Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2017r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Aleksander Ostrowski

Protokolant Jowita Sierańska

przy udziale J. S. przedstawiciela (...)Skarbowego we W.

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2017r.

sprawy J. B.

syna J. i J. z domu S.

urodzonego (...) w O.

oskarżonego o czyn z art. 107 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s

na skutek apelacji wniesionej przez (...) Urząd C.-Skarbowy we W.

od wyroku Sądu Rejonowego w Oleśnicy

z dnia 5 kwietnia 2017r. sygn. akt II K 38/17

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego J. B. przekazuje Sądowi Rejonowemu w Oleśnicy do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

J. B. został oskarżony o to, że pełniąc funkcję prezesa zarządu spółki z o.o. (...) z O. przy ul. (...) lok. 101 i jednocześnie będąc na podstawie prawa uprawnionym i zobowiązanym do prowadzenia spraw gospodarczych tej spółki urządzał co najmniej od dnia 19 lipca 2016 r. do dnia 20 września 2016 r. w punkcie bez nazwy własnej przy ul. (...) w T. gry na 3 urządzeniach do gier: H. (...) - nr (...), H. (...), H. (...) - nr (...) z naruszeniem art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19.11.2009 r. o grach hazardowych (tekst jednolity - DZU. z dnia 6 maja 2015r., poz. 612 z póź. zm.), tj. o czyn z art. 107 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

Sąd Rejonowy w Oleśnicy wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt II K 38/17:

I.  uniewinnił oskarżonego J. B. od zarzutu popełnienia czynu opisanego w części wstępnej wyroku;

II.  na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił (...) sp. z o.o. z/s w O. dowody rzeczowe opisane w pokwitowaniu (...) nr (...) na k. 17 akt;

III.  na podstawie art. 632 pkt 1 kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

Wyrok zaskarżył Urząd C.-Skarbowy we W. zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego – art. 1 § 1 k.k.s. w zw. z art. 10 § 1 i § 4 k.k.s. w zw. z art. 107 § 1 k.k.s. i art. 6 ust. 1 i art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych poprzez przyjęcie, że oskarżony nie może ponosić odpowiedzialności karnej przewidzianej w art. 107 § 1 k.k.s. z uwagi na to, że oskarżony działał co najmniej w usprawiedliwionym błędzie co do karalności takiego zachowania oraz że oskarżony w istocie nie działał wbrew przepisom ustawy o grach hazardowych, gdyż te z uwagi na ich niekonstytucyjny nie mogą być podstawą do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej nikogo, w tym oskarżonego.

Podnosząc powyższy zarzut apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Oleśnicy.

Sąd Okręgowy zważył.

Apelacja (...)Skarbowego zasługiwała na uwzględnienie.

Pisemne motywy zaskarżonego wyroku Sądu I instancji ujawniają przekonanie tego Sądu, że „z uwagi na pojawiające się rozbieżności oraz zastrzeżenia Sądu co do konstytucyjności rozwiązań zawartych w ustawie o grach hazardowych (…) oskarżony nie popełnił czynu zabronionego lub też – co najmniej w chwili realizowania znamion czynu z art. 107 § 1 k.k. - działał w usprawiedliwionym błędzie co do karalności takiego zachowania, co stosownie do treści art. 10 § 4 k.k.s. skutkować musiało wyłączeniem winy oskarżonego, a tym samym zniesieniem odpowiedzialności karnej”.

Ze stanowiskiem tym nie sposób się zgodzić.

Jako nie zasługujące na uwzględnienie należało uznać stwierdzenie Sądu Rejonowego dotyczące zastrzeżeń co do konstytucyjności rozwiązań zawartych w ustawie o grach hazardowych. Ustawa Kodeks karny skarbowy jak i ustawa o grach hazardowych nigdy nie zostały skutecznie wyeliminowane z porządku prawnego np. poprzez orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, co miałoby wywoływać przekonanie o niekaralności zachowania objętego dyspozycją art. 107 § 1 k.k.s., a zatem argumentacja zawarta w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w ocenie Sądu II instancji, nie może być podstawą wyroku uniewinniającego. Wydaje się również, że Sąd Rejonowy nadał zbyt dużą rangę kontrowersjom interpretacyjnym dotyczącym dopuszczalności stosowania przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o grach hazardowych z uwagi na zaniechanie jego notyfikacji Komisji Europejskiej, nie uwzględniając całokształtu okoliczności niniejszej sprawy i nie poddając wnikliwej ocenie zachowania oskarżonego.

Sąd I instancji stwierdził, że oskarżony co najmniej w chwili realizowania znamion czynu z art. 107 § 1 k.k. miał działać w usprawiedliwionej nieświadomości karalności zarzuconego mu czynu. Miał być bowiem zdezorientowany w obliczu sporów prawnych toczonych od wielu lat odnośnie konsekwencji braku notyfikacji Komisji Europejskiej przepisów technicznych mających być zawartymi w ustawie o grach hazardowych z 2009 r. a konkretnie art. 6 ust. 1 i art. 14 ust. 1, w ramach których wyrażane było stanowisko z odwołaniem się do orzecznictwa (...) o bezskuteczności takich przepisów wobec jednostek. Konkluzja Sądu I instancji dotycząca działania oskarżonego w usprawiedliwionym błędzie co do karalności zachowania związanego z naruszeniem przepisów ustawy o grach hazardowych jest jednak w ocenie Sądu Odwoławczego zdecydowanie przedwczesna.

Wypada zauważyć, że oskarżony jako osoba żywotnie zainteresowana reglamentacją przez państwo działalności hazardowej musiał orientować się z zmianach w prawie i zdarzeniach im towarzyszących. Nadto podstawą uznania, że oskarżony nie działał ze świadomością bezprawności, jest abstrakcyjny, powinnościowy wzorzec, jednakże w wypadku oskarżonego prowadzącego profesjonalną działalność gospodarczą w przedmiocie urządzania gier hazardowych, wymagana jest podwyższona staranność i podobnie szersza wiedza niż przeciętnego konsumenta. Jeżeli zatem zważyć, że rozbieżność dotyczyła nie treści ustawy o grach hazardowych, lecz tego, jaką konsekwencją dla jednostki jest nienotyfikowanie przepisów technicznych, to odwoływanie się do świadomości oskarżonego musi przekonywać, iż nie miał on świadomości działania zgodnego z prawem, a jedynie przekonany był o braku możliwości wymierzenia mu kary, co czyni tym samym, iż inna być musi ocena sytuacji oskarżonego.

Dodatkowo owa problematyka była aktualna jedynie do czasu wejścia w życie zmiany ustawy z dniem 3 września 2015 r. Tego dnia weszła w życie ustawa z dnia 12 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1201), mocą której znowelizowano przepisy ustawy o grach hazardowych. Najistotniejszym jednak jest, że przepisy owej noweli zostały notyfikowane Komisji Europejskiej w dniu 5 listopada 2014 r. pod numerem (...) zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597), które wdraża dyrektywę 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającą procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz. Urz. WE L 204 z 21.07.1998, str. 37, z późn. zm.; Dz.Urz.UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 20, str. 337).

Zarzucany oskarżonemu czyn miał zostać popełniony od dnia 19 lipca 2016 r. do dnia 20 września 2016 r. i w zakresie tak opisanego przestępstwa skarbowego prawne konsekwencje działania oskarżonego muszą być oceniane przy zastosowaniu norm ustawy o grach hazardowych w brzmieniu po nowelizacji, która weszła w życie z dniem 3 września 2015 r.

Sąd I instancji przy ocenie materiału dowodowego pominął wskazane okoliczności. Odwołanie się w tej mierze do pojawiających się dawniej w orzecznictwie wątpliwości w kwestii stosowania art. 107 § 1 k.k.s. w okolicznościach niniejszej sprawy jest zatem chybione.

Jednocześnie wskazać należy, że samo odwołanie się do sporów prawnych nie jest równoznaczne z dokonaniem przez Sąd Rejonowy ustalenia, iż oskarżony nie był świadom karalności zarzucanego mu czynu, a tym bardziej, że owa nieświadomość była usprawiedliwiona. Sąd I instancji nie tylko nie stwierdził wskazanych wyżej warunków wyłączenia winy sprawcy czynu zabronionego, ale w tym aspekcie nie odwołał się do zebranego w sprawie materiału dowodowego. Oczywistym wszak jest, że podstawę wszelkich rozstrzygnięć w procesie karnym (nie wyłączając postępowania o przestępstwa skarbowe) winny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne, zgodnie z zasadą statuowaną w art. 2 § 2 k.p.k. Tymczasem z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika, by Sąd Rejonowy ustalił okoliczności faktyczne niezbędne dla przyjęcia braku zawinienia oskarżonego. Nie sposób przy tym pominąć, że jakkolwiek oskarżony odmówił składania wyjaśnień, to przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu. Sąd I instancji w ogóle nie zbadał zaś, czy przy zachowaniu odpowiedniej staranności i przezorności oskarżony mógł uzyskać odpowiednią wiedzę co do charakteru gier prowadzonych na zabezpieczonych automatach.

W tym miejscu zwrócić należy uwagę na różnicę pomiędzy błędem co do karalności, czy znamion czynu zabronionego, a wątpliwościami w tym zakresie. Ewentualnych wątpliwości co do prawa nie można bowiem utożsamiać z błędem. Istota błędu wiąże się z istniejącym w świadomości człowieka przekonaniem o istniejącej rzeczywistości (z powodów wskazanych powyżej oskarżony nie mógł pozostawać w przekonaniu, że jego zachowanie nie narusza przepisów ustawy), natomiast wątpliwości oznaczają jedynie niepewność co do tej rzeczywistości. Tym samym jeżeli u oskarżonego istniały wątpliwości co do tego, czy jego zachowanie jest podejmowane „wbrew przepisom ustawy”, jak wymaga tego art. 107 § 1 k.k.s., to uznać należy, że przewidywał taką możliwość i godził się na to, skoro pomimo tychże wątpliwości nadal kontynuował swoje działania.

Z przyczyn wskazanych wyżej należało zakwestionować ustalenie Sądu Rejonowego o działaniu oskarżonego w błędzie. Sąd Rejonowy nie poczynił w sprawie żadnych ustaleń w tej kwestii i nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego, z góry przyjmując pewne założenie, z którym nie sposób się zgodzić.

Zdaniem Sądu Odwoławczego decyzja Sądu Rejonowego jest przedwczesna. Bez przeprowadzenia przewodu sądowego i postępowania dowodowego nie można wykluczyć, że oskarżony był świadom obowiązujących przepisów ustawy o grach hazardowych i tego, że postępuje wbrew ich treści, a przynajmniej co do art. 6 ust. 1, który miał naruszyć prowadząc działalność bez posiadania koncesji na prowadzenie kasyna gry.

Wobec powyższego, ale nie przesądzając ostatecznego rozstrzygnięcia, należało uchylić zaskarżony wyrok i sprawę przekazać Sądowi I instancji do merytorycznego rozpoznania. Sąd Rejonowy ponownie rozpoznając sprawę będzie zobowiązany przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości, a zgromadzony materiał dowodowy poddać następnie wszechstronnej i wnikliwej analizie oraz swobodnej ocenie zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, po czym wyciągnąć prawidłowe wnioski końcowe. O ile zajdzie taka konieczność, w sposób przekonywający obowiązany będzie również uzasadnić stanowisko zajęte w ponownym postępowaniu.