Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 listopada 2016 r. w sprawie z powództwa R. P. przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w Ł. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi: 1) zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 5000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 lipca 2013 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, 2) oddalił powództwo w pozostałym zakresie, 3) zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 2016 r. tytułem zwrotu kosztów procesu, 4) nie obciążył stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi oraz 5) przyznał i nakazał wypłacić na rzecz pełnomocnika powoda z urzędu kwotę 2952 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

[wyrok k.213]

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy poczynił ustalenia faktyczne, w oparciu o które wydał kwestionowany wyrok, a które w całości podziela i przyjmuje za własne Sąd II instancji. W tej sytuacji nie istnieje potrzeba ich powtarzania, bowiem - jak wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy - w wypadku orzeczenia oddalającego apelację, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, bez uzupełniania postępowania dowodowego, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za swoje, tak m. in. Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 13.12.1935 r., C III 680/34, Zb. Urz. 1936, poz. 379; z dnia 14.02.1938 r., C II 2613/37, Przegląd Sądowy z 1938 r., poz. 380; z dnia 10.11.1998 r., III CKN 792/98, OSNC z 1999 r., nr 4, poz. 83; z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11, nie publ.; z dnia 14.02.2013r., II CSK 292/12, Lex 1318346).

[uzasadnienie k.214 – 218-226]

Strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok w zakresie pkt 1, zarzucając naruszenie przepisów:

I. prawa procesowego, tj.:

1. art. 233 k.p.c. poprzez:

a) brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i błędne przyjęcie, że rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. nie reguluje kwestii montowania drabinek przy łóżkach będących na wyposażeniu cel, podczas gdy z użytego w rozporządzeniu terminu „łóżka koszarowe” jednoznacznie wynika, że chodzi o łóżka pozbawione barierek i drabinek ułatwiających wchodzenie i schodzenie z górnego łóżka,

b) dokonanie oceny zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego z naruszeniem zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania polegające na uznaniu, że piętrowanie łóżek przy braku drabinek ułatwiających korzystanie z górnego łóżka, z oczekiwaniem wchodzenia i schodzenia z niego przy pomocy taboretu, nie czyni zadość prawu osadzonego do odpowiednich, ze względu na zachowanie zdrowia, warunków bytowych, podczas gdy wejście na piętrowane łóżko typu koszarowego jest możliwe bez użycia taboretu oraz drabinek, a decyzja o użyciu taboretu w opisywany sposób pozostaje każdorazowo w gestii osadzonego, który winien zachować przy tym należytą ostrożność, a co za tym idzie prawo do odpowiednich, ze względu na zachowanie zdrowia, warunków bytowych powoda nie zostało przez pozwanego naruszone,

II. prawa materialnego, tj.:

1.  art. 417 k.c. w zw. z art. 445 k.c. i art. 23 i 24 k.c. poprzez ich bezpodstawne zastosowanie w sytuacji, gdy działaniom pozwanego brak przymiotu bezprawności,

2.  art. 445 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. poprzez ich bezpodstawne zastosowanie, podczas gdy bardzo nieznaczny rozmiar krzywdy doznanej przez powoda uzasadnia odstąpienie od zasądzenia zadośćuczynienia, mającego charakter świadczenia fakultatywnego.

W konkluzji strona apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a ponadto o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz korektę w zakresie kosztów w orzeczeniu Sądu I instancji.

[apelacja k.240-245]

Powód wniósł zażalenie na postanowienie o kosztach zawarte w pkt 3 wyroku, zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c., polegające na obciążeniu powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie pozwanej. W uzasadnieniu pełnomocnik powoda wskazał, że w rozpoznawanej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek, który pozwala sądowi odstąpić od zasady odpowiedzialności stron za wynik procesu. W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia poprzez nieobciążanie powoda koniecznością zwrotu kosztów procesu pozwanemu oraz o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu zażaleniowym, które nie zostały uiszczone w całości ani w części.

[zażalenie k.231-232]

Na rozprawie w dniu 14 czerwca 2017 r. pełnomocnik powoda z urzędu wniósł o oddalenie apelacji, poparł złożone zażalenie i wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi urzędu, oświadczając, że nie zostały one pokryte w całości ani w części. Natomiast pełnomocnik strony pozwanej popierał apelację i wniósł o oddalenie zażalenia.

[protokół rozprawy k.260]

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, należy stwierdzić, że w rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji w sposób prawidłowy zgromadził materiał dowodowy oraz dokonał jego należytej oceny.

Jak wielokrotnie już podkreślano w orzecznictwie – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Natomiast jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Nie jest więc wystarczającym uzasadnieniem zarzutu naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. przedstawienie przez stronę skarżącą własnej oceny dowodów i wyrażenie dezaprobaty dla oceny prezentowanej przez Sąd pierwszej instancji, tak jak uczyniła to strona pozwana w swej apelacji. Strona skarżąca ma bowiem obowiązek wykazania naruszenia przez Sąd paradygmatu oceny wynikającego z art. 233 § 1 k.p.c., a zatem wykazania, że Sąd wywiódł z materiału procesowego wnioski sprzeczne z zasadami logiki lub doświadczenia życiowego, względnie pominął w swojej ocenie istotne dla rozstrzygnięcia wnioski wynikające z konkretnych dowodów, natomiast temu strona pozwana jako strona skarżąca nie sprostała.

W tym miejscu należy wskazać, że zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. jest związany z zarzutem naruszenia art. 417 k.c. Kwestia sprowadza się bowiem do zagadnienia czy niezamontowanie w tzw. łóżkach koszarowych czyli piętrowych drabinek do wchodzenia na górne łóżko było działaniem bezprawnym strony pozwanej.

Sąd Rejonowy w sposób rzetelny i wyczerpujący wyjaśnił, dlaczego piętrowanie łóżek przy braku drabinek ułatwiających korzystanie z górnego łóżka, z oczekiwaniem wchodzenia i schodzenia z niego przy pomocy taboretu, nie czyni zadość prawu osadzonego do odpowiednich ze względu na zachowanie zdrowia warunków bytowych. Z argumentacją przedstawioną przez Sąd I instancji Sąd Okręgowy w pełni się zgadza. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. nr 186, poz. 1802) określało jedynie normy wyposażenia w sprzęt kwaterunkowy. W żaden sposób nie odnosiło się do piętrowania łóżek i montowania w nich drabinek ułatwiających korzystanie w górnego łóżka. Nie zwalnia to jednak jednostki, jaką jest Areszt Śledczy, od takiego zmontowania łóżek, aby zapewnić osadzonym bezpieczne z nich korzystanie, odpowiednie ze względu na zachowanie zdrowia m. in. warunków bytowych. Tym bardziej, że z cyt. rozporządzenia nie wynikał zakaz montowania drabinek. Niezapewnienie takich drabinek, a co z tym się wiąże, wymuszenie wchodzenia i schodzenia z górnego łóżka przez osadzonych za pomocą taboretu, którego funkcja jest zupełnie inna, jest działaniem bezprawnym strony pozwanej.

Należy przy tym wskazać, że obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych z dnia 16 grudnia 2016 r. reguluje już w sposób wyraźny, że w przypadku piętrowania łóżek łóżko górne powinno być zabezpieczone barierką oraz wyposażone w drabinkę.

Sąd Rejonowy nie naruszył również przepisu art. 445 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 23 i 24 k.c.

Zgodnie z art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 zd. 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie rozumieniem pojęcia „odpowiednia suma” należy rozumieć przez nią kwotę pieniężną, której wysokość utrzymana jest w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa oraz dostosowaną do okoliczności konkretnego wypadku. Wysokość zadośćuczynienia powinna być uzależniona od nasilenia cierpień, długotrwałości choroby, rozmiaru kalectwa oraz trwałości następstw zdarzenia, przy uwzględnieniu również okoliczności dotyczących życia osobistego osoby poszkodowanej (tak m. in. SN w wyrokach z 1.04.2004 r., II CK 131/03, publ. LEX nr 327923, z 5.12.2006 r., II PK 102/06, publ. OSNP 2008/1-2/11, z 20.04.2006 r., IV CSK 99/05, publ. LEX nr 198509). Określenie wysokości zadośćuczynienia powinno być zatem rozważane w każdym przypadku indywidualnie (tak m. in. SN w wyrokach z 22.08.1977 r., II CR 266/77, publ. LEX nr 7980, z 22.06.2005 r., III CK 392/04, publ. LEX nr 177203). Należy mieć również na uwadze, iż zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, które spełnia rolę kompensacyjną w zakresie cierpień fizycznych i psychicznych, powinno reprezentować ekonomicznie odczuwalną dla poszkodowanego wartość i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne (tak m. in. SN w uchwale z 8.12.1973 r., III CZP 37/73, publ. OSNCPiUS 1974/9/145 oraz wyroku z 14.02.2008 r., II CSK 536/07, publ. Lex nr 461725).

W rozpoznawanej sprawie powód, schodząc z górnego łóżka za pomocą taboretu, który się przewrócił, doznał uszkodzenia ciała w postaci złamania ręki. Z wydanej w toku procesu opinii biegłego sądowego ortopedy wynika, że powód w wyniku przedmiotowego zdarzenia nie doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu, a ustalenie długotrwałego uszczerbku na zdrowiu nie jest możliwe. Wbrew twierdzeniom strony pozwanej, nawet przy założeniu, że powód nie doznał nawet długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, nie można stwierdzić, że pozbawia go to możliwości dochodzenia zadośćuczynienia. O przyznaniu zadośćuczynienia i ewentualnej jego wysokości decyduje bowiem całokształt okoliczności danej sprawy, a nie wyłącznie stwierdzony procentowy uszczerbek na zdrowiu. Wynika z tego, że nawet gdy powód nie doznał uszczerbku na zdrowiu, możliwe jest zasądzenie zadośćuczynienia. W rozpoznawanej sprawie powód nosił opatrunek gipsowy od 30 marca do 9 maja 2011 r. Zakres cierpień fizycznych powoda początkowo był znaczny, później stopniowo zmniejszał się do umiarkowanych, utrzymujących się jeszcze w nieznacznym stopniu także po zdjęciu gipsu. Jeszcze jesienią 2015 r. powód skarżył się na okresowe bóle nadgarstka. Obecnie nie stwierdza się ograniczeń w funkcji tej ręki, a zatem należy przyjąć – jak uczynił to Sąd Rejonowy, że złamanie zostało wyleczone bez trwałych konsekwencji dla zdrowia i sprawności powoda. Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Sąd I instancji słusznie uznał, że odpowiednim zadośćuczynieniem za doznaną przez powoda szkodę będzie kwota 5000 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Zażalenie powoda jest zasadne.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że zastosowanie cyt. przepisu powinno być oceniane na podstawie całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy, w szczególności faktów związanych z samym przebiegiem procesu, jak i faktów leżących na zewnątrz procesu, a zwłaszcza dotyczących stanu majątkowego i sytuacji życiowej danej strony. Przy ocenie tej należy uwzględniać zasady współżycia społecznego (tak m. in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14.01.1974 r., II CZ 223/73, L.).

W rozpoznawanej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 102 k.p.c. Powództwo co do zasady okazało się zasadne. Występując z pozwem w niniejszej sprawie, powód nie mógł przewidzieć, jaką kwotę Sąd uzna za odpowiednią z tytułu zadośćuczynienia. Jego wysokość jest ocenna i jest wypadkową różnych okoliczności w danej sprawie, o których była mowa wcześniej w niniejszym uzasadnieniu. Powód mógł mieć subiektywne przeświadczenie, że należne mu zadośćuczynienie powinno wynosić 30000 zł, której to kwoty dochodził.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 §2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

O kosztach w pkt 3 wyroku Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 2-4, par 8 pkt 3 i § 16 ust. 1 pkt 1 oraz par 16 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1714).