Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w P.

o ustalenie nieistnienia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania M. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

z dnia 20 czerwca 2013 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż wnioskodawczyni M. W. nie ma obowiązku zwrotu świadczenia pobranego w miesiącu październiku 2012 roku w kwocie 923,69 ( dziewięćset dwadzieścia trzy złote sześćdziesiąt dziewięć groszy ),

2.  oddala odwołanie w pozostałej części.

Sygn. akt VU 1256/13

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 20 czerwca 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. zobowiązał wnioskodawczynię M. W. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za miesiąc lipiec i październik 2012r.w kwocie 1.847,38zł.

W dniu 17 lipca 2013r. M. W. wniosła odwołanie od decyzji. W uzasadnieniu podniosła, że dodatkowy dochód z tytułu uczestniczenia jako ekspert Ministerstwa Edukacji Narodowej w dwóch posiedzeniach komisji kwalifikacyjnej na kolejne awanse nauczycieli osiągnęła jedynie w lipcu 2012r. Natomiast w miesiącu październiku 2012r. nie uczestniczyła w posiedzeniu komisji i nie miała żadnego dodatkowego dochodu.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 23 sierpnia 2007r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. przyznał M. W., urodzonej w dniu (...), prawo do emerytury od dnia (...). tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy.

(dowód: decyzja – k. 47-49 akt emerytalnych)

M. W. od dnia 14 lutego 2008r. uprawniona jest do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową na stałe.

(dowód: decyzja z dnia 7 maja 2008r. – k. 56-57 akt rentowych, decyzja z dnia 21 kwietnia 2010r. – k. 99- 100 akt rentowych, decyzja z dnia 3 kwietnia 2012r. – akta rentowe )

Decyzją z dnia 7 maja 2008r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. przyznał M. W. od dnia 14 lutego 2008r. tj. od dnia nabycia uprawnień do wypłaty więcej niż jednego świadczenia emeryturę zmniejszoną o połowę.

Od tego momentu wnioskodawczyni pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową powiększoną o połowę emerytury.

W punkcie VI decyzji wnioskodawczyni została pouczona o tym, że prawo do świadczeń ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągnięcia przychodu z tytułu zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności oraz pobierania zasiłków. W punkcie VIII decyzji wnioskodawczyni została pouczona przez organ rentowy, że jest zobowiązana zawiadomić organ rentowy o osiąganiu przychodu i jego wysokości

(dowód: decyzja – 44-45 akt rentowych)

W decyzji z dnia 21 kwietnia 2010r. organ rentowy pouczył wnioskodawczynię, że w razie zbiegu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową wypłaca się w zależności od wyboru uprawnionego emeryturę powiększoną o połowę renty lub rentę powiększoną o połowę emerytury. W przypadku osiągnięcia przychodu (bez względu na jego wysokość ) przysługuje jedno świadczenie – wybrane lub wyższe. Jednocześnie organ rentowy zobowiązał wnioskodawczynię do powiadomienia o wszelkich okolicznościach mających wpływ na prawo lub wysokość świadczenia.

Tożsame pouczenie zostało zawarte w decyzji z dnia 3 kwietnia 2012r. Organ rentowy pouczył także wnioskodawczynię o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia i wyjaśnił w jakiej sytuacji wypłacone świadczenie uważa się za nienależnie pobrane.

(dowód: decyzja – k. 102-104 akt rentowych, decyzja z dnia 3 kwietnia 2012r. – akta emerytalne)

W dniu 5 lipca 2012r. wnioskodawczyni zawarła z Gminą R. umowę zlecenia. W ramach tej umowy wnioskodawczyni brała udział w dniu 5 lipca 2012r. w pracach komisji dla nauczyciela ubiegającego się o awans na stopień zawodowy nauczyciela mianowanego. Za wykonane czynności wnioskodawczyni otrzymała w lipcu 2012r. wynagrodzenie w kwocie 450zł. brutto.

(dowód: umowa zlecenia – k. 17 akt, zaświadczenie z 4 czerwca 2013r. – akta emerytalne)

W dniu 31 lipca 2012r. wnioskodawczyni zawarła z Kuratorium Oświaty w Ł. umowę zlecenia. W ramach tej umowy wnioskodawczyni w dniu 31 lipca 2012r. wykonywała czynności w charakterze eksperta jako członek komisji kwalifikacyjnej na stopień awansu nauczyciela dyplomowanego powołanej przez (...) Kuratora Oświaty. Za swoje czynności wnioskodawczyni otrzymała wynagrodzenia w kwocie 165zł., które zostało jej wypłacone w październiku 2012r.

(dowód: umowa zlecenia – k. 18 akt, oświadczenie wnioskodawczyni – protokół rozprawy z dnia 27 listopada 2013r. od minuty 00:55 do minuty 19:15, zaświadczenie z dnia 20 litego 2013r. – akta emerytalne)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Podstawą prawną żądania przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji od wnioskodawczyni zwrotu pobranego świadczenia jest przepis art. 138 ust 1 w zw. z art. 138 ust 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Za nienależnie pobrane świadczenia zgodnie z art. 138 ust 2 ustawy uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawczyni jest uprawniona do dwóch świadczeń tj. renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową oraz emerytury.

Zbieg prawa do tych świadczeń reguluje art. 26 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z dnia 30 października 2002 r. ( tekst jednolity z dnia 22 września 2009 r. Dz.U. Nr 167, poz. 1322). Stosownie do jego treści osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru: przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo emeryturę powiększoną o połowę renty.

Wnioskodawczyni zgodnie z wyborem wypłacana jest renta powiększona o połowę emerytury.

Prawo do zbiegu świadczeń nie przysługuje jednak wówczas, jeżeli osoba uprawniona osiąga przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości określony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od wysokości tego przychodu (art. 26 ustęp 3 ustawy wypadkowej). To oznacza, że osiąganie przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, niezależnie od jego wysokości powoduje wstrzymanie wypłaty jednego ze świadczeń pozostających w zbiegu (art. 95 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Mówiąc o przychodzie mającym znaczenie dla zmniejszenia lub zawieszenia prawa do świadczeń, należy brać pod uwagę przychód przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ( art. 4 pkt 9 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.)). Są to zatem przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy, a także przychody z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych - przychody z tytułu pracy w spółdzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów rolnych.

Przychodem jest zatem także przychód z tytułu zawartych przez ubezpieczoną umów zleceń.

Wnioskodawczyni w decyzji przyznającej jej prawo do pobierania renty powiększonej o połowę emerytury była pouczona przez organ rentowy o treści art. 26 ustęp 3 ustawy wypadkowej i została zobowiązana do informowania o każdym przypadku osiągnięcia przychodu. Wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 27 listopada 2012r. przyznała tą okoliczność.

Pobrane zatem przez wnioskodawczynię świadczenie rentowe powiększone o połowę emerytury w okresie, w którym osiągnęła przychód z tytułu zawartych umów zleceń było świadczeniem nienależnie pobranym.

Z wyjaśnień wnioskodawczyni wynika, że przychód z tytułu zawartych umów zleceń był związany wyłącznie z czynnościami (udział w komisjach kwalifikacyjnych) w miesiącu lipcu 2012r. To wtedy wykonała zlecone jej umową czynności. I tak, w dniu 5 lipca 2012r. brała udział w pracach komisji dla nauczyciela ubiegającego się o awans na stopień zawodowy nauczyciela mianowanego, za co otrzymała wynagrodzenie w kwocie 450zł. brutto. Z tytułu drugiej umowy zlecenia zawartej w dniu 31 lipca 2012r. wnioskodawczyni wykonywała zlecone czynności w charakterze eksperta jako członek komisji kwalifikacyjnej na stopień awansu nauczyciela dyplomowanego powołanej przez (...) Kuratora Oświaty jedynie w dniu 31 lipca 2012r. Natomiast wynagrodzenie za wykonane w lipcu 2012r. czynności z tytułu umowy zlecenia z 31 lipca 2012r. w kwocie 165zł. zostało jej wypłacone w październiku 2012r. Zdaniem Sądu nie można utożsamiać daty wypłaty wynagrodzenia za zlecone czynności z osiągnięciem przychodu w rozumieniu art. 26 ust. 3 ustawy wypadkowej. Ubezpieczony bezpośrednio po wykonaniu zleconych czynności (pracy) nabywa prawo do wypłaty wynagrodzenia wynikającego z treści umowy zlecenia. Oznacza to, że osiąga przychód w rozumieniu art. 26 ustęp 3 ustawy wypadkowej nie w dacie faktycznej wypłaty wynagrodzenia, na co wszak niejednokrotnie nie ma żadnego wpływu, ale już w momencie wykonania zleconych czynności. Za taką interpretacją art. 26 ustęp 3 ustawy wypadkowej przemawia wykładnia funkcjonalna i celowościowa (ze szczególnym uwzględnieniem reguł słuszności i konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego) Pojęcie „osiąga przychód” należy rozumieć jako wynagrodzenie za zlecone czynności wynikające z umowy, a nie faktyczną wypłatę wynagrodzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 4 lutego 2013r. I UK 484/12) Przychód należny za wykonane czynności na podstawie umowy zlecenia, a wypłacony po jej rozwiązaniu nie ma wpływu na uprawnienia do pobierania świadczeń w zbiegu, o których mowa w art. 26 ust. 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 października 2006r., III AUa 1414/05).

Wnioskodawczyni wykonała zlecone czynności w miesiącu lipcu 2012r., a zatem tylko w tym i wyłącznie w tym miesiącu osiągnęła przychód w rozumieniu art. 26 ustęp 3 ustawy wypadkowej.

W konsekwencji nie była uprawniona do zbiegu świadczeń jedynie w miesiącu lipcu 2012r. Brak zatem podstaw do żądania przez organ rentowy zwrotu świadczenia za miesiąc październik 2012r. Pobrane przez ubezpieczoną w miesiącu październiku 2012r. świadczenie nie było świadczeniem nienależnym. Przychód, który otrzymała w październiku 2012r. był bowiem związany z czynnościami wykonanymi na podstawie umowy zlecenia w miesiącu lipcu 2012r.

Tylko zatem wypłacone w miesiącu lipcu 2012r. świadczenie w zbiegu było świadczeniem nienależnie pobranym przez wnioskodawczynię co do kwoty 923,69zł., gdyż z chwilą osiągnięcia dodatkowego przychodu prawo do pobierania przez nią dwóch świadczeń w zbiegu ustało, o czym była ona wielokrotnie pouczana przez organ rentowy w kierowanych do niej decyzjach. Pouczenia jasno wskazywały konsekwencje niezastosowania się do przedmiotowego obowiązku. Ubezpieczona obowiązana była zapoznać się z treścią zamieszczonych na decyzjach organu rentowego pouczeń, albowiem zawierały informacje o jej prawach i obowiązkach, jak również o konsekwencjach wynikających z zaniechania przestrzegania nałożonych obowiązków. Zaniechanie przez ubezpieczoną zapoznania się z treścią pouczeń nie może być okolicznością uzasadniającą zwolnienie jej z obowiązku nienależnie pobranego świadczenia.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił iż wnioskodawczyni nie ma obowiązku zwrotu świadczenia pobranego w październiku 2012r. w kwocie 923,69zł.

W pozostałej części Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c. odwołanie oddalił jako bezzasadne.