Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 lutego 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lutego 2016 roku

sprawy z wniosku Z. T.

z udziałem M. T. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 25 czerwca 2015 roku, sygn. akt I Ns 987/13

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie drugim w części dotyczącej samochodu osobowego S. (...) w ten sposób, że zarządzić sprzedaż tego samochodu stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego a uzyskaną ze sprzedaży kwotę podzielić w częściach równych pomiędzy wnioskodawcę i uczestniczkę oraz w punkcie trzecim w ten sposób, że zasądzoną od wnioskodawcy Z. T. na rzecz uczestniczki M. T. (1) dopłatę w kwocie 38.350,10 złotych podwyższyć do kwoty 65.726 (sześćdziesiąt pięć tysięcy siedemset dwadzieścia sześć) złotych ;

2.  oddalić apelację w pozostałej części;

3.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Bartłomiej Szkudlarek

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 67/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2015 roku, w sprawie I Ns 987/13, Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków Z. i M. T. (1) w ten sposób, że

- wnioskodawcy Z. T. przyznał na wyłączną własność nieruchomość gruntową położoną we wsi W. o powierzchni 0,1088 ha, oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...), samochód osobowy M. (...), (...) wraz z kompletem opon zimowych na stalowych felgach oraz odtwarzacz DVD,

- uczestniczce M. T. (1) przyznał na wyłączną własność własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), o powierzchni 68,60 m ², w budynku mieszkalnym położonym w T. M.. przy ul. (...), samochód osobowy S. (...) wraz z kompletem opon letnich oraz telewizor Samsung 42”.

Zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kwotę 38.350,10zł tytułem dopłaty w wyrównaniu udziałów w majątku wspólnym, płatną w terminie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności oraz orzekł o kosztach postępowania.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia rozważania sadu.

Wnioskodawca Z. T. zawarł związek małżeński z uczestniczką M. T. (1) w dniu 2 września 1989 roku. Ich wspólność ustawowa ustała na skutek rozwiązania małżeństwa przez rozwód z dniem 4 lipca 2013 roku na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie (...).

W 2005 roku małżonkowie T. nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) w bloku usytuowanym przy ul. (...), w T. M.. W mieszkaniu tym znajdowały się stałe zabudowy meblowe w kuchni, w łazience oraz szafy wnękowe. Dla tegoż ograniczonego prawa rzeczowego prowadzona jest księga wieczysta (...). Wartość tego prawa oszacowana została, według stanu na dzień uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, na kwotę 179.700,00 złotych.

W 2010 roku uczestnicy postępowania zakupili nieruchomość gruntową w miejscowości W. i rozpoczęli budowę domu jednorodzinnego, którą zlecili firmie budowlanej (...). Budynek jest w stanie surowym, otwartym, zadaszony /dach pokryty papą/. Wykonawca za wykonanie poszczególnych etapowych prac budowlanych wystawiał inwestorom faktury, nieopłacona została faktura wystawiona w miesiącu listopadzie 2012 roku z terminem płatności na dzień 5 grudnia 2012 roku, na kwotę 32.400,00 złotych. Wartość nieruchomości wraz z budynkiem w stanie surowym zadaszonym oceniono na kwotę 230.000,00 złotych.

W 2002 roku byli małżonkowie zakupili samochód osobowy marki S. (...). Również i uczestniczka posiadała uprawnienia do prowadzenia samochodu, ale nie prowadziła pojazdu. Od miesiąca maja 2013 roku pojazd ten jest w użytkowaniu syna stron M. T. (2), na podstawie pisemnego upoważnienia wystawionego przez wnioskodawcę. Szacunkowa wartość pojazdu wynosi 13.600,00 złotych .

Pod koniec 2011 roku zakupiony został samochód osobowy /terenowy/ marki M. (...). Szacunkowa wartość pojazdu wynosi 66.500,00 złotych . Pojazd ten znajduje się w dyspozycji wnioskodawcy. Na jego zakup zaciągnięty został kredyt w (...) Bank S.A. w wysokości 57.694,14 złotych, z okresem kredytowania od 2 listopada 2011 roku do 2 listopada 2016 roku. Na datę uprawomocnienia się wyroku rozwodowego spłacona została część kredytu w wysokości 31,8 % całości.

Na przełomie 2012 i 2013 roku wnioskodawca wyprowadził się ze wspólnego mieszkania stron. Wyprowadzając się zabrał odtwarzacz DVD, w mieszkaniu pozostał odbiornik telewizyjny Samsung. Wnioskodawca zamieszkał w wynajmowanym lokalu mieszkalnym na terenie T. M.. czynsz najmu płacił w wysokości po 500,00 złotych miesięcznie /odstępne za mieszkanie w wysokości 1.000,00 zł/.Od miesiąca stycznia do kwietnia 2013 roku dokładał się do opłat czynszowych za wspólne mieszkanie- przelewał uczestniczce po 200,00 złotych. Później nie partycypował w utrzymaniu wspólnego mieszkania. Opłaty miesięczne z tytułu samego czynszu to kwota średnio 400,00 złotych. Urządził przyjęcie urodzinowe /18/ syna stron, wydatkując kwotę około 2.500,00 złotych. Spłacał raty kredytu zaciągniętego na samochód M. w wysokości 1.142,14 złotych miesięcznie. Wnioskodawca posiadał dwa konta, w Banku (...) oraz w (...), do korzystania z którego upoważniona była uczestniczka. Upoważnienie to wnioskodawca cofnął po odejściu od uczestniczki. Od miesiąca października 2012 roku do połowy 2013 roku wnioskodawca bez wiedzy i zgody współmałżonki wypłacił z kont bankowych łącznie kwotę około 49.000,00 złotych.

Dokonując ustaleń faktycznych w zakresie składu majątku wspólnego i jego wartości, Sąd oparł się na dokumentach przedstawionych przez pełnomocników uczestników postępowania i okolicznościach przyznanych przez strony. W zakresie wartości nieruchomości w W. i wartości prawa do lokalu mieszkalnego oparł się na pisemnej opinii biegłego S. G..

Ustalając wartości pojazdów samochodowych oparł się na złożonych przez wnioskodawcę dokumentach w postaci wydruków z (...) Ekspert . Wartości pojazdów przedstawione przez wnioskodawcę nie były kwestionowane przez uczestniczkę postępowania dlatego nie znalazł Sąd potrzeby ustalania wartości za pomocą opinii biegłego.

W oparciu o dyspozycję przepisów art. 567 k.p.c. w związku z art. 684 k.p.c. Sąd ustalił skład i wartość majątku wspólnego byłych małżonków T., o czym orzekł w punkcie 1 sentencji postanowienia. W skład tegoż majątku wchodzą : nieruchomość zabudowana budynkiem mieszkalnym w stanie surowym, położona we wsi W. i oznaczona jako działka nr (...), o powierzchni 0,1088 ha /księga wieczysta nr (...)/ o wartości 230.000,00 złotych, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), w T. M.. przy ul. (...) /księga wieczysta nr (...)/ o wartości 179.700,00 złotych, samochód osobowy S. (...) wraz z kompletem opon zimowych- o wartości 13.600,00 złotych, samochód osobowy M. (...) wraz z kompletem opon letnich - o wartości 21.200,20 złotych oraz telewizor Samsung i odtwarzacz DVD - bez określenia ich wartości /strony nie żądały ustalenia wartości tych ruchomości, uzgadniając sposób ich podziału/.

W odniesieniu do samochodu M. (...) - Sąd ustalił jego wartość wchodzącą w skład majątku poprzez ustalenie stosunku wartości spłaconej do czasu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego do pozostałej części pozostającej do spłaty po rozwodzie, a to odnosząc do wartości pojazdu 66.500 zł. Wyliczenie przedstawia się następująco - 68.525,54 zł ( rata kapitału + rata odsetek) = 100 %, kwota 21.846,29 zł (kwota kredytu spłacona w trakcie wspólności ustawowej) = x, x= 31,88 %. Wycena wartości samochodu = 66.500,00 złotych x 31,88 % = 21.200,20 złotych .

Samochód osobowy S. (...) stanowi składnik majątku wspólnego- bez względu na to czy wolą uczestników jest aby był użytkowany przez syna stron, a nawet darowany synowi. Wnioskodawca takiego zamiaru nie wyraził, zatem ten składnik majątku podlega podziałowi.

Stosownie do dyspozycji przepisu art. 43 § 1 kriop. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Ustalona wartość majątku wspólnego stanowi kwotę 444.500,20 złotych. Wartość tę należy powiększyć o kwotę 42.000,00 złotych (kwotę przyjętą przez sąd z ogólnie zgłoszonej kwoty około 49.00,00 zł środków pieniężnych zgromadzonych na kontach bankowych, a zadysponowanych wyłącznie przez wnioskodawcę. Materiał dowodowy w postaci dokumentów bankowych, przesłuchania stron pozwala na stwierdzenie, że faktycznie wnioskodawca wypłacił z kont bankowych kwotę około 49.000,00 zł. Biorąc pod uwagę jego usprawiedliwione wydatki na czynsz wynajętego mieszkania, odstępne, spłaty rat kredytu za samochód, partycypowanie w opłatach czynszu za wspólne mieszkanie i opłacenie przyjęcia urodzinowego syna - stwierdzić można, że pozostaje kwota 42.000,00 złotych wchodząca w skład majątku wspólnego i do rozliczenia) , a zatem wartość całego majątku wyniesie 486.500,20 złotych, a udziału w tym majątku przypadająca każdemu z byłych małżonków/uczestników postępowania/ to kwota 243.250,10 zł.

Do rozliczeń przyjął Sąd zgłoszone przez uczestniczkę żądanie rozliczenia wydatków poniesionych przez nią na lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) w T. M.. w postaci opłat za eksploatacje lokalu mieszkalnego do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w T. M.. Żądanie zawiera wskazanie okresu i wysokość wyliczenia. Sąd przyjął wyliczenie od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego (od tego momentu bowiem ustała wspólność ustawowa) oraz co do wysokości opłat czynszowych /nie zawierających opłat za zużyte media wliczane do czynszu/ oparł się na przesłuchaniu uczestniczki postępowania, przyjmując wysokość czynszu na 400,00 złotych miesięcznie. Wyliczenie z tego tytułu przedstawia się następująco - 23 miesiące (od lipca 2013 do maja 2015 włącznie) x 200,00 złotych = 4.600,00 złotych.

Sąd uznał, iż od ustalonej wartości budynku należy uwzględnić fakt niezapłaconej faktury na rzecz wykonawcy budowlanego w wysokości 32.400,00 złotych. Za błędne uznał stanowisko pełnomocnika uczestniczki, że żądanie zapłaty z tej faktury uległo przedawnieniu. Oboje byli małżonkowie przyznają fakt istnienia takiego długu. Z przesłuchania stron, a zwłaszcza wnioskodawcy wynika, że między wnioskodawcą a wykonawcą doszło do prolongaty terminu spłaty należności objętej przedmiotową fakturą.

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności faktyczne sprawy, a w szczególności to, że nastąpił faktyczny podział przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego, każdy z małżonków jest w posiadaniu poszczególnych składników, Sąd przyznał te składniki uczestnikom postępowania i zasądził tytułem wyrównania udziału w majątku wspólnym od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kwotę 38.350,10 złotych. Wyliczenia tej kwoty dokonano w następujący sposób - 243.250,10 zł (1/2 udziału obliczona w podany wcześniej sposób) - pozycje przyznane wnioskodawcy; samochód M. = 21.200,20 zł + nieruchomość we wsi W. = 230.000,00 zł + zadysponowana przez niego gotówka z kont bankowych = 42.000,00 zł /razem 293.200,20 zł/ = 49.950,10 zł - (1/2 wartości faktury) 16.200,00 zł + (ustalony wydatek z majątku odrębnego na majątek wspólny w postaci opłat za mieszkanie) 4.600,00 zł = 38.350,10 złotych .

Od powyższego postanowienia apelację złożyła uczestniczka postępowania. Zaskarżyła je w części dotyczącej sposobu podziału samochodu marki S. (...) oraz w punkcie 3 w zakresie określenia wysokości dopłaty, należnej od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki, tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym. Apelacja została oparła na zarzutach:

1.  naruszenia prawa materialnego:

-

art. 207 k.c. - poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i rozliczenie w podziale majątku dorobkowego małżonków niespłaconego długu, wynikającego z Faktury VAT nr (...) wystawionej przez osobę trzecią;

-

art. 372 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy okoliczności wskazywały na przerwanie biegu terminu przedawnienia zobowiązania w stosunku do jednego z dłużników solidarnych - wnioskodawcy i przedawnienie roszczenia w stosunku do uczestniczki;

-

art. 212 § 2 k.c. poprzez przyznanie na wyłączną własność uczestniczki pojazdu marki S. (...). TDI bez uwzględnienia całokształtu okoliczności, wskutek czego taki sposób podziału pozostaje w sprzeczności z wolą uczestniczki i zasadami współżycia społecznego, gdyż stan faktyczny w sprawie jednoznacznie wskazywał, że uczestniczka nigdy nie była w posiadaniu przedmiotowego pojazdu oraz została skutecznie pozbawiona przez wnioskodawcę korzystania z przedmiotowego pojazdu, który bezpośrednio po rozpadzie małżeństwa został przekazany synowi stron;

2.  naruszenia prawa procesowego: art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 13 k.p.c. poprzez:

-

brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, poprzez pominięcie przy rozstrzygnięciu okoliczności, iż uczestniczka nigdy nie korzystała z pojazdu marki S. (...), zaś kluczyki i dowód rejestracyjny były w posiadaniu wnioskodawcy, a następnie — po przekazaniu synowi — samochód wraz z dokumentami były w wyłącznym posiadaniu syna M., zaś uczestniczka została zmuszona do zaciągnięcia pożyczki na zakup pojazdu po orzeczeniu rozwodu;

-

bezpodstawne przyjęcie do podziału sumy 49 000 zł wskazanej globalnie przez Sąd jako podjętej w okresie od zerwania pożycia tj. od października 2012 roku do uprawomocnienia się wyroku rozwodowego z kont bankowych i rozdysponowanej przez wnioskodawcę bez wiedzy i zgody uczestniczki, a następnie pomniejszenie tej sumy o kwotę należności wydatkowanej na przyjęcie urodzinowe syna stron - 2500 zł oraz o raty kredytu zaciągniętego na samochód M. oraz partycypację w opłatach czynszu za wspólne mieszkanie, co w konsekwencji doprowadziło do uznania przez Sąd I instancji, iż kwota do rozliczenia w podziale majątku zamyka się sumą 42.000,00 zł;

-

art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez przyjęcie błędnej wartości samochodu M. (...), błędne ustalenie sumy pieniężnej podlegającej podziałowi (42.000 zł);

-

art. 686 k.p.c. w związku z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez rozliczenie w ramach podziału majątku długów niespłaconych oraz długu przedawnionego;

-

art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie motywów sposobu dokonania podziału ruchomości w postaci samochodu S. (...) poprzez przyznanie go, mimo sprzeciwu uczestniczki, na jej wyłączną własność, brak wyjaśnienia, w oparciu o jakie obiektywne dowody Sąd przyjął jako faktu, mającego znaczenie dla rozstrzygnięcia, rzekome ustalenie wnioskodawcy z wierzycielem co do sposobu zaspokojenia wierzytelności wynikającej z faktury (...).

Występując z tymi zarzutami skarżąca wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyznanie wnioskodawcy samochodu S. (...) oraz podwyższenie zasądzonej od niego na rzecz wnioskodawczyni do kwoty 94.277 złotych. Wnosiła także o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

Wnioskodawca w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie, zaś na rozprawie przed Sądem Okręgowym oświadczył, że nie jest zainteresowany przejęciem samochodu S. (...) i nie wyraża na to zgody.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki postępowania jest w znacznej części uzasadniona. Skarżąca w apelacji dokładnie przedstawiała swoje stanowisko o braku zainteresowania otrzymaniem samochodu osobowego S. (...). W przedmiotowej sprawie mamy zatem sytuację, w której żadna ze stron nie chce tego składnika majątkowego. W takim wypadku znajduje zastosowanie, przewidziany w art. 212 § 2 in fine k.c., sposób wyjścia z niepodzielności przez zarządzenie sprzedaży samochodu stosownie do przepisu kodeksu postępowania cywilnego i podział sumy uzyskanej ze sprzedaży w częściach równych pomiędzy wnioskodawcę i uczestniczkę. O czym Sad Okręgowy orzekł w uwzględnieniu apelacj.i

Pozostała część apelacji uczestniczki poświęcona jest wysokości zasądzonej dopłaty. Z apelacją zgodzić się należy, iż podział majątku wspólnego obejmuje jedynie aktywa, natomiast pasywa pozostają poza jego zakresem. Takie też jest stanowisko doktryny jak i judykatury ( por orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 1958 roku 1 Cr 547/58 OSN 1959 nr II poz. 58, postanowienie Sądu Najwyższego z 9 września 1976r. III CRN 83/76 OSPiKA 1977r. nr 9 poz. 157 i 21 stycznia 2010r. I CSK 205/09, postanowienie składu 7 sędziów z dnia 5 grudnia 1978r. III CRN 194/78). Błędem zatem było rozliczenie między stronami, przez sąd pierwszej instancji, niespłaconego długu na rzecz wykonawcy budowlanego w wysokości 32.400 złotych. Powyższy dług nie powinien być uwzględniony w rozliczeniu stron przeprowadzonym w ramach niniejszego postępowania o podział majątku wspólnego.

W tym miejscu należy odnieść się do stanowiska zaprezentowanego przez pełnomocnika wnioskodawcy w odpowiedzi na apelację, nawiązującego do wyrażonego w orzecznictwie stanowiska, że w przypadku istnienia zadłużenia zabezpieczonego hipoteką obciążająca nieruchomość, w sprawach działowych sąd - przydzielając tę nieruchomość jednemu z uczestników- powinien określić wartość tej nieruchomości z uwzględnieniem obciążenia hipotecznego. Stanowisko powyższe nie może mieć zastosowania w przedmiotowej sprawie , gdyż dotyczy stanów faktycznych w których występuje hipoteka - ograniczone prawo rzeczowe obciążające nieruchomość . W sprawie niniejszej nieruchomość położona w W. nie jest obciążona hipoteką, zaś dług z tytułu niezapłacenia wykonawcy kwoty 32 400zł nie korzysta z żadnego zabezpieczenia.

Z apelacją zgodzić się należy również w tej części, w której kwestionuje błędne ustalenie wartości samochodu osobowego M. przyznanego wnioskodawcy. Wartość tego samochodu została ustalona przez wnioskodawcę na kwotę 66.500 złotych i w toku postępowania nie była kwestionowana przez uczestniczkę. Inną natomiast kwestią jest, że samochód ten został nabyty za pieniądze pochodzące z kredytu, który spłaca wnioskodawca. Spłatę kredytu, dokonaną przez wnioskodawcę po ustaniu związku małżeńskiego, należy traktować jedynie jako nakład z jego majątku odrębnego na majątek wspólny i tak też powinna być rozliczona w niniejszym postępowaniu.

Nie jest natomiast zasadna apelacja kwestionująca rozliczenie między stronami pobranej przez wnioskodawcę z kont bankowych tylko kwoty 42000zł, zamiast jak chce tego skarżąca kwoty 490000 zł ( dokładnie 48977, 20 zł). Sąd pierwszej instancji zasadnie bowiem przyjął, że różnica miedzy tymi kwotami została wydatkowana przez wnioskodawcę na potrzeby związane z rodzina ( opłaty za nieszukania, spłata kredytu samochodowego , urządzenie przejęcia urodzinowego dla syna). Nie podłego zatem rozliczeniu w ramach podziału majątku wspólnego.

Wartość majątku wspólnego stron podlegającego podziałowi wynosi 476.200 złotych (230.000 złotych wartość nieruchomości, 179.700 wartość spółdzielczego prawa do lokalu, 66.500 samochód M.). Natomiast wartość samochodu S. (...) zostanie ustalona w drodze sprzedaży licytacyjnej przeprowadzonej stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Udział kwotowy każdej ze stron w dzielonym majątku wynosi (...). Uczestniczka w wyniku podziału otrzymała składniki majątkowe wartości 179.700 złotych a więc należy się jej dopłata od wnioskodawcy w kwocie 584000zł. Dopłata ta podlega powiększeniu o kwotę 21.000 złotych (połowa podanej przez wnioskodawcę z kont bankowych kwoty 42.000 złotych), a nadto o kwotę 4.600 złotych niekwestionowanego przez strony wydatku z majątku odrębnego uczestniczki na majątek wspólny w postaci opłat za mieszkanie. Z kolei podlega pomniejszeniu o kwotę 18.274 złotych stanowiącą połowę kwoty spłaconego przez wnioskodawcę kredytu na samochód M. w okresie od ustania wspólności ustawowej do daty orzekania przez sąd drugiej instancji (pełna spłata uiszczona przez wnioskodawcę za ten okres czasu wynosiła 36.548 złotych).

Ostatecznie zatem uczestniczce należy się od wnioskodawcy dopłata w wysokości 65.726 złotych i do takiej to wysokości Sąd Okręgowy w uwzględnieniu apelacji podwyższył zasądzoną przez sąd pierwszej instancji kwotę 38.350 złotych.

Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu na podstawie art. 386 § 1 k.c. w części uwzględniającej apelację i na podstawie art. 385 k.c. w części oddalającej apelację.

O kosztach postępowania za instancję odwoławczą orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR Bartłomiej Szkudlarek

Na oryginale właściwe podpisy