Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 marca 2017 roku w S.

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 20 czerwca 2016 roku, sygn. akt I C 431/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  punktowi I. nadaje następujące brzmienie: „zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. na rzecz powoda M. K. kwotę 11.408,26 zł (jedenaście tysięcy czterysta osiem złotych dwadzieścia sześć groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 grudnia 2011 roku i oddala powództwo w pozostałej części”;

b)  punktowi II. nadaje następujące brzmienie: „pozostawia referendarzowi sądowemu szczegółowe wyliczenie kosztów procesu przy przyjęciu, że powód wygrał sprawę w 55 %, a pozwany w 45 %”;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Tomasz Sobieraj SSO Zbigniew Ciechanowicz SSR del. Zofia Piwowarska

II Ca 1239/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy w Gryfinie, w sprawie o sygn.. akt I C 431/14 zasądził od pozwanego (...) S.A. w S. na rzecz powoda M. K. kwotę 19.208,26 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 grudnia 2011 r. a w pkt II ustalił zasadę ponoszenia kosztów sądowych w ten sposób, że pozwany zobowiązany jest zwrócić powodowi całość kosztów procesu, pozostawiając ich ustalenie referendarzowi sądowemu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następującym stanie faktycznym i prawnym:

W dniu 24 czerwca 2011 r. doszło do kolizji drogowej, w której doszło do uszkodzenia pojazdu marki M. należącego do M. K.. Po zdarzeniu poszkodowany M. K. zgłosił ubezpieczycielowi sprawcy kolizji. W toku postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel ustalił, iż koszt naprawy pojazdu powoda przenosi jego wartość z dnia kolizji, a zatem uznając szkodę całkowitą wypłacił 78 dni po zdarzeniu odszkodowanie w kwocie 15.600 zł przyjmując wartość pozostałości powypadkowych na 11.200 zł. Nadto uwzględnił koszt najmu pojazdu zastępczego do kwoty 1.700 zł.

Niesporne

M. K. zawarł w dniu 25 czerwca 2011 r. umowę najmu samochodu R. (...). Strony w umowie określiły cenę najmu na 150 zł za dobę. Najem trwał do dnia wypłaty odszkodowania przez 78 dni. oryginalnych części zamiennych sygnowanych znakiem producenta pojazdu poszkodowanego oraz przy zastosowaniu stawek za roboczogodzinę stosowanych przez odpowiednio wyposażone nieautoryzowane warsztaty naprawcze wynosił w dacie szkody 24.808,26 zł. Wartość samochodu przed wypadkiem wynosiła 28.300 zł. Koszt najmu pojazdu zastępczego odpowiadającego klasie pojazdu powoda ; wynosił w dacie szkody 440 zł za dobę, co w okresie od dnia zawarcia umowy najmu do dnia wypłaty odszkodowania daje kwotę 34.320 zł. Jednocześnie w tym okresie koszt najmu samochodu najniższej klasy wynosił 142 zł za dobę.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał wytoczone powództwo za zasadne w całości. Jako podstawę prawną żądania pozwu wskazał art. 436 § 2 k.c. w zw. z art. 415 k.c. i art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Sąd podkreślił, że w sprawie poza sporem pozostawały takie istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności jak fakt wyrządzenia szkody i odpowiedzialność pozwanego za tą szkodę na podstawie udzielanej sprawcy szkody ochrony ubezpieczeniowej. Niesporny był również zakres uszkodzeń w pojeździe powoda powstałych na skutek szkody. Jedyną okolicznością sporną był koszt naprawy pojazdu powoda oraz koszt najmu pojazdu zastępczego. W tym zakresie powód naprowadził dowód z opinii biegłego. Kosztorys wykonany przez biegłego jawi się jako jasny i zupełny i nie był przez strony kwestionowany. Zatem mógł stanowić podstawę ustaleń w sprawie. Z opinii tej wynika zaś, że średni rynkowy koszt naprawy pojazdu na rynku lokalnym przy zastosowaniu oryginalnych części zamiennych sygnowanych znakiem producenta pojazdu poszkodowanego oraz przy zastosowaniu stawek za roboczogodzinę stosowanych przez odpowiednio wyposażone nieautoryzowane warsztaty naprawcze nie przenosił wartości pojazdu nieuszkodzonego i wynosił 24.808,26 zł. Biegły uwzględnił tu wszystkie niezbędne do usunięcia szkody czynności naprawcze. Powyższe doprowadziło do zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy sumą wypłaconego dotychczas odszkodowania - 15.600 zł - a kosztem naprawy pojazdu co dało kwotę 9.208,26 zł.

Odnośnie kosztów najmu pojazdu zastępczego Sąd Rejonowy wskazał, że biegły ustalił, iż koszt ten dla pojazdu odpowiadającego klasą pojazdowi uszkodzonemu wynosił 440 zł za dobę. Podkreślił ponadto, że powód zapewne ze względów ekonomicznych, współdziałał z pozwanym w zmniejszeniu rozmiarów szkody tak dalece, że najął w okresie likwidacji szkody pojazd znacznie niższej klasy i poniósł przez to koszt najmu w wysokości 150 zł za dobę, co było zbliżone do stawek średnich w tym okresie dla małych pojazdów. Skoro zatem koszt najmu pojazdu zastępczego był znacznie niższy niż koszt najmu pojazdu odpowiadającego klasą pojazdowi uszkodzonemu, brak było podstaw do nieuwzględnienia żądania powoda. Jednocześnie w ocenie sądu pierwszej instancji brak podstaw do uznania, iż powód pojazdu nie najmował. Powód przedstawił dowód zawarcia umowy najmu pojazdu, zaś pozwany skutecznie dowodu tego nie podważył. W zakresie roszczenia odsetkowego, Sąd uznał, że żądanie zasługuje na uwzględnienie w całości. Pozwany wyjaśnił wszystkie okoliczności niezbędne do wypłaty odszkodowania najpóźniej w dniu 16 grudnia 2016 r. kiedy to dokonał kalkulacji kosztów naprawy i wartości pojazdu. Nie dochowanie przy szacowaniu szkody należytej staranności, co doprowadziło do zaniżenia wysokości odszkodowania w stosunku do rozmiaru szkody nie wpływa na początek terminu w którym świadczenie winno być spełnione. Podkreślenia tu wymaga, że powód w odwołaniu nie wskazał, na żadne nowe istotne okoliczności wymagające dokonywania dalszych ustaleń przez ubezpieczyciela. Zatem skoro ubezpieczyciel wyjaśnił wszystkie okoliczności niezbędne do wypłaty odszkodowania najpóźniej w dniu 16 grudnia 2011 r. to w dniu 17 grudnia 2016 r. pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia, co stosownie do treści art. 481 § 1 k.c. rodziło obowiązek zapłaty odsetek w wysokości określonej w art. 481 § 2 k.c. O zasadzie ponoszenia kosztów procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 ¹ k.p.c. określając stosunek w jakim strony wygrały spór.

Z powyższym wyrokiem częściowo nie zgodziła się strona pozwana, zaskarżając wyrok w pkt I w zakresie kwoty 7.800 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie oraz w pkt II. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie prawa materialnego, tj. art. 361 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że koszty wynajęcia samochodu zastępczego przez 78 dni pozostają w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem z dnia 24 czerwca 2011 r.; naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki, ocenę przeprowadzonych w sprawie dowodów i bezpodstawne przyjęcie, iż powód udowodnił, iż najem pojazdu zastępczego był zasadny przez okres 78 dni, podczas gdy okoliczność ta nie została należycie udowodniona, a nadto szkoda w pojeździe powoda była szkodą częściową (uzasadniony okres najmu powinien być równy technicznemu czasowi naprawy pojazdu); naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki, ocenę przeprowadzonych w sprawie dowodów i błędne uznanie, iż umowa najmu z dnia 25 czerwca 2011 r. stanowi wystarczający oraz wiarygodny dowód tego, iż najem pojazdu zastępczego był zasadny przez okres 78 dni, podczas gdy okoliczności te dla swego udowodnienia wymagają wiedzy specjalnej.

Podnosząc powyższe strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 11.408,26 zł i oddalenie powództwa w pozostałej części;

oraz zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów sądowych według norm przepisanych, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem I instancji; a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W ocenie pozwanej uznanie, że zasadny okres najmu w przedmiotowej sprawie wynosi 78 dni znacznie wykracza poza przyjęte w literaturze ustalenie koniecznych oraz niezbędnych kosztów poniesionych w związku ze szkodą, w szczególności że Sąd przyjął iż w niniejszej sprawie miała miejsca szkoda częściowa (a nie całkowita), zgodnie z którą za okres konieczny do najmu pojazdu uznany winien być czas naprawy pojazdu. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, jeżeli uszkodzony pojazd nadaje się do naprawy w postaci wmontowania do niego nowej części zamiennej to koszty najmu przez poszkodowanego tzw. samochodu zastępczego obejmować mogą tylko okres konieczny i niezbędny do naprawy pojazdu (art. 361 § 1 k.c.) W przedmiotowej sprawie, zgodnie z kalkulacją naprawy sporządzoną przez pozwaną oraz kalkulacją przedstawioną przez powoda, technologiczny czas naprawy pojazdu powoda nie powinien przekroczyć 65 roboczogodzin - co daje 11 dni roboczych (wyliczenie według wzoru w załączeniu). W ocenie pozwanej łączny uzasadniony czas wynajmu pojazdu zastępczego to 26 dni, na które składa się ww. 11 dni technologicznego czasu naprawy, 5 dni uwzględniające czas od wystąpienia szkody do jej zgłoszenia, 2 dni uwzględniające oczekiwanie na części zamienne, 5 dni uwzględniające czas od zgłoszenia szkody do oględzin pojazdu oraz 3 dni wolne od pracy. Należy wskazać, iż koszty najmu pojazdu zastępczego były przedmiotem sporu pomiędzy stronami już na etapie postępowania likwidacyjnego, gdyż pozwana nie uznała tego roszczenia ani co do zasady, ani co do wysokości. W związku z powyższym, należy wskazać, iż zgodnie z treścią art. 6 k.c. to powód winien wykazać po pierwsze, iż najem pojazdu był w ogóle zasadny, po drugie, iż okres najmu pojazdu był uzasadniony. Odnosząc się do pierwszej z wyżej wymienionych przesłanek pozwana wskazuje, iż powód wraz z pozwem przedstawił jedynie umowę najmu z dnia 25 czerwca 2011 r. w celu udowodnienia swojego roszczenia o zwrot kosztów najmu pojazdu. Pozwana wskazuje jednak, iż dokument ten nie dowodzi tego, iż najem pojazdu był zasadny oraz że okres tego najmu oraz stawka dobowa najmu były ekonomicznie uzasadnione. Sam bowiem fakt, iż pojazd powoda uległ uszkodzeniu, nie jest wystarczający dla przyjęcia, iż najem był uzasadniony. Z kolei odnosząc się do drugiej przesłanki, tj. uzasadnionego okresu najmu pojazdu pozwana wskazuje, iż powód nie wykazał także, iż najem był konieczny przez okres 78 dni. Należy wskazać, iż w sprawach dotyczących „szkód samochodowych" podstawowe znaczenie winien mieć dowód z opinii biegłego. Niewątpliwie bowiem okoliczności, czy najem pojazdu zastępczego był zasadny oraz ile powinna trwać naprawa pojazdu uszkodzonego, należą do kategorii wiadomość specjalnych, dla ustalenia których konieczne jest dysponowanie określoną wiedzą z zakresu rynku motoryzacyjnego. Mając to na uwadze, okoliczności te, zgodnie z treścią art. 278 § 1 k.p.c. winny być wyjaśnione przez biegłego. Wniosku takiego nie można wyprowadzić poprzez proste odwołanie się do okresu wynajmu określonego na umowie najmu jak to uczynił Sąd I instancji. Nie można bowiem uznać, iż zachodzi w niniejszej sprawie związek pomiędzy okresem najmu określonym na umowie oraz okresem trwania postępowania likwidacyjnego a okresem uzasadnionego najmu pojazdu zastępczego co uzasadniałoby rezygnację z dowodu w postaci opinii biegłego. W powyższym zakresie Sąd I instancji odwołuje się do opinii biegłego sądowego, tym czasem opinia biegłego Z. K. odnosi się wyłącznie do kwestii związanych z ustaleniem uszkodzeń powstałych wskutek kolizji oraz kosztów naprawy pojazdu i wysokości stawki najmu pojazdu zastępczego. Opinia w żadnym miejscu nie odwołuje sie do ustalenia technologicznego czasu naprawy. Przytoczona powyżej argumentacja wskazuje, iż powód oraz Sąd I instancji próbują narzucić pozwanej swego rodzaju domniemanie, iż najem pojazdu zastępczego jest uzasadniony przez cały okres 78 dni, co jest twierdzeniem błędnym, albowiem w niniejszej sprawie ma miejsce szkoda częściowa, a nie całkowita - co zostało również potwierdzone przez biegłego w opinii. Przy wystąpieniu tzw. szkody częściowej zasadnym okresem najmu pojazdu zastępczego jest techniczny czas naprawy pojazdu - a czas ten w niniejszej sprawie nie przekracza 26 dni. Podkreślenia w ocenie apelującego wymaga, iż skoro zasadny okres najmu pojazdu zastępczego jest okolicznością wymagającą dla swego udowodnienia wiedzy specjalnej, to zgodnie z art. 6 k.c., dowody na wykazanie tych okoliczności winna przytoczyć strona, która wywodzi z tych okoliczności określone skutki prawne. Skoro zaś to powód twierdzi, iż najem pojazdu był zasadny oraz że okres tego najmu był zasadny przez 78 dni to winien to udowodnić, powołując w tym celu dowód z opinii biegłego. Skoro okoliczność ta mogła być udowodniona za pomocą przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, zatem nie było podstaw ku temu aby opierać rozstrzygnięcie Sądu wyłącznie na dokumencie w postaci umowy najmu z dnia 25.06.2011 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wywiedziona apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Pozwany zaskarżając częściowo wyrok w zakresie kosztów wynajmu pojazdu zastępczego skupił się w apelacji na próbie przekonania sądu odwoławczego, że uzasadnionym był łączny czas najmu pojazdu zastępczego przez okres 26 dni, stąd wniósł o zasądzenie z tego tytułu kwoty 3.900 zł i oddalenie powództwa w zakresie roszczenia o zwrot kosztów wynajmu przez dalsze 52 dni (tj. co do kwoty 7.800 zł). Innymi słowy istota sporu w tym zakresie polegała na ustaleniu faktu i zasadności wynajmu pojazdu przez okres wskazywany przez stronę powodową.

Sąd Rejonowy dokonując ustaleń faktycznych w tym zakresie stwierdził na podstawie umowy wynajem pojazdu zastępczego przez okres 78 dni. tj. do dnia wypłaty odszkodowania, przyjmując stawkę najmu, która wynikała z umowy najmu. W rozważaniach o zasadności tegoż roszczenia Sąd stwierdził, że brak było podstaw do uznania, że powód pojazdu nie najmował, skoro przedstawił umowę najmu a pozwany skutecznie jej nie zakwestionował.

Na wstępie jednak podkreślenia wymaga, iż przy koncepcji tzw. apelacji pełnej, Sąd II instancji, kontrolując prawidłowość zaskarżonego orzeczenia, pełni również funkcję sądu merytorycznego, który może rozpoznać sprawę od początku, uzupełnić materiał dowodowy lub powtórzyć już przeprowadzone dowody, a także poczynić samodzielnie ustalenia na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w I instancji. Nie jest związany granicami zarzutów podniesionych w apelacji. Może brać z urzędu pod rozwagę naruszenie prawa materialnego, usuwając w postępowaniu apelacyjnym braki wynikające z błędów popełnionych przez sąd I instancji (por. art. 386 k.p.c.). Stanowisko to zostało dobitnie podkreślone w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2008 r. w sprawie III CZP 49/07 (OSNC 2008, nr 6, poz. 55) - sąd II instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

W ramach rozpoznawanej apelacji Sąd Okręgowy uznał, że przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że powód wynajmował pojazd przez okres 78 dni i że najem pojazdu był zasadny w okolicznościach sprawy było ustaleniem dowolnym i nie znajdowało odzwierciedlenia w zgromadzonym materiale dowodowym. Rację ma bowiem apelujący, że przedstawiona przez powoda umowa najmu pojazdu nie stanowi dowodu na to, że powód wynajmował pojazd zastępczy przez okres 78 dni. Nie ma bowiem jakiegokolwiek dowodu poświadczającego zwrot pojazdu ani faktury czy też rachunku wystawionego przez wynajmującego. Dodatkowo wskazać należy, iż z uwagi na niestawiennictwo powoda pominięto dowód z jego przesłuchania, co w niniejszej sprawie, w ocenie Sądu odwoławczego wpłynęło na brak wykazania zasadności najmu pojazdu zastępczego. To, że poszkodowanemu przysługuje uprawnienie do najmu pojazdu zastępczego nie oznacza, że zwrot kosztów przez ubezpieczyciela sprawcy jest automatyczny i oderwany od rzeczywistych potrzeb poszkodowanego. Reasumując skoro brak potwierdzenia tezy strony powodowej o niezbędności korzystania z pojazdu zastępczego oraz faktu jego wynajmowania przez określony czas to przy zarzutach strony pozwanej brak podstaw do uznania twierdzeń pozwu za prawdziwe. Dodatkowo wskazać należy, iż w niniejszej sprawie wartość szkody w pojeździe nie została ustalona w oparciu o tzw. szkodę całkowitą lecz o koszty naprawy mającej przywrócić stan pojazdu do stanu sprzed szkody. Tym samym oceniając zarzut pozwanego odnośnie okresu korzystania z tego pojazdu zastępczego należy mieć na uwadze utrwalone orzecznictwo zgodnie, z którym koszty najmu przez poszkodowanego tzw. samochodu zastępczego obejmować mogą tylko okres konieczny i niezbędny do naprawy pojazdu. Dlatego też z uwagi na zarzuty pozwanego, iż okres, za który powód domaga się zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego nie odpowiada okresowi naprawy technologicznie uzasadnionemu i przekracza go – należało poczynić w tym zakresie ustalenia w oparciu o opinię sporządzoną przez biegłego sądowego. Strona powodowa nie przejawiła jednakże takiej inicjatywy dowodowej. Ostatecznie, należało uznać więc, że strona powodowa nie wykazała niezbędnego i celowego czas naprawy pojazdu uszkodzonego a tym samym zasadności wynajmu pojazdu przez okres przez siebie wskazywany. Tym samym wobec uznania przez stronę pozwaną za zasadny okresu najmu pojazdu za 26 dni należało zaskarżony wyrok zmienić w części zaskarżonej przez pozwanego ubezpieczyciela tj. za 52 dni najmu a więc co do kwoty 7.800 zł. Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w pkt 1 lit a. W pkt 1 lit b Sąd Okręgowy zmienił orzeczenie Sądu Rejonowego w zakresie kosztów procesu. Na zasadzie art. 108 § 1 kpc Sąd Okręgowy pozostawił szczegółowe rozliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu, ustalając zasadę ponoszenia kosztów przy uwzględnieniu wygrania procesu przez powoda w 55% a przez pozwanego w 45%.

W pkt 2 w konsekwencji uznania wywiedzionej apelacji za zasadną Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego. Stosownie do wyniku postepowania apelacyjnego uznając powoda za przegrywającego to postepowanie Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.200 zł ustaloną od wartości przedmiotu zaskarżenia 7.800 zł na podstawie § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.