Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Jolanta Cierpiał (spr.)

del. SSO Renata Pohl

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Majchrzak

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2017 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) Sp. z o.o. w K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale zainteresowanych: A. G., Syndyka Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w O.

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu

na skutek zażalenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

na postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 19 maja 2017 r. sygn. akt VII U 2594/14

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w pkt 2 w ten sposób, że zasądzić od odwołującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 19 maja 2017 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu sprawy Przedsiębiorstwa Handlowego (...) sp. z o.o. w K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. przy udziale A. G. o podleganie ubezpieczeniu społecznemu w związku z odwołaniem od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. z dnia 29 kwietnia 2014 roku, nr (...) postanowił umorzyć postępowanie (punkt1) i zasądzić od odwołującego na rzecz ZUS I Oddział w P. kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego (punkt2).

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Decyzją nr (...) z dnia 29.04.2014 r. ZUS I Oddział w P. stwierdził, że A. G. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. w K. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 czerwca 2012 r. do 28 lutego 2013 r., ustalając jednocześnie podstawę wymiaru składek na powyższe ubezpieczenia, FP, FGŚP oraz ubezpieczenie zdrowotne za okres od 06/2012 do 03/2013 i określając, że płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP za okres od 1 czerwca 2012 r. do 28 lutego 2013 r. jest (...) sp. z o.o. w K..

(...) sp. z o.o. w K. w przepisanym trybie i terminie wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany oraz zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołująca spółka wskazała, że płatnikami składek za ubezpieczonego w okresie od 1 czerwca 2012 r. do 31 października 2012 r. była (...) sp. z o.o., a w okresie od 1 listopada 2012 r. do 28 lutego 2013 r.(...) sp. z o.o., gdyż podlegał on wówczas ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy na ich rzecz.

Pismem z dnia 11 maja 2017 r. odwołujący cofnął odwołanie i wniósł o umorzenie postępowania, a także o zwolnienie go z kosztów postępowania.

W uzasadnieniu odwołujący wskazał, że mając na uwadze orzeczenia wydane dotychczas w podobnych sprawach, a także podjęte z ZUS rozmowy w przedmiocie ratalnej spłaty zobowiązań oraz wynikającą ze zmiany przepisów możliwość zaliczenia z urzędu składek opłaconych przez podmiot zgłaszający ubezpieczonych na rzecz płatnika składek, cofnął odwołanie. Nadto, na podstawie art. 102 k.p.c. wniósł o odstąpienie od obciążenia go kosztami postępowania, wskazując na orzecznictwo, z którego ma wynikać, że wydanie przez organ rentowy wielu decyzji dotyczących wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osobno wobec każdego ubezpieczonego nie powinno przekładać się na zwielokrotnienie kosztów zastępstwa procesowego stron. Odwołujący podniósł również, iż dotychczas w 12 zakończonych postępowaniach zasądzono od niego na rzecz organu rentowego kwotę 21 000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd I instancji wskazywał, że zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku.

Z kolei na podstawie § 4 art. 203 k.p.c. sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa, a w myśl art. 469 k.p.c. sąd uzna zawarcie ugody, cofnięcie pozwu, sprzeciwu lub środka odwoławczego oraz zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego.

Stosownie zaś do art. 355 § 1 k.p.c. sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

Cofnięcie pozwu jest wyrazem rezygnacji powoda z kontynuacji postępowania rozpoczętego wskutek wniesienia pozwu.

Odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu.

W przypadku cofnięcia odwołania zastosowanie znajdują wyżej powołane przepisy regulujące cofnięcie pozwu jako przepisy ogólne o procesie oraz art. 469 k.p.c. jako przepis szczególny w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, formułujący dodatkową przesłankę dopuszczalności między innymi cofnięcia odwołania.

W tym stanie rzeczy, jako że spełnione zostały wszystkie przesłanki skutecznego cofnięcia odwołania, Sąd orzekł jak w pkt. 1) postanowienia, na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 k.p.c., umarzając postępowanie.

Sąd okręgowy wskazywał, że zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., sąd obowiązany jest rozstrzygnąć o kosztach postępowania w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, biorąc pod uwagę wniosek strony procesu o zwrot kosztów postępowania.

Orzekanie o kosztach procesu dokonywane jest w oparciu o zasadę odpowiedzialności strony przegrywającej za wynik sprawy (art. 98 § 1 k.p.c.) oraz uzupełniających ją zasadach kompensaty, słuszności i zawinienia (art. 100 do 104 ¹ i art. 110 k.p.c.). Należy wskazać, że przyjęcie za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania jednej z zasad uzupełniających powinno być połączone z ustaleniem, że okoliczności sprawy przemawiają za odstąpieniem od zasady ogólnej. Wskazane wyjątki nie mogą być jednak interpretowane rozszerzająco i w sprawie niniejszej nie znajdują zatasowania.

Stosowanie do treści art. 203 § 2 i 3 k.p.c. pozew cofnięty (odwołanie) nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, jednak na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego. Natomiast w razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów. Z powyższej regulacji wynika zatem, że zasadą jest, iż w przypadku cofnięcia pozwu (odwołania) obowiązkiem zwrotu kosztów procesu obciążony jest powód (odwołujący), bowiem co do zasady stronę cofającą środek zaskarżenia uznaje się za przegrywającą sprawę (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 r., V CZ 109/11, Lex nr 1147814, postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 9 lipca 2014 r., sygn. akt AUz 330/14.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym na zasadzie wyrażonej w art. 99 k.p.c. stronom reprezentowanym przez radcę prawnego lub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata, czyli z uwzględnieniem art. 98 § 3 i 4 k.p.c. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3). Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy (art. 98 § 4 k.p.c.). Wobec tego, że odwołanie zostało wniesione w 2014r. w odniesieniu do radców prawnych miarodajnymi w tym zakresie były przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

Stosownie do § 2 ust. 1 rozporządzenia zasądzając opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika, a także charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Z kolei § 2 ust. 2 rozporządzenia stanowi, że podstawę zasądzenia opłaty, o której mowa w ust. 1, stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3-4. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy. Stosownie do § 11 ust. 2 rozporządzenia w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego stawki minimalne wynoszą 60 zł.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy Sąd I instancji wskazał, że bez wątpienia wobec cofnięcia odwołania, za stronę przegrywającą uważa się odwołującą spółkę (płatnika składek) i zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. powinna ona ponosić koszty postępowania. Nie zachodzą przy tym żadne okoliczności, w sytuacji majątkowej odwołującego, działającego jako profesjonalny, zorganizowany podmiot obrotu gospodarczego, które uzasadniałyby odmienne rozstrzygnięcie.

Nakład pracy organu rentowego (sporządzenie odpowiedzi na odwołanie) uzasadniał ustalenie wysokości kosztów zastępstwa procesowego na poziomie stawki minimalnej, a w konsekwencji uzasadniał także obciążenie tymi kosztami odwołującego

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał za zasadne obciążenie strony odwołującej kosztami zastępstwa procesowego pozwanego, o czym orzekł w pkt. 2) postanowienia, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 99 i art. 108 § 1 k.p.c. w wysokości wynikającej z § 11 ust. 2 w związku z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (obowiązującego w dniu złożenia odwołania).

Zażalenie na postanowienie zawarte w punkcie 2 postanowienia w zakresie kosztów zastępstwa procesowego złożył pozwany organ rentowy, domagając się zmiany tego rozstrzygnięcia poprzez zasądzenie na rzecz pozwanego od odwołującego kwoty 1200 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Postanowieniu zarzucił naruszenie §6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r. poz.490 ze zm.).

W uzasadnieniu środka zaskarżenia pozwany wskazywał, że przedmiotem sporu była decyzja w przedmiocie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Nie była to zatem sprawa o świadczenie pieniężne z ubezpieczenia społecznego, jak błędnie przyjął sąd. Zastosowanie powinien znaleźć zdaniem skarżącego przepis §6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r. poz.490 ze zm.). Wartość przedmiotu sporu wskazana na etapie postępowania sądowego wynosiła 6727,37 zł (pismo pozwanego z 17 lutego 2017 r.) . Stawka wynosi zatem 1200 zł.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie organu rentowego okazało się uzasadnione.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w zależności od przedmiotu sporu koszty zastępstwa procesowego mogą być ustalane w dwojaki sposób: albo wedle określonej w odpowiednich rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie opłat za czynności adwokackie lub radcowskie stałej stawki minimalnej albo wedle określonej w przedmiotowych rozporządzeniach stawki minimalnej, uzależnionej od wartości przedmiotu sporu, zgodnie z którą im wartość przedmiotu sporu jest wyższa, tym wyższa jest stawka należna profesjonalnemu pełnomocnikowi za udzieloną pomoc w prowadzeniu postępowania. Co znamienne, wszystkie sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są co do zasady sprawami o prawa majątkowe i tak należy je traktować, a co za tym idzie możliwe (a w niektórych przypadkach konieczne) jest oznaczenie w nich wartości przedmiotu zaskarżenia.

Skoro sprawa o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest sprawą o prawo majątkowe, to wartością przedmiotu sporu w takiej sprawie jest różnica pomiędzy wysokością składki wskazywaną (zapłaconą) przez odwołującego się i składką należną, ustaloną w zaskarżonej decyzji za sporny okres - art. 22 w związku z art. 398 ² § 1 k.p.c. (szerzej: postanowienia Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2009r., II UZ 12/09, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 301; z 26 stycznia 2011r., II UK 190/10, LEX nr 786391; z 7 kwietnia 2010 r., I UZ 8/10, LEX nr 1620499; z 24 maja 2012 r., II UZ 16/12, LEX nr 1222163 oraz postanowienie z 7 listopada 2013 r., II UZ 59/13, LEX nr 1391553). Wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi więc różnica pomiędzy wysokością składek zapłaconych a wysokością składek naliczonych przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji. Natomiast w przypadku, gdy przedmiotem sporu nie jest wysokość zobowiązania składkowego, ale wysokość samej podstawy wymiaru - wartość przedmiotu sporu stanowi różnica między zadeklarowaną przez płatnika składek podstawą wymiaru składek a podstawą wymiaru należną według organu rentowego (szerzej: postanowienia Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2012 r., II UK 312/11, LEX nr 1235842; z 8 listopada 2013 r., II UZ 61/13, LEX nr 1396417). W przypadku sporu, który nie dotyczy wysokości zobowiązania składkowego, ale wysokości samej podstawy wymiaru, wartość przedmiotu sporu wyraża się różnicą między podstawą wymiaru składek przyjętą przez płatnika składek a podstawą wymiaru składek określoną w decyzji organu rentowego.

Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w uchwale z 20 lipca 2016 r., sygn. III UZP 2/16, mającej moc zasady prawnej, przesądził już ostatecznie o słuszności sposobu ustalania należnych kosztów w analizowanych typach spraw. Wprost wskazał, że w postępowaniach dotyczących ustalenia istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu lub wymiaru składki z tego tytułu, minimalne stawki wynagrodzenia pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym (także adwokatem) powinny być ustalane z uwzględnieniem wartości przedmiotu sprawy (wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia), zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w odpowiednich przepisach kolejnych rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości regulujących kwestię należnych opłat za czynności radców prawnych/adwokatów. Przepisy te mają bowiem niewątpliwie zastosowanie także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, co wynika choćby z tytułu rozdziału, w którym zostały umieszczone. To zaś oznaczało konieczność ustalenia przez Sąd Okręgowy wartości przedmiotu sporu w niniejszej sprawie na 6727,37 zł, zgodnie z wyliczeniem przedstawionym przez organ rentowy , a dalej przyznanie wynagrodzenia pełnomocnikowi organu rentowego w wysokości 1.200 zł wedle stawki z § 6 pkt 4 rozporządzenia, jako stronie wygrywającej spór wobec cofnięcia odwołania

Wbrew twierdzeniom odwołującej, brak jest przeciwwskazań do stosowania przywołanej powyżej zasady prawnej również w toku postępowań wszczętych przed dniem wydania uchwały z 20 lipca 2016 r., III UZP 2/16. Przedmiotowa uchwała nie tworzy bowiem nowego stanu prawnego, lecz jedynie porządkuje niejednolitą - do czasu jej wydania - praktykę sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego w zakresie wykładni obowiązujących przepisów. Wydane orzeczenie w żaden sposób nie wprowadza więc zmian w dotychczasowym systemie prawnym oraz sytuacji stron postępowania. Kierując się poprzednio zapadłymi orzeczeniami sądów, odwołująca wnosząc odwołanie powinna była przewidywać obowiązek uiszczenia kosztów zastępstwa procesowego nie tylko w wysokości stawki minimalnej wynoszącej 60 zł, lecz wedle stawki wynikającej z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013 r. poz. 490 ze zm., ) z uwagi na wysokość przedmiotu sporu.

Z powyższych względów, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. wniesione zażalenie uznał za uzasadnione i zmienił zaskarżone postanowienie zasadzając od odwołującej się na rzecz pozwanego organu rentowego kwotę 1.200 zł.