Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 września 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił Z. J. prawa do emerytury wskazując, iż na dzień 1 stycznia 1999 roku nie udowodnił on wymaganego 25-letniego ogólnego stażu pracy (a jedynie 24 lata, 8 miesięcy i 13 dni, w tym 24 lat, 6 miesięcy i 23 dni okresów składkowych oraz 1 miesiąc i 20 dni okresów nieskładkowych) oraz 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 1 października 1971 roku do 31 października 1973 roku. Nie uwzględnił nadto do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Budowlano-Handlowym w Ł. od 3 listopada 1983 roku do 31 grudnia 1998 roku. / decyzja k. 35-36 plik III akt ZUS/

W dniu 7 października 2016 roku wnioskodawca złożył odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. Wniósł o zaliczenie mu do stażu (ogólnego i w warunkach szczególnych) zakwestionowanych okresów pracy oraz pomocy w gospodarstwie rolnym rodziców. /odwołanie k. 2-2 odw./

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wyjaśnił nadto, że do stażu ubezpieczeniowego organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy spornego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców gdyż główny ciężar pracy w gospodarstwie rolnym spoczywał na rodzicach wnioskodawcy. Wyjaśnił, że wnioskodawca w spornym okresie uczęszczał do szkoły podstawowej i mógł jako dziecko zgodnie z przyjętą praktyką jedynie świadczyć nie mającą charakteru regularnej pracy, a stanowiącej źródło utrzymania pomoc w pracy w gospodarstwie rolnym, którego obszar wynosił zaledwie 1,88 ha. / odpowiedź na odwołanie k. 12-13/.

W piśmie procesowym z dnia 6 grudnia 2016 r. wnioskodawca poparł odwołanie, podnosząc dodatkowo, że pracę w warunkach szczególnych oprócz lat 1983-1998 świadczył także na stanowisku kierowcy – operatora żurawia samochodowego w warunkach zewnętrznych dla budownictwa rolniczego także w latach 1978-1983 w przedsiębiorstwie (...) w Ł.. /pismo k. 20-23/

Na rozprawie z dnia 13 czerwca 2017 r. wnioskodawca poparł odwołanie a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie /stanowiska 00:01:02-00:01:24, 00:35:24- 00:35:38 – płyta CD k. 81/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. J., urodzony (...), w dniu 19 sierpnia 2016 r. złożył wniosek o emeryturę / bezsporne, wniosek k. 1-8 odw. plik III akt ZUS/.

Odwołujący nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego / bezsporne, wniosek k. 1-8 odw. plik III akt ZUS/.

Do dnia 1 stycznia 1999 r. organ rentowy uznał wnioskodawcy za udokumentowany staż ubezpieczeniowy w wymiarze 24 lat, 8 miesięcy i 13 dni, w tym 24 lata, 6 miesięcy i 23 dni okresów składkowych oraz 1 miesiąc i 20 dni okresów nieskładkowych / karta przebiegu zatrudnienia k. 33-34 odw. plik III akt ZUS/.

Organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych /bezsporne, decyzja k. 35-36 plik III akt ZUS/

Rodzice wnioskodawcy S. i J. Ł. byli od 1976 roku właścicielami gospodarstwa rolnego o pow. 1,98 ha położonego w obrębie (...), Ł.. Posiadaczem tego gospodarstwa od 1969 roku był ojciec wnioskodawcy S. J.. W miejscowości W. wnioskodawca był zameldowany na pobyt stały od daty swojego urodzenia do 27 maja 1980 roku. / zaświadczenie Starostwa Powiatowego w Ł. k. 21 plik III akt ZUS, zaświadczenie Urzędu Miejskiego w Ł. k. 23 plik III akt ZUS, zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10- płyta CD k. 81, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

Rodzice wnioskodawcy poza nim mieli dwóch młodszych od wnioskodawcy synów odpowiednio o 3 i 6 lat oraz jedną córką starszą od wnioskodawcy o rok. / zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

Przez cały okres nauki w szkole podstawowej do momentu wyprowadzki po ślubie w styczniu 1980 roku wnioskodawca mieszkał w gospodarstwie rolnym rodziców wraz z rodzicami i rodzeństwem. Po podjęciu pracy zawodowej w listopadzie 1973 roku (po ukończeniu 18 lat) pracę w gospodarstwie wykonywał rzadziej i w mniejszym zakresie, pomocy tego rodzaju udzielali wówczas bracia wnioskodawcy. / zeznania świadka S. D. 00:24:10- 00:28:29- płyta CD k. 81, zeznania wnioskodawcy 00:30:59-00:35:12 - płyta CD k. 81, 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

W gospodarstwie rodziców odwołującego hodowano krowy (2 sztuki), świnie (2 sztuki), cielę (1 sztuka), kury i kaczki. Uprawiono ziemniaki, buraki, warzywa, zboże. Łąka miała powierzchnię 30 arów. / zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10- płyta CD k. 81, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw.-32/

W okresie od 1 września 1962 roku do 15 czerwca 1972 roku wnioskodawca uczęszczał do Szkoły Podstawowej nr (...) w Ł.. Nauka odbywała się w trybie dziennym, od poniedziałku do soboty. Po ukończeniu tej szkoły wnioskodawca nie kontynuował nauki. /świadectwo ukończenia szkoły – k. 3-3 odw., zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

Wnioskodawca zaczął pomagać rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa już od 1970 roku - w trakcie nauki w szkole podstawowej / zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

W spornym okresie ojciec wnioskodawcy nie pracował zawodowo, bowiem po przebyciu zawału serca w 1971 roku przeszedł na rentę z tytułu niezdolności do pracy i od tego czasu wykonywał jedynie lżejsze prace w gospodarstwie. W związku z przejściem ojca wnioskodawcy na rentę jego matka podjęła pracę w firmie (...), brała jednak udział w żniwach, a po powrocie z pracy o godz.14.00 uczestniczyła także w pracach w gospodarstwie. Młodsi bracia wnioskodawcy z uwagi na wiek nie pomagali wówczas w tej pracy, dopiero w 1972 roku jeden z braci wnioskodawcy włączył się w te prace. Starsza siostra wnioskodawcy uczęszczała do technikum włókienniczego i pomagała w pracy w gospodarstwie wykonując jedynie lżejsze prace np. pielenie. Przy pracach polowych w ramach wzajemnej pomocy rodzina wnioskodawcy korzystała z pomocy sąsiadów. /zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10, 00:24:10- 00:28:29- płyta CD k. 81, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw. – 32/

Wnioskodawca zaczynał szkołę o godzinie 8.00. Drogę do szkoły pokonywał pieszo, co zajmowało mu około 15 minut (odległość ok. 3 km). Po przyjściu ze szkoły o godzinie 13.00 wykonywał prace zależne od pory roku. / zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10, 00:24:10- 00:28:29- płyta CD k. 81, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

Dwa razy dziennie (rano i wieczorem) zajmował się on obrządkiem krów i świń. Dojeniem krów zajmowała się matka i siostra wnioskodawcy. Poranny obrządek zwierząt trwał 2 godziny, wieczorny dłużej. Wnioskodawca odrzucał obornik, przygotowywał świeże siano i paszę dla zwierząt, gotował ziemniaki i przygotowywał plewy oczyszczone dla świń. / zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10- płyta CD k. 81/

Wiosną wnioskodawca uczestniczył w pracach przygotowujących pole pod zasiew. Orał ziemię, siał zboże, kosił trawy, wykonywał opryski upraw. Sadził ziemniaki, buraki, rozrzucał obornik, pielił. / zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10- płyta CD k. 81, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

W okresie wakacyjnym - już od czerwca brał udział w pracach przy sianokosach, żniwach, a jesienią - w wykopkach i orce. Przy żniwach kosił kosą zboże, które wiązano w snopki i zbierano do stodoły, młócono i przesiewano. Orał pługiem z koniem pole. W zamian za wypożyczenie konia z ciągnikiem pracował u wypożyczającego zwierzę. Część prac wykonywano ręcznie. Po wykopkach wnioskodawca uczestniczył w przygotowywaniu ziemi pod dalsze prace polowe. /zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10- płyta CD k. 81, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw. – 32/

Z. J. jeździł też na targ sprzedawać zboże. / zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10- płyta CD k. 81/

Dwa razy w roku koszono łąkę w celu przygotowania paszy zimowej. / zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 32/

Zimą wnioskodawca zajmował się odśnieżaniem i naprawą budynków gospodarskich. / zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10- płyta CD k. 81/

W dni wolne od szkoły oraz po ukończeniu szkoły pracował całe dnie. W dniach, w których uczęszczał do szkoły pracował w wymiarze 4 godzin dziennie. Wymiar czasu pracy wnioskodawcy po ukończeniu szkoły wyniósł średnio 7 godzin dziennie tj. czasem do późnych godzin nocnych a czasem 4 godziny dziennie. / zeznania świadka S. D. 00:04:01- 00:24:10- płyta CD k. 81, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

W okresie od 11 grudnia 1973 roku do 30 kwietnia 1977 roku wnioskodawca był zatrudniony w Zakładach (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach robotnika transportu, robotnika magazynowego. Od 28 października 1974 roku do 5 października 1976 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową. / świadectwo pracy k. 9-10 akt ZUS plik I, książeczka wojskowa k. 11-15 akt ZUS plik I, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

Z dniem 22 października 1974 roku ubezpieczony uzyskał uprawnienia kat. A i (...), a z dniem 20 lipca 1977 roku kat. C - do prowadzenia samochodów ciężarowych o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 tony. /prawo jazdy k. 10/

Od dnia 23 grudnia 1977 roku posiada on uprawnienia klasy III do obsługi o specjalności żurawia samochodowego kołowego o ładowności do 10 ton dla maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych. /uprawnienie k. 9-9 odw., zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

Od 6 września 1977 roku do 30 września 1978 roku ubezpieczony pracował w Zespole (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy, robotnika gospodarczego. /świadectwo pracy k. 17-18 akt ZUS plik I/

W okresie od 30 września 1978 roku do 31 października 1983 roku wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) z siedziba w M. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operatora. /świadectwo pracy k. 19-20 akt ZUS plik I, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

W okresie od 3 listopada 1983 roku do 30 czerwca 2005 roku wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Budowlano – Handlowym w likwidacji w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operatora sprzętu budowlanego. /świadectwo pracy k. 21-22 akt ZUS plik I, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 39 – 40 akt ZUS plik I, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 69-71 akt ZUS plik II oraz k. 23b-23c, zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

W powyższym zakładzie wnioskodawca otrzymywał posiłki regeneracyjne, dodatek osłonowy. /karty wynagrodzeń k. 44-67 odw./

Do obowiązków wnioskodawcy u tego pracodawcy należało dokonywanie transportu pionowego sprzętu w granicach udźwigu dźwigu, na którym pracował. Jako operator żurawia samochodowego od 1978 roku - wnioskodawca był przypisany do określonego sprzętu Obsługiwał tzw. dźwig samochodowy, który zamontowany był na pojazdach ciężarowych marki S. (udźwig 6 ton), a od 1983 r. - marki J. (udźwig 10 ton). Wnioskodawca pracował tylko na tym sprzęcie. Pracę swą wykonywał na różnych budowach, w wioskach, PGR-ach. Rozładowywał i załadowywał płyty betonowe służące do budowy bloków mieszkalnych oraz brał udział w montażu bloków, montując tym dźwigiem budynki, stropy. / zeznania świadka M. G. k. 32, zeznania świadka J. M. k. 32 odw., zeznania świadka A. W. k. 32 odw., zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

Pracę tę wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, nawet w niedziele. Nie był oddelegowywany do innych prac. / zeznania świadka M. G. k. 32, zeznania świadka J. M. k. 32 odw., zeznania świadka A. W. k. 32 odw., zeznania wnioskodawcy 00:30:30-00:30:59 - płyta CD k. 81 w zw. z k. 31 odw./

W związku z tym, że na terenie miejsca zamieszkania wnioskodawcy (Ł.) było bardzo mało dźwigów wnioskodawca miał dużo pracy. / zeznania świadka A. W. k. 32 odw./

W przypadku przerw wywołanych usterkami technicznymi, co mogło się zdarzyć raz w miesiącu, wnioskodawca wykonywał prace pomocnicze. / zeznania świadka J. M. k. 32 odw./

Wnioskodawca otrzymywał w zakładzie pracy posiłki regeneracyjne, latem napoje. / zeznania wnioskodawcy 00:30:59-00:35:12 - płyta CD k. 81/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dokumentów znajdujących się w aktach rentowych, aktach osobowych i placowych wnioskodawcy oraz na podstawie przesłuchania wnioskodawcy, a także zeznań świadków. Sąd nie znalazł podstaw by odmówić wiarygodności i mocy dowodowej tym zeznaniom, gdyż są one spójne, konsekwentne i korespondują z przesłuchaniem wnioskodawcy. Świadkowie zeznający w zakresie charakteru jego zatrudnienia pracowali razem z wnioskodawcą, zatem nie były to zeznania oparte na relacjach innych osób.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U z 2016 r. poz. 887 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Art.184 ust.2 stanowi, że emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Z przepisu art.32 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że ubezpieczonym będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27

W myśl art.32 ust.1a pkt 1 tej ustawy przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa..

Z kolei według art.32 ust.2 dla celów ustalenia tych uprawnień za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Zasady przechodzenia na wcześniejsze emerytury oraz wykazy stanowisk do tego uprawniających określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 z późn. zm).

Według treści § 3 i 4 tego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje zaś wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

Dodatkowo § 1 ust.2 rozporządzenia stanowi, iż właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac w warunkach szczególnych należą wymienione w dziale V (zatytułowanym „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych”) pod poz. 3 „ Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych”.

Do prac tego rodzaju należą wymienione w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty, w wykazie A dziale V poz. 3 pkt. 4 prace na stanowisku: maszynisty żurawi samojezdnych kołowych i gąsienicowych.

Stosownie zaś do treści § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Na podstawie natomiast art.5 ust.1 cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1)  składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Z mocy art. 10 ust. 1 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1)  okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2)  przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3)  przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Stosownie do art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jeżeli okresy, o których mowa w art. 6, 7 i 10, zbiegają się w czasie, przy ustalaniu prawa do świadczeń określonych w ustawie uwzględnia się okres korzystniejszy.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca spełnił warunki do uzyskania emerytury w zakresie wymaganego wieku.

Jako ogólny staż pracy organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy okres pracy w wymiarze 24 lat, 8 miesięcy i 6 dni. Jako okres pracy w warunkach szczególnych uwzględnił wnioskodawcy okres pracy w wymiarze 24 lat, 8 miesięcy i 13 dni.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył okresu od 1 października 1971 roku (to jest od pierwszego dnia miesiąca po miesiącu, w którym ukończył on 16-ty rok życia) do 31 października 1973 roku, którego to odwołujący żąda uwzględnienia jako okresu prowadzenia gospodarstwa rolnego. Odmowa uwzględnienia przez organ rentowy wymienionego okresu wynikała z tego, że praca wnioskodawcy uczęszczającego wówczas do szkoły podstawowej stanowiła jedynie pomoc w niektórych pracach przy prowadzenia gospodarstwa o niewielkiej powierzchni.

Nadto spór dotyczył okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Budowlano-Handlowym w Ł. od 3 listopada 1983 roku do 31 grudnia 1998 roku, którego to okresu odwołujący żąda uwzględnienia jako okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Odmowa uwzględnienia przez organ rentowy wymienionego okresu wynikała z tego, że do wniosku nie dołączono świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, a przedłożone świadectwo pracy nie spełnia przesłanek wymaganych prawem.

Odnosząc się do pierwszej spornej kwestii wskazania wymaga, że regulacja art. 10 ust. 1 pkt. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprost nie stawia żadnych wymagań jakie należy spełniać w zakresie warunków pracy w gospodarstwie rolnym przypadającym po ukończeniu 16 roku życia. W judykaturze wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 r.) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności, to jest:

- wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej "domownika" z art. 6 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 r. oraz

- czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie.

Jako domownika art.6 pkt.2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników definiuje osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, oraz stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. O stałości pracy domownika w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art.6 pkt 2 decyduje zachowanie gotowości do świadczenia jej na rzecz gospodarstwa osoby bliskiej w wymiarze czasu stosownym do zakładanego przez rolnika prawidłowego jego funkcjonowania z uzupełnieniem, że wymiar tego czasu powinien sięgać co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2011 r. sygn. II UK 305/10, opubl. LEX nr 852557/.

Oznacza to, że okres pracy w gospodarstwie rolnym podlega uwzględnieniu także wówczas, gdy praca faktycznie nie była codziennie wykonywana, lecz wnioskodawca gotów był tę pracę codziennie wykonywać w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie, tj. był dyspozycyjny w tym zakresie.

Do uwzględnienia, przy ustalaniu prawa do emerytury, przypadającego przed 1 stycznia 1983 r. okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, na zasadach określonych w art. 10 ust. 1 ustawy, wystarczającym jest przy tym wykazanie przez ubezpieczonego jedynie faktu pracy w gospodarstwie rolnym.

Przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 nie zawiera żadnych innych warunków; w szczególności nie uzależnia możliwości zaliczenia takiego okresu od potwierdzenia opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników przez rolnika, w którego gospodarstwie rolnym była świadczona praca / por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach dnia z dnia 16 kwietnia 2009 r. sygn. III AUa 5187/08, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2010, Nr 1, poz. 4/.

W sprawie ustalono, że rodzice wnioskodawcy byli od 1976 roku właścicielami gospodarstwa rolnego o pow. 1,98 ha położonego w obrębie (...), Ł. (a ojciec wnioskodawcy posiadaczem tego gospodarstwa już od 1969 roku, ojciec wnioskodawcy nie pracował zawodowo po przebyciu zawału serca w 1971 roku i przejściu na rentę z tytułu niezdolności do pracy, w gospodarstwie wykonywał lżejsze prace, a matka wnioskodawcy, po podjęciu pracy w firmie (...) w związku z przejściem ojca wnioskodawcy na rentę, nadal wykonywała prace w gospodarstwie po pracy oraz uczestnicząc w żniwach.

Ustalenia Sądu dokonane w przedmiotowej sprawie wykazały, że Z. J. w spornym okresie mieszkał z rodzicami, młodszymi braćmi i starszą siostrą, z gospodarstwa wyprowadził się dopiero po ślubie w styczniu 1980 roku, wszyscy pomagali w prowadzeniu gospodarstwa, cała rodzina – poza młodszymi braćmi - pracowała przy sianokosach i żniwach czy obrządku zwierząt. Jeden z braci zaczął pomagać w gospodarstwie dopiero od 1972 roku. Z uwagi jednak na fakt, iż ojciec wnioskodawcy był schorowany, a matka pracowała zawodowo, ich praca w gospodarstwie była ograniczona. Główny ciężar zajmowania się gospodarstwem spoczywał ięc na najstarszym synu w rodzinie, czyli wnioskodawcy, któremu pomagała siostra będąca jednocześnie uczennicą technikum i jeden z braci od 1972 roku. Kobiety jednak głównie zajmowały się domem bądź wykonywały prostsze czynności w gospodarstwie rolnym.

Materiał dowodowy wykazał także, że w okresie od 1 września 1962 roku do 15 czerwca 1972 roku wnioskodawca uczęszczał do Szkoły Podstawowej nr (...) w Ł., a później nauki już nie kontynuował, zajęcia w szkole zaczynały się o godzinie 8 rano, droga do szkoły w jedną stronę zajmowała około 15 minut. Ze szkoły wnioskodawca zwykle wracał o godzinie 13.00. Po podjęciu pracy w listopadzie 1973 r. pracę w gospodarstwie wykonywał rzadziej i w mniejszym zakresie.

Przesłuchany przez Sąd świadek potwierdził zarówno fakt istnienia gospodarstwa rolnego jak i pracy wykonanej w tym gospodarstwie przez odwołującego. Na podstawie tychże zeznań Sąd ustalił, że przez cały rok - rano i wieczorem wnioskodawca pomagał rodzicom w gospodarstwie przy obrządku zwierząt, co zajmowało mu łącznie powyżej 4 godzin dziennie - odrzucał obornik, przygotowywał świeże siano i paszę dla zwierząt, gotował ziemniaki i przygotowywał plewy oczyszczone dla świń. Do jego codziennych obowiązków należały także prace w zależności od pory roku - od wiosny pomagał rodzinie w pracy w polu tj. przy oraniu, sianiu, koszeniu, nawożeniu, opryskiwaniu, na jesieni zaś - przy wykopkach i orce. Świadkowie potwierdzili, że wnioskodawca, oprócz wymienionych prac związanych z oporządzeniem zwierząt, po powrocie ze szkoły uczestniczył w wykonywaniu wszystkich sezonowych prac w gospodarstwie - wiosną przy sadzeniu buraków i ziemniaków, plewieniu chwastów, nawożeniu itp. Latem - przy sianokosach, żniwach, które miały miejsce w okresie wakacyjnym - przewracał siano grabiami w celu jego wysuszenia, a następnie zagarniał grabiami w kopki. W czasie żniw wiązał snopki ze skoszonego żyta, orał pługiem z koniem pole. W zamian za wypożyczenie konia z ciągnikiem pracował u wypożyczającego zwierzę. Po wykopkach wnioskodawca uczestniczył w przygotowywaniu ziemi pod dalsze prace polowe. Jeździł na targ sprzedawać zboże. Latem prace w gospodarstwie zajmowały wnioskodawcy czas do późnych godzin wieczornych, jesienią i zimą mniej.

W świetle tak poczynionych ustaleń Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwalał na to aby cały wnioskowany okres od 1 października 1971 roku do 31 października 1973 roku uznać wnioskodawcy jako okres pracy w gospodarstwie rolnym. W okresie tym wnioskodawca ponad wszelką wątpliwość pracę wykonywał stale w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy. Ocenę tę potwierdza fakt, że matka wnioskodawcy pracowała zawodowo, a ojciec po przebytym zawale był schorowany, zatem główny ciężar pracy w gospodarstwie spoczywał na wnioskodawcy jako najstarszym synu w rodzinie.

Wymiar pracy w gospodarstwie rolnym, w tym ilość zadań przy codziennym obrządku zwierząt i prace sezonowe, pozwalają na uznanie, że w wymienionym okresie wykonywanie przez wnioskodawcę pracy w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy było znaczącym dla funkcjonowania gospodarstwa.

Uwzględnienie ubezpieczonemu wymienionego wyżej okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców pozwala uznać, że posiada on okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 25 lat, a tym samym spełnia pierwszą ze spornych przesłanek przyznania prawa do emerytury.

Odnosząc się do drugiej spornej kwestii należy zwrócić uwagę, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów / por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r. sygn. III AUa 3113/08, opubl. LEX nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 r. sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 r. sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60/.

Jednocześnie w judykaturze ugruntowane jest stanowisko, iż regulacja § 2 statuująca ograniczenia dowodowe nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków. / por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. III UZP 5/85; uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, opubl. OSNAPiUS 2001, nr 18, poz. 562/.

Dlatego też Sąd na okoliczność rodzaju i charakteru wykonywanych przez wnioskodawcę w spornych okresach czynności przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę złożonej do akt sprawy dokumentacji pracowniczej, zeznania wnioskodawcy oraz zeznania świadków.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do uznania za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych całego okresu zatrudnienia wnioskodawcy w w Przedsiębiorstwie Budowlano-Handlowym w Ł. od 3 listopada 1983 roku do 31 grudnia 1998 roku.

Zawarte w aktach osobowych dokumenty, to jest świadectwo pracy dowodzi wprost, że przez cały okres zatrudnienia w tym Przedsiębiorstwie wnioskodawca wykonywał przez cały okres pracę na stanowisku operatora sprzętu budowlanego, zaliczoną w świadectwie pracy (pkt 4 pkt 8) jako pracę w warunkach szczególnych.

Okoliczność pracy w charakterze operatora – maszynisty żurawia wieżowego potwierdziły zeznania świadków M. G., J. M. i A. W.. Z zeznań tych wynika w sposób jednoznaczny wynika, że w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca pracował wyłącznie na żurawiu samochodowym kołowym, obsługiwał tzw. dźwig samochodowy, który zamontowany był na pojazdach ciężarowych marki S. (udźwig 6 ton) a od 1983 r. - marki J. (udźwig 10 ton).

Ustalenia Sądu, oparte na powyższych zeznaniach, korespondujących z przesłuchaniem wnioskodawcy wykazały także, że pracę tę wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, często także w wymiarze ponad 8 godzin na dobę, stale

Istotnym jest przy tym, co wynika z wiarygodnego dokumentu, że wnioskodawca posiada od dnia 23 grudnia 1977 roku uprawnienia klasy III do obsługi o specjalności żurawia samochodowego kołowego o ładowności do 10 ton dla maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych a nadto w okresie powyższego zatrudnienia otrzymywał posiłki regeneracyjne.

Powyższe ustalenia, w szczególności dowiedziony zeznaniami świadków fakt, że pracę operatora żurawia samochodowego wnioskodawca wykonywał stale, w wymiarze co najmniej 8 godzin na dobę, pozwala na uznanie, że w spornym okresie zatrudnienia od 3 listopada 1983 roku do 31 grudnia 1998 roku wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Daje mu to okres takiej pracy w wymiarze ponad 15 lat.

Reasumując, z zebranego materiału dowodowego wynika jasno, iż wnioskodawca legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych uprawniającym do wcześniejszej ze względu na wiek emerytury.

Mając na uwadze powyższe Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury.

K.P.