Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Dorota Stańczyk

Protokolant sekretarz sądowy Dagmara Nastaj

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2017 roku w Lublinie

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania M. M.

od decyzji Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 23 września 2016 roku znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala wnioskodawczyni M. M. prawo do emerytury od dnia 31 sierpnia 2016 roku.

Sygn. akt VIII U 4030/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 23 września 2016 roku odmówił M. M. prawa do emerytury z powodu nieudowodnienia 30-letniego okresu zatrudnienia. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił pracy w gospodarstwie rolnym rodziców położonym w miejscowości S. i C. w okresie od dnia 19 czerwca 1977 roku do dnia 31 sierpnia 1977 roku oraz od dnia 25 czerwca 1978 roku do dnia 31 sierpnia 1978 roku, tj., w czasie ferii i wakacji z uwagi na brak statusu domownika. W ocenie Zakładu zamieszkiwanie poza gospodarstwem przez znaczną część roku i praca dorywcza w czasie ferii i wakacji nie daje podstaw do uznania takiej osoby za domownika, a tym samym okresu tego nie zalicza się do okresów mających wpływ na prawo do świadczenia (decyzja – k. 83 a.e.).

M. M. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do emerytury. Wskazała, że o uwzględnieniu okresu pracy w gospodarstwie rolnym nie decyduje status domownika w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Wnioskodawczyni w okresach wakacji letnich w latach 1977-1979 mieszkała z rodzicami, którym pomagała w wykonywaniu prac polowych oraz przy obrządku inwentarza żywego. Okoliczności te potwierdzić mogą zeznania świadków (odwołanie – k. 2-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powtarzając argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Zdaniem Zakładu praca wnioskodawczyni miała charakter pomocy rodzinnej, jaką dzieci świadczą na rzecz rodziców, wypełniając obowiązek pomocy we wspólnym gospodarstwie (odpowiedź na odwołanie – k. 10-11 a.s.).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje:

M. M., urodzona w dniu (...), w dniu 6 sierpnia 2014 roku złożyła wniosek o emeryturę, dołączając dokumentację poświadczającą okresy zatrudnienia (wniosek – k. 1-4 a.e.).

Wśród dokumentacji znajduje się oświadczenie w sprawie braku dokumentów oraz zeznania świadków, zgodnie z którymi wnioskodawczyni w okresie od dnia 19 czerwca 1977 roku do dnia 31 sierpnia 1977 roku, od dnia 25 czerwca 1978 roku do dnia 31 sierpnia 1978 roku oraz od dnia 27 kwietnia 1979 roku do dnia 31 sierpnia 1981 roku wykonywała pracę w gospodarstwie rolnym rodziców o powierzchni 3,02 ha (dokumentacja – k. 8-12 a.e.).

Decyzją z dnia 29 września 2014 roku organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury z powodu nieudowodnienia 30-letniego okresu zatrudnienia, do którego nie uwzględniono okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Ponadto nie został spełniony warunek rozwiązania stosunku pracy (decyzja – k. 43 a.e.).

W wyniku odwołania od powyższej decyzji sprawa została przekazana do Sądu Okręgowego w Lublinie, który wyrokiem z dnia 19 marca 2015 roku, sygn.. VII U 2526/14 oddalił odwołanie (wyrok – k. 54 a.e.).

W dniu 31 sierpnia 2016 roku M. M. ponownie złożyła wniosek o emeryturę. Zgodnie z dołączonym zaświadczeniem w dniu 31 sierpnia 2016 roku zakończyła stosunek pracy (wniosek – k. 64-67, świadectwo pracy – k. 79 a.e.).

Zaskarżoną decyzją z dnia 23 września 2016 roku organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury z powodu nieudowodnienia 30-letniego okresu zatrudnienia, do którego ponownie nie uwzględniono okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Zakład ustalił, że ubezpieczona legitymuje się łącznym okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 29 lat, 8 miesięcy i 27 dni, w tym 2 lata, 4 miesiące i 4 dni okresów uzupełniających – rola (decyzja – k. 83 a.e.).

M. M. w okresie od dnia 1 września 1975 roku do dnia 26 kwietnia 1979 roku uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego w K.. Okres nauki w klasie I trwał od 1 września 1976 roku do 19 czerwca 1976 roku, w klasie II od 1 września 1976 roku do 18 czerwca 1977 roku, w klasie III od 1 września 1977 roku do 24 czerwca 1978 roku, a w klasie IV od 1 września 1978 roku do 26 kwietnia 1979 roku (zaświadczenie – k. 23 a.e.).

W trakcie pobierania nauki w liceum wnioskodawczyni zamieszkiwała wraz z rodzicami W. B. i B. B. w ich gospodarstwie rolnym o powierzchni 3,02 ha, położonej w gminie S.. M. M. była zameldowana w gospodarstwie od dnia 24 lutego 1964 roku do dnia 15 grudnia 1981 roku (zaświadczenia – k. 13, 14 a.e.).

W trakcie trwania roku szkolnego M. M. mieszkała w internacie. W okresach przerw w nauce takich jak weekendy, ferie i wakacje wracała do gospodarstwa rodziców, gdzie pracowała przy wykonywaniu prac polowych i obrządku inwentarza żywego (zeznania wnioskodawczyni – k. 22v , 33v a.s.).

W gospodarstwie uprawiane były ziemniaki, zboże, porzeczki oraz ogród warzywny. Rodzice wnioskodawczyni posiadali podstawowe narzędzia, takie jak pług, brony, gracki, grabie oraz sieczkarnię. Nie posiadali sprzętu zmechanizowanego. Część pola uprawnego położona była w odległości 3 kilometrów, a część w odległości 5 kilometrów od domu. Wnioskodawczyni dojeżdżała na nie wozem konnym – furmanką. Po powrocie do domu w czerwcu wnioskodawczyni pomagała przy sianokosach, które trwały około 2 tygodni. Trawy koszone były przy pomocy kosiarki. Następnie należało ją przerzucić w celu wysuszenia, zgarbić w kopce i po wysuszeniu zwieźć do domu. Część magazynowana była w stodole, a część układana w stogi. Łąka, na której wykonywane były sianokosy miała powierzchnię ponad 1,5 ha, w tym 0,5 ha było wydzierżawione. Drugie sianokosy wykonywane były po koniec sierpnia. W lipcu wnioskodawczyni pomagała przy zbiorach porzeczek, co w zależności od pogody trwało 1-2 tygodnie. Porzeczki znajdowały się na plantacji o powierzchni około 10 arów. Owoce przeznaczone były na sprzedaż. Ponadto pracowała przy żniwach, gdzie związywała zboże w snopki przy pomocy snopowiązałki, którą rodzice pożyczali od sąsiada. Następnie snopki ładowane były na furmankę i zwożone do stodoły. Po żniwach, w sierpniu, wnioskodawczyni pracowała przy młóceniu zebranego zboża za pomocą wypożyczonej młockarni. Przycinała wówczas sznurek oraz wiązała słomę powrósłem w snopek. Ponadto wnioskodawczyni zajmowała się pomaganiem przy uprawie warzyw w ogrodzie. W lecie pomagała również przy pieleniu ziemniaków, których sadzenie odbywało się na początku maja. Oprócz prac polowych wnioskodawczyni zajmowała się opieką nad zwierzętami. W związku z tym wypasała krowy i owce, prowadząc je rano na pastwisko i przyganiając z powrotem. Inwentarz żywy w gospodarstwie składał się z krowy, konia, 3-4 świń, owiec oraz drobiu (zeznania wnioskodawczyni – k. 22v-23 a.s., zeznania R. K. – k. 31v-32 a.s., zeznania R. W. – k. 32v-33 a.s., zeznania F. B. – k. 33 a.s.).

Wnioskodawczyni miała trójkę starszych braci, którzy w omawianym okresie nie mieszkali w gospodarstwie rodziców. Jeden z nich prowadził własne gospodarstwo, drugi prowadził sklep w innej miejscowości, natomiast trzeci był księdzem. Natomiast młodszy o 3 lata brat ubezpieczonej z uwagi na młody wiek niewiele pomagał w pracach. Pracami polowymi zajmował się głównie ojciec oraz wnioskodawczyni. Matka ubezpieczonej zajmowała się natomiast prowadzeniem domu oraz zwierzętami (zeznania wnioskodawczyni – k. 23, 33v a.s., zeznania R. K. – k. 31v a.s., zeznania F. B. – k. 33 a.s.)

Wnioskodawczyni w okresie wakacji nie wyjeżdżała poza miejsce zamieszkania. Praca w gospodarstwie trwała codziennie przez minimum 6 godzin (zeznania wnioskodawczyni – k 23, 33v a.s., zeznania R. W. – k. 33 a.s.).

Od dnia 1 września 1981 roku wnioskodawczyni została zatrudniona jako nauczyciel w Zbiorczej Szkole Gminnej w R. (...) punkt w Ż. (zaświadczenie – k. 15 a.e.).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony w oparciu o wskazane wyżej dowody z dokumentów, zeznań wnioskodawczyni oraz świadków.

Zeznania świadków zostały w całości uznane za wiarygodne jako spójne, logiczne i wzajemnie uzupełniające się. Świadek R. K. mieszkał 350 metrów od domu rodziców wnioskodawczyni i znał jej rodzinę. Potwierdził, że wnioskodawczyni pracowała przy sianokosach, zwoziła siano oraz przygotowywała stogi, a także pracowała przy młócce zboża i wypasaniu krów. Ponadto zeznał, że zwoziła porzeczkę do skupu. R. W. był z kolei sąsiadem wnioskodawczyni i również mógł opisać czynności wykonywane przez ubezpieczoną w ramach pracy w gospodarstwie rolnym. Ponadto niektóre części łąk oraz pól uprawnych leżały w sąsiedztwie działek rodziców wnioskodawczyni. Z tego względu R. K. i R. W. byli również bezpośrednimi świadkami wykonywania na nich prac przez wnioskodawczynię.

Zeznania F. B., który jest bratem wnioskodawczyni, również zostały uwzględnione przez Sąd. W latach 1977-1978 nie mieszkał już w domu rodziców, lecz w odległości 500 metrów, również w S.. Wskazał na czynności wykonywane przez ubezpieczoną oraz potwierdził, że gospodarstwo było prowadzone jedynie przez rodziców.

Zeznania wnioskodawczyni M. M. także są w ocenie Sądu wiarygodne. Nie zawierają sprzeczności oraz znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym.

Dowody z dokumentów został obdarzone przez Sąd wiarą w całości. Ich treść nie była kwestionowana przez żadną ze stron oraz nie budziły wątpliwości Sądu. Składały się na nie decyzje organu rentowego oraz zaświadczenia z urzędów, szkoły oraz pracodawcy wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

W świetle art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2016 roku, poz. 1379, tekst jedn. ze zm.) nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich – dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą – po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy – przejść na emeryturę. Natomiast zgodnie z ustępem 2a nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli:

1) spełnili warunki do uzyskania emerytury, określone w ust. 1, w ciągu dziesięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 887, z późn. zm.), z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy, oraz

2) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

Ponadto zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887, tekst jedn. ze zm.) przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r., okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że na dzień 31 grudnia 2008 roku wnioskodawczyni udowodniła 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązała stosunek pracy. Kwestią sporną było ustalenie 30-letnich okresów składkowych i nieskładkowych. Zakład uznał, że wnioskodawczyni legitymuje się okresem 29 lat, 8 miesięcy i 27 dni, nie uwzględniając pracy w gospodarstwie od dnia 19 czerwca 1977 roku do 31 sierpnia 1977 roku oraz od 25 czerwca 1978 roku do 31 sierpnia 1978 roku. Jednocześnie organ zaliczył okres po zakończeniu nauki w liceum do czasu podjęcia zatrudnienia, tj. od dnia 27 kwietnia 1979 roku do dnia 31 sierpnia 1981 roku (k. 82 a.e.).

Z treści uzasadnienia zarówno zaskarżonej decyzji, jak i odpowiedzi na odwołanie wynika, że organ rentowy nie kwestionuje samego faktu wykonywania przez wnioskodawczynię prac w gospodarstwie rolnym w spornych okresach, przypadających na miesiące wakacyjne, jednak wskazuje, że są one dorywcze, świadczone jedynie w ramach pomocy rodzicom i z tego powodu nie mogą zostać uwzględnione jako okresy uzupełniające.

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe na okoliczność pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym rodziców w okresach wakacyjnych w trakcie pobierania nauki w liceum po ukończeniu 16 roku życia, tj. od 19 czerwca 1977 roku do 31 sierpnia 1977 roku oraz od dnia 25 czerwca 1978 roku do 31 sierpnia 1978 roku, łącznie 4 miesiące i 20 dni. Ze zgromadzonego materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, że M. M. w tym czasie pracowała w gospodarstwie w wymiarze co najmniej połowy wymiaru czasu pracy.

Organ rentowy, powołując się na przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazywał, że ubezpieczona nie miała statusu domownika, za którego uznaje się osobę bliską rolnikowi, która pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie oraz stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Rację ma organ rentowy twierdząc, że doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych czy wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego (m.in. wyrok SN z dnia 4 października 2006 roku, II UK 42/06, OSNP 2007, nr 19-20, poz. 292).

Wykonywanie pracy w okresie wakacji nie jest jednak jednoznacznie z wykonywaniem jej w sposób dorywczy i okazjonalny. Przede wszystkim M. M. po zakończeniu roku szkolnego wracała do gospodarstwa rolnego rodziców po to, aby pomóc im w jego prowadzeniu. W latach 1977-1978 rodzice zajmowali się tym bowiem sami, gdyż starsi bracia ubezpieczonej wyprowadzili się z domu, a młodszy z racji wieku nie mógł wykonywać wszystkich potrzebnych czynności. Praca wnioskodawczyni miała zatem istotne znaczenie dla prowadzenia gospodarstwa. Stanowiła również główne źródło zajęcia M. M., która nie wyjeżdżała na wakacje. Ustawodawca nie określił natomiast przez jaki okres czasu musi być wykonywana praca w gospodarstwie, aby uznać ją za stałą. Nie ma zatem przeszkód aby uznać, że taka praca świadczona również w czasie wakacji, gdy obowiązki szkolne nie kolidują z obowiązkiem pracy w gospodarstwie, mogą być uznane jako okresy uzupełniające. Podobne stanowisko zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lipca 2013 roku ( III UK 103/12, LEGALIS nr 787670).

Organ rentowy uznał, że wnioskodawczyni nie spełnia warunków do uznania jej za domownika, co jest nieprawidłowe. Wnioskodawczyni w czasie nauki w liceum co prawda nie mieszkała w gospodarstwie rolnym, jednak było to spowodowane pobieraniem nauki w innej miejscowości. Nadal jednak była zameldowana w domu rodziców, dokąd rokrocznie powracała i pomagała w prowadzeniu gospodarstwa. Pokazuje to, że gospodarstwo rolne rodziców było miejscem zamieszkania wnioskodawczyni w rozumieniu art. 25 kodeksu cywilnego. Jak natomiast wykazało postępowanie dowodowe, praca wykonywana przez M. M. była stała.

Z powyższych względów Sąd uznał, że okres od 19 czerwca 1977 roku do 31 sierpnia 1977 roku oraz od dnia 25 czerwca 1978 roku do 31 sierpnia 1978 roku, tj. łącznie 4 miesiące i 20 dni należy uwzględnić do ogólnego stażu pracy jako okres uzupełniający na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. W związku z tym M. M. legitymuje się wymaganym 30-letnim okresem składkowym i nieskładkowym (30 lat, 1 miesiąc i 17 dni). Sąd zmienił zatem zaskarżoną decyzję i ustalił wnioskodawczyni M. M. prawo do emerytury od dnia 31 sierpnia 2016 roku.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.