Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2017r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Polak

Sędzia: SSO Karol Kołodziejczyk (spr.)

Sędzia: SSO Hanna Morejska

Protokolant: sekr. sądowy Kamil Serwa

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2017r. w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. J. , Z. J.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 21 listopada 2016r.

sygn. akt I C 1548/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI Ca 644/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Częstochowie oddalił powództwo B. J. i Z. J. przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. o zasądzenie odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z gruntu w zakresie służebności przesyłu.

Podstawą takiego rozstrzygnięcia Sądu było ustalenie, że pozwany zyskał tytuł prawny do utrzymywania na przedmiotowej nieruchomości swoich urządzeń w drodze zasiedzenia służebności.

W apelacji od powyższego orzeczenia powodowie zarzucili rażące naruszenie art. 6 ust.1 Europejskiej Konwencji Praw i Podstawowych Wolności w zw. z art. 1 protokołu nr 1 do w/w Konwencji oraz art. 8 ust.1 i 2, 64 ust.2 i 3 i art. 91 Konstytucji, przez niedopuszczalne oparcie zaskarżonego orzeczenia wyłącznie o przepisy prawa krajowego niższego rzędu i interpretacji powołanych w uzasadnieniu orzeczeń, co czyni w tych warunkach ochronę prawa własności iluzoryczną i pozorną wobec norm aktów wyższego rzędu powołanych powyżej, które powinny mieć zastosowanie na zasadzie pierwszeństwa umowy międzynarodowej i Konstytucji.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wnieśli o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności, ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację, pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

Sąd Okręgowy uznał apelację za niezasadną.

Mając na uwadze ustalony w sprawie przez Sąd pierwszej instancji stan faktyczny, który nie jest sporny, Sąd odwoławczy podzielił również ocenę prawną zasadności powództwa w świetle przesłanek z art. 224 par.1 i 2 oraz art.225 k.c. Trafnie uznał Sąd pierwszej instancji, że wobec stwierdzenia prawomocnym orzeczeniem Sądu Rejonowego w C. z dnia 7.01.2016 r. w sprawie (...), że dniem 11.05.1981 r. nastąpiło zasiedzenie służebności gruntowej na rzecz Skarbu Państwa – statio fisci Zakład (...) w C., polegającej no nieodpłatnym korzystaniu z części nieruchomości obciążonej zabudowaną linią napowietrzną niskiego napięcia 1 kV wraz z dwoma stanowiskami słupowymi na działce powodów, polegającej no posadowieniu urządzeń przesyłowych, eksploatacji i obsługi tych urządzeń i całodobowym korzystaniu z tej części nieruchomości w zakresie niezbędnym do przesyłania energii elektrycznej, usuwania awarii, wykonywania konserwacji, remontów wymiany urządzeń elektroenergetycznych, pozwany – jako następca prawny Zakładu (...) – legitymuje się tytułem prawnym do korzystania z przedmiotowej nieruchomości powodów w zakresie wskazanej wyżej służebności, co skutkuje oddaleniem roszczenia pozwu.

Odnosząc się do zarzutów apelacji, należy stwierdzić, że są one chybione, gdyż w istocie zmierzają do podważenia prawomocnego orzeczenia stwierdzającego zasiedzenie służebności, co nie może być skuteczne w sprawie niniejszej już choćby z tego względu, że sąd jest tym orzeczeniem związany ( art. 365 par.1 k.p.c.). Można jedynie zauważyć, że konstytucyjność przepisów dotyczących zasiedzenia nie została – jak dotychczas - zakwestionowana w żadnym orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego.

Jak trafnie wskazano w odpowiedzi na apelację, zasiedzenie służebności gruntowej zostało stwierdzone z dniem 11 maja 1981 r., wobec czego pozwanemu przysługuje tytuł prawny do korzystania z nieruchomości stanowiącej własność powodów, nie jest zatem zasadne zasądzenie wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości na skutek posadowienia na niej urządzeń przesyłowych, bowiem pozwany korzysta z gruntu w sposób legalny. Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości wygasa w całości z chwilą pierwotnego nabycia prawa uzasadniającego korzystanie z tej nieruchomości.

Stanowisko takie jest zgodne z orzecznictwem Sądu Najwyższego. W uchwale z dnia 30 listopada 2016 r. III CZP 77/16 SN stwierdził, że właścicielowi nieruchomości obciążonej wskutek zasiedzenia służebnością przesyłu nie przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z tej nieruchomości nawet za okres poprzedzający zasiedzenie ( OSNC 2017/9/94, LEX nr 2156654, Prok.i Pr.-wkł. 2017/7-8/52, www.sn.pl, Biul.SN 2016/11/9, KSAG 2017/1/136). W uzasadnieniu tej uchwały wskazano, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko, akceptowane przez większość doktryny, że osobie, która utraciła własność rzeczy wskutek jej zasiedzenia przez posiadacza, nie przysługuje wobec posiadacza roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy bez tytułu prawnego w okresie poprzedzającym dzień zasiedzenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 1968 r., III CRN 257/68, nie publ., i z dnia 15 kwietnia 2011 r., III CZP 7/11, OSP 2012, Nr 10, poz. 93, oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 258/11, nie publ., i z dnia 15 czerwca 2016 r., II CSK 639/15, nie publ.). Stanowisko to zostało wywiedzione z oceny funkcji zasiedzenia i ukształtowanych w celu jej realizacji stosunków prawnych pomiędzy poprzednim właścicielem a nabywcą własności. W orzecznictwie (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2011 r. III CZP 7/11, OSP 2012 nr 10, poz. 93, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 258/11, nie publ.), jak i w przeważającej części piśmiennictwa podkreśla się, że funkcja zasiedzenia sprzeciwia się przyznaniu byłemu właścicielowi wobec posiadacza, który stał się właścicielem (uprawnionym z innego prawa rzeczowego) roszczeń wynikających z prawa własności, do takich zaś należą roszczenia uzupełniające za okres poprzedzający datę zasiedzenia, w tym roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy. Ład, porządek prawny i stabilizacja stosunków w zakresie odnoszącym się do własności rzeczy, czyli wszystko to, do czego zapewnienia zmierza zasiedzenie, ulegałoby ponownie zakłóceniu. Byłoby więc to nie do pogodzenia z celem zasiedzenia.

Natomiast, odnosząc się na marginesie do wywodów apelacji dotyczących rozważanego problemu z punktu widzenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, należy podnieść, że Europejski Trybunał praw człowieka w Strasburgu decyzją z dnia 17 maja 2016 r. nr 8585/13 odrzucił - na podstawie art. 35 ust. 3 litera a i 4 Konwencji - skargi obywateli polskich wniesione w związku z orzeczeniami sądów polskich orzekającymi o dopuszczalności zasiedzenia przez przedsiębiorców przesyłowych służebności gruntowych o treści służebności przesyłu, oparte na zarzutach naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji. W uzasadnieniu tej decyzji Trybunał, po analizie ustawodawstwa polskiego oraz orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wskazał, że skarżący nie wykazali, aby przysługiwało im roszczenie, którego wykonalność była wystarczająco ustalona, a tym samym nie mogą argumentować, iż dysponowali "mieniem" w rozumieniu art. 1 Protokołu nr 1. W konsekwencji, orzeczenia sądów krajowych w przedmiocie zasiedzenia służebności, które dotyczyły trzydziestu skarżących, oraz orzeczenia o ograniczeniu prawa własności ze względu na historyczne decyzje administracyjne, które dotyczyły trzech skarżących, nie sprowadzały się do ingerencji w korzystanie z ich mienia.

Zbliżone stanowisko zajął Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 30 sierpnia 2007 r., nr 44302/02, J.A. Pye (Oxford) Ltd and J.A. Pye (Oxford) Land Ltd przeciwko Wielkiej Brytanii, stwierdzając, że regulacje przewidujące nabycie własności nieruchomości kosztem dotychczasowego właściciela w następstwie długoterminowego posiadania, służąc uregulowaniu sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym, nie naruszają art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Ten pogląd odnosi się także do nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu, które ingeruje w prawo własności, lecz nie pozbawia właściciela nieruchomości obciążonej wszystkich uprawnień wskazanych w art. 140 k.c., nie narusza zatem istoty prawa własności.

W związku z powyższym, apelacja została oddalona na podstawie art.385 k.p.c., z zasądzeniem kosztów postępowania apelacyjnego - stosownie do jego wyniku – na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art.391par.1 k.p.c.