Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Artur Fornal (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Marek Tauer

SO Elżbieta Kala

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2017 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

w sprawie ze skargi Ł. S.

na naruszenie prawa strony do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy, sygn. akt VIII GNc 6260/16

z udziałem Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

p o s t a n a w i a:

1.  stwierdzić, że w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy pod sygnaturą VIII GNc 6260/16 doszło do przewlekłości postępowania na etapie postępowania klauzulowego;

2.  przyznać skarżącemu Ł. S. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy sumę pieniężną w wysokości 2.000 zł (dwóch tysięcy złotych);

3.  umorzyć postępowanie w zakresie żądania zalecenia podjęcia w tej sprawie w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności;

4.  zwrócić skarżącemu ze Skarbu Państwa przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy kwotę 200 zł (dwieście złotych) tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej skargi.

Marek Tauer Artur Fornal Elżbieta Kala

Sygn. akt VIII S 5/17

UZASADNIENIE

Skarżący Ł. S. w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy z jego powództwa przeciwko J. S. i Ł. Z. o zapłatę wniósł skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Skarżący domagał się :

-

stwierdzenia przewlekłości tego postępowania,

-

wydania Sądowi rozpoznającemu powyższą sprawę zalecenia niezwłocznego rozpoznania jego wniosku poprzez nadanie klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 28 listopada 2016 r. przeciwko pozwanemu J. S.,

-

zasądzenia na jego rzecz od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy sumy pieniężnej w kwocie 2.000 zł.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że pomimo upływu 8 miesięcy od złożenia przez niego w powyższej sprawie wniosku o nadanie ww. nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności, nie został on dotąd rozpoznany w odniesieniu do pozwanego J. S. (gdy chodzi o drugiego z pozwanych Sąd wezwał do wskazania jego aktualnego adresu zamieszkania, a obecnie toczy się postępowanie w przedmiocie ustanowienia kuratora sądowego dla tego pozwanego). W ocenie skarżącego tak długa bierność Sądu w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności przeciwko jednemu z pozwanych uzasadnia złożenie skargi, a także przyznanie mu żądanej kwoty jako rekompensaty za powyższe. Brak doręczenia wierzycielowi tytułu wykonawczego wyrządza mu niewymierną szkodę, gdyż uniemożliwia mu podjęcie jakichkolwiek czynności mających na celu wyegzekwowanie przysługujących mu należności. Z kolei wydanie Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy odpowiednich zaleceń w ocenie skarżącego powinno nastąpić w tym celu, aby został przez ten Sąd rozpoznany jego wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko J. S..

W odpowiedzi na skargę uczestnik - Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego w Bydgoszczy wniósł o odrzucenie skargi, ewentualnie o jej oddalenie. W ocenie uczestnika przedmiotowa skarga nie jest dopuszczalna bowiem będące jej przedmiotem rozpoznanie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności nie jest odrębną „sprawą” w rozumieniu ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Postępowanie co do istoty przedmiotowej sprawy zakończyło się z chwilą wydania i prawomocności ww. nakazu zapłaty, tymczasem skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość wnosi się w toku postępowania w sprawie.

Niezależnie od powyższego, w ocenie uczestnika, w sprawie nie wystąpiła nieuzasadniona zwłoka w jej rozpoznaniu. Wyjaśniono, że po złożeniu w dniu 28 grudnia 2016 r. wniosku o nadanie ww. nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności referendarz sądowy stwierdził, że doręczenie odpisu nakazu na adres Ł. Z. było nieskuteczne. Powoda wezwano do wskazania adresu tego pozwanego, a następnie procedowano wniosek o ustanowienie dla niego kuratora. Natomiast po złożeniu przez powoda wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko drugiemu pozwanemu J. S. – co nastąpiło w dniu 24 maja 2017 r. – zarządzono ponowne doręczenie odpisu pozwu i nakazu zapłaty temu pozwanemu, na adres wskazany w (...) ( (...)). Następnie – w dniu 27 września 2017 r. – stwierdzono prawomocność wydanego w powyższej sprawie nakazu zapłaty względem tego pozwanego i nadano mu w tym zakresie klauzulę wykonalności. Uczestnik podkreślił ponadto, że w przedmiotowej sprawie dwukrotnie następowała zmiana referendarza będącego referentem, przy czym referendarze sądowi zatrudnieni w Wydziale w którym sprawa była rozpoznawana pracują w bardzo trudnych warunkach związanych ze wzrastającą ilością spraw zaległych i wpływających (sytuacja kadrowa całego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy jest trudna). Zdaniem uczestnika z tego powodu nie istnieje realna możliwość natychmiastowego podejmowania czynności we wszystkich sprawach. Ponadto w sprawach o nadanie klauzuli przeciwko kilku pozwanym dąży się zwykle do wydania jednego tytułu wykonawczego i z tego względu decyzja o wydaniu tytułu wykonawczego przeciwko J. S. została poprzedzona ustaleniami dotyczącymi pozwanego Ł. Z.. Wreszcie wniosku powoda w tym przedmiocie z dnia 22 maja 2017 r. nie przedłożono referendarzowi, lecz załączono do akt, które w tym czasie były przedłożone sędziemu celem rozpoznania skargi na orzeczenie referendarza (dotyczące odmowy ustanowienia kuratora).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Z akt sprawy VIII GNc 6260/16 Sądu Rejonowego w Bydgoszczy wynika, że nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 28 listopada 2016 r. referendarz sądowy w tym Sądzie nakazał pozwanym J. S. oraz Ł. Z. aby zapłacili solidarnie powodowi Ł. S. kwotę 5.684,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 października 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.889 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W dniu 28 listopada 2016 r. zarządzono doręczenie każdemu z pozwanych odpisu nakazu zapłaty, które to zarządzenie wykonane zostało w dniu następnym ( zob. nakaz zapłaty wraz z zarządzeniem – k. 30 – 30 v. akt ww. sprawy).

Powyższa przesyłka skierowana do pozwanego J. S. na adres zamieszkania wskazany w pozwie nie została odebrana i po dwukrotnym awizowaniu (w dniach 2 grudnia 2016 r. i 12 grudnia 2016 r.) została zwrócona przez operatora pocztowego do Sądu w dniu 20 grudnia 2016 r. z adnotacją „nie podjęto w terminie” (zob. elektroniczne potwierdzenie odbioru oraz przesyłka – k. 33 i 37 akt ww. sprawy).

Nie została także odebrana przesyłka skierowana do drugiego z pozwanych – Ł. Z.; zwrócono ją do Sądu po dwukrotnym awizowaniu także w dniu 20 grudnia 2016 r. ( k. 34 i 36 akt ww. sprawy).

W dniu 28 grudniu 2016 r. pełnomocnik powoda złożył – drogą pocztową – wniosek o nadanie klauzuli wykonalności ww. nakazowi zapłaty, a także przyznanie kosztów postępowania klauzulowego. Wniosek powyższy wpłynął do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w dniu 30 grudnia 2016 r., a w dniu 2 stycznia 2017 r. odnotowano jego wpływ do Wydziału VIII Gospodarczego tego Sądu ( k. 38-39 akt ww. sprawy).

W dniu 3 lutego 2017 r. referendarz sądowy zarządził przedłożenie akt sprawy z wydrukiem (...) pozwanego Ł. Z. oraz (...) i (...) pozwanego J. S., co nastąpiło w dniu 6 lutego 2017 r. ( k. 40 – 41 akt ww. sprawy).

Zarządzeniem z dnia 13 lutego 2017 r. referendarz sądowy stwierdził, iż doręczenie ww. nakazu zapłaty „pozwanemu” było nieskuteczne. Wezwano jednocześnie pełnomocnika powoda do podania aktualnego adresu zamieszkania pozwanego Ł. Z. w terminie 21 dni, pod rygorem uchylenia nakazu zapłaty i zawieszenia postępowania ( k. 42-43 akt ww. sprawy). W dniu 22 lutego 2017 r. pełnomocnik powoda wniósł o przedłużenie powyższego terminu, a następnie – w dniu 6 marca 2017 r. – o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego Ł. Z. ( k. 45 – 53 akt ww. sprawy).

Zarządzeniem z dnia 18 kwietnia 2017 r. referendarz sądowy oddalił wniosek o ustanowienie kuratora dla ww. pozwanego, a wniesioną przez powoda – w dniu 28 kwietnia 2017 r. – skargę na powyższą decyzję w dniu 11 maja 2017 r. referendarz zarządził przedłożyć Przewodniczącej Wydziału. W dniu 12 maja 2017 r. zarządzono z kolei przedłożenie sprawy do rozpoznania sędziemu ( k. 54 – 60 akt ww. sprawy).

W dniu 22 maja 2017 r. powód wniósł o wykonanie jego wniosku z dnia 28 grudnia 2016 r. - poprzez nadanie klauzuli wykonalności ww. nakazowi zapłaty przeciwko J. S. i doręczenie żądanego tytułu wykonawczego. Następnie – w dniu 24 lipca 2017 r. – powód wniósł o przyspieszenie rozpoznania jego skargi na ww. zarządzenie referendarza sądowego z dnia 18 kwietnia 2017 r. ( k. 61 – 65 akt ww. sprawy).

Powód złożył niniejszą skargę na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki nadając ją w urzędzie pocztowym w dniu 18 sierpnia 2017 r. Pismo w tej sprawie wpłynęło do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w dniu 21 sierpnia 2017 r. ( k. 3 – 9 niniejszych akt).

Zarządzeniem referendarza sądowego z dnia 28 sierpnia 2017 r. – wykonanym w dniu 29 sierpnia 2017 r. – podjęto próbę doręczenia pozwanemu J. S. odpisu nakazu zapłaty wraz z pouczeniami i załącznikami na jego adres wskazany w (...) ww. przesyłkę odebrał upoważniony pracownik w dniu 1 września 2017 r. ( k. 66, 69 akt ww. sprawy).

Natomiast w dniu 29 sierpnia 2017 r. Sąd odrzucił skargę powoda na zarządzenie referendarza sądowego z dnia 18 kwietnia 2017 r. jako niedopuszczalną ( k. 67 – 68 akt ww. sprawy).

Zarządzeniem referendarza sądowego z dnia 27 września 2017 r. stwierdzono, iż nakaz zapłaty stał się prawomocny wobec pozwanego J. S. z upływem dnia 2 stycznia 2017 r. Nadano jednocześnie klauzulę wykonalności ww. prawomocnemu nakazowi zapłaty w stosunku do pozwanego J. S., zasądzając od dłużnika na rzecz wierzyciela kwotę 126 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania o nadanie klauzuli wykonalności. Zarządzono przy tym doręczenie pełnomocnikowi powoda ww. tytułu wykonawczego ( k. 71 akt ww. sprawy).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 1259 ze zm.) strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w tej sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.

Podkreślić trzeba, że – po wejściu w życie ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r., poz. 2103), co nastąpiło w dniu 6 stycznia 2017 r. – nieaktualne stało się stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2016 r., III SPZP 1/16 (LEX nr 2086136) o niedopuszczalności skargi na przewlekłość postępowania w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności prawomocnemu nakazowi zapłaty wydanemu w postępowaniu upominawczym. Jak to wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w uzasadnieniu kolejnej uchwały z dnia 18 stycznia 2017 r., III SPZP 2/16 (LEX nr 2203501) rozpoznanie sprawy o nadanie klauzuli wykonalności należy do głównego nurtu postępowania, w którym sąd orzeka o dopuszczalności wykonania w drodze egzekucji sądowej świadczenia stwierdzonego w określonym akcie. W aspekcie zatem art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. poz. 284, z późn. zm.) nie może obecnie budzić wątpliwości, że postępowanie dotyczące stwierdzenia, że nastąpiło naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 1 ust. 3 w zw. z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, w aktualnym brzmieniu) obejmuje także zwłokę w rozpoznaniu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności (art. 781 ^{( 1)} k.p.c.).

Z powyższych względów nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek uczestnika niniejszego postępowania Skarbu Państwa-Prezesa Sądu Rejonowego w Bydgoszczy o odrzucenie niniejszej skargi jako niedopuszczalnej (art. 9 ust. 2 ww. ustawy a contrario).

Wskazać trzeba, że dla stwierdzenia, czy w przedmiotowej sprawie – dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (nakazu zapłaty) – doszło do przewlekłości postępowania należało w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd (referendarza sądowego), w celu jej przeprowadzenia i zakończenia. Dokonując tej oceny uwzględnić trzeba łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2 ww. ustawy).

Zgodnie z uchwałą składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2013 r. sygn. akt III SPZP 1/13 (OSNP 2013, Nr 23-24, poz. 292) w postępowaniu ze skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki ocenie pod kątem przewlekłości podlegały zarzuty skarżącego odnoszące się do przebiegu postępowania (art. 5 ust. 1 ww. ustawy).

W związku z powyższym przedmiotem oceny Sądu Okręgowego – przełożonego nad Sądem Rejonowym, przed którym toczy się przedmiotowe postępowanie – były czynności mające na celu rozpoznanie wniosku powoda o nadanie klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty z dnia 28 listopada 2016 r. w zakresie dotyczącym pozwanego J. S..

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w tym przypadku termin dla dokonania niezbędnych w tym zakresie czynności wynika wprost z ustawy. Zgodnie bowiem z regulacją art. 781 ¹ k.p.c. wniosek o nadanie klauzuli wykonalności należy rozpoznać niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.

Jak podkreśla się w nauce prawa powyższy termin ma charakter instrukcyjny (porządkowy), uchybienie mu przez sąd (referendarza sądowego) nie wywołuje zatem żadnych skutków procesowych. Specyfika postępowania klauzulowego polega jednak na tym, że uzyskanie klauzuli wykonalności jest dla wierzyciela warunkiem do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, samo zaś badanie podstaw jej nadania ma charakter formalny i ograniczony, nie obejmuje bowiem merytorycznej oceny istnienia i zasadności roszczenia wierzyciela i obowiązku dłużnika stwierdzonego w tytule egzekucyjnym (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2010 r., III CZP 65/10, OSNC 2011, nr 3, poz. 27).

Bardzo krótki termin przewidziany przez ustawę uzasadniony jest zatem charakterem postępowania klauzulowego. Gdy więc zachowanie trzydniowego terminu nie jest możliwe – co w praktyce, z różnych przyczyn, może mieć często miejsce (np. gdy wniosek obarczony jest brakami, gdy nie dołączono jeszcze potwierdzenia odbioru korespondencji sądowej w oparciu o które możliwe byłoby stwierdzenie prawomocności orzeczenia lub też nie upłynął jeszcze termin przewidziany na jego zaskarżenie), wniosek o nadanie klauzuli powinien być rozpoznany niezwłocznie, czyli tak szybko, jak na to pozwalają okoliczności danej sprawy (por. M. Muliński, Organy postępowania klauzulowego, „Problemy Egezkucji” 2002, Nr 19 [55], s. 78).

Regulacja art. 781 ^{( 1)} k.p.c. ma zatem w założeniu dyscyplinować sądy do wydania orzeczenia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności w najkrótszym możliwym terminie. Wskazać natomiast trzeba, że badanie przewlekłości postępowania, w tym w kontekście terminowości poszczególnych czynności procesowych, powinno być dokonane przy uwzględnieniu obiektywnych przesłanek, a nie jedynie poprzez wskazanie sztywnego okresu dla dokonania danej czynności. Taką zbędną zwłoką nie jest każdy upływ czasu, ale dopiero nadmierne odstępstwo od czasu zwykle koniecznego dla wykonania określonych czynności (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2010 r. WSP 13/10, LEX nr 612870) . Przewlekłość postępowania zachodzi w szczególności wówczas gdy bez uzasadnienia następuje długotrwałe zaniechanie przez sąd czynności lub też podejmowanie czynności nieefektywnych bądź pozornych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 r., III SPP 14/11, LEX nr 1095951).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszego postępowania uznać trzeba, że w rozpoznawanej sprawie prawo skarżącego do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone.

Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności złożony został – w trybie art. 165 § 2 k.p.c. (tj. poprzez oddanie pisma w placówce pocztowej) – w dniu 28 grudnia 2016 r., a do akt sprawy załączono go w dniu 2 stycznia 2017 r. Po złożeniu przez powoda w dniu 22 maja 2017 r. pisma zawierającego wniosek o jego „wykonanie” w zakresie nadania klauzuli wykonalności co do pozwanego J. S. (dołączonego do akt w dniu 24 maja 2017 r.) – stanowiącego w istocie rzeczy jedynie modyfikację żądania zawartego w pierwotnym wniosku o nadanie klauzuli wykonalności (a także swoisty wniosek o przyspieszenie jego rozpoznania) – dopiero poprzez czynności referendarza sądowego dokonane w dniu 27 września 2017 r. stwierdzona została prawomocność przedmiotowego nakazu zapłaty w żądanym zakresie (od dnia 2 stycznia 2017 r.), a wierzycielowi wydany został tytuł wykonawczy (art. 783 § 3 k.p.c.).

W ocenie Sądu Okręgowego nie istniały żadne przeszkody, aby w tym konkretnym przypadku stwierdzenie prawomocności nakazu zapłaty w powyższym zakresie – i w konsekwencji rozpoznanie (przynajmniej w tej części) wniosku o nadanie klauzuli – mogło nastąpić odpowiednio wcześniej. Już bowiem w dniu 20 grudnia 2016 r. do akt sprawy zwrócona została przesyłka zawierająca odpisy ww. nakazu zapłaty oraz pozwu (wraz z pouczeniami; zob. k. 33, 37 akt ww. sprawy), a w dniu 3 lutego 2017 r. referendarz sądowy podjął niezbędne przy ocenie skuteczności pierwszego doręczenia – dokonywanego zastępczo, w trybie art. 139 § 1 k.p.c. ( per aviso) – czynności mające w założeniu pozwolić na ustalenie czy wskazane w pozwie miejsce zamieszkania pozwanego J. S. rzeczywiście nie budzi wątpliwości (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2009 r., IV CNP 87/08, LEX nr 603176, a także uchwałę tego Sądu z dnia 16 lutego 2017 r., III CZP 105/16, LEX nr 2216177).

Ostatecznie w przedmiotowej sprawie referendarz sądowy przyjął, że ww. nakaz zapłaty uprawomocnił się w stosunku do tego pozwanego już w dniu 2 stycznia 2017 r. – wobec niepodjęcia w przewidzianym terminie przesyłki złożonej w placówce pocztowej przez doręczyciela, który nie zastał adresata i po dwukrotnym pozostawieniu zawiadomienia o powyższym (zob. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1971 r., III CZP 10/71, OSNC 1971, Nr 11, poz. 187). Decyzja taka poprzedzona została – podjętą przez referendarza sądowego jednak dopiero w dniu 28 sierpnia 2017 r. ( k. 66 akt ww. sprawy) – czynnością ponownego doręczenia powyższych odpisów temu pozwanemu (jako przedsiębiorcy) na jego adres udostępniony w (...) (art. 133 § 2a k.p.c.).

Niezależnie od oceny potrzeby dokonania tej ostatniej czynności – ostatecznie uznanej przez sam organ procesowy za pozbawioną znaczenia dla skuteczności doręczenia (zob. m.in. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2016 r., II CZ 79/16, LEX nr 2135807) – zauważyć trzeba, że w przypadku gdyby rzeczywiście istniały jakiekolwiek uzasadnione wątpliwości w tym przedmiocie ich wyjaśnienie z pewnością nie powinno mieć miejsca po upływie 8 miesięcy od zwrócenia Sądowi ww. awizowanej korespondencji. Tym bardziej rozpoznanie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności – w części dotyczącej pozwanego J. S., bowiem w tym jedynie zakresie skarżący przedstawił zarzuty odnoszące się do przebiegu postępowania – w ciągu 9 miesięcy (uwzględniając niezbędny czas potrzebny dla stwierdzenia skuteczności doręczenia oraz prawomocności ww. nakazu zapłaty) musiało skutkować przewlekłością tego postępowania. Tak długi okres pomiędzy wpłynięciem wniosku a jego rozpoznaniem należy uznać za niczym nieuzasadniony, w szczególności mając na uwadze krótki termin instrukcyjny 3 dni przewidziany w art. 781 ¹ k.p.c.

Nie mogą odnieść zamierzonego skutku twierdzenia uczestnika o tym, iż w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko kilku pozwanym dąży się zwykle do wydania jednego tytułu wykonawczego. Jeśli bowiem podstawy nadania klauzuli wykonalności zachodziły względem jednego tylko pozwanego – a w piśmie z dnia 22 maja 2017 r. powód zmodyfikował żądanie wniosku domagając się jego uwzględnienia wyłącznie w stosunku do pozwanego J. S. (akceptując to, że skoro drugiemu z pozwanych – Ł. Z. przedmiotowy nakaz zapłaty nie został skutecznie doręczony i nie stał się względem niego prawomocny) – to, w ocenie Sądu Okręgowego, nic nie stało na przeszkodzie aby wniosek ten rozpoznać w żądanym zakresie, co też się stało, lecz dopiero w dniu 27 września 2017 r.

Na marginesie jedynie należy zauważyć, że w przypadku wpływu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przedmiotem oceny sądu (referendarza sądowego) powinno być to czy zasługuje on na uwzględnienie w całości, czy też jedynie w części, w przypadku zaś stwierdzenia braku podstaw do jej nadania powinno nastąpić – w odpowiednim zakresie – oddalenie tego wniosku (odmowa nadania klauzuli wykonalności). Przyjęcie przeciwnego założenia zgodnie z którym aby rozpoznać taki wniosek należy oczekiwać na spełnienie się, w toku postępowania klauzulowego, przesłanek uzasadniających jego uwzględnienie w całości (np. względem wszystkich dłużników wymienionych w tytule lub też co do części roszczenia), czyniłoby w takim przypadku ochronę prawną wierzyciela iluzoryczną. Wierzyciel nie mógłby bowiem realizować w określonym zakresie przysługującego mu prawa, pomimo istnienia podstaw do wszczęcia egzekucji.

Tak długiego czasu rozpoznawania przedmiotowego wniosku nie można w żadnym razie usprawiedliwiać wadliwym obiegiem dokumentów (pomiędzy referendarzem a sędzią), czy też trudną sytuacją kadrową Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. Powszechnie przyjmuje się, że występujące w sądach rozpoznających sprawę problemy związane m.in. z brakami kadrowymi nie powinny być okolicznościami usprawiedliwiającymi przewlekłość postępowania. W orzecznictwie zarówno Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jak i Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że obowiązkiem każdego państwa-strony Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności jest zapewnienie takiej organizacji i funkcjonowania systemu organów wymiaru sprawiedliwości, które umożliwiają rzeczywiste i skuteczne korzystanie z gwarantowanego w art. 6 tej konwencji prawa do sądu, w tym także prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006, nr 1-2, poz. 33). Państwo ma obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej, w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej sądów (tak Sąd Najwyższy w postanowieniach: z dnia 8 marca 2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005, nr 20, poz. 327, a także z dnia 28 maja 2015 r., III SPP 10/15, LEX nr 1740741).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uwzględniając skargę stwierdził, że w postępowaniu tym nastąpiła przewlekłość postępowania (art. 12 ust. 2 ww. ustawy) oraz przyznał skarżącemu od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 2.000 zł jako odpowiednią sumę pieniężną – zgodną z żądaniem skarżącego i najniższą możliwą w świetle regulacji art. 12 ust. 4 ww. ustawy – stanowiącą zadośćuczynienie dla skarżącego za naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

W zakresie żądania skarżącego zalecenia podjęcia w tej sprawie w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności postępowanie należało umorzyć, skoro zostały one już podjęte. Wydanie w tej części merytorycznego orzeczenia stało się zbędne, związany z tym cel dyscyplinujący Sąd prowadzący postępowanie został już bowiem zrealizowany (art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 8 ust. 2 ww. ustawy).

O zwrocie skarżącemu opłaty sądowej od uwzględnionej skargi orzeczono na podstawie art. 17 ust. 3 powołanej wyżej ustawy.

Marek Tauer Elżbieta Kala Artur Fornal