Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2017 roku na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś.

o ustalenie nieistnienia uchwał ewentualnie o stwierdzenie nieważności uchwał

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 7 listopada 2016 roku, sygn. akt VIII GC 308/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  w punkcie trzecim stwierdza nieważność uchwały nr (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. z dnia 2 czerwca 2014 roku o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2013 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy spółki;

2.  w punkcie czwartym w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 12.194 (dwanaście tysięcy sto dziewięćdziesiąt cztery) złote tytułem kosztów procesu;

II.  oddala apelację pozwanej;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 3.620 (trzy tysiące sześćset dwadzieścia) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Wiesława Buczek-Markowska Tomasz Żelazowski Agnieszka Bednarek - Moraś

Sygn. akt I ACa 168/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie:

I.  oddalił powództwo o ustalenie nieistnienia uchwały nr (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. z dnia 30 czerwca 2011 r. oraz uchwały nr (...)Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. z dnia 30 czerwca 2012 r.;

II.  stwierdził nieważność:

- uchwały (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. z dnia 30 czerwca 2011 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2010 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy spółki,

- uchwały (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. z dnia 30 czerwca 2012 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2011 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy spółki,

- uchwały (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. z dnia 30 czerwca 2013 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2012 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy spółki;

III.  oddalił powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. z dnia 2 czerwca 2014 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2013 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy spółki;

IV.  zasądził od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. na rzecz powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. kwotę 7.101 złotych tytułem kosztów procesu.

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

W dniu 2 lutego 2009 roku P. W. zawiązał spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą (...) z siedzibą w Ś.. Kapitał zakładowy spółki wynosił 15.000.000 zł i dzielił się na 15.000 równych i niepodzielnych udziałów, które objął jedyny wspólnik P. W. i pokrył je wkładem niepieniężnym w postaci przedsiębiorstwa prowadzonego pod firmą „(...)” P. W., jak również wkładem pieniężnym w kwocie 1.000.000 zł. Zgodnie z treścią aktu założycielskiego zarząd pozwanej spółki mógł być jednoosobowy lub wieloosobowy, powoływany na czas określony albo nieokreślony.

W dniu 27 lutego 2009 roku odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) spółki z o.o., na którym P. W. za wniesiony wkład niepieniężny objął 14000 udziałów o wartości 1000 zł każdy, a nadwyżkę w kwocie 1000000 przelano do kapitału zapasowego. P. W. za wkład pieniężny objął 1000 udziałów o wartości 1000 zł każdy.

Na podstawie umowy z dnia 25 marca 2009 roku P. W., jako wspólnik (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś., darował J. R. (1) 15.000 udziałów posiadanych przez siebie w tej spółce.

Na skutek wniosku o udzielenie zabezpieczenia, złożonego przez powódkę przed wytoczeniem powództwa przeciwko J. R. (1) o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powódki umowy darowizny udziałów, postanowieniem z dnia 18 maja 2009 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie o sygnaturze akt I Co 233/09 udzielił zabezpieczenia roszczeniu powódki poprzez zajęcie darowanych udziałów oraz zobowiązał wnioskodawczynię do wytoczenia powództwa w terminie 2 tygodni od dnia doręczenia postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia. Na skutek tego zabezpieczenia Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie zajął udziały J. R. (1), a Sąd Rejestrowy przyjął do akt rejestrowych pozwanej spółki zawiadomienie o zajęciu udziałów. Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2011 roku Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie I ACz 714/11 oddalił wniosek o uchylenie lub zmianę tego zabezpieczenia.

Powódka wystąpiła do Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z wnioskiem o ustanowienie zarządcy nad udziałami J. R. (1) w pozwanej spółce. Postanowieniem tego Sądu z dnia 21 sierpnia 2012 roku wniosek ten został oddalony.

Umową z dnia 30 grudnia 2010 r. spółka (...) Ltd. wydzierżawiła spółce (...) sp. z o.o. nieruchomość przy ul. (...) w Ś. oraz lokal użytkowy przy al. (...) w S. w zamian za czynsz dzierżawny w wysokości 18.408,82 EUR netto miesięcznie z tym, że za czerwiec, lipiec i sierpień każdego roku czynsz miał wynosić 20.000 EUR netto miesięcznie i miał być płatny z dołu do 10 dnia każdego miesiąca. Czynsz został ustalony na podstawie wyceny sporządzonej przez dra hab. D. Z..

W dniu 15 lipca 2010 roku pozwana spółka przeniosła na cypryjską spółkę – (...) z siedzibą w L. zorganizowaną część przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, będącej jedynym udziałowcem spółki (...), obejmującą wszystkie prawa użytkowania wieczystego gruntów i prawa własności nieruchomości szczegółowo opisanych w akcie notarialnym z dnia 10 sierpnia 2010 roku, z wyłączeniem prawa własności zabudowanej nieruchomości stanowiącej działkę numer (...) położonej w S., gmina C.. Stanowiło to wniesienie aportu do spółki (...) w zamian za objęcie w tej spółce 7588 nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym.

Następnie spółka (...) z siedzibą w L. przeniosła na spółkę (...) z siedzibą w L. prawo wieczystego użytkowania i własności nieruchomości szczegółowo wymienionych w akcie notarialnym z dnia 3 listopada 2010 roku. Stanowiło to wniesienie aportu do spółki (...), w zamian za udziały w kapitale zakładowym.

W dniu 29 kwietnia 2010 roku wspólnikami pozwanej spółki byli: J. R. (1), posiadająca 15.000 udziałów o łącznej wartości nominalnej 15.000.000 złotych i P. R. posiadający 5 udziałów o łącznej wartości nominalnej 5.000 złotych. Przystąpienie do spółki P. R. nastąpiło na skutek uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki z dnia 28 kwietnia 2010 roku o podwyższeniu kapitału zakładowego z kwoty 15.000.000 złotych do kwoty 15.005.000 złotych. Udziały w podwyższonym kapitale zakładowym objął P. R. – mąż J. R. (1).

P. R. jest jedynym udziałowcem spółki (...), która przejęła działalność hotelarską i gastronomiczną pozwanej spółki od czasu utraty przez pozwaną spółkę koncesji na sprzedaż alkoholu. Działalność ta jest prowadzona w hotelu (...), zaś pozwana spółka czerpie zyski jako jedyny udziałowiec podmiotu dzierżawiącego spółce (...) tą nieruchomość.

Podczas Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki w dniu 14 sierpnia 2010 roku podjęto uchwałę o odwołaniu z zarządu pozwanej spółki S. K.oraz uchwałę o powołaniu E. S. na prezesa jednoosobowego zarządu spółki na okres 1 roku.

Kolejno prezesem (...) spółki z o.o. został – od końca stycznia 2012 roku K. K. (1) (wpis dokonany 18 kwietnia 2012 roku), który był menadżerem hotelu (...).

Powódka zaskarżyła powództwem o stwierdzenie nieważności uchwałę nr(...) wspólników pozwanej spółki z dnia 28 kwietnia 2010 roku o podwyższeniu kapitału zakładowego o 5.000 złotych z objęciem udziałów w tym podwyższonym kapitale przez P. R.. Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 23 lutego 2012 roku, sygnatura akt VIII GC 15/11, oddalił powództwo w całości. Po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 8 października 2014 r. w sprawie I ACa 139/14 Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 23 lutego 2012 roku.

W dniu 25 lutego 2010 roku Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) spółki z o.o. podjęło jednomyślnie (reprezentowane było 15000 głosów przysługujących jedynemu wspólnikowi J. R. (1)) uchwałę (...) o zatwierdzeniu sprawozdania Zarządu z działalności spółki za rok 2009, uchwałę (...) o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego spółki za rok 2009 zamykającego się po stronie aktywów i pasywów sumą 34098383,52 zł oraz zyskiem netto 851.581,70 zł oraz uchwałę (...) o przeznaczeniu zysku za rok 2009 na kapitał zapasowy spółki.

W dniu 30 czerwca 2011 roku na Zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś., na którym reprezentowany był cały kapitał zakładowy (J. R. (1) – 15.000 udziałów oraz P. R. – 5 udziałów) podjęto jednomyślnie uchwałę (...) na podstawie przepisu art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h. o zatwierdzeniu sprawozdania Zarządu z działalności spółki za rok 2010, uchwałę (...) na podstawie art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h. o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego spółki za rok 2010 oraz uchwałę (...) na podstawie art. 231 § 2 pkt 2 k.s.h. w związku z art. 191 k.s.h. o wyłączeniu od podziału i przeznaczeniu w całości na kapitał zapasowy spółki zysku spółki za rok 2010 w wysokości 55.062,91 zł netto.

Zgromadzenie odbyło się z inicjatywy J. R. (1), która przygotowała również – przy udziale prawników oraz P. R. – projekty uchwał.

W dniu 30 czerwca 2012 roku na Zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś., na którym reprezentowany był cały kapitał zakładowy (J. R. (1) – 15.000 udziałów oraz P. R. – 5 udziałów) podjęto jednomyślnie uchwałę (...) na podstawie przepisu art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h. o zatwierdzeniu sprawozdania Zarządu z działalności spółki za rok 2011, uchwałę (...) na podstawie art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h. o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego spółki za rok 2011 oraz uchwałę (...) na podstawie art. 231 § 2 pkt 2 k.s.h. w związku z art. 191 k.s.h. o wyłączeniu od podziału i przeznaczeniu w całości na kapitał zapasowy spółki zysku spółki za rok 2011 w wysokości 14.573,73 zł netto.

Propozycję przeznaczenia zysku spółki za rok 2011 na kapitał zapasowy złożył zarząd. Redagowaniem uchwał zajmował się P. R.. Uznano, że z powodu procesów sądowych najbezpieczniejsze będzie pozostawienie pieniędzy w spółce i niewypłacanie dywidendy.

Dnia 31 grudnia 2012 roku pozwana spółka sprzedała (...) sp. z o.o. prawa do marki (...) obejmujące prawo do korzystania z nazwy, oznaczenia słownego, oznaczenia graficznego, a także symboli i logo hotelu (...), używanego przez obiekt hotelowy w Ś. przy ul. (...) za kwotę 208.457,94 zł brutto.

W postępowaniu z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko pozwanej w sprawie VIII GC 66/11 pozwana została zobowiązana przez Sąd do złożenia sprawozdań finansowych (...) spółki z o.o. za lata 2010 i 2011, które to sprawozdania zostały doręczone pełnomocnikowi powódki w dniu 27 lutego 2013 roku.

Zgodnie z załączonym do sprawozdania z 23 kwietnia 2012 roku rachunkiem zysków i strat przychody (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. wynosiły w roku 2009 – 4.688.222,62 zł, w roku 2010 – 3.613.054,02 zł, a w roku 2011 – 317.567,54 zł. Zysk ze sprzedaży w roku 2009 wyniósł 851.581,70 zł, w roku 2010 – 51.230,91 zł, a w roku 2011 – 42.862,30 zł. Zysk netto spółki wyniósł zaś odpowiednio 739.369,96 zł w roku 2009, 55.062,91 zł w roku 2010 oraz 14.573,73 zł w roku 2011.

Na skutek wniosku powódki z dnia 14 grudnia 2012 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie wszczął postępowanie przymuszające (...) spółkę z o.o. w Ś. do złożenia sprawozdań finansowych i innych dokumentów za lata 2010 i 2011. Dokumenty te zostały złożone do Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 22 lutego 2013 roku.

Na rozprawie w dniu 30 kwietnia 2013 roku pełnomocnik pozwanego przedłożył pismo procesowe datowane na 30 kwietnia 2013 roku, którego odpis został doręczony pełnomocnikowi powódki; w piśmie wskazano, że zysk spółki konsekwentnie przeznaczano na kapitał zapasowy.

Wnioskiem z 17 maja 2013 roku pełnomocnik powódki zwróciła się do Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie o doręczenie kopii protokołów zgromadzenia wspólników zawierających uchwały zatwierdzające roczne sprawozdania (...) spółki z o.o. w Ś. za lata 2010 i 2011 oraz kopii wniosków i żądane kopie ww. dokumentów otrzymała w dniu 17 czerwca 2013 roku.

Informacje o podjętych przez pozwaną uchwałach zostały przekazane prezesowi zarządu powódki N. G..

W dniu 30 czerwca 2013 roku na Zwyczajnym Zgromadzeni Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś., na którym reprezentowany był cały kapitał zakładowy (jedyny wspólnik J. R. (1) posiadająca 15.000 udziałów) podjęto jednomyślnie uchwałę (...) na podstawie przepisu art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h. o zatwierdzeniu sprawozdania Zarządu z działalności spółki za rok 2012, uchwałę (...) na podstawie art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h. o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego spółki za rok 2012 oraz uchwałę (...) na podstawie art. 231 § 2 pkt 2 k.s.h. w związku z art. 191 k.s.h. o wyłączeniu od podziału i przeznaczeniu w całości na kapitał zapasowy spółki zysku spółki za rok 2012 w wysokości 28.004,35 zł netto.

Zarząd (prezes zarządu K. K. (1)) oraz wspólnik (J. R. (1)),po konsultacjach z P. R. oraz doradcami, podjęli decyzję o pozostawieniu zysku spółki w kapitale zapasowym z uwagi na trwające procesy sądowe z powództwa (...) spółki z o.o. w O..

Na rozprawie w dniu 29 stycznia 2014 roku Przewodnicząca zobowiązała pełnomocnika pozwanej do złożenia sprawozdania finansowego za rok 2012.

W wykonaniu zobowiązania pismem z 12 lutego 2014 roku (...) spółka z o.o. w Ś. przedłożyła sprawozdanie finansowe spółki za rok 2012 oraz wyciąg z protokołu Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z 30 czerwca 2013 roku.

Równocześnie pozwana przedłożyła sprawozdanie finansowe za rok 2012 oraz rachunek zysków i strat, zgodnie z którym przychody netto ze sprzedaży wyniosły 171.378,00 zł, zysk ze sprzedaży 82.221,34 zł, a zysk netto 28.004,35 zł.

Pełnomocnik powódki przekazała informacje o podjętych przez pozwaną uchwałach N. G..

W dniu 16 czerwca 2014 roku pozwana złożyła do akt sprawy, równocześnie przesyłając pełnomocnikowi powódki :

- sprawozdanie finansowe za rok 2013, w którym przychody netto ze sprzedaży ustalono na 0,00 zł, stratę ze sprzedaży na kwotę 82.509,27 zł, przychody finansowe na 1.417.887,24 zł oraz zysk netto 1.075.009,87 zł.

- wyciąg z protokołu Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z o.o. w Ś. z 02.06.2014r.

W dniu 2 czerwca 2014 roku na Zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś., na którym reprezentowany był cały kapitał zakładowy (J. R. (1) – 15.000 udziałów oraz P. R. – 5 udziałów) podjęto jednomyślnie uchwałę (...) na podstawie przepisu art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h. o zatwierdzeniu sprawozdania Zarządu z działalności spółki za rok 2013, uchwałę (...) na podstawie art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h. o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego spółki za rok 2013 oraz uchwałę (...) na podstawie art. 231 § 2 pkt 2 k.s.h. w związku z art. 191 k.s.h. o wyłączeniu od podziału i przeznaczeniu w całości na kapitał zapasowy spółki zysku spółki za rok 2013 w wysokości 1.075.009,87 zł netto.

W sporządzonym 23 marca 2015 roku sprawozdaniu finansowym za rok 2014 (...) spółki z o.o., podpisanym przez prezesa zarządu K. K. (1), wskazano, że koszty działalności operacyjnej pozwanej wyniosły 62485,763 zł przy równoczesnym braku przychodów ze sprzedaży. Wobec straty z działalności operacyjnej w kwocie 62.485,76 zł oraz przychodów finansowych w wysokości 33.324,85 zł oraz kosztów finansowych w kwocie 10.230,65 zł, strata z działalności gospodarczej (jak również strata netto) wyniosła 39.391,56 zł.

(...) spółka z o.o. w Ś. w latach 2010-2013 wypracowywała zyski z działalności gospodarczej w 2010 roku – 55.062,91 zł, w 2011 roku – 14.573,73 zł, w 2012 roku – 28.004,35 zł, w 2013 roku – 1.075.009,87 zł.

Osiągnięcie znacząco wyższego zysku w roku 2013 w porównaniu z poprzednimi latami nie wynikało z działalności operacyjnej, na której spółka poniosła stratę w kwocie 83.252,27 zł, lecz ze zbycia inwestycji za kwotę 1.413.094,43 zł. (...) spółka z o.o. sprzedała na rzecz (...) nieruchomość, dla której Sąd Rejonowy w Gryfinie prowadzi księgę wieczystą nr (...) w zamian za udziały w tej spółce. Do sprzedaży ww. nieruchomości położonej w S. w gminie C. doszło na mocy umowy z 29 stycznia 2013 roku rep. A nr 793/2013. Na skutek sprzedaży w 2013 roku nieruchomości na rzecz spółki (...) pozwana uzyskała jedynie tzw. zysk papierowy – odzwierciedlający różnicę pomiędzy majątkiem spółki a wartością udziałów w tej spółce, objętych w zamian za ten majątek.

Łączna kwota zysku osiągniętego w latach 2010-2013 mogłaby być przedmiotem zaspokojenia powódki z tytułu zajętych udziałów pod warunkiem powzięcia przez Zgromadzenie Wspólników (...) spółki z o.o. uchwały o przeznaczeniu zysków do wypłaty w formie dywidendy. Wypłata dywidendy spowodowałaby zmniejszenie stanu środków pieniężnych (jak również zmniejszenie majątku obrotowego) (...) spółki z o.o. za lata 2011-2013 o łączną kwotę 97.640,99 zł.

Kapitał zapasowy spółki na dzień 31 grudnia 2010 roku wynosił 923.637,97 zł; po zmniejszeniu o wykazane w bilansie za 2013 rok straty z lat ubiegłych w kwoce 7.631,00 zł mógł być przeznaczony na wypłatę dywidendy, a w konsekwencji na zaspokojenie powódki.

Wprawdzie kapitał zapasowy tworzy się m.in. w celu pokrywania strat, jednakże w przypadku nieprowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę ryzyko ponoszenia takich strat jest niewielkie.

Przeznaczenie zysku na kapitał zapasowy nie miało wpływu na wartość udziałów – wartość ta wzrasta bowiem już w chwili powstania zysku. Wzrost ten jest niezależny od sposobu podziału zysku.

Od 2013 roku spółka nie osiąga przychodów z działalności operacyjnej, ponosi natomiast stałe koszty, odnotowując straty . Strata ta pokrywana jest z kapitału zapasowego spółki, co zmniejsza kwotę, która może być przeznaczona na wypłatę dywidendy.

Zaspokojenie wierzyciela w drodze egzekucyjnej sprzedaży udziału zależy od wyceny udziałów pozwanej spółki; wobec tego, że głównym składnikiem majątku pozwanej są udziału w (...), wartość spółki zależy od wyceny tych udziałów.

Określenie wartości udziału może być dokonane metodą opartą na majątku rzeczowym i obrotowym oraz zysku, który spółka wypracowała lub w przyszłości może uzyskać. Dla wyceny udziałów mają znaczenie: nieprowadzenie działalności przez spółkę, niewypłacanie dywidendy oraz ponoszenie strat.

Pozwana spółka nie uzyskiwała dywidendy ze spółki (...); obecnie działalność spółki (...) została zminimalizowana. Dywidendy nie były wypłacane również ze spółki (...) na rzecz (...) . K. K. (1) jako prezes zarządu (...) spółki z o.o. nie uczestniczył w zgromadzeniach wspólników Spółki (...); udzielał jedynie pełnomocnictwa audytorom i prawnikom cypryjskim.

Postanowieniem z dnia 3 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w sprawie IX Co 6224/14 oddalił wniosek o ustanowienie zarządcy nad zajętymi udziałami J. R. (1) w spółce (...). Postanowieniem z dnia 3 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie II Cz 547/15 oddalił zażalenie spółki (...) na postanowienie Sądu Rejonowego.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał powództwo za zasadne jedynie częściowo.

Sąd meriti podał, że podstawę prawną powództwa głównego powódki dotyczącego uchwały (...) z dnia 30 czerwca 2011 r. i uchwały (...) z dnia 30 czerwca 2012 r. stanowi przepis art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Powódka wywodziła, że zaskarżone uchwały nie istnieją, albowiem J. R. (1), której udziały zostały w innej sprawie zajęte w celu zabezpieczenie roszczenia powódki, nie miała prawa wykonywać prawa głosu podczas Zwyczajnych Zgromadzeń Wspólników, a zatem uchwały powzięte w tych dniach zapadły przy braku kworum wymaganego stosownie do postanowień aktu założycielskiego pozwanej spółki. Zdaniem powódki osobą nieuprawnioną do wzięcia udziału w głosowaniu był nadto P. R., z uwagi na objęcie przez niego udziałów na podstawie nieważnej uchwały z dnia 28 kwietnia 2010 r. o podwyższeniu kapitału zakładowego.

Sąd I instancji wywodził, że konstrukcja uchwał nieistniejących, choć uznawana w doktrynie i orzecznictwie za dopuszczalną, ograniczona jest do sytuacji wyjątkowych, np. kiedy doszło do sfałszowania dokumentu uchwały, podczas gdy w ogóle nie było zgromadzenia wspólników lub aktu głosowania. Zarówno literalne brzmienie przepisu art. 252 § 1 k.s.h., jak i wzgląd na bezpieczeństwo i pewność obrotu prawnego przemawiają przeciwko rozszerzaniu katalogu przypadków uzasadniających skorzystanie z powództwa o ustalenie nieistnienia uchwały także na te wadliwości, które rozpatrzone mogą być w ramach powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały.

Zdaniem Sądu Okręgowego konstrukcja uchwał nieistniejących nie znajduje jednak zastosowania w przytoczonych przez powódkę okolicznościach. Ewentualne naruszenia podnoszone przez powódkę stanowią przesłankę powództwa opartego na przepisie art. 252 § 1 k.s.h., w którym mowa o sprzeczności zaskarżonej uchwały z ustawą. Sprzeczność z ustawą odnosi się bowiem również do przepisów dotyczących proceduralnych aspektów zgromadzenia wspólników, nie zaś tylko samej treści uchwały. Skoro powódka upatrywała podstaw tego żądania przede wszystkim w naruszeniu przepisu art. 910 ² § 2 k.p.c. i braku udziału zarządcy (w miejsce J. R. (1)) w głosowaniu, to tym samym wskazywała na naruszenie przepisów ustawy, które stanowi przesłankę zaskarżenia uchwały w trybie art. 252 § 1 k.s.h.

Z tej też przyczyny powództwo główne dotyczące 2 uchwał oddalono(pkt I sentencji).

Dalej Sąd meriti podał, że podstawę prawną żądania ewentualnego powódki, tj. o stwierdzenie nieważności uchwały (...) z dnia 30 czerwca 2011 r. i uchwały (...) z dnia 30 czerwca 2012 r. oraz powództwa o stwierdzenia nieważności uchwały (...) z dnia 30 czerwca 2013 r. i uchwały (...) z dnia 2 czerwca 2014 r. stanowi przepis art. 252 § 1 k.s.h., zgodnie z którym osobom lub organom spółki, wymienionym w art. 250 k.s.h., przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą. Przepisu art. 189 k.p.c. nie stosuje się. Przesłankami formalnymi zastosowania normy art. 252 § 1 k.s.h. są: legitymacja czynna podmiotu zaskarżającego uchwałę i dochowanie terminu określonego w art. 252 § 3 k.s.h., tj. sześciu miesięcy od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, jednakże nie później niż z upływem trzech lat od dnia powzięcia uchwały.

Artykuł 250 k.s.h. katalog podmiotów uprawnionych do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały nie obejmuje żadnych podmiotów spoza kręgu korporacyjnego. Niemniej, przepisem szczególnym przyznającym powódce w niniejszej sprawie legitymację czynną do wytoczenia powództwa z art. 252 § 1 k.s.h. jest art. 910 ² § 1 k.p.c., który daje wierzycielowi (uprawnionemu w przypadku udzielenia zabezpieczenia) prawo do podjęcia wszelkich działań, które są niezbędne do zachowania zajętego prawa. Zgodnie z art. 910 ² § 1 k.p.c. z mocy zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajętego prawa, które są niezbędne do zaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji, może również podejmować wszelkie działania, które są niezbędne do zachowania prawa. Sąd uznał, że zaskarżenie uchwał dotyczących przeznaczenia zysku w (...) spółce z o.o. stanowi czynność zmierzającą do zachowania prawa powódki wynikającego z zajęcia na jej rzecz udziałów J. R. (1) w pozwanej spółce. Z tych względów Sad I instancji przyjął, ze powódce przysługuje legitymacja czynna do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie, które jest czynnością celową dla ochrony jej interesów majątkowych.

Sąd Okręgowy stwierdził również, że powódka dochowała określonego w art. 252 § 3 k.s.h. terminu 6 miesięcy do zaskarżenia wymienionych w pozwie uchwał, przedstawiając na tę okoliczność stosowne dokumenty.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd I instancji opierał się na dowodach z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony co do autentyczności, zeznaniach świadków P. R., J. R. (1) oraz reprezentantów stron N. G. i K. K. (1). Istotne znaczenie miała opinia sporządzona przez biegłą sądową z zakresu ekonomiki przedsiębiorstw T. B.w oparciu o przedstawione przez strony dokumenty, w tym sprawozdania finansowe pozwanej, które pozwoliły ocenić wpływ podjętych uchwał na możliwość zaspokojenia wierzytelności powódki z zajętych udziałów w pozwanej spółce. Sąd dodał, że pisemna opinia biegłej była w sposób należyty uzasadniona, a następnie – w związku z zarzutami stron – została nadto ustnie wyjaśniona na rozprawie. Sąd Okręgowy nie uwzględnił, zgłoszonego w piśmie z dnia 21.06.2016 r. (k. 1469 -1473), wniosku pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego, jak również wniosku o zlecenie biegłej kolejnej opinii uzupełniającej, uznając, że kwestie, jakie miałyby być przedmiotem tej opinii, bądź zostały już dostatecznie wyjaśnione w już opracowanej opinii, bądź też nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, (co odnosi się przede wszystkim do oceny celowości zaskarżonych uchwał z punktu widzenia interesu spółki). Jednocześnie nie stanowił argumentu uzasadniającego powołanie innego biegłego fakt uprzedniego wydawania przez tą biegłą opinii w innych sprawach pomiędzy tymi samymi stronami, o czym świadczy już to, że sama pozwana nie zgłaszała zarzutów co do osoby biegłego bezpośrednio po otrzymaniu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłej T. B.. Sąd I instancji nie uwzględnił także wniosków pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków D. Z. i G. G. na okoliczność sporządzenia „Opinii dotyczącej systemu organizacji(...) sp. z o.o. w Ś.”, przedmiotu i celu opracowania, okoliczności związanych z procesem restrukturyzacji i przekształceń spółki (...). Sporządzenie takiej opinii było bezsporne, zaś pozostałe okoliczności nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tych samych względów oddalono pozostałe wnioski dowodowe zgłoszone przez pozwaną w piśmie z dnia 22.10.2014 r. (k. 1015 – 1030). Odnośnie dokumentów z akt sprawy IC 555/09 Sąd zauważył, że wyszczególnione w punkcie 5 tego pisma dokumenty zostały złożone przez pozwaną do akt, brak jest zaś podstaw do „poszukiwania” w aktach innej sprawy dokumentów, które mogłyby uzasadniać brak legitymacji i brak naruszenia praw majątkowych powódki poprzez zaskarżone uchwały. Za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd uznał zeznania E. Ś. (dawniej S.), która twierdziła, że nie pamięta okoliczności istotnych dla sprawy.

Dalej Sąd Okręgowy stwierdził, że zarzut powódki dotyczący wzięcia udziału w głosowaniu nad zaskarżonymi uchwałami przez P. R., który objął 5 udziałów w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie uchwały wspólników z dnia 28 kwietnia 2010 r., okazał się niezasadny. Niespornym było bowiem, że po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację do wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie oddalającego powództwo o stwierdzenie nieważności tej uchwały (I ACa 139/14).

Odnosząc się do kolejnych zarzutów Sad I instancji podnosił, że ocena naruszenia przepisu art. 910 ² § 2 k.p.c. wymagała ustalenia, czy przy podjęciu zaskarżonych uchwał konieczne było działanie zarządcy zajętych udziałów powołanego na podstawie art. 910 ² § 2 k.p.c., czy też prawa korporacyjne wynikające z tych udziałów mogła wykonywać obowiązana (J. R. (1)) osobiście. W konsekwencji rozważenia wymagały okoliczności podjęcia zaskarżonych uchwał oraz ich wpływ na możliwość i zakres zaspokojenia się powódki z zajętych udziałów, w szczególności poprzez określenie ekonomicznych skutków, jakie mogło wywrzeć podjęcie zaskarżonych uchwał na interesy majątkowe powódki, których ochronie miało służyć udzielone jej zabezpieczenie poprzez zajęcie udziałów J. R. (1) w pozwanej spółce.

W tym kontekście przytoczono treść art. 910 ^{( 2)} § 2 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli zachodzi potrzeba realizacji innych uprawnień wynikających z zajętego prawa niż wymienione w § 1, sąd na wniosek dłużnika lub wierzyciela albo z urzędu ustanowi zarządcę. Do zarządcy stosuje się odpowiednio przepisy o zarządzie w egzekucji z nieruchomości. Sąd wywodził, ze powódka wskazywała, że w przypadku zajętych udziałów J. R. (1) zachodziła określona w tym przepisie potrzeba ustanowienia zarządcy, który wykonywałby prawa korporacyjne obowiązanej wspólniczki pozwanej spółki. W doktrynie wskazuje się przy tym, że potrzeba, o której mowa w art. 910 ^{( 2)} § 2 k.p.c. zachodzi wówczas, gdy działania dłużnika zmierzają lub mogłyby zmierzać do wywołania skutków niekorzystnych dla wierzyciela, czy to – w razie zajęcia udziałów dłużnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – przez głosowanie przeciwko uchwałom wspólników mającym powodować wypłatę z zysku na rzecz wierzyciela, czy też przez głosowanie za przeznaczeniem zysku na cele inne niż wypłata na rzecz wspólników, a także w każdym innym wypadku, gdy zachodzi obawa, że dłużnik będzie utrudniał prowadzenie egzekucji [por. Sychowicz, komentarz do art. 910 ^{( 2)} k.p.c. w: red. A. Marciniak, K. Piasecki, Kodeks postępowania cywilnego. Tom III. Komentarz. Art. 730-1088 , Warszawa 2015; Rośniak-Marczuk, komentarz do art. 910 ^{( 2)} k.p.c. w: red. J. Jankowski, Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz. Art. 730-1217 , Warszawa 2015].

Opierając się na dowodzie z opinii biegłego z zakresu ekonomiki przedsiębiorstw T. B.oraz licznych dokumentów, jak również zeznań świadków i strony pozwanej Sąd Okręgowy uznał, że przedmiot i treść uchwał może stanowić zagrożenie prawa wierzyciela wynikającego z zajętego prawa. Ocena ta dokonywana była w kontekście przepisu art. 911 ^{( 6 )} § 1 k.p.c., który stanowi, że zaspokojenie wierzyciela z zajętego prawa następuje z dochodu, jeżeli zajęte prawo przynosi dochód, albo z realizacji lub sprzedaży prawa.

Sąd meriti zauważył, że wprawdzie z opinii biegłego z zakresu ekonomiki przedsiębiorstw wynika, że zaniechanie podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy z zysku osiągniętego w poprzednich latach skutkowało tym, że poprzez wzrost kapitału zapasowego wzrastała wartość majątku spółki, a tym samym i wartość udziałów w spółce. Niemniej, nie ulega wątpliwości, że wypłata dywidendy jest najbardziej uchwytnym sposobem realizacji uprawnień wierzyciela wynikających z zajętych udziałów. Nie łączy się z takimi trudnościami, jakie może napotkać wierzyciel przy realizacji swych uprawnień w drodze sprzedaży udziałów. Co więcej, zaspokojenie wierzyciela (przynajmniej w części) jest okolicznością przewidywalną i pewną, czego nie można powiedzieć w przypadku przeznaczenia zysku na kapitał zapasowy. Sąd argumentował, że szanse zaspokojenia wierzyciela w przypadku sprzedaży egzekucyjnej nie są równe z tymi, jakie miałby wierzyciel przy podjęciu decyzji o wypłacie dywidendy. Dla oceny tych szans istotne znaczenie mają takie okoliczności, jak nieprowadzenie działalności gospodarczej przez pozwaną, niewypłacanie dywidendy, odnotowywane strat przez spółkę w ostatnich latach. Okoliczności te rzutują bowiem na wycenę udziałów w spółce. Biegła w swej opinii wskazała przy tym, że wobec braku przychodów pozwanej związanego z zaniechaniem prowadzenia działalności gospodarczej i ponoszenia pewnych kosztów mogą nadal występować straty. Tymczasem nie tylko z opinii biegłej, ale i z zasad doświadczenia życiowego wynika, że dla inwestora rozważającego nabycie udziałów istotne znaczenie ma możliwość osiągania dochodów z udziałów w spółce. Z zeznań reprezentanta pozwanej wynika, że do tej pory nie była wypłacana dywidenda ze strony spółki (...) na rzecz wspólnika – spółki (...), jak również nie były podejmowane uchwały o wypłacie dywidendy przez (...) na rzecz wspólnika, czyli (...) spółki z o.o. Z zeznań tych wynika, że brak działalności gospodarczej związany była z przyjętą strategią, polegającą na tym, że działalność inwestycyjna miała być prowadzona przez spółki cypryjskie. Nadto świadkowie tłumaczyli, że brak działalności gospodarczej blokowany jest przez liczne procesy sądowe.

Sąd Okręgowy zauważył jednak, że pozwana spółka już od dłuższego czasu nie prowadzi działalności gospodarczej. Zdaniem Sądu nie ulega wątpliwości, że stan ten ma charakter trwały, nic nie wskazuje na to, by miał ulec zmianie. Fakt ten ma znaczący wpływ na ocenę wartości udziałów, co z kolei rzutuje na ocenę realnych możliwości sprzedaży udziałów, a w konsekwencji na ocenę szans zaspokojenia wierzyciela ze sprzedaży udziałów.

Sąd meriti wskazał także, że z art. 192 k.s.h. wynika, że wypłata dywidendy może nastąpić także z niepodzielonych zysków z lat ubiegłych oraz ze środków przeniesionych w latach poprzednich na kapitał zapasowy lub rezerwowy, jednakże analiza sytuacji istniejącej w spółce oraz podejmowane do tej pory uchwały nie pozwalają na czynienie pozytywnych prognoz w tym zakresie.

Sąd Okręgowy pokreślił, że w postępowaniu tym nie było wymagane dokonanie oceny, czy celowe było zadysponowanie zyskiem poprzez wypłatę dywidendy, czy też przez przeznaczenie tego zysku na kapitał zapasowy. Dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie miało bowiem ustalenie, czy podjęcie uchwały takiej treści, tj. czy wyłączenie zysku od podziału i przeznaczeniu go na kapitał zapasowy mogło pogorszyć szanse wierzyciela na realizację jego uprawnień wynikających z zajętych udziałów, a tym samym stwarzało zagrożenie jego interesów. Na tak postawione pytanie - odnośnie uchwał z dnia 30 czerwca 2011 r., z dnia 30 czerwca 2012 r. i z dnia 30 czerwca 2013 r. - należało udzielić odpowiedzi twierdzącej.

W tej sytuacji Sąd I instancji uznał, że wzięcie przez J. R. (1) udziału w zgromadzeniach oraz oddanie głosu za podjęciem ww. trzech uchwał było sprzeczne z art. 910 ²§ 2 k.p.c. Zaistniała bowiem podstawa ustanowienia zarządcy zajętych udziałów w związku z potrzebą realizacji uprawnień powódki. J. R. (1) nie mogła zatem osobiście wykonywać w przypadku zaskarżonych uchwał swoich praw korporacyjnych. W konsekwencji orzeczono, jak w punkcie II wyroku.

Sąd Okręgowy nie znalazł natomiast podstaw do stwierdzenia nieważności uchwały z dnia 2 czerwca 2014 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2013 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy spółki. Podnosił on, że z dokumentów finansowych i opinii biegłej wynika, że zysk odnotowany w 2013 r. nie wynikał z działalności operacyjnej pozwanej, nie był pochodną przychodów w tym okresie, a jedynie konsekwencją wniesienia nieruchomości w S. do spółki cypryjskiej w zamian za objęcie udziałów w tej spółce. W konsekwencji był to tylko zysk „papierowy” nie przekładający się na żadne środki pieniężne, które mogłyby podlegać podziałowi. W takiej zaś sytuacji, jak wynika z opinii biegłej, jedyną możliwości było przeznaczenie zysku na kapitał zapasowy. Zdaniem Sądu uchwała powyższa nie narusza także przepisów art. 910 § 1 pkt 1 k.p.c. oraz 911 ⁶ § 1 k.p.c. Pierwszy z nich stanowi, że do egzekucji z praw majątkowych komornik przystąpi przez zajęcie prawa. W tym celu komornik zawiadomi dłużnika, że nie wolno mu rozporządzać, obciążać ani realizować zajętego prawa, jak również nie wolno mu pobierać żadnego świadczenia przysługującego z zajętego prawa. Treść zaskarżonej uchwały nie pozwala na wyciągnięcie wniosku, by doszło do dokonania przez dłużniczkę J. R. (1) czynności wymienionych w cytowanym przepisie. Odnośnie zaś powołanego wcześniej art. 911 ⁶ § 1 k.p.c. miałby on znaczenie jedynie w związku z zastosowaniem 910 ² § 2 k.p.c. Z tych względów w ocenie Sądu meriti nie sposób uznać, by podjęcie uchwały z dnia 2 czerwca 2014 r. stwarzało zagrożenie dla interesów majątkowych powódki wynikających z zajętych w pozwanej spółce udziałów, a tym samym by istniała potrzeba zastąpienia J. R. (1) w jej prawach korporacyjnych przez zarządcę. Wobec braku naruszenia przepisu art. art. 910 ² § 2 k.p.c. powództwo w tym zakresie oddalono w punkcie III wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 i 100 k.p.c. dokonując ich stosunkowego rozdzielenia, albowiem powódka wygrała proces w 75%.

Apelacje od powyższego orzeczenia wywiodły obie strony postępowania.

Powódka zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w części, tj. co do rozstrzygnięcia w pkt. III oraz skorelowanego z nim rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, zawartego w pkt. IV wyroku i wnosiła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez stwierdzenie nieważności uchwały (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników spółki (...) sp. z o.o. z dnia 2 czerwca 2014 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2013 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy (...) sp. z o.o. oraz przez zasądzenie od pozwanej na rzecz Powoda zwrotu całości kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego przez radcę prawnego wg norm przepisanych, bądź ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w punkcie III i IV wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto domagała się zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1) naruszenie art. 191 § 1 k.s.h. w zw. z art. 910 ² § 2 k.p.c. i art. 911 ⁶ § 1 k.p.c. oraz w zw. z art. 252 § 1 k.s.h., poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na pominięciu ustawowych przesłanek wypłaty dywidendy (do których nie należy posiadanie określonych środków pieniężnych przez spółkę) oraz pominięciu okoliczności, iż w sytuacji gdy posiadane przez spółkę kapitałową środki pieniężne nie pozwalają, na dzień podejmowania uchwały o podziale zysku, na wypłatę dywidendy w pełnej wysokości w formie pieniężnej, zgromadzenie wspólników sp. z o.o. ma możliwość odroczenia terminu wypłaty dywidendy lub rozłożenia jej wypłaty na raty, jak również dokonania częściowego podziału zysku, celem jego wypłaty w drodze dywidendy, a w konwekcji błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż nie stanowi o potrzebie powołania zarządcy nad zajętymi udziałami sytuacja głosowania za przeznaczeniem zysku na cele inne niż wypłata dywidendy na rzecz wspólnika (którego udziały podlegają zajęciu), w sytuacji gdy spółka na dzień podejmowania uchwały o podziale zysku nie posiada środków pieniężnych na wypłatę dywidendy w pełnej wysokości;

2) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające w szczególności na braku wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału, w tym poprzez nieuzasadnione pominięcie części opinii biegłego sądowego w zakresie, w jakim biegły wskazał na możliwość wypłaty dywidendy w formie rzeczowej (dywidendy niepieniężnej), jak również innych form sfinansowania wypłaty dywidendy (też w formie pieniężnej) w sytuacji, gdy spółka nie posiada na dzień podejmowania uchwały o podziale zysku, środków pieniężnych, pozwalających na wypłatę dywidendy w formie pieniężnej w pełnej wysokości, które to naruszenie miało bezpośredni wpływ na wynik niniejszego postępowania, skutkując przyjęciem przez Sąd błędnego i nieuzasadnionego wniosku, iż wobec „papierowego" charakteru zysku pozwanej za rok 2013, jedyną możliwością było przeznaczenie tego zysku na kapitał zapasowy pozwanej spółki, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa w zakresie żądania stwierdzenia nieważności uchwały Zgromadzenia Wspólników pozwanej (...) z dnia 2 czerwca 2014 r. (pkt III zaskarżonego wyroku);

3) art. 191 § 1 k.s.h. w zw. z art. 910 ² § 2 k.p.c. i w zw. art. 252 § 1 k.s.h. poprzez jego błędną wykładnię, zawężającą możliwość wypłaty dywidendy jedynie do formy pieniężnej i pominięcie, że w sytuacji, gdy posiadane przez spółkę kapitałową środki pieniężne nie pozwalają na wypłatę dywidendy w pełnej wysokości w formie pieniężnej, Zgromadzenie Wspólników ma możliwość zadecydowania o wypłacie dywidendy w formie rzeczowej lub przeprowadzania innego sposobu sfinansowania wypłaty tej dywidendy, a w konwekcji błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż nie stanowi o potrzebie powołania zarządcy nad zajętymi udziałami sytuacja głosowania za przeznaczeniem osiągniętego przez Pozwaną zysku na cele inne niż wypłata dywidendy na rzecz wspólnika (którego udziały podlegają zajęciu) w sytuacji, gdy spółka nie posiada środków pieniężnych na wypłatę dywidendy w pełnej wysokości;

4) naruszenie art. 911 ⁶ § 1 k.p.c. w zw. z art. 191 § 1 k.s.h. i w zw. z art. 910 ² § 2 k.p.c. oraz z zw. art. 252 § 1 k.s.h. poprzez ich błędną wykładnię, polegająca na nieuzasadnionym ograniczeniu pojęcia „dochodu z zajętego prawa" w przypadku udziałów sp. z o.o. wyłącznie do dywidendy pieniężnej.

Pozwana zaskarżyła wyrok Sądu i instancji w części, tj. w zakresie pkt II. oraz IV. I wniosła o jego zmianę przez:

- oddalenie powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały (...) (...) sp. z o.o. w Ś. z dnia 30.06.2011 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2010 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy Spółki,

- oddalenie powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały (...) (...) sp. z o.o. w Ś. z dnia 30.06.2012 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2011 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy Spółki,

- oddalenie powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały (...) (...) sp. z o.o. w Ś. z dnia 30.06.2013 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2012 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy Spółki,

2. w pkt IV. poprzez zasądzenie od powódki (...) sp. z o.o. w O. na rzecz pozwanej (...) sp. z o.o. w Ś. kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych,

Nadto skarżąca wnosiła o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

Pozwana zaskarżyła również:

1. postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie o oddaleniu wniosków spółki (...) zgłoszonych pismem z dnia 21.06.2016 r. (k. 1469-1473) o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego, ewentualnie o zlecenie biegłej kolejnej opinii uzupełniającej, jako, zdaniem Sądu, powołanego na kwestie dostatecznie wyjaśnione lub nie mające istotnego znaczenia dla sprawy, podczas gdy ocena celowości zaskarżonych uchwał i przeznaczenia zysku na kapitał zapasowy z punktu widzenia interesu spółki (...), w tym jej sytuacji finansowej i majątkowej oraz prowadzenia przez nią działalności inwestycyjnej jest okolicznością istotną dla rozstrzygnięcia, i o zmianę tego postanowienia poprzez uwzględnienie tychże wniosków dowodowych spółki (...),

2. postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie o oddaleniu wniosków spółki (...) o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków D. Z. i G. G., jak powołanych na okoliczności bezsporne lub nieistotne, i o zmianę tego postanowienia poprzez uwzględnienie tychże wniosków dowodowych spółki (...).

Ponadto, z ostrożności procesowej, strona pozwana wnosiła o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność czy uwzględniając sytuację finansową i majątkową spółki (...) oraz fakt prowadzenia przez nią działalności inwestycyjnej celowe i uzasadnione oraz zgodne z interesem spółki (...) i jej wspólników było przeznaczenie zysku za lata 2010, 2011 oraz 2012 na kapitał zapasowy (również za 2013 rok ale wyłącznie w przypadku gdyby spółka (...) zaskarżyła wyrok w zakresie pkt I. lub III.) -proponuje się, aby opinie wydał biegły o specjalności z zakresu rachunkowości i ekonomiki przedsiębiorstw.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie:

1. art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez błędne uznanie za fakt nieistotny okoliczności, że zadysponowanie zyskiem za lata 2010, 2011 oraz 2012 przez przeznaczenie tego zysku na kapitał zapasowy spółki (...) było celowe i zgodne z interesem Spółki, podczas gdy przy uchwale mającej na celu podział zysku sp. z o.o. to interes samej spółki, a nie uprawnionego wspólnika tejże spółki, powinien mieć pierwszoplanowe znaczenie dla treści uchwały,

2. art. 278 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że wyłączenie zysku od podziału i przeznaczenia go na kapitał zapasowy nie wymaga oceny celowości takiego zadysponowania zyskiem zamiast przeznaczenia go na kapitał zapasowy, dla której to oceny konieczna jest wiedza specjalna i w zakresie której to oceny sąd nie powołał biegłego, tylko samodzielnie dokonał takiej oceny,

3. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez wadliwe uznanie za wiarygodną i nadanie mocy dowodowej opinii biegłej T. B., w części w której stanowi ona podstawę do dokonanej przez Sąd negatywnej oceny rzekomego wpływu podjętych uchwał za lata 2010, 2011 oraz 2012 na możliwość zaspokojenia wierzytelności uprawnionej spółki (...) z zajętych udziałów J. R. (1) w spółce (...), podczas gdy opinia w tej części nie jest należycie uzasadniona, a nadto jest nielogiczna i wewnętrznie sprzeczna,

4. art. 286 k.p.c. w zw. z art. 217 § 3 k.p.c. poprzez niezasadne oddalanie wniosków pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego, ewentualnie o zażądanie od biegłej kolejnej opinii uzupełniającej, podczas gdy przedmiotem opinii biegłej T. B. nie była ocena, czy celowe i zgodne z interesem spółki (...) oraz wspólników było zadysponowanie zyskiem za lata 2010, 2011 oraz 2012 przez przeznaczenie tego zysku na kapitał zapasowy Spółki, jak również sama opinia częściowo nie była należycie uzasadniona oraz była nielogiczna i wewnętrznie sprzeczna, a biegła nie wyjaśniła podczas przesłuchania wniosków opinii oraz nie usunęła istniejących sprzeczności,

5. art. 910 ² § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że uczestnictwo J. R. (1) w zgromadzeniu wspólników i oddanie głosu za podjęciem uchwał o zadysponowaniu zyskiem za lata 2010, 2011 oraz 2012 przez przeznaczenie go na kapitał zapasowy spółki (...) było z tym przepisem sprzeczne, ponieważ zaistniała podstawa do ustanowienia zarządcy zajętych udziałów w związku z potrzebą realizacji uprawnień spółki (...), podczas gdy z opinii biegłego wynika, że zaniechanie podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy z zysku i przeznaczenie go na kapitał zapasowy spółki (...) skutkowało tym, że poprzez wzrost kapitału zapasowego wzrastała wartość majątku Spółki, a tym samym i wartość udziałów J. R. (1) w spółce (...), co powinno skłonić Sąd do uznania, że zaskarżone uchwały były neutralne (lub korzystne) dla interesów majątkowych spółki (...),

6. art. 252 § 2 k.s.h. w zw. z art. 910 ² § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne stwierdzenie nieważności uchwał zgromadzenia wspólników spółki (...) o zadysponowaniu zyskiem za lata 2010, 2011 oraz 2012 przez przeznaczenie go na kapitał zapasowy Spółki, podczas gdy uchwały te były zgodne z prawem, w szczególności nie były niezgodne z art. 910 ² § 2 k.p.c.

W odpowiedzi na apelacje powódki pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację pozwanej powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja powódka okazała się zasadna i doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku w postulowanym przez stronę powodową kierunku. Natomiast zarzuty postawione zaskarżonemu orzeczeniu przez pozwaną okazały się chybione, skutkiem czego jej apelacja podlegała oddaleniu.

Na wstępie wskazać należy, że postępowanie apelacyjne, jakkolwiek jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednakże zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że Sąd Odwoławczy ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. Podkreślić też należy, że Sąd ten nie może poprzestać jedynie na ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych. Merytoryczny bowiem charakter orzekania Sądu II instancji polega na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego, a więc dokonać subsumcji. Z tego też względu Sąd ten może, a jeżeli je dostrzeże – powinien, naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia prawa materialnego popełnione przez Sąd I instancji i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, jeśli tylko mieszczą się w granicach zaskarżenia (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.04.2000 r., III CKN 812/98 i in.). Nadto zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

Granice zaskarżenia w przedmiotowej sprawie wyznaczyły powódka zaskarżając wyrok w punktach III. i IV. oraz pozwana zaskarżając rozstrzygnięcia zawarte w punktach II. i IV. Natomiast orzeczenie w punkcie I. wyroku jest prawomocne i nie podlega badaniu Sądu Odwoławczego.

W niniejszej sprawie żadna ze stron nie podnosiła zarzutu nieważności postępowania. Naruszenia przez Sąd meriti przepisów prawa procesowego, które skutkowałyby nieważnością postępowania nie dopatrzył się również Sąd Odwoławczy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie wystarczającym dla poczynienia ustaleń faktycznych mających wpływ na zastosowanie przepisów prawa materialnego.

W przedmiotowej sprawie powódka domaga się stwierdzenia nieważności czterech jednorodzajowych uchwał wspólników pozwanej spółki w przedmiocie wyłączenia zysku osiągniętego za lata 2010 - 2013 od podziału i przeznaczenia go w całości na kapitał zapasowy spółki.

Podstawę prawną powództwa stanowi przywołany w części wstępnej uzasadnienia przepis art. 252 § 1 k.s.h. Powództwo to jest szczególnym rodzajem powództwa o ustalenie, dotyczy sytuacji, gdy zapadła uchwała jest sprzeczna z ustawą. Grupa podmiotów legitymowanych do wytoczenia tego powództwa jest identyczna z tymi, które są wymienione w art. 250 k.s.h. i są to organy: zarząd, rada nadzorcza i komisja rewizyjna oraz poszczególni członkowie tych organów.

Powódka nie należy do kręgu wymienionych powyżej podmiotów, zaś jej legitymacja czynna wynika z przepisu art. 910 ² § 1 k.p.c. Jak bowiem wynika z akt sprawy powódka postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 18 maja 2009 roku w sprawie o sygnaturze akt I Co 233/09 uzyskała udzielenie zabezpieczenia roszczenia przeciwko J. R. (1) o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powódki umowy darowizny udziałów w pozwanej spółce przez ich zajęcie. W wykonaniu zabezpieczenia Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie zajął udziały J. R. (1) w pozwanej spółce, a Sąd Rejestrowy przyjął do akt rejestrowych pozwanej spółki zawiadomienie o zajęciu udziałów. Orzeczenie to jest prawomocne, a sprawa, w której zabezpieczenie zostało udzielone, nadal jest w toku. Strona pozwana jak dotąd w przewidzianym przepisami trybie nie uzyskała orzeczenia w przedmiocie jego zmiany lub uchylenia, zatem jest ono dla Sądu w niniejszej sprawie wiążące.

Poza sporem pozostaje również fakt, iż zaskarżenie uchwał nastąpiło w zachowaniem terminu określonego w art. 252 § 3 k.s.h.

Aby ocenić ważność zakwestionowanych przez powódkę uchwał należało rozważyć jakie skutki prawne w zakresie realizacji przez wspólnika - dłużnika uprawnień wynikających z zajętego prawa, pociąga za sobą egzekucyjne zajęcie udziałów w spółce z o.o., determinuje to bowiem zakres uchwał podlegających zaskarżeniu przez wierzyciela wspólnika. Istotna była również ocena konsekwencji, które zaskarżone uchwały mogły wywołać w zakresie możliwości zaspokojenia się wierzyciela z zajętych udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Z przepisu art. 910 § 1 k.p.c. wynika, iż od chwili zawiadomienia dłużnika o dokonanym zajęciu nie może on rozporządzać, obciążać ani realizować zajętego prawa, jak również nie może pobierać żadnego świadczenia przysługującego mu z zajętego prawa. Dokonanie takich czynności, wbrew ww. zakazom, prowadzi do ich bezskuteczności względem wierzyciela egzekwującego (art. 885 k.p.c. w zw. z art. 902 k.p.c. w związku z art. 909 k.p.c.). Wobec spółki zajęcie udziałów, od chwili zawiadomienia jej o dokonaniu tej czynności egzekucyjnej, wiąże się natomiast z zakazem realizowania na rzecz wspólnika - dłużnika świadczeń wynikających z zajętego prawa oraz nakazem uiszczania komornikowi lub na rachunek depozytowy w banku świadczeń pieniężnych wynikających z zajętego udziału. Celem dokonania zajęcia jest bowiem umożliwienie wierzycielowi uzyskania zaspokojenia z zajętego prawa przez przekazanie dochodu, jakie to prawo przynosi, albo w drodze jego sprzedaży (art. 911 ⁶ § 1 k.p.c.). Zajęcie udziału nie prowadzi jednak do utraty przez dłużnika statusu wspólnika w spółce z o.o., a wierzyciel względem spółki nadal pozostaje osobą trzecią. Relację jaka zachodzi pomiędzy wierzycielem egzekwującym a spółką określa art. 910 ² § 1 k.p.c., z którego wynika, że z mocy zajęcia udziału wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajętego prawa, które są niezbędne do zaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji, jak również podejmować wszelkie działania, które są niezbędne do zachowania prawa. Natomiast zgodnie z § 2 tego artykułu, w razie potrzeby realizacji innych uprawnień wynikających z zajętego prawa niż wymienione w § 1 sąd z urzędu lub na wniosek dłużnika lub wierzyciela ustanowi zarządcę. Zestawienie ze sobą ujmowanych przez art. 910 ² § 1 k.p.c. kompetencji wierzyciela do wykonywania uprawnień majątkowych dłużnika wynikających z zajętego prawa oraz kompetencji do podejmowania wszelkich działań niezbędnych do zachowania prawa wskazuje, że pomiędzy nimi zachodzą zasadnicze różnice. Pierwszą ustawodawca wyraźnie wiąże z udziałem wskazując, że wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajętego prawa, natomiast w przypadku czynności zachowawczych w żaden sposób nie odwołuje się do uprawnień wynikających z zajętego prawa, a jedynie stwierdza, że wierzyciel może podejmować wszelkie działania zmierzające do zachowania prawa. Tym samym art. 910 ² § k.p.c. ustanawia własne, niezależne od zajętego prawa, uprawnienie wierzyciela egzekwującego do podejmowania tzw. czynności zachowawczych. Odmienny charakter ma natomiast uprawnienie wierzyciela egzekwującego do wykonywania praw majątkowych z zajętego udziału. Wierzyciel egzekwujący nie realizuje własnego prawa podmiotowego, lecz wykonuje uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego (udziału) wspólnika - dłużnika w oparciu o kompetencję przyznaną mu przez art. 910 ² § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie przyjmuje, że w zakresie czynności zachowawczych mieści się również uprawnienie wierzyciela egzekwującego do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników zagrażającej możliwości zaspokojenia z zajętych udziałów. Wskazując, ze regulacja z art. 910 § 1 k.p.c. stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 250 k.s.h. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2011 r., sygn. akt III CZP 64/11, publ. OSNC 2012, nr 6, poz. 67; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2013 r., sygn. akt II CSK 588/12, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2009 r., sygn. akt II CSK 355/08, publ. Monitor Prawniczy 2010, nr 7, s. 400, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2009 r., sygn. akt II CSK 355/08, publ. Monitor Prawniczy 2010, nr 7, s. 400).

Legitymacja czynna w sprawie o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników przysługuje egzekwującemu wierzycielowi w każdym przypadku zagrożenia możliwości zaspokojenia się wierzyciela z zajętego prawa, gdy źródłem takiego zagrożenia jest zaskarżona uchwała. Nie ma przy tym znaczenia, czy negatywne skutki dla możliwości zaspokojenia się wierzyciela z zajętego prawa, będące następstwem podjęcia uchwały przez organ właścicielski spółki z o.o., wynikają bezpośrednio z treści uchwały, czy też mają jedynie charakter pośredni. Omawiany przepis daje podstawę do podjęcia przez wierzyciela egzekwującego czynności zachowawczych w każdej sytuacji, gdy istnieje uzasadniona obawa wygaśnięcia zajętego prawa lub zmniejszenia jego wartości w stopniu uniemożliwiającym i ograniczającym możliwość jego zaspokojenia.

Ochronie interesu wierzyciela przed ewentualnymi negatywnymi skutkami jakie może wywołać wykonywanie przez wspólnika, będącego dłużnikiem, uprawnień o charakterze korporacyjnym służy uprawnienie wierzyciela do podejmowania działań zmierzających do zachowania prawa (art. 910 ² § 1 k.p.c.) oraz możliwość sądowego powołania zarządcy (art. 910 ² § 2 k.p.c). Powołanie przez sąd zarządcy uprawnionego do wykonywania praw korporacyjnych z zajętych udziałów powinno natomiast nastąpić wówczas, gdy samodzielne wykonywania przez wspólnika tych uprawnień pociąga za sobą uzasadnione zagrożenie dla zaspokojenia wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy uznać za prawidłowy wniosek poczyniony przez Sąd I instancji, że zaskarżone przez powódkę uchwały godziły wprost w interes wierzyciela pozbawiając go możliwości zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym z dochodów, jakie winno to prawo to generować, w postaci wypłaty dywidendy, a następnie jej zajęcia i przekazania komornikowi lub na konto depozytowe. Odnotować bowiem należy, iż wierzyciel uprawniony jest do prowadzenia egzekucji nie tylko w drodze sprzedaży udziału, ale i przez zaspokojenie się z dochodu, jakie udział ten przynosi. Stąd też uchwały, które wyłączają zysk od podziału i przeznaczają go w całości na kapitał zapasowy spółki naruszają w sposób istotny interes wierzyciela.

W takim przypadku, zdaniem Sądu II instancji, występował obowiązek ustanowienia przez sąd zarządcy, który wykonywałby uprawnienia korporacyjne wspólnika-dłużnika i głosował przy podejmowaniu zaskarżonych uchwał. Zaś fakt, iż zaskarżone uchwały podjęte zostały przy udziale wspólnika dłużnika J. R. (1) skutkował naruszeniem przepisu art. 910 ² § 2 k.p.c. i doprowadził do stwierdzenia nieważności zaskarżonych uchwał.

W tym zakresie Sąd Apelacyjny w całości podziela rozważania Sądu Okręgowego, z tym tylko zastrzeżeniem, iż dotyczą one wszystkich czterech zaskarżonych uchwał. Rację należy bowiem przyznać powodowi, iż jedynym warunkiem podjęcia uchwały o podziale zysku między wspólników spółki i wypłacie dywidendy jest osiągnięcie przez spółkę w danym roku obrotowym zysku. Okolicznością niesporną jest natomiast, iż pozwana wypracowywała zyski z działalności gospodarczej w 2010 roku – 55.062,91 zł, w 2011 roku – 14.573,73 zł, w 2012 roku – 28.004,35 zł, w 2013 roku – 1.075.009,87 zł. Podkreślić należy, iż w kolejnych latach wspólnicy, w tym wspólnik większościowy – dłużnik podejmowali uchwały o przeznaczeniu całości zysku na kapitał zapasowy spółki, nie korzystali z możliwości częściowego podziału zysku, odroczenia terminu wypłaty dywidendy lub rozłożenia jej wypłaty na raty. Dalej nie można nie dostrzec i wynika to również z opinii biegłego, na co słusznie zwróciła uwagę skarżąca, iż wypłata dywidendy w przedmiotowej spółce nie musiała nastąpić w formie gotówkowej, ale mogła nastąpić w formie rzeczowej lub przez zajęcie wierzytelności, z tytułu podatku od urzędu Skarbowego i z tytułu dostaw i usług od kontrahentów spółki. Zatem nie ma podstaw do różnicowania również i z tego względu uchwały podjętej przez wspólników pozwanej spółki w dniu 2 czerwca 2014 roku.

Sąd Odwoławczy podzielił też opinię Sądu I instancji, że interes powódki- wierzyciela nie był w stopniu wystarczającym zabezpieczony przez to, brak wypłaty dywidendy z zysku osiągniętego w latach 2010-2013 skutkował wzrostem kapitału zapasowego, przez co wzrastała wartość majątku spółki, a tym samym i wartość udziałów w spółce. Pomijając nawet fakt, iż wypłata dywidendy jest najprostszym i najbardziej uchwytnym sposobem realizacji uprawnień wierzyciela wynikających z zajętych udziałów, to zaskarżone uchwały pozbawiały wierzyciela możliwości zaspokojenia w jakimkolwiek zakresie przed sprzedażą udziałów. W świetle opinii biegłego i zasad doświadczenia życiowego nie budzi też wątpliwości, iż realizowana przez spółkę strategia działania, polegająca na wieloletnim konsekwentnym wyłączaniu zysku od podziału i przeznaczaniu go w całości na kapitał zapasowy nie ułatwia znalezienia potencjalnego nabywcy udziałów. Co więcej zauważalna jest tendencja spadkowa zysków w kolejnych latach. Wpływ na taki stan rzeczy ma niewątpliwie fakt, iż pozwana wyzbyła się całości posiadanego wcześniej trwałego majątku rzeczowego w zamian za udziały w zagranicznych spółkach, przy czym jak dotąd nie uczestniczyła ona w żadnym zakresie w zyskach uzyskiwanych przez te podmioty. Pozwana wyzbyła się też prawa do marki (...) i obecnie nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej, która mogłaby przynieść zysk, co sprawia, iż szanse na ewentualną sprzedaż udziału i uzyskanie w ten sposób środków na zaspokojenie wierzyciela maleją i nie można ich uznać równe z tymi, jakie miałby wierzyciel przy podjęciu decyzji o wypłacie dywidendy. Kontynuowanie takiej polityki, przy uwzględnieniu kosztów związanych z utrzymaniem spółki, jak wynika z opinii biegłej, skutkować będzie stratami pozwanej i koniecznością ich pokrycia z kapitału zapasowego, co również wpływa na ocenę realnej możliwości zbycia udziałów, a co za tym idzie zaspokojenia się powódki.

Sąd II instancji stwierdził, że Sąd Okręgowy zgromadzone w sprawie dowody poddał wszechstronnej, wnikliwej ocenie, ustalając prawidłowo stan faktyczny sprawy. Ocena dowodów przeprowadzona przez Sąd Okręgowy, zdaniem Sądu II instancji niemalże w całości odpowiada wymogom stawianym przez przepis art. 233 § 1 k.p.c., uwzględnia cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i tym samym pozostaje pod ochroną wynikającą z powołanego przepisu. Nie nosi ona cech dowolności, odnosi się przeprowadzonych w sprawie dowodów. Sąd II instancji odmiennie ocenił jedynie opinię biegłej, w zakresie w jakim biegła wskazała na możliwość wypłaty dywidendy w formie rzeczowej, jak i innych form finansowania wypłaty dywidendy, uznając w ten sposób zarzut powódki za słuszny. Powyższe wynika wprost z zeznań biegłej złożonych na rozprawie przed Sadem I instancji w dniu 1 czerwca 2016 roku. Natomiast zarzuty pozwanej dotyczące naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie zasługiwały na uwzględnienie.

Podkreślić przy tym należy, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu.

Dla wyczerpania krytyki wskazać można, iż Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 19 czerwca 2008 r. (I ACa 180/08, LEX nr 468598), że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Dla skuteczności zarzutu naruszenia ww. przepisu nie wystarcza samo stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. Skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. Zwalczanie swobodnej oceny dowodów nie może polegać li tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na własnej ocenie, lecz konieczne jest posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznym wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wyrok sprawy ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2008 r., VI ACa 306/08).

Pozwana zarzucając Sądowi Okręgowemu poczynienie błędnych ustaleń faktycznych podnosiła, że opinia biegłej sądowej T. B. nie zasługiwała na wiarygodność, gdyż zdaniem skarżącej była nielogiczna, nienależycie uzasadniona i wewnętrznie sprzeczna w zakresie, w jakim posłużyła Sądowi do dokonania negatywnej oceny wpływu podjętych uchwał za lata 2010, 2011 oraz 2012 na możliwość zaspokojenia wierzytelności uprawnionej spółki (...) z zajętych udziałów J. R. (1) w spółce (...).

Nadto pozwana zarzucała, iż Sąd I instancji błędne ocenił jako nieistotny fakt, że zadysponowanie zyskiem za lata 2010, 2011 oraz 2012 przez przeznaczenie tego zysku na kapitał zapasowy spółki (...) było celowe i zgodne z interesem Spółki, podczas gdy przy uchwale mającej na celu podział zysku sp. z o.o. to interes samej spółki, a nie uprawnionego wspólnika tejże spółki, powinien mieć pierwszoplanowe znaczenie dla treści uchwały. W tym zakresie skarżąca oceniała jako nieprawidłowe działanie Sądu meriti, który dokonał samodzielnej oceny tych faktów, nie przeprowadził dowodu z uzupełniającej opinii biegłego lub też opinii innego biegłego i oddalił wnioski dowodowe pozwanej w tym przedmiocie.

Dodatkowo strona pozwana zakwestionowała również postanowienia dowodowe Sądu I instancji, który oddalił wnioski dowodowe pozwanej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków D. Z. i G. G..

Odnosząc się do pierwszego z tych zarzutów podnieść trzeba, iż po zapoznaniu się z treścią opinii i zarzutami zgłoszonymi do niej przez stronę pozwaną Sąd Apelacyjny podzielił i uznał za własną ocenę tego dowodu przez Sąd I instancji, który stwierdził opinia biegłego T. B. jest rzetelna, logiczna, oparta na całości materiału dowodowego przedstawionego przez strony, konsekwentna i jednoznaczna. Biegła szeroko uargumentowała poczynione przez siebie spostrzeżenia i wyciągnięte w opinii wnioski, ustosunkowując się szczegółowo do zarzutów zgłoszonych przez strony, dlatego też słusznie Sąd uznał ją za wiarygodną i poczynił w oparciu o nią ustalenia faktyczne w sprawie. Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy przedstawiającym obecną kondycję finansową i kontynuowany konsekwentnie od lat profil prowadzenia działalności, niecelowym byłoby prowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłej lub też innego biegłego na okoliczność oceny celowości zaskarżonych uchwał i przeznaczenia zysku na kapitał zapasowy z punktu widzenia interesu spółki (...), w tym jej sytuacji finansowej i majątkowej oraz prowadzonej przez nią działalności inwestycyjnej, albowiem została ona już w sposób dostateczny dla rozstrzygnięcia sprawy wyjaśniona, nadto wydana opinia pozwala na pełną ocenę tego, jak taka działalność wpływa na możliwość zaspokojenia wierzyciela wspólnika z zajętego udziału. Zauważyć także należy, iż wbrew twierdzeniom pozwanej Sąd Okręgowy dokonując oceny celowości podjęcia zaskarżonych uchwał posiłkował się dowodem z opinii biegłego T. B., a co za tym idzie zarzut naruszenia art. 278 k.p.c. okazał się chybiony.

W świetle powyższego Sąd Odwoławczy uznał, iż w przedmiotowej sprawie nie było potrzeby przeprowadzenia dowodu z opinii kolejnego biegłego. Podkreślić bowiem należy, iż ustawodawca pozostawił do uznania sądu decyzję co do tego, czy zachodzi potrzeba przedstawienia dodatkowej opinii oraz tego czy winna być ona sporządzona przez tego samego lub innego biegłego (wyrok SN z dnia 10 lutego 2002 r., II UKN 399/99, OSNAPiUS 2001, nr 15, poz. 497). Przyjmuje się też, że uznanie przez sąd opinii biegłego za wiarygodną, mimo zastrzeżeń zgłoszonych przez stronę postępowania, poparte uzasadnieniem tego stanowiska, zwalnia sąd z obowiązku wzywania innego biegłego. Nie można bowiem przyjąć, iż sąd zobowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (zob. wyrok SN z dnia 15 lutego 1974 r., II CR 817/73, LEX nr 7404; wyrok SN z dnia 18 lutego 1974 r., II CR 5/74, LEX nr 7407; wyrok SN z dnia 15 listopada 2001 r., II UKN 604/00, PPiPS 2003, nr 9, poz. 67). Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczasowej złożonej opinii (por. wyrok SN z dnia 5 listopada 1974 r., I CR 562/74, LEX nr 7607; uzasadnienie wyroku SN z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 20/99, OSNAPiUS 2000, nr 22, poz. 807; uzasadnienie wyroku SN z dnia 10 stycznia 2001 r., II CKN 639/99, LEX nr 53135). Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy (por. wyrok SN z dnia 27 czerwca 2001 r., II UKN 446/00, OSNAPiUS 2003, nr 7, poz. 182).

Dla pełnej krytyki stanowiska pozwanej podnieść również należy, iż pozwana nie przedstawiła, jakie konkretne zadania inwestycyjne (w przeszłości i w przyszłości) uzasadniały kilkuletnią praktykę wstrzymania wypłaty dywidendy, mimo że strategia dla niej zaplanowana sporządzona została w grudniu 2009 roku. Podnieść również należy, iż w dokumencie „Opinia dotycząca systemu organizacji spółki (...) z grudnia 2009 r.", brak jakiegokolwiek odniesienia do kwestii przeznaczania zysków, jakie spółka miała osiągać w przyszłości, w szczególności nie wskazano, iż zasadnym i celowym z uwagi na interes spółki jest, aby zyski w kolejnych latach wyłączne były z podziału i przeznaczane na kapitał zapasowy.

Wskazać jednocześnie należy, że pozwana pismem z dnia 17 lipca 2013 roku została pouczona o ciążących na niej obowiązkach procesowych, w szczególności zaś o treści art. 207 § 6 k.p.c. (k. 516). Znając wynikające z tego przepisu obowiązki i rygory dowodowe, w odpowiedzi na pozew z 9 sierpnia 2013 roku, sporządzonej i podpisanej przez zawodowego pełnomocnika, pozwana wnosiła o oddalenie wniosków dowodowych powódki ze źródeł osobowych oraz opinii biegłego z zakresu ekonomii i wyceny przedsiębiorstw twierdząc, iż nie mają one istotnego znaczenia, a ustalenie możliwych sposobów wykorzystania środków przekazanych na podstawie zaskarżonych uchwał jest z założenia hipotetyczne, nie odnosi się w żaden sposób do treści uchwał, dotyczy okoliczności czysto hipotetycznych, pośrednich, które nie warunkują istnienia lub ważności podjętych uchwał o przeznaczeniu zysku. Podobne stanowisko strona pozwana zaprezentowała w swoim piśmie z dnia 22 października 2014 roku, będącym odpowiedzią na pismo zawierające rozszerzenie powództwa. Dopiero po blisko trzech latach procesu, po przeprowadzeniu wszystkich dowodów, na rozprawie w dniu 1 czerwca 2016 roku, po tym jak Przewodniczący składu Sądu uprzedził strony o zamiarze zamknięcia rozprawy pozwana wniosła o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłej T. B. lub powołanie innego biegłego, w tym rownież na okoliczności wykraczające poza pierwotną tezę dowodową. Pytania do biegłego zostały następnie doprecyzowane w pismach z 21 i 22 czerwca 2016 roku. W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji uprawniony był do pominięcia tych dowodów jako spóźnionych, zwłaszcza, że okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia zostały w sposób wystraczający wyjaśnione, pozwana nie uprawdopodobniła, że nie zgłosiła przedmiotowych wniosków wcześniej bez własnej winy, przeprowadzenie tych dowodów niewątpliwie skutkowałoby znaczną zwłoką w rozpoznaniu sprawy, nie zachodziły też inne wyjątkowe okoliczności.

Sąd Apelacyjny uznał również, iż niecelowym było prowadzenie dowodu z zeznań świadków D. Z. i G. G., na okoliczność sporządzenia „Opinii dotyczącej systemu organizacji (...) sp. z o.o. w Ś.”, przedmiotu i celu opracowania, okoliczności związanych z procesem restrukturyzacji i przekształceń spółki (...). Sporządzenie takiej opinii i jej treść były bowiem niesporne, nie było zatem potrzeby dodatkowego wysłuchania ich autorów. Zaś o kierunkach strategii spółki, którą pozwana wdraża w życie, świadczyły dowody z dokumentów, zeznawali wspólnicy oraz osoby, które pełniły funkcje w zarządzie pozwanej spółki i zarządzając spółką, strategię tę wprowadzały w życie.

Z powołanych powyżej przyczyn Sąd Odwoławczy uznał również za zbędne przeprowadzenie dowodów ponowionych przez pozwaną w apelacji w toku postępowania odwoławczego.

Mają na względzie powyższe rozważania Sąd Apelacyjny uznał apelację powódki za uzasadniona i na podstawie przepisu art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie trzecim w ten sposób, iż stwierdził nieważność uchwały (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. z dnia 2 czerwca 2014 r. o wyłączeniu zysku osiągniętego za 2013 rok od podziału i przeznaczeniu go w całości na kapitał zapasowy spółki. Natomiast apelacja pozwanej jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postepowania przed Sądami obu instancji orzeczono w oparciu o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zgodnie z regułą odpowiedzialności za wynik postępowania

Wobec uwzględnienia w całości powództwa oraz apelacji, Sąd Odwoławczy uznał powódkę za wygrywająca oba postępowania w całości. Oznacza to, że mogła się ona domagać zasądzenia na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postepowania. Powódka poniosła niezbędne do celowego dochodzenia swoich praw koszty w postaci opłaty od pozwu w kwocie 8.000 zł, opłat skarbowych od pełnomocnictwa 34 zł, zaliczki na wynagrodzenie biegłego 2.000 zł, a nadto wynagrodzenia pełnomocnika w kwotach 6 x po 360 zł, ustalone na podstawie § 10 pkt 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dna 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.). Koszty powódki wyniosły łącznie 12.194 zł i w takiej kwocie zostały zasądzone.

Natomiast koszty przed Sądem drugiej instancji przyznano powódce w kwocie 3.620 zł z uwzględnieniem faktu, iż wygrała ona postępowanie wywołane obiema apelacjami i własną, i pozwanej. Wynagrodzenie pełnomocnika powódki ustalono według stawki, przewidzianej w § 8 pkt 22 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO del. Wiesława Buczek – Markowska SSA Tomasz Żelazowski SSA Agnieszka Bednarek - Moraś