Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2014 r. w Gliwicach

sprawy W. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o ustalenie właściwego ustawodawstwa

na skutek odwołania W. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

z dnia 2 lipca 2014 r. nr (...) (...)- (...)-12AS

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od ubezpieczonej na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. 60 zł ( sześćdziesiąt złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Grażyna Łazowska

Sygn. akt: VIII U 1683/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2.07.2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C., w oparciu art. 83 ust. 1, art. 38, art. 68 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1442) w zw. z art. 11 ust. 1,2,3 lit. a, art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 166/1 z 30.04.2004 r. ze zm.) oraz art. 16 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16.09.2009 r. stanowiącego rozporządzenie wykonawcze do powołanego rozporządzenia nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. (Dz. Urz. L 284/2 z 30.10.2009 r. ze zm.) stwierdził, że ustawodawstwem właściwym dla ubezpieczonej W. D. jest ustawodawstwo polskie. ZUS nadmienił, iż w/w rozstrzygnięcie wydał przy uwzględnieniu treści prawomocnej decyzji słowackiej instytucji ubezpieczeniowej, tj. Centralnej Poistovnej.

Z powyższą decyzją nie zgodziła się ubezpieczona. W uzasadnieniu odwołująca wskazała, że zaskarżone rozstrzygnięcie jest błędne, mając na uwadze okoliczność, iż od dnia zawarcia umowy o pracę ze słowackim pracodawcą wyrejestrowała się z ubezpieczeń społecznych w Polsce i w okresie świadczenia pracy najemnej wszystkie składki z tego tytułu odprowadzał za nią słowacki pracodawca.

Skarżąca zarzuciła przedmiotowej decyzji rażące naruszenie prawa materialnego, tj. art. 13 ust. 3 rozporządzenia 883/2004, zawierającego normę kolizyjną w zakresie ustawodawstwa właściwego oraz uchybienie art. 5 rozporządzenia nr 987/2009 poprzez nieuwzględnienie nadanego odwołującej numeru ubezpieczenia „rodne cislo” oraz podważenie ważności umowy o pracę na podstawie której został wydany przez instytucję innego pastwa członkowskiego dokument potwierdzający zgłoszenie skarżącej do ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim – „registracny list FO”. Dalej podniesiono zarzut naruszenia prawa procesowego poprzez ustalenie stanu faktycznego w oparciu o błędne stanowisko Socjalnej Poistovnej. Zaskarżonej decyzji zarzucono niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 2 lit. a rozporządzenia 883/2004, zamiast art. 11 ust. 1 w/w rozporządzenia. Wskazano także na rażące naruszenie prawa procesowego mające wpływ na treść wydanej decyzji, tj. art. 89 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez próbę przeprowadzenia niedopuszczalnej kontroli u odwołującej się, jako pracownika i ubezpieczonej z jednoczesnym niedopełnieniem obowiązków w zakresie przeprowadzenia takiej kontroli, w tym doręczenia upoważnienia do dokonania czynności kontrolnych oraz zaniechanie kontroli u pracodawcy odwołującej się. Jako błąd wskazano w końcu zaniechanie zawiadomienia pracodawcy odwołującej się o toczącym się postępowaniu, a zatem naruszenie art. 61§2 k.p.a.

Z w/w powodów ubezpieczona zażądała uchylenia zaskarżonej decyzji w całości i wydania orzeczenia co do istoty sprawy poprzez stwierdzenie, iż w okresie od 1.06.2010 r. do 30.06.2011 r. podlegała ustawodawstwu słowackiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych i w związku z tym nie powstał wobec niej obowiązek odprowadzania składek w Polsce we wskazanym okresie. Odwołująca ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania ZUS.

Odpowiadając na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

W uzasadnieniu ZUS wskazał, iż za oczywiście nieuzasadnione należy uznać twierdzenia odwołującej dotyczące naruszenia przepisów art. 11 i art. 13 ust. 3 rozporządzenia podstawowego, skoro w tej konkretnej sprawie instytucja właściwa określiła mające zastosowanie ustawodawstwo. W dalszej kolejności organ rentowy podniósł, że z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6.06.2013 r., który przytoczyła ubezpieczona jako uzasadnienie swoich żądań, a wydanego w sprawie o sygnaturze akt II UK 333/12 wynika, iż polski organ rentowy nie tylko nie ma uprawnień do badania stosunku prawnego będącego podstawą objęcia, ale też nieobjęcia ubezpieczeniem słowackim. Z uwagi na powyższe brak jest podstaw do badania przez ZUS dowodów wskazywanych w odwołaniu, które mają na celu ustalenie faktycznego wykonywania pracy na Słowacji. Z tych samych powodów nie mogą zostać rozpoznane dowody potwierdzające formalne istnienie stosunku pracy pomiędzy odwołującą a (...) w okresie spornym. W końcu organ rentowy odniósł się do zarzutów na tle postępowania administracyjnego. Mianowicie, w przypadku zakwestionowania tymczasowo określonego nie podlegania ubezpieczeniom społecznym Słowacji przez odwołującą w w/w okresie przez instytucję właściwą – fakt ten powinien zostać zakomunikowany zainteresowanemu również przez ZUS, co w niniejszej sprawie nastąpiło poprzez wydanie zaskarżonej decyzji. Zdaniem organu rentowego nie jest również zasadny zarzut rozstrzygnięcia zaskarżoną decyzją sprawy wcześniej nieprawomocnie zakończonej, mając na uwadze fakt, iż tymczasowe określenie ustawodawstwa nabyło cechy ostateczności, wobec braku jego zakwestionowania przez instytucje właściwą zgodnie z przepisem art. 16 ust. 3 rozporządzenia nr 987/2009.

Sąd ustalił, co następuje:

W okresie od 1.06.2010 r. do 30.06.2011 r. ubezpieczona była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w charakterze „pracownika najemnego” na rzecz firmy (...) z siedzibą na Słowacji i w związku z tą okolicznością została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych na Słowacji. Jednocześnie skarżąca wykonywała pozarolniczą działalność gospodarczą na terenie Polski.

Słowacka instytucja ubezpieczeniowa, tj. Socialna Poistovna przeprowadziła kontrolę u pracodawcy skarżącej. W wyniku postępowania kontrolnego ustalono, iż odwołująca faktycznie nie wykonywała deklarowanej pracy i w konsekwencji powyższego, wydano decyzję z dnia 13.09.2011 r. W jej treści wskazano, iż odwołująca jest wyłączona z ubezpieczeń społecznych na Słowacji w okresie od 1.06.2010 r. do 30.06.2011 r. Ubezpieczona zaskarżyła w/w decyzję. Po zbadaniu jej legalności, organ odwoławczy, tj. Centrala Poistovna stwierdziła, iż zakwestionowane rozstrzygnięcie wymaga zmiany ze względu na braki formalne w jego sentencji, co jednak pozostaje bez wpływu na poprawność merytoryczną. W wyniku postępowania odwoławczego wydano decyzję z dnia 14.03.2014 r. zmieniającą zaskarżoną decyzję w ten sposób, że w sentencji opuszczono tekst „…nie powstał udział w ubezpieczeniach chorobowych, emerytalnych i na wypadek bezrobocia od dnia 1.06.2010 r.”, wpisując tekst „…nie powstało obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe, obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i obowiązkowe ubezpieczenie na wypadek bezrobocia w dniu 1.06.2010 r. zgodnie z ustawodawstwem słowackim.” Decyzja ta posiada przymiot ostateczności

W uzasadnieniu decyzji Centralnej Poistovnej wskazano, że w wyniku przeprowadzonej w dniu 7.07.2011 r. kontroli fizycznej w siedzibie pracodawcy, którą podał w wypisie z Rejestru Handlowego zaznaczono, iż siedziba ta mieści się w rodzinnym domu, a nadto, iż nie znajduje się tam żaden zakład, w którym pracownicy mogliby wykonywać pracę. W czasie kontroli nie był obecny pracodawca, jak również żaden pracownik. W związku z kontrolą nie zostały przedłożone jakiekolwiek dokumenty, które wskazywałyby, że pracodawca przydzielił pracownikom pracę na czas trwania stosunku pracy oraz ażeby pracownicy faktycznie wykonywali pracę w Republice Słowackiej, na podstawie czego przyjęto, że nie spełniono kryteriów „uznawania miejsca” o którym mowa w wypisie z Rejestru Handlowego. Nie prowadzono ewidencji frekwencji, a z umów o pracę pracowników, którzy mają miejsce zamieszkania wyłącznie w Polsce wynika, że pracodawca ustalił czas wykonywania pracy na 40 godzin tygodniowo, a uzgodniona długość czasu pracy wynosi 1/8 tego czasu. Wynagrodzenie brutto ustalono na 40 euro miesięcznie. Raport z kontroli został sporządzony w dniu 14.07.2011 r. i jednocześnie pracodawca został wezwany do przedstawienia odpowiednich dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy przez pracowników w Republice Słowackiej. Stosując się do powyższego skontrolowany przedłożył kwartalne sprawozdania o wykonaniu pracy, do których dołączono wizytówki z hoteli i restauracji. Innych dokumentów takich jak zlecenia od podmiotów słowackich na szkolenia internetowe realizowane na Słowacji i faktury za wykonanie usług za naukę języka angielskiego oraz słowackiego lub inne czynności podejmowane przez pracowników pracodawca nie przedłożył nawet po kolejnym wezwaniu. W ocenie instytucji słowackiej rzeczywiste wykonywanie czynności przez pracowników na terytorium Republiki Słowackiej lub spełnienie warunków określenia miejsca prowadzenia działalności nie zostało wykazane.

Centralna Poistovna poinformowała Centralę ZUS, że dla skarżącej została wydana decyzja o wyłączeniu z ubezpieczenia na Słowacji z tytułu zatrudnienia w (...) w okresie spornym. Decyzja ta jest prawomocna.

W dniu 11.02.2013 r. do ZUS Oddział w C. wpłynął wniosek ubezpieczonej o ustalenie ustawodawstwa właściwego w związku z wykonywaniem przez nią w okresie od 1.06.2010 r. do 30.06.2011 r. pracy najemnej na terenie Słowacji na rzecz firmy (...) z siedzibą na Słowacji.

W dniu 10.04.2014 r. ZUS zobowiązał odwołującą do dostarczenia posiadanej dokumentacji w związku z czym skarżąca przedłożyła decyzję Centralnej Poistovnej z dnia 14.03.2014 r.

[dowody: akta organu rentowego, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej]

Sąd uznał zebrany w sprawie materiał dowodowy za wystarczający do poczynienia rzetelnych ustaleń w sprawie oraz do wydania na tej podstawie orzeczenia opartego na faktach.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż przepisami miarodajnymi w niniejszej sprawie są rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 166/1 z 30.04.2004 r. ze zm.), jak również rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16.09.2009 r.(Dz. Urz. L 284/2 z 30.10.2009 r. ze zm.).

Stosownie do treści art. 11 ust. 1,2,3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego osoby do których stosuje się w/w rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, a ustawodawstwo to jest określane zgodnie z przepisami tytułu II tego aktu.

Stosownie do art. 13 ust. 3 powoływanego rozporządzenia, osoba która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu tego państwa, w którym wykonuje pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub większej ilości państw, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami art. 13 ust. 1.

Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16.09.2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 osoba, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego w którym ma miejsce zamieszkania. W takim przypadku wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania, niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego i art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie ma charakter tymczasowy(art. 16 ust.2).

Na podstawie art. 3 ust. 2 rozporządzenia 987/2009 osoby, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe tj. rozporządzenie nr 883/2004, zobowiązane są do przekazania instytucji właściwej informacji, dokumentów lub dowodów potwierdzających niezbędnych dla ustalenia ich sytuacji lub sytuacji ich rodzin, do ustalenia lub utrzymania ich praw i obowiązków oraz do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa oraz wynikających z niego obowiązków tych osób.

Okolicznością sporną w niniejszej sprawie pozostawało rozstrzygnięcie, czy organ rentowy w sposób prawidłowy ustalił ustawodawstwo właściwe dla skarżącej.

Jak wynika z zebranej w sprawie dokumentacji ubezpieczona, która zadeklarowała wykonywanie pracy najemnej w okresie od 1.06.2010 r. do 30.06.2011 r. na rzecz firmy (...) z siedzibą na Słowacji w związku z tą okolicznością została zgłoszona do słowackiej instytucji ubezpieczeniowej. Ostatecznie w wyniku kontroli przeprowadzonej u w/w pracodawcy Centralna Poistovna wydała decyzję wyłączającą ubezpieczoną spod ustawodawstwa słowackiego, a rozstrzygnięcie to stało się ostateczne.

Prawomocność decyzji słowackiej instytucji ubezpieczeniowej jest równoznaczna z przesądzeniem doniosłości prawnej stosunku wiążącego skarżącą z pracodawcą G. M. – (...), tj. zostało objęte powagą rzeczy osądzonej i tym samym czyni niedopuszczalnym ponowne rozpoznanie osądzonego już stanu faktycznego.

Zaznaczyć należy, że ZUS ani sąd nie są uprawnione do czynienia ustaleń odmiennych w tym zakresie. Takie stanowisko zajął SN w wyroku z 9 stycznia 2014 roku, I UK 275/13 i w wyroku z 6 czerwca 2013 roku, II UK 333/12. Sąd nie ma kognicji do badania istnienia stosunku pracy stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim. Mając powyższe na uwadze sąd nie uwzględnił wniosku o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego (...).

Mając na uwadze powyższe, jak również treść przywołanych na wstępie regulacji zasadnym jest stwierdzenie, iż w sytuacji wykluczenia odwołującej spod imperium słowackiego systemu zabezpieczenia społecznego, systemem ubezpieczeniowym właściwym dla skarżącej będzie ustawodawstwo polskie z uwagi na fakt prowadzenia przez nią w okresie spornym pozarolniczej działalności gospodarczej.

Stosownie bowiem do treści art. 6 ust. 1, pkt 5 przepisów ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1442), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące. Zgodnie natomiast z art. 13 ust. 4 powoływanej ustawy, osoby te podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

W konsekwencji przytoczonych okoliczności uznać należy, iż zaskarżona decyzja ZUS została wydana w granicach i na podstawie obowiązujących przepisów, co czyni zarzuty względem niej poczynione bezzasadnymi.

Ubezpieczona przegrała proces, a zatem zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, Sąd obciążył ją kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez organ rentowy. O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 i 108§1 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnym oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. [ Dz.U. Nr 163, poz.1349 z późn.zm.].

W tym stanie rzeczy, w oparciu o przytoczone przepisy prawa i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

SSO Grażyna Łazowska