Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 września 2016 roku

Sąd Okręgowy VII Wydział Gospodarczy w B.

w składzie:

Przewodniczący: SSO Maciej Głos

Protokolant: Krzysztof Kruglicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 sierpnia 2016 roku w B.

sprawy z powództwa K. B.

przeciwko P. C.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego P. C. na rzecz powoda K. B. kwotę 1.299,98 zł (jeden tysiąc dwieście dziewięćdziesiąt dziewięć złotych dziewięćdziesiąt osiem groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 2 listopada 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., zaś od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

2.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie.

3.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 442,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 377,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII GC 329/15

UZASADNIENIE

Powód K. B. w pozwie skierowanym przeciwko R. C. domagał się zasądzenia kwoty 1.300,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 maja 2014 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Dochodzona przez powoda kwota stanowiła dwukrotność wysokości należnego mu wynagrodzenia na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ze względu na naruszenie praw powoda przez pozwanego.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa. Nie kwestionował autorstwa zdjęcia powoda, zaznaczył jednak, że jego pobranie nie nastąpiło z jego strony internetowej. Otrzymał je w celu opublikowania w prowadzonym przez niego serwisie internetowym prowadzonym na stronie (...).pl od osoby trzeciej – (...). W jego ocenie zdjęcie powoda po jego opublikowaniu w serwisie było częścią nowego utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zamiast napisu „(...)” zawiera on informacje o promocji siłowni z okazji dnia kobiet. Jest tam także logo siłowni. Zdjęcie opublikował automatycznie, gdyz nie ma możliwości analizy takiego pliku. Zdaniem pozwanego zgodnie z art. 42 pkt 2 ustawy prawo prasowe jako wydawca i redaktor nie ponosi on odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam opublikowanych zgodnie z art. 36. Kwestionował także wysokość kwoty dochodzonej pozwem.

Pismem procesowym z dnia 15 lutego 2016 powód zmodyfikował żądanie pozwu w ten sposób, że w niósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.300 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2.11.2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

W ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej powód zajmuje się zawodowo m.in. wykonywaniem fotografii i sprzedażą licencji na ich wykorzystanie. Sprzedaż ta jest prowadzona przez stronę internetową (...), na której zamieszczane są utwory powoda wraz ze wskazanymi cenami, za które udzielana jest licencja. Ceny te różnią się w zależności od zakresu, w jakim licencjobiorca może wykorzystać zakupioną fotografię (wydruk z (...) działalności powoda, wyciąg z cennika ze strony internetowej k. 13).

Jednym ze zdjęć oferowanych przez powoda jest fotografia leżącego bukietu tulipanów z napisem „(...)” (k.12). Koszt udzielenia licencji na wykorzystanie takiego zdjęcia w podstawowym zakresie to 528,45 zł netto (649,99 brutto). Przedmiotowa fotografia jest zdjęciem artystycznym. Strona internetowa powoda zawiera między innymi informacje o autorze zdjęć (k. 15 – 16). Również z właściwości pliku w postaci przedmiotowej fotografii wynika, że powód jest autorem zdjęcia (k. 17).

Powód jest w posiadaniu kilkunastu innych ujęć zdjęcia, będącego przedmiotem sporu, z których zostało wybrane najlepsze ujęcie (k. 28). W związku z tym, że prezentowane przez powoda zdjęcia zostały dopracowane w profesjonalnym programie graficznym P., powód posiada wszystkie stosowne oryginały, które nie są publicznie dostępne (k. 26, płyta CD – k. 27).

We właściwościach pliku w sposób weryfikowalny umieszczone zostało na stałe imię i nazwisko powoda ze wskazaniem, że przysługują mu prawa autorskie do pliku wraz ze wskazaniem numeru telefonu (k. 17).

W dniu 10 marca 2014 r. podmiot zajmujący się monitorowaniem Internetu pod kątem wyszukiwania przejawów naruszenia majątkowych praw autorskich twórców stwierdził, że na stronie internetowej (...), której właścicielem jest pozwany, bez zgody powoda wykorzystano jego fotografię, w stosunku do której przysługują powodowi majątkowe prawa autorskie (k. 14). Między stronami nie została zawarta żadna umowa zezwalająca pozwanemu na wykorzystanie zdjęć autorstwa powoda.

W związku ze stwierdzonym naruszeniem, w dniu 8 kwietnia 2014 r. powód skierował do pozwanego wezwanie do zapłaty, domagając się ochrony na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ze względu na zawinione naruszenie praw autorskich powoda po stronie pozwanego (k. 18-20). Pozwany nie zadośćuczynił wezwaniu powoda i nie zapłacił na jego rzecz kwoty dochodzonej niniejszym pozwem (k. 39).

Powództwo jako zasadne podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z dyspozycją wynikającą z treści art. 79 ust. 1. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 666 ze zm.) uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

1) zaniechania naruszania;

2) usunięcia skutków naruszenia;

3) naprawienia wyrządzonej szkody:

a) na zasadach ogólnych albo

b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;

4) wydania uzyskanych korzyści.

Obecny katalog roszczeń w przypadku naruszenia autorskich praw majątkowych jest wynikiem implementacji przepisów dyrektywy 2004/48/WE (dyrektywie enforcement). W wyniku dostosowania przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych do katalogu roszczeń wprowadzone zostało roszczenie o usunięcie skutków. Modyfikacji uległo roszczenie publikacyjne. Obok typowych roszczeń negatoryjnych, do jakich należy roszczenie o zaniechanie, wprowadzone zostały środki o charakterze kompensacyjnym, które przez swoją postać mogą wywierać także skutek represji. Wątpliwości w doktrynie i praktyce budzi w szczególności – odmienny od określonego w innych regulacjach prawa własności intelektualnej – sposób naprawienia szkody oparty na wielokrotności stosownego wynagrodzenia. Wymienione w w/w art. 79 roszczenia mają charakter samoistny i pozostają ze sobą w zbiegu, zwłaszcza w przypadku naruszeń ciągłych, polegających na eksploatacji cudzego prawa. Stosownie do odesłania wskazanego w art. 101 wymienione w katalogu art. 79 roszczenia służą również w przypadku naruszenia praw pokrewnych.

Ochrona autorskich praw majątkowych jest ukształtowana na podstawie szczególnych przepisów określających podstawy roszczeń, których można dochodzić w sytuacji naruszenia prawa. Naruszenie autorskich praw majątkowych następuje wówczas, gdy dochodzi do wkroczenia w zakres cudzego prawa autorskiego. Korzystanie z elementów dzieła spełniających przesłankę twórczości jest naruszeniem monopolu eksploatacyjnego odnoszącego się do konkretnego utworu (zob. J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa 2008, s. 175). Ustalenie naruszenia nie jest zależne od wielkości, charakteru i poziomu artystycznego lub naukowego wykorzystywanego wkładu twórczego. Faktyczna eksploatacja cudzego utworu bez zezwolenia jest bezpośrednim naruszeniem prawa autorskiego. Bezpośrednią postacią naruszenia są wszystkie działania, które polegają na wkroczeniu w cudze prawa autorskie bez zezwolenia, choćby wkroczenie to było dokonywane bez zamiaru lub świadomości naruszenia. Autorskie prawa majątkowe są chronione w sposób bezwzględny i obiektywny.

Fakt naruszenia powinien udowodnić powód, który musi przedstawić utwór cechujący się twórczymi walorami, jak i wskazać dzieło pochodzące od naruszyciela, któremu stawiany jest zarzut naruszenia. W celu wykazania istnienia swojego prawa możliwe jest wykorzystywanie domniemania autorstwa (art. 8 ust. 2 ustawy Prawo autorskie). Powód, domagając się ochrony utworu, do którego przysługują mu autorskie prawa majątkowe, powinien wykazać twórczy charakter dzieła w rozumieniu art. 1 w/w ustawy oraz swoje uprawnienia do utworu, które – jeżeli nie wynikają z autorstwa utworu – opierają się na następstwie prawnym. Wskazując dzieło eksploatowane przez naruszyciela, powód powinien opisać elementy wykorzystane z jego utworu, które są obecne w dziele pozwanego. Odwołując się do chronionych elementów utworu, powód nie może domagać się ochrony samego pomysłu lub tematu ani też stylu czy samoistnie ujmowanej formy dzieła. (zob. Paweł Podrecki w: Komentarz do art.79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, System Informacji Prawnej LEX).

Na kanwie przedmiotowego postępowania powód dochodził zapłaty dwukrotności wysokości należnego wynagrodzenia za udzielenie licencji na wykorzystanie zdjęcia z zastrzeżonymi przez niego prawami autorskimi na podstawie art. 79 ust. 1 pkt. 3 lit. b) w/w ustawy ze względu na zawinione naruszenie praw powoda przez pozwanego.

W ocenie Sądu Okręgowego fotografia wykonana przez powoda, wykorzystana następnie na stronie internetowej strony pozwanej, jest utworem w rozumieniu art. 1 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 Prawa autorskiego. Stanowi ona bowiem rezultat pracy człowieka (twórcy), przejaw działalności twórczej, ma również indywidualny charakter. Powód musiał zakupić w celu jej wykonania odpowiednią ilość kwiatów. Zdjęcie zostało przez powoda wykonane w studiu fotograficznym przy użyciu profesjonalnego sprzętu fotograficznego. Powód posiada materiał dokumentujący wszystkie poszczególne etapy pracy nad tym konkretnym utworem. Przedmiotowa fotografia jest zdjęciem artystycznym, na którym powód dokonał zastrzeżenia swoich praw autorskich. Nie ulega wątpliwości, że charakter tej fotografii (tło, naświetlenie, kolory, napis „(...)”, itp.) świadczy o jej oryginalności, niepowtarzalności i swoistości.

Pozwany nie kwestionował faktu uznania przedmiotowej fotografii za utwór.

Powodowi przysługuje zatem - jako twórcy - wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu (art. 17 Prawa autorskiego). Twórca może przenieść autorskie prawa majątkowe na inną osobę (art. 41 ust. 1 pkt 1 Prawa autorskiego). Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 53 Prawa autorskiego). Twórca może również udzielić upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania i jeżeli umowa nie zastrzega wyłączności korzystania z utworu w określony sposób (następuje udzielenie licencji niewyłącznej) nie wymaga ona zachowania formy pisemnej (art. 67 ust. 1, 2 i 5 Prawa autorskiego).

Powód podnosił, że sporne zdjęcie jest dostępne na różnych stronach internetowych, na których właściciele zakupili stosowną licencję celem eksploatacji za cenę wskazaną w znajdującym się na jego stronie internetowej cenniku (k. 59 - 60).

Stanowisko pozwanego zaprezentowane w odpowiedzi na pozew nie zyskało aprobaty Sądu. Po pierwsze, w kontekście naruszenia prawa autorskiego bez znaczenia pozostaje okoliczność, skąd pobrane zostało zdjęcie, czy bezpośrednio ze strony powoda czy też z innej, zwłaszcza że w przypadku żądania powoda odpada przesłanka zawinienia. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że naruszenie zawinione w rozumieniu art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, to naruszenie popełnione zarówno z winy umyślnej, jak i nieumyślnej (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 14 września 2012 r., I ACa 595/12).

Dla prawno - autorskiej ochrony utworu nie ma znaczenia, w jaki sposób dokonujący naruszenia wszedł w jego posiadanie lub też w jaki sposób utwór do niego dotarł, w szczególności nie ma znaczenia okoliczność, iż utwór, stanowiący przedmiot naruszenia dotarł do dokonującego naruszenia jako niezamawiana korespondencja przesyłana drogą elektroniczną, tak zwany spam (wyrok SA w Warszawie z dnia 14 marca 2006 r., I ACa 1012/05).

Tym samym nie mogą uzasadniać uwolnienia pozwanego od odpowiedzialności okoliczności związane z wejściem w posiadanie przedmiotowego zdjęcia za pośrednictwem osoby trzeciej – (...).

Pozwany podnosił, że zamieszone przez niego na stronie internetowej zdjęcie – po jego zmodyfikowaniu przez osobę trzecią (logotyp siłowni, indywidualny tekst, inna jakość zdjęcia) – było jedynie częścią innego, nowego utworu w rozumieniu prawa autorskiego, a zatem nie podlega ono ochronie.

Uszło jednak uwadze pozwanego, że podanie fragmentu cudzego utworu, w szczególności pozbawienie go tytułu i pewnych jego elementów nie może być uznane za "opracowanie cudzego utworu" w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy, mając w szczególności na uwadze tę okoliczność, że ochronie podlega utwór jako integralną całość, że przedmiotem ochrony objęte są również jego części oraz, że doszło do naruszenia integralności utworu.

Chybione były też twierdzenia pozwanego, że jako wydawca i redaktor strony (...).pl nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Zgodnie bowiem z art. 42 ust. 2 Prawa prasowego (Dz. U. z 1984 r., Nr 5, poz. 24) wydawca i redaktor nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam opublikowanych zgodnie z art. 36. Takie ogłoszenia i reklamy nie mogą być jednak sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego (art. 36 ust. 2 cyt. Ustawy). Za sprzeczne z prawem należy uznać zatem zamieszczanie reklam sprzecznych z prawem autorskim i prawach pokrewnych.

Bez znaczenia pozostaje też realny koszt „wyprodukowania” przedmiotowego zdjęcia. Powód zamieszczając cenę przypisaną temu zdjęciu złożył ofertę nabycia licencji do tego zdjęcia właśnie po takiej cenie. Cena ta została zaakceptowania przez kontrahentów powoda, którzy ją zapłacili, co dokumentują załączone przez powoda faktury VAT.

Skoro pozwany „miał wątpliwości” w zakresie ceny fotografii, to jego rzeczą było złożenie na tę okoliczność stosownych wniosków dowodowych zgodnie z art. 6 k.c. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa bowiem na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

Dlatego Sąd pominął dowód z dokumentów złożonych przez pełnomocnika powoda na rozprawie w dniu 30 sierpnia 2016 r. (art. 217 § 2 k.p.c.).

Podkreślenia wymaga, że wyrokiem z 23 czerwca 2015 r., opublikowanym w Dzienniku Ustaw RP z 1 lipca 2015 r. poz. 932, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 79 ust. 1 pkt. 3 lit. b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w zakresie, w jakim uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa, naprawienia szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej - w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny nie wypowiedział się co do ewentualnego terminu utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu.

Konsekwencją tego orzeczenia jest więc uznanie, że art. 79 ust. 1 pkt. 3 lit. b omawianej ustawy uprawnia osobę, której autorskie prawa majątkowe zostały naruszone do żądania naprawienia wynikłej z tego szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, niezależnie od tego, czy naruszającemu można przypisać winę (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 27 lipca 2015 r., I ACa 110/15, LEX nr 1789965, Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 17 grudnia 2015 r., I ACa 1251/15). Skoro zatem powód jako uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby - pozwanego, która naruszyła te prawa - między innymi - naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, to jego roszczenie jest w pełni zasadne i podlegało uwzględnieniu w całości bez konieczności przypisywania w tym zakresie winy pozwanemu.

Należy zaakcentować, że przez "stosowne wynagrodzenie" należy rozumieć takie wynagrodzenie, jakie otrzymałby podmiot prawa autorskiego (lub praw pokrewnych), gdyby pozwany zawarł z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 grudnia 2014 r., I ACa 1420/14, LEX nr 1651903). Powód na gruncie niniejszego postępowania wykazał, że dochodzona przez niego kwota stanowi należne mu wynagrodzenie na podstawie przedłożonego do akt sprawy cennika oferowanych przez niego usług. Koszt udzielenia licencji na wykorzystanie przedmiotowego zdjęcia w podstawowym zakresie to 528,45 zł netto (649,99 brutto), a powód dochodził zasądzenia dwukrotności tej wartości.

Mając na względzie powyższe, Sąd uwzględnił powództwo powoda na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (pkt 1 wyroku). Dwukrotność tej kwoty stanowi suma 1.299,98 zł. Dlatego w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako bezzasadne.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c., zasądzając je od daty wskazanej w piśmie procesowym z dnia 17.02.2016 r., tj. od dnia 02 listopada 2015 r. (art. 455 k.c.).

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu stosownie do art. 98 § 1 i 3 kpc oraz na podstawie § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t. ze zm.). Na koszty procesu składały się: kwota 65 złotych tytułem opłaty od pozwu oraz kwota 377 złotych tytułem wynagrodzenia pełnomocnika wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.