Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2017 r. w Gdańsku

sprawy D. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 września 2016 r., sygn. akt V U 360/16

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA G. HorbulewiczSSA Małgorzata Gerszewska SSA Aleksandra Urban

Sygn. akt III AUa 1899/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczona D. T. w odwołaniu od decyzji wydanej przez organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 24.3.2016 r. domagała się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazała, że spełnia wszystkie warunki do przyznania tego prawa w tym również legitymuje się
15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych wg stanu na 31.12.1998 r. Nie zgadza się na nieuwzględnienie okresu pracy w warunkach szczególnych w Zakładach (...) Sp. z o.o. w C. gdzie przepracowała od 1972 r. do 2002 r.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wniosku wskazał, że ubezpieczona legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym oraz uzupełniającym wynoszącym co najmniej 20 lat wg stanu na 1.1.1999 r., jednakże nie wykazała, aby w tym okresie pracowała w warunkach szczególnych co najmniej 15 lat. W świadectwie pracy zaznaczono wprawdzie prace
w warunkach szczególnych przez okres – wg stanu na 1.1.1999 r. – 16 lat, 5 miesięcy i 23 dni, ale zapisu tego nie można uznać, ponieważ nie wskazano, w jakich okresach praca taka była wykonywana, brak powołania się na przepisy resortowe.

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 19 września 2016 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej D. T. prawo do emerytury od dnia 4 stycznia 2016 r. (pkt 1) oraz stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (pkt 2), sygn. akt V U 360/16.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Ubezpieczona, urodzona (...), w dniu 4.1.2016 r. złożyła wniosek
o przyznanie prawa do emerytury. W chwili złożenia wniosku o emeryturę należała do OFE, ale złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem pozwanego na dochody budżetu państwa.

Z dokumentów z okresu zatrudnienia wynika, że ubezpieczona pracowała
w Zakładach (...) Sp. z o.o. w C. w okresie od 2.7.1979 r. do 31.7.2002 r. w pełnym wymiarze czasu pracy i zajmowała następujące stanowiska: pakowacz przetworów, spichrzowy, trzepacz worków. Pracodawca w pkt 8 świadectwa zaznaczył, że była to praca w warunkach szczególnych wymieniona w Dz. U. nr 8/83 Dział X, poz. 10 pkt 3,8,9.

Jak z powyższego wynika, ubezpieczona na dzień 1.1.1999 r. legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 24 lata, 6 miesięcy i 3 dni. W okresie tego zatrudnienia zajmowała różne stanowiska.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że okres wskazany jako praca w warunkach szczególnych jest okresem spornym w zakresie przesłanki pracy świadczonej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy z uwagi na brak w tym zakresie zapisu pracodawcy o okresach wykonywania czynności na poszczególnych stanowiskach oraz brak wskazania przepisów branżowych. Sąd I instancji stwierdził, że istotnie nie zaznaczono, że była to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze, nadto nie wskazano czasu pracy na poszczególnych stanowiskach mając na uwadze rodzaj wykonywanych czynności. Niemniej jednak okoliczność tę ubezpieczona wykazała zeznaniami świadków i dokumentacja osobową.

Z akt osobowych wynika, że ubezpieczona zawarła umowę o pracę w dniu 2.7.1979 r. na czas nieokreślony na stanowisku pakowacza. Praca była świadczona w Wydziale Produkcyjnym w spichrzu zbożowym w C.. Z dniem 20.10.1979 r., do 16.11.1979 r., przeniesiona została na stanowisko spichrzowego. Po tej dacie w dalszym ciągu świadczyła pracę pakowacza. Ubezpieczonej zmieniono stanowisko od 2.10.1989 r. na podstawie umowy z 2.10.1989 r. na stanowisko spichrzowego. Z dniem 17.2.1992 r. przeniesiono ubezpieczoną na stanowisko pakowaczki przetworów sypkich i pracę tę wykonywała do końca marca
1993 r., ponieważ od 1.4.1993 r. powierzono jej stanowisko robotnika pomocniczego. Pracę tą wykonywała do 8.6.1995 r., ponieważ jak wynika z angażu od 8.6.1995 r. ponownie powierzono ubezpieczonej stanowisko pakowacza przetworów sypkich. Stanowisko to wykonywała nadal nawet po 1.1.1999 r.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że z powyższego wynika, iż praca na stanowisku pakowaczki wykonywana była od 2.7.1979 r. do 19.10.1979 r., następnie od 17.11.1979 r.
do 1.10.1989 r., kolejny okres to od 17.2.1992 r. do 31.3.1993 r. i od 8.6.1995 r.
do 31.12.1998 r. - łącznie jest to okres 14 lat, 10 m-cy i 7 dni.

Na stanowisku spichrzowego ubezpieczona pracowała natomiast od 20.10.1979 r.
do 16.11.1979 r., następnie od 2.10.1989 r. do 16.2.1992 r. - to jest ponad 2 lata i 5 m-cy.

Sąd Okręgowy stwierdził, że już tylko praca na tych dwóch stanowiskach związanych z pakowaniem wyrobów sypkich oraz czynności spichrzowego w magazynie zbożowym, daje łącznie okres ponad 17 lat. Odejmując okres 2 lat urlopu wychowawczego - od 27.8.1986 r. do 26.8.198 r., efektywny czas pracy przekracza na tych stanowiskach 15 lat.

Sąd I instancji stwierdził również, że z zeznań świadków wynika, iż ubezpieczona wykonywała prace stale i w pełnym wymiarze. Były okresy, gdy dodatkowo wykonywała prace osoby sprzątającej, ale jak zeznali świadkowie i znajduje to potwierdzenie w zakresach czynności, były to prace dodatkowe - ponad podstawowe obowiązki. Nadto, obejmowały one okres będący poza zainteresowaniem Sądu, bo dotyczyły okresu po 1.1.1999 r. Sąd wskazał jednak, że zajmując stanowisko robotnika pomocniczego, ubezpieczona w dalszym ciągu wykonywała prace w tych samych warunkach, bo w magazynie materiałów sypkich, trzepiąc worki z maki czy cukru, zamiatając hale czy pomieszczenia, które pokrywały się pyłem z tych materiałów sypkich i sprzątając maszyny oblepione pyłem.

Sąd Okręgowy podkreślił, że – jak wynika z opinii biegłego - okres pracy
od 2.7.1979 r. do 31.12.1998 r. /i dalej/ był okresem pracy w warunkach szczególnych oraz /po odjęciu urlopu wychowawczego/ przekraczał 15 lat.

Sąd I instancji dał wiarę świadkom, że ubezpieczona wykonywała pracę stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy, dał tę wiarę tym bardziej, że świadkowie pracowali
w w/w okresie razem z wnioskodawczynią, nadto wykonywana praca wynika z dokumentów przedłożonych przez ubezpieczoną w postaci akt osobowych Wykonywana praca spełnia warunki określone w wykazie A, dział X, pkt 3, 8 zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.3.1988 r. oraz dziale X, poz. 10, wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.2.1983 r. /Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm./.

Przechodząc do rozważań merytorycznych Sąd Okręgowy przytoczył, iż zgodnie
z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

Sąd I instancji stwierdził zatem, że ubezpieczona na dzień wejścia w życie ustawy,
to jest na 1.1.1999 r., powinna posiadać ogólny staż ubezpieczeniowy /okresy składkowe
i nieskładkowe/ w wymiarze co najmniej 20 lat, w tym 15 lat w warunkach szczególnych.

Z dokumentów pracowniczych – świadectw pracy – wynika, że staż ubezpieczeniowy ogólny na 1.1.1999 r. jest wyższy niż wymagany, w tym wyższy niż wymagany jest staż pracy w warunkach szczególnych. Ustawa wymaga, aby wszystkie przesłanki warunkujące prawo do emerytury były spełnione łącznie. Ubezpieczona spełniała warunek wieku na dzień 6.11.2013 r., wniosek złożyła 4.1.2016 r., oświadczenie o przekazaniu środków OFE
na dochody budżetu państwa złożyła wraz z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury
- tym samym od tej daty należy przyjąć, że nie pozostaje w OFE.

Zgodnie z art. 100 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz. U. 2009 r. Nr 153, poz. 1227/ prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych
do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2, który stanowi, że jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności
do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty
z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy stwierdził zatem, że ubezpieczona spełniała warunki do otrzymana emerytury od dnia złożenia wniosku o emeryturę.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono,
jak w pkt I sentencji wyroku.

W związku z tym, że dopiero w przedmiotowym postępowaniu ubezpieczona poprzez przeprowadzenie dowodu z dokumentów i zeznań świadków potwierdzającego pracę
w warunkach szczególnych wykazała okoliczność, która w świetle obowiązujących przepisów była konieczne dla uwzględnienia okresu pracy w warunkach szczególnych do ustalenia prawa do emerytury i mogła być wykazane dopiero w postępowaniu sądowym w związku
z przeprowadzonymi dowodami, Sąd I instancji na mocy art. 118 ust. 1a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych orzekł, jak w pkt II wyroku.

Apelacje od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej w powiązaniu
z § 2 pkt 1 i § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach... (Dz. U. Nr 8,
poz. 43 ze zm.), poprzez przyjęcie, że wnioskodawczyni spełnia warunki do przyznania emerytury, pomimo że nie udowodniła, że posiada wymagany co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach.

Wskazując na te zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości
i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że analizując całość dokumentów zgromadzonych w sprawie, a w szczególności dokumenty z akt osobowych, nie można przyjąć, że uznane przez Sąd okresy pracy w warunkach szczególnych, czyli okresy pracy - od 02.07.1979 r. do 19.10.1979 r. następnie od 17.11.1979 r. do 1.10.1989 r., od 17.02.1992 r. do 31.03.1993 r. i od 08.06.1995 r. do 31.12.1998 r. dają wymagany, co najmniej 15-letni, okres pracy w warunkach szczególnych. Poza bowiem okresem urlopu wychowawczego przypadającego od 27.08.1986 r. do 26.08.1988 r., na który zresztą wskazał Sąd I instancji
i wyłączył go z wymiaru okresów pracy w warunkach szczególnych, należało wyłączyć także okres urlopu wychowawczego przypadającego od 27.08.1988 r. do 26.08.1989 r. Urlop taki został udzielony wnioskodawczym przez pracodawcę pismem z dnia 26.08.1988 r. na jej wniosek z dnia 25.08.1988 r.

Przyjmując, iż okres pracy w warunkach szczególnych został prawidłowo zakwalifikowany przez Sąd I instancji, to w tym stanie rzeczy, po wyłączeniu wszystkich okresów urlopu wychowawczego, łączny okres pracy w warunkach szczególnych jest mniejszy niż 15 lat.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji pozwanego, podnosząc, że stanowisko robotnika pomocniczego jest stanowiskiem łączonym i powinno być kwalifikowane jako praca w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego okazała się uzasadniona i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku oraz oddaleniem odwołania.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy wnioskodawczyni D. T. spełniła kumulatywne przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury w wieku obniżonym, przewidzianej w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227
ze zm.) w zw. z art. 32 tej ustawy, w szczególności, czy – na dzień wejścia w życie ustawy
o emeryturach i rentach z FUS tj. na dzień 1 stycznia 1999 r. – legitymuje się 15-letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych. Podkreślenia przy tym wymaga,
że na etapie postępowania apelacyjnego pozwany nie kwestionował, że zaliczone przez Sąd
I instancji do stażu pracy w warunkach szczególnych okresy wykonywania
przez ubezpieczoną pracy na stanowiskach pakowacza przetworów zbożowo – mącznych oraz spichrzowego nie miały charakteru zatrudnienia w warunkach szczególnych. Apelujący zarzucił natomiast, że Sąd I instancji bezpodstawnie do stażu tego zaliczył wnioskodawczyni okres urlopu wychowawczego, z którego korzystała ona od 27 sierpnia 1988 r. do 26 sierpnia 1989 r.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarzut pozwanego organu okazał się zasadny. Stwierdzić zatem należy, że Sąd Okręgowy dokonał oceny zgromadzonego materiału dowodowego częściowo z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów, a w konsekwencji - poczynił nieprawidłowe ustalenia faktyczne, co skutkowało naruszeniem ww. przepisów prawa materialnego i nieuprawnionym przyznaniem ubezpieczonej prawa do emerytury, pomimo braku spełnienia wszystkich przesłanek warunkujących ustalenie prawa do tego świadczenia.

W kontekście powyższego należy podkreślić, że prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od spełnienia przez Sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych, tj. przeprowadzenia postępowania dowodowego w sposób określony przepisami kodeksu postępowania cywilnego oraz dokonania wszechstronnej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Rozstrzygnięcie to winno również znajdować oparcie w przepisach prawa materialnego adekwatnych do poczynionych ustaleń faktycznych. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia ma natomiast na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd pierwszej instancji sprostał tym wymogom. Istotą postępowania apelacyjnego jest zbadanie zasadności zarzutów skierowanych przeciwko orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Sąd odwoławczy orzeka jednak
w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując na nowo jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Jako Sąd merytoryczny, bazując na tym samym materiale dowodowym, co Sąd pierwszej instancji, Sąd odwoławczy może czynić własne, odmienne ustalenia, może również, na podstawie art. 382 in fine k.p.c. przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe. Sąd drugiej instancji jako sąd nie tylko odwoławczy, lecz także merytoryczny, nie może poprzestać na zbadaniu zarzutów apelacyjnych. Powinien poczynić własne ustalenia i samodzielnie ocenić je z punktu widzenia prawa materialnego. Sąd Najwyższy wyraźnie też akcentuje, że ustalenia sądu pierwszej instancji nie są dla sądu drugiej instancji wiążące, stąd też obowiązek dokonywania ustaleń istnieje niezależnie
od tego, czy wnoszący apelację podniósł zarzut dokonania wadliwych ustaleń faktycznych
lub ich braku (zob. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 23 marca
1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124).

Analiza zgromadzonego w postępowaniu przed Sądem I instancji materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że – jak trafnie zarzucił pozwany – Sąd ten nie wyłączył ze stażu pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych okresu urlopu wychowawczego
od 27 sierpnia 1988 r. do 26 sierpnia 1989 r.

Wstępnie przypomnieć należy, że okresy bezpłatnego urlopu dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi a następnie urlopu wychowawczego - wykorzystane
przed dniem 1 stycznia 1999 r. - są od dnia 28 stycznia 1972 r. okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29
ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) (por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., I UZP 1/11, OSNP 2012/1-2/14).

Okres urlopu wychowawczego jest zatem okresem, od którego uzależnione jest prawo do nabywania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nie może jednak zostać uznany
za okres pracy w warunkach szczególnych.

Okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odnosi się
do okresu rzeczywistego wykonywania takiej pracy, z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu, w których pracownik - zgodnie z treścią łączącego go z pracodawcą stosunku pracy - zajmuje stanowisko, z którym łączy się wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz w rzeczywistości pracy tej nie wykonuje, a tym samym nie jest narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy. Okres niewykonywania pracy nie wpływa zatem na szybszą utratę zdolności pracownika do zarobkowania. Skoro przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie takiej pracy, a nie pozostawanie w stosunku pracy, to nie ma podstaw do zaliczenia takich okresów jak np. urlopu wychowawczego do okresu pracy
w szczególnych warunkach (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2013 r., I UK 561/12, LEX nr 1324260).

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 4 lutego 2010 r.
(III UK 81/09, LEX nr 989184), ze względu na charakter omawianego świadczenia, jakim jest emerytura w wieku obniżonym (wcześniejsza emerytura), przepisy dotyczące warunków nabycia prawa do tego świadczenia należy wykładać ściśle (por. uchwała SN z dnia
29 września 2005 r., II UZP 10/05, OSNP z 2006, Nr 1-2, poz. 21). Uprawnienie
do wcześniejszej emerytury jest swoistym przywilejem przysługującym osobom, które
przez określony czas wykonywały pracę w tzw. szczególnych warunkach lub charakterze. Niewątpliwie w okresie przebywania na urlopie wychowawczym praca taka nie jest wykonywana. Ponadto, w okresie, w którym wnioskodawczyni korzystała z urlopu wychowawczego przyjęty był pogląd, że z istoty urlopu wychowawczego wynika, że „w tym okresie następuje zawieszenie podstawowych praw i obowiązków stron wynikających
ze stosunku pracy, jeżeli przepis wyraźnie nie stanowi inaczej. Okres ten bowiem nie jest
- co do zasady - okresem prawnie równoważnym ze świadczeniem pracy. Toteż pracownica
w okresie urlopu wychowawczego nie (...) zachowuje prawa do wynagrodzenia
za pracę...” (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1987 r., I PR 30/87, OSNC
z 1988 r., Nr 12, poz. 181). W okresie przebywania na urlopie wychowawczym nie przysługiwały również świadczenia, o których mowa w art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2006 r., I UK 338/05, LEX nr 375608).

Sąd I instancji miał powyższe poglądy na względzie, o czym świadczy wyłączenie
ze stażu zatrudnienia wnioskodawczyni w warunkach szczególnych okresu urlopu wychowawczego od 27 sierpnia 1986 r. do 26 sierpnia 1988 r. Uszło jednak uwadze Sądu,
na co trafnie wskazuje pozwany, że wnioskodawczyni korzystała z urlopu wychowawczego także od 27 sierpnia 1988 r. do 26 sierpnia 1989 r. (k. 28 a. s.).

Stwierdzić zatem należy, że do stażu pracy w warunkach szczególnych należy zaliczyć ubezpieczonej następujące okresy zatrudnienia:

- od 2 lipca 1979 r. do 26 sierpnia 1986 r. (7 lat, 1 miesiąc i 24 dni),

- od 27 sierpnia 1989 r. do 1 października 1989 r. (1 miesiąc i 4 dni),

- od 2 października 1989 r. do 16 lutego 1992 r. (2 lata, 4 miesiące i 14 dni),

- od 17 lutego 1992 r. do 31 marca 1993 r. (1 rok, 1 miesiąc i 14 dni)

- od 8 czerwca 1995 r. do 31.12.1998 r. (3 lata, 6 miesięcy i 23 dni).

Suma ww. okresów wynosi 14 lat, 3 miesiące i 19 dni, zamiast wymaganych 15 lat.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do rozszerzenia przedmiotowego okresu o okres zatrudnienia wnioskodawczyni od 1 kwietnia 1993 r. do 7 czerwca 1995 r., kiedy pracowała ona na stanowisku robotnika pomocniczego i, jak wynika z wyjaśnień ubezpieczonej, wykonywała takie prace, jak sprzątanie, zamiatanie zboża z przyczep, przewracanie wilgotnego zboża.

Sąd Apelacyjny miał na względzie, że – jak wynika z treści opinii – biegły uznał tę pracę jako wykonywaną w narażeniu na warunki szkodliwe z uwagi na fakt, że prace porządkowe były wykonywane głównie na hali produkcyjnej i magazynowej. Również Sąd
I instancji zwrócił uwagę, że zatrudnienie to niewątpliwie wiązało się z wykonywaniem pracy „w tych samych warunkach”, co prace na stanowisku pakowacza i spichrzowego. Niemniej jednak ani biegły, ani Sąd Okręgowy nie zaliczyli przedmiotowego okresu do stażu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W tym miejscu wyjaśnić należy, że obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem,
lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Pamiętać
przy tym należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 24 i 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy interpretować w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Rodzaje prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wymienione zostały w wykazie „A" stanowiącym załącznik do cytowanego wyżej rozporządzenia,
zaś poszczególne stanowiska pracy w warunkach szczególnych - w zarządzeniach „resortowych" poszczególnych ministrów, wydanych na podstawie delegacji zawartej
w przepisie § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Sąd Apelacyjny podkreśla, że za pracę w warunkach szczególnych może zostać uznane wyłącznie zatrudnienie wymienione w ww. przepisach, choćby inny rodzaj zatrudnienia, nie mieszczący się w tym katalogu, wiązał się - zwłaszcza w subiektywnym przekonaniu pracownika -
ze szkodliwym oddziaływaniem na jego stan zdrowia. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. W świetle przepisu art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracami w szczególnych warunkach nie są wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego (analogiczne stanowisko w przedmiotowej kwestii zajął Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia l czerwca 2010 r., sygn. akt: II UK 21/10; LEX nr 619638).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wyjaśnić trzeba, że pod poz. 10, Działu X, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. wymienione zostały prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty. Natomiast w zarządzeniu nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej
z dnia 31 marca 1988 r. – w wykazie A, dziale X, wymieniono konkretne stanowiska pracy przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty: młynarz, czyszczarniany, pakowacz przetworów zbożowo-mącznych na urządzeniach tradycyjnych, agregatowy czyszczenia
i rozdrabniania ziarna, mieszankowy śruty i komponentów paszowych, dozowacz surowców na mieszanki paszowej, robotnik za i wyładunkowy zbóż, przetworów zbożowych komponentów paszowych i pasz, spichrzowy, robotnik pomocniczy - renowator opakowań zbóż i przetworów zbożowych. Nie znajduje się wśród nich stanowisko robotnika pomocniczego, zajmującego się sprzątaniem, zamiataniem zboża z przyczep
czy przewracaniem wilgotnego zboża.

Nie kwestionując zatem faktu, że wnioskodawczyni pracowała w warunkach szkodliwych, co nie jest jednak – jak już wyżej wyjaśniono – równoznaczne z pracą
w warunkach szczególnych, o których mowa w powołanych wyżej przepisach, stwierdzić należy, że wykonywanie pracy na stanowisku, które nie zostało wymienione w wykazach A
i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia, nie uprawnia do uzyskania emerytury
na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W tym stanie rzeczy, uznając, że Sąd I instancji dokonał częściowo nieprawidłowych (niepełnych) ustaleń faktycznych, a w konsekwencji doprowadził do naruszenia norm prawa materialnego – art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez bezpodstawne przyznanie ubezpieczonej prawa do emerytury wcześniejszej, pomimo braku wykazania co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, Sąd Apelacyjny, działając na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

SSA Grażyna Horbulewicz SSA Małgorzata Gerszewska SSA Aleksandra Urban