Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy J. L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału VI Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 lutego 2012 r. sygn. akt VI U 1403/11

I. z m i e n i a zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego
i przyznaje J. L. emeryturę od dnia 24 październik 2011r.,

II. stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. III AUa 582/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. L. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 28 września 2011 r. odmawiającej ubezpieczonemu przyznania emerytury wobec nieudokumentowania wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawca J. L. ur. (...), nie pozostaje w stosunku pracy, na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował łącznie 31 lat i jeden dzień okresów składkowych i nieskładkowych. W okresie od 28 października 1977 r. do 31 grudnia 1999 r. był zatrudniony w Spółdzielni (...) w pełnym wymiarze czasu pracy i pracował jako stolarz, ślusarz narzędziowy. W dniu 14 września 2011 r. złożył wniosek o emeryturę. Za wskazany okres pracy, pracodawca wystawił wnioskodawcy w dniu 31 grudnia 1999 r. świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych w którym wskazał, że w okresie od 28 października 1977 r. do 6 grudnia 1978 r., i od 7 grudnia 1978 r. do 31 grudnia 1999 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku tokarza, ślusarza narzędziowego wymienioną w dziale III, poz. 23 pkt 1 i w dziale III poz. 78 pkt 2 wykazu A stanowiącego załącznik do uchwały nr 106 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów z dnia 20 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych spółdzielczości inwalidów. Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie zeznań świadków Z. K., J. K., wyjaśnień wnioskodawcy oraz akt emerytalnych dotyczących H. K. i J. W.. Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie w którym J. L. domagał się zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w Spółdzielni (...) w K. w okresie od 28 października 1977 r. do 31 grudnia 1999 r. – jest nieuzasadnione. Zacytował Sąd treść art. 184 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227), oraz treść § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) i stwierdził, że z uregulowań tych wynika, iż prawo do emerytury na zasadach w nich określonych, po spełnieniu przesłanki wieku oraz łącznego stażu pracy, nabywa osoba zatrudniona przez okres co najmniej 15 lat przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, które zostały wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do powołanego rozporządzenia. W konkretnej sprawie, skoro organ rentowy uznał za udokumentowany łączny staż 31 lat i 1 dzień okresów składkowych i nieskładkowych – w tym żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych spór dotyczył tego czy wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się co najmniej 15 letnim okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach na stanowisku wymienionym w wykazie A, a w szczególności czy taką pracą było zatrudnienie od 28 października 1977 r. do 31 grudnia 1999 r. w Spółdzielni (...) w K.. Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom świadków Z. K. i J. K., że wnioskodawca w spornym okresie pracował jako ostrzarz, gdyż wersje przedstawione przez świadków stoją w sprzeczności ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Podniósł Sąd, że gdyby wnioskodawca w spornym okresie pracował jako ostrzarz to niewątpliwie domagałby się sprostowania wydanego mu przez pracodawcę świadectwa pracy, tymbardziej, że świadek H. K., który rzeczywiście pracował w Spółdzielni jako ostrzarz uzyskał świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych na stanowisku ostrzarza narzędziowego – co wynika z jego akt emerytalnych. Wobec tego Sąd stwierdził, że stanowisko na którym pracował wnioskodawca nie było stanowiskiem pracy w warunkach szczególnych, skoro zatem nie wykazał 15 lat takiej pracy, to nie spełnił wszystkich przesłanek, od których uzależnione jest nabycie prawa do tego świadczenia w oparciu o powołane przepisy i mając to na uwadze na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca J. L.. Zarzucił: obraźę przepisów prawa materialnego, a to: art. 184 ustawy i § 4 rozporządzenia (cyt. wyż.) poprzez przyjęcie, że do dnia 1 stycznia 1999 r. nie udokumentował 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach wymienionego w wykazie A stanowiącym załącznik do cyt. rozporządzenia; obrazę przepisu art. 233 kpc poprzez błędną ocenę dowodów, w tym odmówienie wiarygodności zeznaniom świadków, którzy potwierdzili, że wykonywał w Spółdzielni (...) pracę ostrzarza; oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego mającą wpływ na rozstrzygnięcie, poprzez ustalenie, że w okresie od 28 października 1977 r. do 6 grudnia 1978 r. i od 7 grudnia 1978 r. do 31 grudnia 1999 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku tokarza, ślusarza narzędziowego, podczas gdy w tym czasie wykonywał obróbkę korków c.o., obsługiwał ostrzałki narzędziowe, tj. prace wymienione w dziale III poz. 23 pkt 1 i dziale III poz. 78 pkt 2 wykazu A stanowiącego załącznik do uchwały 106 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów z dnia 20 lipca 1983 r., a także wymienione w dziale III poz. 23 i 78 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę wyroku i przyznanie mu emerytury od osiągnięcia 60 lat, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Wniósł także o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka J. M. na okoliczność, że w spornym okresie wykonywał prace obróbki żeliwa i ostrzarza. Usprawiedliwił tak późne zawnioskowanie dowodu faktem, iż przypadkiem już po wyroku dowiedział się o adresie zamieszkania J. M..

W uzasadnieniu apelacji skarżący m. in. podniósł, iż nie jest trafny pogląd Sądu pierwszej instancji, że gdyby w spornym okresie pracował jako ostrzarz, to niewątpliwie domagałby się sprostowania wydanego mu świadectwa. Podkreślił, że działał w zaufaniu do Zakładu pracy, skoro potwierdził w świadectwie wykonywanie przezeń pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny dostrzegł potrzebę uzupełnienia materiału dowodowego sprawy i uwzględniając wniosek apelującego dopuścił dowód z zeznań świadka J. M., będącego długoletnim (1965-2000r.) pracownikiem Spółdzielni (...) w K., na stanowiskach starszego mistrza, kierownika zmiany, kierownika zakładu a ostatnio Prezesa Zarządu. Świadek wyjaśnił, że Spółdzielnia była zakładem przemysłu metalowego, w którym dokonywano obróbki odlewów jakich dostarczała odlewnia w N.. Świadek miał bezpośrednią wiedzę na temat pracy jaką wykonywał wnioskodawca, gdyż był jego bezpośrednim przełożonym. Przyznał, że J. L. początkowo pracował jako tokarz, na wydziale obróbki korków c.o. wykonując obróbkę żeliwa na sucho. Pracę tę polegającą na obtaczaniu z odlewów korków żeliwnych do wymiaru, następnie gwintowaniu i wierceniu czyli wykańczaniu tych korków (dokonywaniu ich obróbki) tak, aby nadawały się do zamontowania wnioskodawca wykonywał na tokarce rewolwerowej RU 32, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie zmianowym. Następnie po dwóch latach został przeniesiony do narzędziowni jako ostrzarz narzędzi. Praca jego polegała na ostrzeniu wierteł, frezów, przeciągaczy, dziurkowników, oprzyrządowania do maszyn rolniczych i drobnych narzędzi na ostrzałce narzędziowej lub płaszczyznowej.

Z akt osobowych wnioskodawcy wynika, że przyjęcie wnioskodawcy do pracy w dniu 28 października 1977 r. na stanowisko tokarza automatowego poprzedziło badanie lekarskie z dnia 26 października 1977 r. stwierdzające, że „J. L. kwalifikuje się do pracy w dziale korków c.o.” Co prawda angaże z kolejnych lat wymieniają stanowisko „ślusarz”, ale w wydanym w dniu 31 grudnia 1999 r. świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach przypisuje się wnioskodawcy obróbkę korków c.o. oraz obsługę ostrzałek narzędziowych. Biorąc zatem pod uwagę treść akt osobowych oraz zeznań świadka J. M. Sąd Apelacyjny nie tylko nie dopatrzył się zarzucanej przez Sąd pierwszej instancji sprzeczności zeznań świadków Z. K. i J. K. ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, ale co więcej ocenił, że potwierdzają one, iż wnioskodawca w spornym okresie pracował jako wykończacz odlewów (28.10.1977r. - 6.12.1977r.) i ostrzarz (7.12.1977r. - 31.12.1999r.) i nie zmienia przy tym powyższej oceny okoliczność, że w angażach wnioskodawcy jakie zalegają w jego aktach osobowych wpisane są odpowiednio stanowiska „tokarz automatowy” i „ślusarz” czy „ślusarz narzędziowy”. Nie bez znaczenia dla uznania za wiarygodne zeznań świadków w niniejszej sprawie ma nagminnie występująca w Spółdzielni (...) w K. praktyka wypisywania pracownikom ogólnikowych angaży, a jednocześnie faktycznie powierzanie im ściśle określonej rodzajowo pracy, czego dowodem są m.in. sprawy emerytur H. K. (...), J. W. (...).

W niniejszej sprawie apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie mu emerytury. Toteż rozstrzygnięcie zależało od ustalenia czy na gruncie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w zw. z treścią § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) możliwe jest uzyskanie przez wnioskodawcę J. L. jako osobę urodzoną po dniu 31 grudnia 1948 roku prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Jednocześnie na mocy art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a zatem na dzień 1 stycznia 1999 roku osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, czyli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (pkt 2). Nadto, w myśl art. 184 ust. 2 w/w ustawy, przedmiotowa emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. W myśl art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 1 w/w rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przepisy tego aktu stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej „wykazami”. Stosownie zaś do § 1 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia, właściwi ministrowie w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2). Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3). Zgodnie z § 4 ust. 1 niniejszego rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach czy szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (zobacz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, OSNAPiUS 1998, nr 21, poz. 638 i z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00, OSNPUSiSP 2003, nr 17, poz. 419).

Na tle powyższych rozważań stwierdzić należy, że istotę sporu w niniejszej sprawie stanowiło rozstrzygnięcie posiadania przez wnioskodawcę na dzień 1 stycznia 1999 r. 15 lat pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza że organ rentowy kwestionował taki charakter pracy wnioskodawcy w Spółdzielni (...) od 28 października 1977 r. do 31 stycznia 1999 r. z uwagi na fakt, że stanowiska podane w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych ( tokarz, ślusarz narzędziowy ) nie odpowiadają ściśle stanowiskom wymienionym w wykazie obowiązującej ten zakład Uchwały 106 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów z dnia 20 lipca 1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych spółdzielczości inwalidów.

Pozostaje się z tym ostatnim faktem zgodzić z organem rentowym, gdyż powołane w świadectwie pozycje zarządzenia resortowego: dział III poz. 23 pkt 1 „wykańczacz odlewów” i dział III poz. 78 pkt 2 „ostrzarz” nie są – jak widać – zgodne z wpisem stanowiska „ tokarz, ślusarz narzędziowy”.

Mimo to, powołując się na wyrok ( II UK 337/03, OSNP 2004/22/392) dla oceny czy w danym przypadku mamy do czynienia z pracą w szczególnych warunkach istotne jest faktyczne wykonywanie danej pracy, a nie sama nazwa zajmowanego stanowiska. Co więcej , na gruncie aktualnie obowiązującego porządku prawnego umocowanie konstytucyjne posiadają wyłącznie – jako wydane na mocy ustawy – przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, a nie akty wydane w oparciu o przepisy tego rozporządzenia, tj. zarządzenia, a tym bardziej – jak ma to miejsce w konkretnym przypadku – uchwała Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczości Inwalidów.

Sąd Najwyższy wielokrotnie wyjaśniał, że wykazywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego (…) cyt. wyż. nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wyrok SN z dnia 20.10.2005 r. sygn. I UK 41/05, lex 195788 ; wyrok z dnia 23.02.2010r. sygn. II UK 188/09, lex 590237). Utrwalonym poglądem w orzecznictwie jest też, że zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej. Z faktu, że – jak w niniejszej sprawie – centralny związek spółdzielczy ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach, i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim zakresie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16.11.2010 r. sygn. I UK 124/10).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy w pierwszym rzędzie należy zwrócić uwagę, na to co w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wyjaśniano, iż postępowanie apelacyjne, choć jest postępowaniem odwoławczym, stanowi kontynuację postępowania przeprowadzonego przez Sąd pierwszej instancji.

Z tego powodu, uwzględniając treść art. 382 kpc, Sąd apelacyjny ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz jego własnej, samodzielnej oceny, przy uwzględnieniu zasad wynikających z art. 233 § 1 kpc. Obowiązek ten jest tym bardziej oczywisty, gdy strona wnosząca apelację zarzuca sądowi pierwszej instancji wadliwą, tzn. naruszającą zasady płynące z art. 233 § 1 kpc, ocenę dowodów ( por. postanowienie SN z dnia 11.04.1998 r. II CKN 704/97, OSNC 1998, z 12, poz. 214, wyrok SN IV CKN 115/01 ).

Taka sytuacja zachodziła w niniejszej prawie, gdyż wnioskodawca w apelacji, powołując się na treść art. 233 kpc kwestionował właśnie ocenę dowodów, jako nieopartą na rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy, oraz powoływał się na pominięcie części zebranych dowodów dotyczących istotnych okoliczności.

Mając powyższe na względzie uznać należy, że w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci: wystawionego wnioskodawcy przez Spółdzielnię (...) w K. zaświadczenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 31 grudnia 1999 r. (k. 17 a.r.), do którego odsyłało wystawione w tym samym dniu świadectwo pracy ( k. 13 a.r.) jak również korespondujących z nimi wyjaśnień wnioskodawcy (k. 24 a.s.) oraz zeznań świadków: Z. K., J. K. ( k. 28 a.s.) i J. M. ( k.74 a.s.) jakichkolwiek wątpliwości nie mogło budzić przyjecie, iż w okresie zatrudnienia w w/wym. Spółdzielni, będąc zatrudnionym na stanowisku tokarza i ślusarza narzędziowego, wnioskodawca wykonywał prace polegające na obróbce korków c.o. będących odlewami żeliwnymi, co uzasadnia zakwalifikowanie tej pracy jako fizycznej w wykazie A, dział III pkt 23 („wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur”) stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze; oraz prace polegające na „szlifowaniu lub ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowaniu mechanicznym” ujęte w wykazie A, dział III poz. 78 cyt. wyż. rozporządzenia. Tym samym, wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji, wnioskodawca w ramach posiadanych ponad 31 lat okresów składkowych i nieskładkowych udowodnił również ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Odmienne rozważania Sądu pierwszej instancji w tym zakresie zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w świetle całego materiału dowodowego sprawy, nie mogły zostać zaakceptowane.

Pozostaje odnieść się do kwestii realizacji przez wnioskodawcę – na dzień wydania zaskarżonej decyzji przesłanki wieku. Jest niewątpliwe, że warunki nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia muszą być spełnione łącznie w chwili orzekania przez organ rentowy o prawie ubezpieczonego do tego świadczenia. Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego wszczynane jest bowiem w rezultacie odwołania wniesionego przez ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem ma charakter odwoławczy, a jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem – zarówno w kontekście formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. W tym aspekcie postępowanie sądowe jest postępowaniem kontrolnym. Jak wielokrotnie akcentował Sąd Najwyższy, badanie owej legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Innymi słowy, o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa.

Jednocześnie jednakże zgodnie z linią orzeczniczą ukształtowaną na gruncie art. 316 § 1 k.p.c., w uzasadnionych sytuacjach, kiedy przesłanka prawa do świadczenia spełniła się w sposób pewny po wydaniu zaskarżonej decyzji, sąd może przyznać ubezpieczonemu świadczenie z datą spełnienia się wszystkich przesłanek koniecznych do nabycia prawa do przedmiotowego świadczenia. Wyjątek taki obwarowany jest jednak szeregiem zastrzeżeń, takich jak oczywistość prawa do świadczenia i pewność co do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy przez organ rentowy w razie ponownego zgłoszenia wniosku. Sąd może zatem przyznać ubezpieczonemu świadczenie, jeżeli warunki je uzasadniające zostały spełnione dopiero po wydaniu zaskarżonej decyzji, ale sytuacja taka może mieć miejsce wyłącznie wtedy, gdy sąd ustali, iż jedyna przyczyna odmowy przyznania emerytury lub renty ustała po wydaniu zaskarżonej decyzji. Ustalenia stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w takim wyroku muszą zatem dotyczyć okoliczności pewnych, albowiem tylko w takich razach dopuszczalne jest swego rodzaju skrócenie procedury poprzez eliminację ponownego postępowania przed organem rentowym z nowego wniosku o świadczenie niewątpliwie należne (zob. orzecznictwo byłego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych oraz Sądu Najwyższego, a zwłaszcza wyroki: z dnia 7 lipca 1971 roku, III URN 9/71, OSPiKA 1972/2 nr 42, z 15 stycznia 1987 roku, II URN 290/86, PiZS 1987 nr 7, s. 62, z dnia 23 czerwca 1988 roku, II URN 29/88, OSPiKA 1989 nr 5, poz. 107, a także wyrok z dnia 10 marca 1998 roku, II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 181 oraz z dnia 2 sierpnia 2007 roku, III UK 25/07, OSNP 2008/19-20/293).

W ramach niniejszej sprawy wyjaśniono natomiast, że na datę 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca legitymował się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze co najmniej 25 lat, w tym posiadaniem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, to tym samym oczywistym było, że możliwe było uznanie spełnienia przez J. L. warunku posiadania wymaganego wieku 60 lat, pomimo faktycznej realizacji tej przesłanki po wydaniu zaskarżonej decyzji (decyzja została wydana 28 września 2011 r. a wiek 60 lat wnioskodawca osiągnął 24 października 2011 r.).

W tym stanie rzeczy, skoro z dniem 24 października 2011 r. wnioskodawca osiągnął wiek 60 lat i posiada okres zatrudnienia wynoszący 25 lat, w tym 15 lat pracy w warunkach szczególnych, to tym samym z powyższą datą zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne do uzyskania przez niego prawa do wcześniejszej emerytury, o których stanowi art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (cyt. wyż.) i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych (cyt. wyż.), na podstawie art. 386 § 1 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I wyroku.

Biorąc pod uwagę, że w niniejszej sprawie doszło do ustalenia prawa wnioskodawcy do emerytury w ramach postępowania apelacyjnego, Sąd Apelacyjny uznał, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie niezbędnych okoliczności do wydania decyzji i opierając się na treści art. 118 ust. 1a ustawy orzekł jak w punkcie II wyroku.

BD