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie.” (§ 7 ust. 4 wzorca) oraz „strona zobowiązana do sprzedaży może odstąpić od niniejszej umowy w każdej fazie jej trwania za zapłatą odstępnego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy; w takim przypadku strona zobowiązana do sprzedaży zwróci stronie zobowiązanej do kupna (na wskazany przez niego rachunek bankowy) sumę wpłaconych przez nią kwot z tytułu części ceny (bez odsetek), powiększoną o kwotę odstępnego - w terminie do 7 (siedmiu) dni licząc od dnia złożenia stronie zobowiązanej do kupna oświadczenia o odstąpieniu od umowy." (pkt X lit. d wzorca w formie aktu notarialnego) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1, 288, 356,887, 1394 oraz 1472.

II. „Umowa przedwstępna ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu” (wzór umowy z 2011 r.):

1. „ Przedmiotowy lokal zostanie wykonany z jego specyfikacją stanowiącą załącznik nr 3 do umowy. Sprzedający zastrzega możliwość wprowadzenia zmian w układzie architektonicznym, dokumentacji projektowej oraz w układzie zagospodarowania terenu, o ile okażą się one niezbędne ze wzgłędu na realizację inwestycji („tzw. ważna przyczyna zmiany”). Zmiany dotyczyć mogą w szczególności rozmieszczenia pionów instalacyjnych, zastosowania określonej technologii oraz materiałów budowlanych, a także rozmieszczenia oświetlenia, układu ciągów pieszo - jezdnych oraz zieleni, na terenie objętym inwestycją. Zmiany takie nie stanowią zmiany treści niniejszej umowy. (§ 3 ust. 6 wzorca) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1439 oraz 2475.

2. „Strony zgodnie postanawiają, że w sytuacji zawinionej zwłoki Sprzedający w przekazaniu lokalu mieszkalnego przebaczającej 3 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do żądania zapłaty kary w wysokości odsetek liczonych od sumy wpłaconych przez Kupującego kwot. Odsetki o których mowa w zdaniu poprzedzającym będą naliczane w wysokości odsetek ustawowych za każdy dzień zwłoki przekraczający ten okres, łącznie nie więcej jednak niż 10% wartości przedmiotu umowy. Jeżeli jednak okres zwłoki przekroczy 4 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do odstąpienia od niniejszej umowy z zachowaniem prawa do odsetek na zasadach wymienionych w zdaniu poprzednim." (§ 6 ust. 3 wzorca) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1392 i 1441.

5. „Niezależnie od postanowień § 6 ust.3 niniejszej umowy Kupujący może odstąpić od umowy do końca II kwartału 2012 r. nie później jednak niż do dnia wydania przedmiotu niniejszej umowy, za zapłatą odstępnego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy. W takim przypadku Sprzedający zwróci Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy, wszystkie wpłacone przez niego kwoty bez odsetek, po potrąceniu kwoty odstępnego, o której mowa w zdaniu poprzednim, w terminie nie dłuższym niż 60 dni od dnia otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie” (§ 7 ust. 1 wzorca) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1, 288, 356, 887, 1394 oraz 1472.

6. „W takim przypadku Sprzedający zobowiązany jest zwrócić Kupującemu, na wskazany przez niego rachunek bankowy, wszystkie wpłacone przez niego kwoty bez odsetek, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od otrzymania informacji w tej sprawie” (§ 7 ust. 2 in fine wzorca) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 356, 887, 982 oraz 1390.

7. „Zwrot dokonanych przez Kupującego przedpłat nastąpi w terminie 60 dni od daty otrzymania przez Sprzedającego oświadczenia o odstąpieniu od umowy, zawierającego wskazanie rachunku bankowego, na który Sprzedający ma dokonać przelewu.” (§ 7 ust. 3 zd. 2 wzorca) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1390 i 1542.

9. „Sprzedający może również odstąpić od umowy do końca II kwartału 2012r. nie później jednak niż do dnia wydania przedmiotu umowy za zapłatą odstępnego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy. W takim przypadku Sprzedający zobowiązany jest zwrócić Kupującemu na wskazany przez niego rachunek bankowy, sumę wszystkich wpłaconych przez niego kwot bez odsetek, powiększoną o kwotę odstępnego, w terminie 7 dni od otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie.” (§ 7 ust. 5 wzorca) - jest tożsame z postanowieniami wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod pozycją: 1, 288, 356,887, 1394 oraz 1472.

III. „Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży oraz pełnomocnictwo” (w formie aktu notarialnego):

„Strony oświadczają, że w związku z zawarciem niniejszej umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży zrzekają się wobec siebie jakichkolwiek roszczeń wynikających z powołanej wyżej przedwstępnej umowy z dnia……roku (w tym kar umownych i odszkodowań), za wyjątkiem praw strony kupującej z tytułu rękojmi i gwarancji.” (pkt XVI wzorca) - jest tożsame z postanowieniem wzorca umowy uznanym za niedozwolone pod pozycją: 1504.

Do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone zostały wpisane, na podstawie art. 479⁴⁵ k.p.c, postanowienia, które są tożsame z przedmiotowymi klauzulami zakwestionowanymi przez Prezesa UOKIK. Są to postanowienia o następującej treści (wg numeracji sentencji decyzji):

Ad. I.1.

„Strony postanawiają że zmiany w powierzchni użytkowej do 3% wybudowanego Lokalu Mieszkalnego nie mają wpływu na cenę Lokalu Mieszkalnego. Jeżeli zmiany w powierzchni użytkowej będą przekraczały 3% to jedynie nadwyżka bądź niedomiar tej powierzchni powyżej lub poniżej 3% będą wyrównane w cenie ostatecznej.” (wpis nr 1478 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 20.05.2008 r. sygn. akt XVII Amc 107/07),

„Strony zgodnie oświadczają, że: - w przypadku gdy różnica w powierzchni lokalu mieszkalnego nr... o obmiarze dokonanym zgodnie z par. 5 pkt 1 niniejszej umowy w stosunku do powierzchni projektowanej wskazanej w par. 2 pkt l niniejszej umowy nie będzie przekraczać 3%, przez co strony rozumieją zarówno zmniejszenie, jak i zwiększenie powierzchni, to cena za lokal mieszkalny określona w par. 3 pkt l lit. a) nie ulegnie zmianie, - w przypadku gdy różnica w powierzchni lokalu mieszkalnego, po obmiarze dokonanym zgodnie z par. 5 pkt 1 niniejszej umowy w stosunku do powierzchni projektowanej wskazanej w par. 2 pkt 1 nin. Umowy będzie przekraczać 3% to cena za mieszkanie zostanie wyliczona jako stosunek ceny powierzchni mieszkania wraz z komórką lokatorską i balkonem /tarasem/, opisanego w par. 2 pkt 1 i powierzchni mieszkania wraz z komórką lokatorską i balkonem /tarasem/ po dokonanym obmiarze.” (wpis nr 1540 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 12.11.2007 r., sygn. akt XVII Amc 108/07).

„Strony uzgadniają, iż różnica wynosząca ± 3% (trzy procent) pomiędzy rzeczywistą powierzchnią Apartamentu ustaloną w sposób określony w niniejszym artykule, a powierzchnią Apartamentu wskazaną w niniejszej Umowie jest dopuszczalna i nie będzie stanowić podstawy do korekty Ceny” (wpis nr 2163 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 16.09.2009 r. sygn. akt XVII Amc 350/09),

Ad I.2.

„Do ceny netto zostanie doliczony podatek VAT zgodnie z obowiązującymi przepisami. Na dzień podpisania umowy stawka podatku VAT na lokal mieszkalny wynosi 7%, a na garaż i miejsce parkingowe 22%. W przypadku zmiany stawki podatku VAT nastąpi odpowiednia zmiana ceny.” (wpis nr 885 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 18.05.2005 r. sygn. akt XVII Amc 86/03),

„Strony oświadczają, że ustalona pomiędzy nimi cena przedmiotu umowy uwzględnia obecnie obowiązujące stawki podatku VAT od sprzedaży lokali, wobec czego gdyby stawki te uległy zmianie, cena przedmiotu umowy ulegnie zmianie proporcjonalnie do zmiany stawek podatku VAT. Ponadto, w przypadku wprowadzenia, lub zmian stawek innych podatków lub danin publicznoprawnych o charakterze cenotwórczym, a związanych z budownictwem, ewentualny wzrost ceny z tego tytułu pokryje Nabywca." (wpis nr 1386 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 5.12.2006 r., sygn. akt XVII Amc 126/05).

Ad I.3.

„Opóźnienia wywołane decyzjami administracyjnymi lub ich brakiem, w wyniku, zmiany przepisów oraz innych niezależnych od sprzedającego przeszkód spowodują odpowiednie przesunięcie terminów rozpoczęcia budowy i oddania przedmiotu budowy kupującemu. " (wpis nr 882 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 18.05.2005 r. sygn. akt XVII Amc 86/03),

„Spółdzielnia ma prawo przesunąć termin oddania do użytku lokalu (...) w przypadku innych okoliczności mających obiektywny i realny wpływ na przebieg realizacji inwestycji." (wpis nr 1035 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 7.12.2006 r. sygn. akt XVII Amc 172/05),

„Termin, o którym mowa w ust. 1 może ulec przesunięciu tylko na skutek okoliczności zewnętrznych, na które (...), pomimo zachowania należytej staranności nie ma wpływu, a w szczególności: siły wyższej, działań organów administracji samorządowej i państwowej oraz podmiotów, od których zależy możliwość prowadzenia. robót budowlanych, a w szczególności dostawców, mediów i urządzeń infrastruktury technicznej, związanych z (...) stosownymi porozumieniami lub umowami, warunków atmosferycznych, które uniemożliwiają wykonanie robót budowlanych, wystąpienia w trakcie prowadzenia robót budowlanych konieczności wykonania dodatkowych robót, potwierdzonych wpisem do dziennika budowy, których w chwili podpisywania niniejszej umowy nie można było przewidzieć. " (wpis nr 1382 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 5.12.2006 r., sygn. akt XVII Amc 126/05),

Ad II. 1.

„Spółdzielnia zastrzega, że ostateczne rozwiązania projektowe mogą odbiegać od wstępnej dokumentacji architektoniczno funkcjonalnej" (wpis nr 852 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 7.08.2006 r. sygn. akt XVII Amc 73/05),

„(...) oświadcza, że zastrzega sobie prawo do dokonywania, zmian w projekcie budynku, a Nabywca fakt ten akceptuje. Właściwy układ funkcjonalny nabywanego lokalu, wielkość poszczególnych pomieszczeń, okien, balkonów /tarasów/ ogródków oraz usytuowanie pionów instalacyjnych określone będą w projekcie wykonawczym.” (wpis nr 1381 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 5.12.2005 r. sygn. akt XVII Amc 126/05),

„Przedmiotowy lokal zostanie wykonany zgodnie ze specyfikacją stanowiącą załącznik nr 3 do umowy. Sprzedający zastrzega możliwość wprowadzenia zmian w układzie architektonicznym, dokumentacji projektowej oraz w układzie zagospodarowania terenu, o ile okażą się one niezbędne ze względu na realizację inwestycji. Zmiany dotyczyć mogą w szczególności rozmieszczenia planów instalacyjnych, zastosowania określonej technologii oraz materiałów budowlanych, a także rozmieszczenia oświetlenia, układów ciągów pieszo - jezdnych oraz zieleni, na terenie objętym inwestycją. Zmiany takie nie stanowią zmiany treści niniejszej umowy.” (wpis nr 1439 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 27.04.2007 r., sygn. akt XVII Amc 14/06),

„Strony ustalają, że realizator uprawniony jest do dokonywania zmian w przedłożonym projekcie architektonicznym o ile okażą się one konieczne ze względu na realizację podmiotowej inwestycji, jeżeli wspomniane zmiany nie spowodują istotnego obniżenia standardu wykończenia inwestycji opisanego w § 2 pkt 3” (wpis nr 2475 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 27.04.2007 r., sygn. akt XVII Amc 14/06).

Ad II.2.

„W przypadku zawinionej przez Sprzedającego zwłoki w realizacji inwestycji, przekraczającej 3 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do żądania zapłaty kary w wysokości odsetek liczonych od sumy wpłaconego zadatku oraz zaliczek w ich wysokości ustawowej za każdy dzień zwłoki przekraczającej ten okres, nie więcej jednak niż 10% wartości przedmiotu niniejszej umowy. Jeżeli jednak okres zwłoki przekroczy 4 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo odstąpienia od niniejszej umowy z zachowaniem prawa do odsetek na zasadach wymienionych w zdaniu poprzednim." (wpis nr 1441 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 27.04.2007 r., sygn. akt XVII Amc 14/06),

Ad II.3., II.5.,II.6., II.7. II.8. oraz II.9.

„W przypadku odstąpienia od umowy przez kupującego, sprzedający zwróci mu sumę dokonanych przedpłat, bez rewaloryzacji i oprocentowania, pomniejszoną o 5% wartości mieszkania oraz kwoty robót dodatkowych i zamiennych.” (wpis nr 1 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 11.03.2002 r., sygn. akt XVII Amc 30/01),

„W przypadku rezygnacji przez Przyszłego Użytkownika (Członka Spółdzielni) z finansowania inwestycji wpłacona kwota podlega zwrotowi bez odsetek, przy czym Spółdzielnia potrąci z wpłaconej kwoty 5% tytułem kosztów obsługi i podjętego ryzyka. Zwrot kwoty po potrąceniu w/w kosztów nastąpi w terminie 30 dni od daty wstąpienia nowego Członka Spółdzielni w miejsce członka występującego (rezygnującego).” (wpis nr 288 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 21.12.2004 r., sygn. akt XVII Amc 69/03),

„W przypadku, gdy Sprzedający odstąpi od umowy z powodu jej nienależytego wykonania przez Kupującego lub Kupujący odstąpi od umowy z przyczyn innych niż określone w ust. 1, Sprzedający zwróci wpłacone przez Kupującego kwoty złotowe, po potrąceniu 5% łącznej ceny kupna. Zwracane kwoty nie podlegają waloryzacji i nie są oprocentowane. Zwrot nastąpi w terminie 3 tygodni od znalezienia nowego nabywcy tego samego lokalu i dokonania przez nowego nabywcę wpłat na poczet kupna lokalu w wysokości nie mniejszej niż kwota zwracana Kupującemu, jeżeli nowy nabywca tego samego lokalu nie zostanie znaleziony w terminie 12 miesięcy od daty odstąpienia od umowy, to Sprzedający zwróci Kupującemu wpłacone przez niego kwoty po potrąceniu 5% łącznej ceny kupna tytułem kary umownej. W tym przypadku zwrot nastąpi w terminie 30 dni od upływu 12 miesięcy od daty odstąpienia od umowy.” (wpis nr 887 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 18.05.2005 r., sygn. akt XVII Amc 86/03),

„W przypadku rozwiązania niniejszej umowy dotychczas wpłacony przez Nabywcę wkład budowlany podlega zwrotowi w kwocie nominalnej, tzn. bez prawa do jej waloryzacji na konto Nabywcy w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym Spółdzielnia zawarła nową umowę z kolejnym nabywcą lub budowę przedmiotowego lokalu,” (wpis nr 982 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 6.11.2006 r., sygn. akt XVII Amc 139/05),

„W przypadku odstąpienia od umowy w trybie par. 8 ust. 4, Nabywca zapłaci (...) karę umowną w wysokości 5% wartości umowy oraz pokryje koszty opisane w par. 8 ust. 5. Nabywca wyraża zgodę na potrącenie w/w kwot ze środków podlegających zwrotowi." (wpis nr 1394 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 5.12.2006r., sygn. akt XVII Amc 126/05),

„W takim przypadku (...) zwróci Kupującemu wszystkie wpłacone przez niego zgodnie z niniejszą Umową nominalne kwoty, o których mowa w par. 2 ust. 3, potrącając z nich karę umowną w wysokości 10% ceny Lokalu Mieszkalnego brutto określonej w par. 1 ust. 2, przy czym zwrot wymienionych kwot nastąpi w terminie do 30 dni po zawarciu przez (...) z innym nabywcą przedwstępnej umowy sprzedaży Lokalu Mieszkalnego będący przedmiotem niniejszej umowy. " (wpis nr 1472 dokonany na podstawie wyroku SOKIK z dnia 20.05.2008 r. sygn. akt XVII Amc 107/07).

„Rozwiązanie umowy z przyczyn leżących po stronie Nabywcy pociąga za sobą przepadek na rzecz (...) kwoty 5.000 zł (pięć tysięcy złotych). Pozostałe do rozliczenia środki finansowe zostaną zwrócone Nabywcy wg ich nominalnej wartości w dniu wpłaty, na wskazany przez niego rachunek bankowy lub gotówką w terminie 30 dni od daty pisemnego powiadomienia o odstąpieniu od umowy.” (wpis nr 356 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 22.12.2004 r., sygn. akt XVII Amc 99/03),

„Nabywca ma prawo odstąpić od umowy, bez zachowania okresu wypowiedzenia w przypadku opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy wyższego niż 120 dni. (...) zwróci Nabywcy wniesione przez nich kwoty w wysokości nominalnej, z zastrzeżeniem potrąceń opisanych w ust. 5 w terminie 60 dni od rozwiązania umowy.” (wpis nr 1390 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 5.12.2006 r., sygn. akt XVII Amc 126/05).

„Sprzedający ma prawo odstąpienia od tej umowy w przypadku opóźnienia przez Kupującego w zapłacie choćby jednej raty o 14 dni, po uprzednim wysłaniu pisemnego wezwania do zapłaty i wyznaczenia dodatkowego terminu wynoszącego 14 dni do spłaty zaległości, w tym przypadku wynagrodzenie zapłacone Sprzedającemu zostanie zwrócone na rachunek bankowy wskazany przez Kupującego w terminie 60 dni od daty odstąpienia od umowy po potrąceniu zadatku. (...). "(wpis nr 1542 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 12.11.2007 r., sygn. akt XVII Amc 108/07).

Ad. II.4.

„Stwierdzone w protokole usterki Sprzedający zobowiązuje się usunąć niezwłocznie, a następnie strony zobowiązane są do przystąpienia do czynności przekazania mieszkania ponownie, przy czym nieobecność Kupującego upoważnia Sprzedającego do samodzielnego sporządzenia protokołu bez konieczności ponownego wezwania Kupującego." (wpis nr 1442 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 27.04.2007 r., sygn. akt XVII Amc 14/06).

Ad III.

„Strony oświadczają, że rozliczenie z tytułu umowy sprzedaży dokumentowanej niniejszym aktem notarialnym pomiędzy Spółką a kupującymi zostały dokonane, a zatem wszelkie wzajemne roszczenia wynikające z łącznego ich stosunku prawnego uznają za zaspokojone i wygasłe.” (wpis nr 1504 dokonany na podstawie wyroku SOKiK z dnia 28.02.2008 r., sygn. akt XVII Amc 89/07).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w toku postępowania administracyjnego, które nie były kwestionowane przez strony niniejszego postępowania oraz materiału dowodowego zgromadzonego w aktach przedmiotowej sprawy. Sąd I instancji stwierdził, że w szczególności powód nie kwestionował faktu stosowania we wzorcach umownych postanowień, które zostały wpisane do rejestru klauzul, jak też nie kwestionował tożsamości tych postanowień, zatem rozważania Sądu w tym zakresie stały się zbędne, tym bardziej, że tożsamość postanowień stosowanych przez powoda z tymi wpisanymi do rejestru jest ewidentna. Przy czym różnice w takich niuansach, które nie wpływają na tożsamość celu klauzul, a stanowią jedynie stylistycznie odmienny wariant takiego samego uregulowania nie mogą mieć znaczenia dla oceny identyczności rozwiązań prawnych.

Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności wskazał, że w myśl art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działania przedsiębiorcy.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż w niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że powód jest przedsiębiorcą i podejmuje działania w obrocie z konsumentami. Sąd Okręgowy zaznaczył przy tym, iż do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia czy działania te są bezprawne i czy naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

Sąd Okręgowy podniósł, iż o bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy - a więc jego działanie jak również zaniechanie jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Sąd Okręgowy zważył, że bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc niezależna jest od winy i jej stopnia jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Jest także niezależna od wystąpienia szkody.

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że bezprawne praktyki muszą być ponadto wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów, czyli odnosić się do obecnych, przyszłych i potencjalnych konsumentów, a więc naruszać prawa bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Sąd Okręgowy zaznaczył, iż interes, który jest chroniony owym przepisem, to interes prawny rozumiany jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak SN w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006 r. III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz.35).

Oceny czy w danej sytuacji mamy do czynienia z bezprawnym naruszeniem interesu konsumentów należało dokonać zdaniem Sądu Okręgowego na podstawie analizy między innymi regulacji określonych aktów prawnych, które swym działaniem naruszył przedsiębiorca. Sąd Okręgowy zaznaczył, iż ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów w art. 24 ust. 2 pkt 1) wprost określa, jakie działanie przedsiębiorcy jest bezprawne – a mianowicie ustawodawca wskazuje, że bezprawnym jest działanie polegające na stosowaniu postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone i wpisanych do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Wobec tego, wykazanie, że przedsiębiorca wprowadził do obrotu wzorzec umowny zawierający postanowienia o treści już wpisanej do rejestru klauzul abuzywnych stanowi wystarczającą przesłankę do stwierdzenia bezprawności działania tego przedsiębiorcy.

Sąd Okręgowy wskazał, iż stosownie do treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2006 r., III SZP 3/06 (której stanowisko prawne zostało w pełni podzielone przez Sąd Okręgowy) - stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, o którym mowa w art. 479⁴⁵§ 2 k.p.c., może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Przy czym Sąd Najwyższy stwierdził w tejże uchwale, że praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów dopuszcza się każdy z przedsiębiorców, który wprowadza do stosowanych klauzul zmiany o charakterze kosmetycznym, polegające np. na zmianie szyku wyrazów czy też zastąpieniu jednych wyrazów innymi, jeżeli zmiany te nie prowadzą do zmiany istoty klauzuli. Sąd Okręgowy wskazał, że powyższa interpretacja jest konsekwencją wyrażonej w art. 479⁴⁵ § 2 k.p.c. zasady prawomocności rozszerzonej wyroku zapadłego przeciwko przedsiębiorcy stosującego niedozwolonego postanowienia umowne – rozszerzonej także na osoby trzecie tu przedsiębiorców, także tych niebiorących udziału w postępowaniu o uznanie za niedozwolone postanowień umownych stosowanych we wzorcach umów. Na powyższe rozumienie prawomocności rozszerzonej wskazał również Sąd Najwyższy w postanowieniu z 19 marca 2014r w sprawie I CSK 20/14.

W tym stanie rzeczy i wobec niekwestionowania przez powoda zarówno faktu stosowania jak i tożsamości stosowanych klauzul z tymi wpisanymi do rejestru zdaniem Sądu Okręgowego oczywistym było, że powód naruszał zbiorowe interesy konsumentów. Sąd Okręgowy podniósł, iż niewątpliwe w jego ocenie było także, że powód dopuścił się naruszenia nie tylko indywidualnych interesów konsumentów, z którymi zawarł umowy w oparciu o zakwestionowane wzorce umów, ale że doszło także do naruszenia interesów zbiorowych konsumentów, gdyż potencjalnie powód mógł skierować ofertę do nieograniczonej grupy konsumentów, czyli, że jego działania mogły odnosić się do obecnych, przyszłych, jak też potencjalnych konsumentów.

Sąd Okręgowy, odnosząc się do zarzutu powoda naruszenia przez Prezesa UOKiK art. 28 u.o.k.i.k poprzez jego niezastosowanie i niewydanie decyzji zobowiązującej, wskazał, iż nie można postawić organowi z tego powodu skutecznego zarzutu, gdyż kwestia ta pozostawiona jest uznaniu organu. Sąd Okręgowy podkreślił, iż bezspornym jest w niniejszej sprawie, iż powód nie zwrócił się do Prezesa UOKIK z propozycją wydania wobec niego decyzji zobowiązującej, aczkolwiek zobowiązał się do zaprzestania stosowania niedozwolonych postanowień we wzorcach umów i ostatecznie to uczynił. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na fakt, że wydanie decyzji w oparciu o przepis art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k. jest fakultatywne, co wynika już z wykładni gramatycznej wskazanego przepisu. Sąd Okręgowy podniósł zatem, iż jest to uprawnienie organu do zastosowania, bądź nie zastosowania tego przepisu. Wobec takiego brzmienia przepisu Prezes Urzędu zdaniem Sądu Okręgowego nie był co do zasady zobligowany do zastosowania art. 28 ust.1 u.o.k.i.k., gdyż przepis ten nakłada jedynie uprawnienie do jego zastosowania. Sąd Okręgowy stwierdził ponadto, iż uprawdopodobnienie stosowania przez przedsiębiorcę praktyki, o której mowa w art. 24, także nie jest wystarczającym powodem dla wydania decyzji zobowiązującej. Istotne jest jeszcze, że przedsiębiorca, któremu jest zarzucane naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, musi zobowiązać się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia tym naruszeniom. Sąd Okręgowy zważył, iż dopiero wówczas Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek wykonania tych zobowiązań. Tak więc nawet współpraca powoda z organem nie może zmienić uprawnienia organu do wydania decyzji na obowiązek jej wydania. Sąd Okręgowy podkreślił, iż ustawa stwarzając organowi prawną możliwość wydania decyzji zobowiązującej nie określa przy tym żadnych kryteriów, którymi Prezes UOKiK powinien się kierować, rozważając, czy taką decyzję wydać. Z tego względu jeżeli Prezes nie uwzględnia złożonego przez przedsiębiorcę zobowiązania, to wydaje decyzję na podstawie art. 26 uokik. Sąd Okręgowy zaznaczył, iż dotychczas ani orzecznictwo, ani doktryna nie wypracowały jednoznacznych przesłanek wydania decyzji zobowiązującej, lecz możliwie jest w tym zakresie odwołanie się do zbliżonej instytucji występującej w prawie Unii Europejskiej, a mianowicie zawartego w art. 9 ust 1 rozporządzenia nr 1/2003 swoistego polubownego załatwienia sprawy naruszenia art. 81 i 82 traktatu, w którym także dochodzi do rozpatrywania zobowiązań zaproponowanych przez zainteresowanego przedsiębiorcę naruszającego normy prawne. Na tle tych uregulowań Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 29 czerwca 2010r w sprawie Komisja Europejska v. (...) stwierdził, że przy ocenie, czy zobowiązania są wystarczające, aby doprowadzić do stanu zgodności z prawem zachowań rynkowych, powinno się wziąć pod uwagę także interesy osób trzecich.

Przenosząc te rozważania na grunt krajowych uregulowań dotyczących decyzji zobowiązującej, o której mowa w art. 28 uokik, Sąd Okręgowy uznał, że propozycja powoda w odniesieniu do usunięcia skutków naruszeń zbiorowych interesów konsumentów nie była wystarczająco precyzyjna. Sąd Okręgowy zaznaczył, iż wprawdzie powód w piśmie z 10 lipca 2012r na wezwanie Prezesa UOKiK wskazywał na zamiar zawarcia aneksów do umów, ale pomimo wszczęcia postępowania w lutym 2012 w lipcu wnosił o udzielenie mu terminu 9 miesięcy na zaproponowanie nowych wzorów umów.

Za niezasadny Sąd I instancji uznał także zarzut powoda, odnoszący się do klauzuli opisanej w pkt III decyzji, wskazujący na jednorazowe – w dniu 15 stycznia 2010r. zastosowanie klauzuli oraz związany z tym zarzut naruszenia art. 105 u.o.k.i.k. Zdaniem Sądu zarzut ten nie odnosił się faktycznie do przedmiotu rozstrzygnięcia organu, którego dotyczył pkt III decyzji. Sąd Okręgowy wskazał, iż argumentacja przytoczona w odwołaniu dotyczyła umowy przedwstępnej przeniesienia własności zawieranej w formie aktu notarialnego (wskazywało na to odwołanie się do umowy z 15.01.2010r zawartej w formie aktu notarialnego rep. A nr (...)). Tymczasem decyzja Prezesa w pkt. III odnosiła się do umowy ostatecznej przenoszącej własność, zawieranej oczywiście w formie aktu notarialnego. Sąd Okręgowy podkreślił, iż w umowie tej znajdowało się w pkt. XVI zakwestionowane decyzją postanowienie dotyczące zrzeczenia się przez strony roszczeń z umowy przedwstępnej (przykładowa umowa z 30.12.2011, k.54 akt adm, oraz wzór tej umowy na 12.2011 k.31 akt adm). Umowa przedwstępna do której odnosił się pkt. 5 odwołania zdaniem Sądu Okręgowego nie zawierała punktu XVI, gdyż kończyła się na punkcie XIII (umowa z 15.01.2010 k. 79-86 akt adm). W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu Okręgowego nie było możliwe uwzględnienie tak sformułowanego zarzutu powoda, skoro niewątpliwie Prezes UOKiK prawidłowo ustalił, że powód stosował powyższy wzór umowy co najmniej do 30.12.2011r. (data zawarcia umowy zawierającej sporne postanowienie k.54 akt adm).

Zdaniem Sądu Okręgowego także zarzut wszczęcia postępowania wbrew treści art. 105 u.o.k.i.k. nie mógł odnieść skutku, skoro wszczęcie postępowania nastąpiło w 2012r., a więc od zaprzestania stosowania praktyki nie upłynął rok.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na fakt, że umowy której dotyczy pkt III decyzji, czyli umowy przenoszące własność nie były w świetle zestawienia powoda stanowiącego załącznik do pisma z 5 marca 2012r (k. 149 akt adm) zawierane w 2010r, zatem także nie było możliwe ustalenie, że powód zaprzestał stosowania wzorca używanego w 2011 z końcem roku 2010.

Odnośnie zarzutu wydania decyzji dotyczącej kar pieniężnych bez uprzedniego wszczęcia postępowania w sprawie nałożenia kar pieniężnych, co w konsekwencji w ocenie powoda uniemożliwiło podnoszenie zarzutów dotyczących wymierzonej kary, to zdaniem Sądu Okręgowego zarzut ten także nie zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał, iż argumentacja powoda dotycząca interpretacji art. 49 u.o.k.i.k. zmierza do przyjęcia takiej wykładni, zgodnie z którą Prezes Urzędu po stwierdzeniu stosowania praktyki wszczynałby kolejne odrębne postępowanie w sprawie nałożenia kary pieniężnej za praktykę, ewentualnie zaś w postanowieniu o wszczęciu postępowania w sprawie naruszenia zakazu z art. 24 u.o.k.i.k. Prezes Urzędu musiałby jednocześnie wskazać, że wszczyna postępowanie w sprawie nałożenia kary pieniężnej.

W ocenie Sądu Okręgowego, z treści art. 49 u.o.k.i.k, nie można wywieść takiej wykładni powołanego przepisu. Przepis ten wskazuje, że postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz w sprawach nakładania kar pieniężnych wszczyna się z urzędu. Wyodrębnienie w tym przepisie spraw dotyczących nakładania kar pieniężnych nie daje podstawy do przyjęcia, że o ile postępowanie dotyczy praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów to konieczne jest wszczęcie odrębnego postępowania w tym przedmiocie. Zdaniem Sądu I instancji nałożenie kary jest immanentnie związane z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów, skoro przepis art. 106 ust. 1 pkt wskazuje na takie uprawnienie Prezesa UOKiK w razie stwierdzenia niedozwolonych praktyk. Kary te jako nakładane po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w decyzji kończącej to postępowanie, nie są karami nakładami w odrębnym postępowaniu. Dopiero ocena całokształtu okoliczności sprawy dotyczącej praktyk zdaniem Sąd uzasadnia podjęcie przez Prezesa Urzędu „decyzji” o skorzystaniu z przysługującej mu na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k. uznaniowej kompetencji do nałożenia kary pieniężnej z tytułu stwierdzonego naruszenia. Odwołując się także do treści art. 28 u.o.k.i.k., dotyczącej decyzji zobowiązującej, wyłączającej możliwość zastosowania art. 106 ust. 1 u.o.k.i.k. a contrario Sąd wywiódł, że kara może zostać nałożona w postępowaniu zakończonym wydaniem decyzji stwierdzającej naruszenie i nakazującej jego zaniechanie (art. 26) oraz decyzji stwierdzającej naruszenie i jego zaniechanie (art. 27).

Kolejnym zarzutem powoda było naruszenie art. 104 u.o.k.i.k., który zawiera instrukcyjny termin zakończenia postępowania, które w myśl tego uregulowania powinno zakończyć się nie później niż w ciągu dwóch miesięcy, a w sprawie szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. W tej kwestii Sąd Okręgowy stwierdził, że fakt przekroczenia tego terminu, który jak słusznie zauważa powód jest jedynie terminem instrukcyjnym, nie może wpływać na ostateczny sposób rozstrzygnięcia postawionego powodowi zarzutu dotyczącego naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Jakkolwiek powód może czuć dyskomfort z powodu nierozpoznania sprawy z jego udziałem w krótkim terminie przewidzianym w ustawie, to zdaniem Sądu nie mogło to przekładać się na kwestię prawidłowości rozstrzygnięcia w sprawie i w konsekwencji prowadzić do zmiany lub uchylenia decyzji na tej podstawie przez Sąd. Sąd Okręgowy zauważył, że w odniesieniu do zarzutów dotyczących kwestii procesowych, w tym uchybień proceduralnych regulatorów rynków, ugruntowana jest bardzo wyraźna linia orzecznicza, zgodnie z którą zakresem sądowej kontroli w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i regulacji objęte są wprawdzie także zarzuty procesowe odnoszące się do administracyjnego etapu postępowania, jednak poza pewnymi wyjątkami tego typu zarzuty nie mogą stanowić samoistnej podstawy uchylenia decyzji. Wynika to z faktu, że wniesienie do sądu odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna dopiero cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając całokształt materiału dowodowego (takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 maja 1991r., sygn. akt III CRN 120/91; postanowieniu z dnia 11 sierpnia 1999r. sygn. akt I CKN 351/99; wyroku z dnia 19 stycznia 2001r. sygn. akt I CKN 1036/98). Podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 grudnia 2006r. stwierdził, iż zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania administracyjnego nie mogą być podnoszone przed SOKiK, który jako sąd powszechny rozpatruje sprawę od nowa, co skutkuje brakiem możliwości uchylenia decyzji zaskarżonej do tego sądu z uwagi na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego (sygn. akt VI ACa 620/06).

Sąd Okręgowy wskazał, że wyjątki od zasady, że zarzuty procesowe odnoszące się do etapu postępowania administracyjnego nie mogą doprowadzić do uchylenia decyzji w ramach rozpoznania odwołania, które zostały wykreowane przez orzecznictwo Sądu Najwyższego, wskazują, że taka możliwość odnosi się tylko do takich zarzutów, które po pierwsze nie mogą być niejako konwalidowane na etapie postępowania sądowego (jak ma to miejsce np. w odniesieniu do ustaleń faktycznych, środków dowodowych, oceny dowodów, niektórych wad formalnych samej decyzji), ale także wówczas, gdy waga tych zarzutów jest na tyle istotna, że uzasadnia ona uchylenie decyzji. Zdaniem Sądu Okręgowego chodzi o takie uchybienia, które nie zapewniają przedsiębiorcy któremu zarzuca się stosowanie praktyk naruszających konkurencję odpowiednich gwarancji proceduralnych, w szczególności mówi się tutaj o uchybieniach tego rodzaju (wadach kwalifikowanych decyzji), które istotnie wpłynęły na merytoryczną treść zaskarżonej decyzji. Wobec tego, że naruszenie przepisu art. 104 u.o.k.i.k. nie stanowiło o wadzie kwalifikowanej decyzji, ani innej takiej wadzie, która uzasadniałaby uchylenie decyzji - Sąd I instancji zarzutu powoda w tym zakresie nie uwzględnił.

W zakresie zarzutu naruszenia art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k. Sąd Okręgowy uznał, że nałożona na powoda kara pieniężna - stanowiąca odpowiednio 0,21 % przychodu powoda za dopuszczenie się praktyki opisanej w pkt. I i III oraz 0,6% przychodów Spółki za praktykę opisaną w pk.t III, wymierzona w oparciu o kryteria wskazane w art. 111 u.o.k.i.k. - jest adekwatna do rozmiaru naruszenia zbiorowych interesów. Kara w tej wysokości jest we właściwej proporcji do potencjału ekonomicznego przedsiębiorcy oraz stopnia i wagi stwierdzonych naruszeń. Sąd I instancji w pełni podzielił stanowisko pozwanego, że opisane w decyzji praktyki powoda, stanowiące naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, uzasadniały nałożenie na powoda kary. Wprawdzie przepis art. 106 wskazuje na fakultatywność kar niemniej jednak odstąpienie od nałożenia kary powinno zdaniem Sądu następować w wyjątkowych przypadkach, gdy nawet wymierzenie kary w wysokości symbolicznej stanowiłoby dla przedsiębiorcy znaczącą dolegliwość, pozostającą w rażącej sprzeczności ze stopniem winy przedsiębiorcy oraz szkodliwością stwierdzonej praktyki dla interesów konsumentów. Słusznie zdaniem Sądu Okręgowego uznał Prezes, iż w niniejszej sprawie sytuacja taka nie miała miejsca. Powód dopuścił się stosowania bardzo wielu niedozwolonych postanowień umownych wpisanych do rejestru, przy czym każde z nich bezpośrednio bądź pośrednio wpływało na ekonomiczne interesy konsumentów. Stopień naruszenia interesów konsumentów uzasadniał zatem nałożenie na Spółkę kary pieniężnej z tytułu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Zdaniem Sądu Okręgowego, a wbrew zarzutom powoda, organ prawidłowo uwzględnił okoliczności łagodzące w tym zaniechanie stosowania praktyki opisanej w pkt I i III. Zmniejszenie kary w związku z zaprzestaniem stosowania praktyk o 30 % nie było dowolne, ale wynikało z zasad stosowanych przez Prezesa UOKiK zawartych w "Wyjaśnieniach w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów” opublikowanych w Dzienniku Urzędowym Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Nr 1 z dnia 31 marca 2009 r. Wprawdzie zdaniem Sądu nie jest to prawo obowiązujące, a w szczególności Sąd nie jest związany powyższymi wytycznymi wymiaru kary stasowanymi przez Prezesa UOKiK, niemniej jednak pożądane jest i właściwe, że organ w sposób zbieżny w odniesieniu do różnych przedsiębiorców kalkuluje kary w podobnych okolicznościach. Skoro więc fakt zaniechania przez przedsiębiorcę zarzucanych mu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów może stanowić okoliczność łagodzącą skutkującą obniżeniem kary o 30%, i w takim też wymiarze okoliczność ta wpłynęła na wysokość kary nakładanej na powoda, co Sąd uznał za uzasadnione.

Prawidłowo zdaniem Sądu Okręgowego pozwany przyjął, że nie ma podstaw, by uwzględnić jako okoliczność łagodzącą, współpracę powoda z organem antymonopolowym. Współpraca ta jest bowiem obowiązkiem przedsiębiorcy i mogłaby być uznana za podstawę do obniżenia wymiaru kary jedynie wówczas, gdyby przedsiębiorca swoim zachowaniem wyszedł poza granice tego obowiązku, przyczyniając się znacznie, z własnej inicjatywy, do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania. Sytuacja taka nie miała zdaniem Sądu Okręgowego jednak miejsca w niniejszej sprawie.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy zdaniem Sądu I instancji nie można przyjąć, by orzeczona kara była rażąco wygórowana oraz by naruszała zasady równości i proporcjonalności. Za utrzymaniem kary w wysokości ustalonej przez Prezesa UOKiK przemawiają zdaniem Sądu Okręgowego okoliczności, że kara pieniężna spełnia dwojaką funkcję – represyjną oraz prewencyjną, co oznacza, w tym ostatnim przypadku, że kara ma zapobiegać podejmowaniu zakwestionowanych praktyk w przyszłości przez tego samego (prewencja szczególna), ale także innych przedsiębiorców (prewencja ogólna). Dlatego zdaniem Sądu I instancji uzasadnione było wymierzenie kary na poziomie przyjętym w decyzji. Odstąpienie od wymierzania kary zdaniem Sądu mogłoby nie przynieść pożądanych skutków dla konsumentów. Fakt, że powód stosuje nowe wzorce umów zdaniem Sądu nie oznacza, że powód nie powróci do stosowania nie tyle starych wzorców ile innych praktyk naruszających interesy konsumentów. Temu właśnie mają przeciwdziałać nakładane kary i w tym się przejawia ich prewencyjny charakter.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c., Sąd orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania sądowego orzeczono w oparciu o przepis art. 98 k.p.c.

Od powyższego wyroku powodowa spółka wniosła apelację.

Strona zaskarżyła ww. wyrok w całości, zarzucając mu:

1. obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k. poprzez jego wadliwą interpretację i uznanie, że Prezes UOKIK prawidłowo nie zastosował powołanego przepisu i nie wydał decyzji zobowiązującej spółkę do zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, podczas gdy spełnione zostały wszystkie przesłanki do wydania takiej decyzji;

2. obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 49 ust. 1 i 106 ust. 1 u.o.k.i.k. oraz art. 74 u.o.k.i.k. poprzez ich wadliwą interpretację i uznanie, że prawidłowym było wydanie przez Prezesa UOKiK decyzji dotyczącej nałożenia kar pieniężnych, w tym bez wydania stosownego postanowienia o wszczęciu takiego postępowania, a tym samym z całkowitym uniemożliwieniem spółce wzięcia czynnego udziału w postępowaniu i wypowiedzenia się co do okoliczności i dowodów, jakie Prezes UOKiK uwzględnił przy orzekaniu o wysokości kary pieniężnej;

3. naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 i art. 111 u.o.k.i.k. poprzez ich wadliwą interpretację i uznanie, że prawidłowym było wydanie przez Prezesa UOKiK decyzji dotyczącej nałożenia kar pieniężnych mimo, że wystąpiły okoliczności uzasadniające odstąpienie od ich nałożenia w postaci niewielkiego zakresu naruszenia, krótkiego okresu jego trwania, braku istotnego naruszenia konkurencji wskutek naruszenia przepisów ustawy oraz braku winy spółki.

Podnosząc powyższe powodowa spółka wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania spółki i uchylenie decyzji z dnia 21 grudnia 2012 r. nr (...), znak (...) Prezesa UOKiK, względnie o przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania;

2. zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja podlegała uwzględnieniu, jednakże z innych powodów niż wskazane w apelacji, co doprowadziło do zmiany wyroku w punkcie pierwszym poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz zmiany punktu drugiego w ten sposób, że koszty procesu zostały zasądzone od pozwanego jako przegrywającego sprawę na rzecz powodowej spółki.

Sąd I instancji dokonał prawidłowego ustalenia stanu faktycznego i te ustalenia Sąd Apelacyjny przyjął za własne. Jednakże Zaskarżona Decyzja wydana na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik, uznająca za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów stosowanie przez powoda postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone i wpisanych do Rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK na podstawie art. 479⁴⁵k.p.c. oraz nakładająca na powoda kary pieniężne z tytułu zakazu określonego w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 u.o.k.i.k. i obciążająca powoda kosztami postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów podlegała uchyleniu w całości z tego powodu, że Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 listopada 2015 r., sygn. akt III CZP 17/15, z której wynika, że przewidziana w art. 479⁴³ k.p.c. rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa jednokierunkowo tj. na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, przeciwko któremu ten wyrok został wydany. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że „odmienność interesów reprezentowanych po stronie czynnej i biernej postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone daje podstawę do zajęcia stanowiska, że - jakkolwiek brzmienie art. 479⁴³k.p.c. nie przewiduje odpowiedniego zróżnicowania, trzeba w ramach wykładni dokonać jego teleologicznej redukcji. Powinna ona skutkować przyjęciem, że przewidziana w tym przepisie rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa jednokierunkowo, tj. na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, przeciwko któremu ten wyrok został wydany. W efekcie omawiany wyrok działa na rzecz wszystkich, tj. strony powodowej i wszystkich osób trzecich, ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy.” Sąd Apelacyjny przychyla się do poglądu Sądu Najwyższego, że „ograniczenie działania prawomocności wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone wyłącznie do pozwanego przedsiębiorcy oznacza, że niekorzystne skutki tego wyroku kierowane są jedynie do tego podmiotu, który miał zapewnione prawo do wysłuchania w postępowaniu.”

Wskazać należy, że przedstawiona uchwała Sądu Najwyższego nie stoi w sprzeczności z treścią wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie C-119/15, Biuro (...) sp. z o.o. sp.k. w D. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (ECLI:EU:C:2016:987). W orzeczeniu tym Trybunał Sprawiedliwości, odpowiadając na pytanie prejudycjalne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, stanął na stanowisku, iż „artykuł 6 ust. 1 i art. 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z art. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/22/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów należy w świetle art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem sądu i wpisanych do krajowego rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone mogło zostać uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy, który nie brał udziału w postępowaniu zakończonym wpisem owych postanowień do wspomnianego rejestru, za działanie bezprawne, stanowiące podstawę nałożenia kary pieniężnej z tego tytułu, pod warunkiem – czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego – że przedsiębiorcy temu przysługuje skuteczny środek prawny zarówno przeciwko decyzji uznającej tożsamość porównywanych postanowień, obejmujący kwestię, czy – przy uwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności właściwych danej sprawie – owe postanowienia są materialnie identyczne, zwłaszcza pod względem wywoływanych przez nie szkodliwych dla konsumentów skutków, jak i przeciwko decyzji ustalającej w danym wypadku kwotę kary pieniężnej.”

Przedmiotowe pytanie zostało zadane postanowieniem z dnia 19 listopada 2014 r., a więc przed wydaniem przez Sąd Najwyższy wskazanej uchwały, w okresie gdy linia orzecznicza polskiej judykatury nie była ustalona. Sąd Najwyższy opowiedział się za prezentowanym poglądem np. w wyroku z dnia 12 lutego 2014r. (III SK 18/13) i w wyroku z dnia 30 maja 2014r. (III CSK 798/12), stanowisko to nie było jednak jednolite. Odpowiedź na pytanie prejudycjalne mogła mieć w tym okresie węzłowe znaczenie dla wykładni prawa polskiego.

Sąd Najwyższy w powołanej uchwale, odnosząc się do tego pytania trafnie wskazał, że jest ono aktualne „przy założeniu, że wynikająca z art. 479⁴³k.p.c. rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa nie tylko przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, ale także każdemu innemu przedsiębiorcy, oraz że pod względem przedmiotowym prawomocność materialna takiego wyroku obejmuje nie tylko konkretne uznane za niedozwolone postanowienie konkretnego wzorca umowy, lecz również każde inne tożsame treściowo postanowienie wzorca umowy, a ponadto że przedmiotowy i podmiotowy zakres skutków uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone w ramach kontroli abstrakcyjnej determinuje przedmiotowy i podmiotowy zakres działania zakazu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta określonej w art. 24 ust. 2 pkt 1 OchrKonkur”.

Analiza treści wyroku Trybunału Sprawiedliwości nie daje w podstaw do przyjęcia, że zasada efektywności prawa unijnego nakazuje akceptację wariantu interpretacyjnego odmiennego od tego, który za właściwy uznał Sąd Najwyższy. Wywody Trybunału Sprawiedliwości odnosząc się do tego, czy relewantne unijne unormowania „stoją (…) na przeszkodzie temu, by stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem sądu i wpisanych do krajowego rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone mogło zostać uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy, który nie brał udziału w postępowaniu zakończonym wpisem owych postanowień do wspomnianego rejestru, za działanie bezprawne, stanowiące podstawę nałożenia kary pieniężnej z tego tytułu”. Nie wynika z nich w żaden sposób by wprowadzenie do krajowych systemów prawnych takich rozwiązań było obowiązkiem państw członkowskich. Zgodnie z powołaną uchwałą Sądu Najwyższego, prawo polskie nie przewiduje rozwiązań analogicznych do tych, które opisano w cytowanym fragmencie uzasadnienia wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Fakt, że w orzeczeniu tym przesądzono, iż ich ewentualne wprowadzenie do krajowego porządku prawnego nie naruszałoby prawa unijnego nie ma znaczenia dla rozpatrywanej sprawy.

Rozważania zaprezentowane przez Trybunał Sprawiedliwości nie podważają prawidłowości analiz, które doprowadziły polski Sąd Najwyższy do przyjęcia wskazanego stanowiska. Do mylnych wniosków prowadzić może proste zestawienie fragmentów wskazanych orzeczeń. W tym kontekście wskazać należy, iż Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, iż „nie można utrzymywać, że system krajowy taki jak ten, w który wpisuje się postępowanie główne, narusza przysługujące przedsiębiorcom prawo do obrony lub zasadę skutecznej ochrony sądowej” (pkt 43). Sąd Najwyższy uzasadnił natomiast swoje stanowisko potrzebą zapewnienia prawa do wysłuchania i wskazał, że gwarantowane jest ono na poziomie konstytucyjnym (art. 45 ust. 1), w art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz w art. 47 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Sprzeczność stanowisk Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego jest jednak pozorna. Treść przedmiotowych standardów ochrony praw podstawowych na poziomie krajowym i unijnym nie musi być identyczna. Na analizowanej płaszczyźnie, prawo unijne nie stoi na przeszkodzie zapewnieniu w krajowych porządkach prawnych gwarancji prawa do obrony, prawa do wysłuchania i zasady skutecznej ochrony prawnej idących dalej aniżeli analogiczne standardy ochronne przyjęte w prawie Unii Europejskiej. Przyjęcie, że kierunek wykładni odrzucony przez Sąd Najwyższy nie pozostaje w sprzeczności z prawem unijnym, nie prowadzi bowiem do wniosku, że jest on zgodny z prawem polskim.

Podkreślenia wymaga również, że Trybunał Sprawiedliwości nie badał bezpośrednio zgodności prawa polskiego z prawem unijnym, lecz dokonywał wykładni prawa Unii Europejskiej. Poza płaszczyzną oddziaływania prawa unijnego na krajowe porządki prawne, ustalenia Trybunału dotyczące treści prawa polskiego mają zatem jedynie pomocniczy charakter i nie są wiążące dla sądów krajowych. Wskazać należy, iż Trybunał Sprawiedliwości zastrzegł, że jego stanowisko dotyczące prawa polskiego opiera się na przedłożonych mu informacjach, „których zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego” (pkt 43).

Na tym tle uwidacznia się też to, że odpowiedź udzielona przez Trybunał Sprawiedliwości zachowuje walor użyteczności na obecnym etapie rozwoju prawa polskiego, a więc w stanie, dla którego ukształtowania się węzłowe znaczenie miała powołana uchwała Sądu Najwyższego. Orzeczenie unijne wytyczyło granice, w których polska judykatura mogłaby bez naruszania prawa unijnego zmienić swoje stanowisko w przedmiotowej kwestii. W ich ramach mieściłoby się przyjęcie kierunku analitycznego zasadniczo odmiennego, od tego który zaaprobował Sąd Najwyższy. Z wywodów Trybunału Sprawiedliwości wynika natomiast, że niedopuszczalne byłoby uznanie, że wystarczające do zapewnienia przedsiębiorcom poziomu ochrony wymaganego przez prawo unijne jest przyjęcie, że zakres sądowego badania tożsamości relewantnych klauzul ograniczać się może „wyłącznie do zwykłego formalnego porównania badanych postanowień z tymi widniejącymi w rejestrze” (pkt 42).

Wykładnia dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE. L 1993 Nr 95, str. 29, dalej jako dyrektywa 93/13) dokonana przez TSUE w wyroku w sprawie C-119/15 (...) nie oznacza, że prawo unijne nakazuje przyjęcie szerokiego skutku wpisu postanowienia do rejestru. Kwestia ta została pozostawiona prawodawcy krajowemu. Skoro zaś art. 24 ust. 2 u.o.k.i.k. nie jest samoistnym źródłem bezprawności praktyk wymienionych w jego punktach 1-4, zaś z uchwały III CZP 17/15, który to pogląd Sąd Apelacyjny podziela, wynika, że rozszerzona prawomocność działa tylko na niekorzyść konkretnego przedsiębiorcy, który był stroną postępowania zakończonego wpisem postanowienia do rejestru, to sąd krajowy orzekający w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa UOKiK stwierdzającej naruszenie zakazu z art. 24 ust. 1 u.o.k.i.k. przez praktykę, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.i.k. nie ma obowiązku dokonywania prounijnej wykładni art. 24 u.o.k.i.k. (celem zapewnienia zgodności tego przepisu z prawem unijnym) w tym kierunku, by zachowanie przedsiębiorcy opisane w art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.i.k. uznać za bezprawne z mocy wyłącznie przepisu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2017 r. sygn. akt III SK 13/15) .

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że cytowane w uzasadnieniu decyzji wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdzające abuzywność klauzul tożsamych z klauzulami stosowanymi przez powodowego przedsiębiorcę nie zostały wydane w stosunku do powoda. Z uwagi na to, że rozszerzona prawomocność materialna wyroku nie działa przeciwko innemu przedsiębiorcy, niż ten przeciwko któremu ten wyrok był wydany, brak jest możliwości uznania, że stosowanie wskazanych w spornej decyzji klauzul przez powoda było bezprawne.

Z tych względów Sąd I instancji naruszył przepis art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez uznanie, że powodowe przedsiębiorstwo w powyższym zakresie stosowało praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Trzeba w tym miejscu wskazać, że w apelacji nie został podniesiony zarzut naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik. Jednakże Sąd odwoławczy był obowiązany dokonać analizy merytorycznego aspektu dochodzonego roszczenia pod kątem przepisów prawa materialnego, które jest obowiązany wziąć pod uwagę z urzędu. Ich pominięcie byłoby równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy (por. uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07 - zasada prawna, z której wynika, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go jedynie zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego i np. aktualny wyrok Sądu Najwyższego z 23.02.17 r., sygn. akt I CSK 223/16).

W świetle powyższego zbędne było roztrząsanie zarzutów apelacji dotyczących naruszenia art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k., art. 49 ust. 1, art. 74 u.o.k.i.k., art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k. i art. 111 u.o.k.i.k., a zaskarżony wyrok podlegał zmianie w punkcie I poprzez uchylenie decyzji co do stwierdzenia praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów i w konsekwencji również co do nałożonych z tego tytułu kar pieniężnych i kosztów postępowania administracyjnego oraz w punkcie II przez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda jako przegrywającego spór na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 14 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. (Dz.U. z 2013 r. poz. 490) zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji. Na kwotę 1.377 zł zasądzoną z tego tytułu składa się opłata o odwołania w wysokości 1.000 zł oraz kwota 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego wraz z kwotą 17 zł tytułem zwrotu kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Stąd na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 479 ^31a § 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego oparto na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 14 ust. 3 pkt 1 i § 12 ust. 1 pkt 2 cyt. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. z uwagi na fakt wniesienia apelacji w 2014 roku. Na kwotę 1.270 zł składa się opłata sądowa od apelacji 1.000 zł oraz 270 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

VI ACa 95/15

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE