Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2017 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Janusz Supiński

Protokolant: Anna Rudnicka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14.09.2017 r.

sprawy z powództwa Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę (...)

przeciwko T. H.

o ustalenie

I.  Ustala, że nieodpłatna dożywotnia służebność osobista, polegająca na prawie korzystania przez pozwaną T. H. z domu z jednego pokoju od wschodu o powierzchni 18 m ² wraz z dostępem do kuchni i łazienki oraz prawie używania 50 a gruntu w pobliżu domu, wpisana w dziale III księgi wieczystej (...) wygasła.

II.  Zasądza od Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Giżycku) na rzecz adwokata L. R. kwotę 295,20 zł tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanej z urzędu.

III.  Odstępuje od obciążania pozwanej kosztami procesu.

Sygn. akt. I C 1124/16

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...) domagał się ustalenia wygaśnięcia nieodpłatnej dożywotniej służebności osobistej, polegającej na prawie korzystania przez pozwaną w domu z jednego pokoju od wschodu o pow. 18 m ² wraz z dostępem do kuchni i łazienki oraz prawa użytkowania 50 a gruntu w pobliżu domu, wpisanej w dziale III księgi wieczystej (...), prowadzonej dla nieruchomości Skarbu Państwa. Roszczenie swoje wywiódł z faktu zasiedzenia części nieruchomości oznaczonej nr geod. 242 o urządzonej księdze wieczystej (...) na rzecz Skarbu Państwa w ślad za orzeczeniem tut. Sądu z dnia 28.05.2014 r., sygn. akt I Ns 298/12. Argumentował, że wskutek dokonanych podziałów działki nr (...), brak jest możliwości korzystania ze służebności mieszkalnej na nieruchomości niezabudowanej budynkiem mieszkalnym, lecz stanowiącej obecnie część cmentarza w B.. Podał, że bezskutecznie zwracał się do pozwanej o złożenie oświadczenia o zrzeczeniu się służebności na koszt powoda.

Pozwana T. H. domagała się oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazała, że właściciel spornej części nieruchomości nie żądał zwolnienia od służebności w zasiadywanej części, zaś wygaśnięcie służebności jest sytuacją wyjątkową i może nastąpić tylko w ściśle opisanych wypadkach. Zwolnienie jej od obowiązku obciążania kosztami procesu uzasadniała swoją trudną sytuacją majątkową oraz tym, że zasadniczo wyrażała zgodę na pozasądowe załatwienie sprawy składając jedynie zastrzeżenia do powierzchni działek objętych w postępowaniu o zasiedzenie.

Prokurator Rejonowy w Giżycku, który wstąpił do postępowania w trybie art. 60 § 1 k.p.c. w zw. z art. 7 k.p.c. nie oponował twierdzeniom pozwu, domagając się wykreślenia wpisu w dziale III księgi wieczystej (...) prowadzonej dla nieruchomości Skarbu Państwa w postaci spornej służebności osobistej ustanowionej na rzecz pozwanej

Sąd ustalił, co następuje:

Sąd Rejonowy w Giżycku, VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w W. prowadzi księgę wieczystą nr (...), założoną dla nieruchomości stanowiącej własność A. H., położonej we wsi B..

(dowód: okoliczności bezsporne)

W dniu 19.09.2002 r. w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) A. H. ustanowił nieodpłatną dożywotnią służebność osobistą na rzecz pozwanej na całej nieruchomości, opisanej w księdze wieczystej (...), polegającą na prawie korzystania przez nią w domu z jednego pokoju od wschodu o pow. ok. 18 m ² wraz z dostępem do kuchni i łazienki oraz prawo użytkowania 50 arów gruntu w pobliżu domu.

(dowód: z akt KW OL2G/00001291/5- akt notarialny- k. 10-12, zawiadomienie- k. 16)

Postanowieniem z dnia 28.05.2014 r., sygn. I Ns 298/12 tut. Sąd stwierdził, że Skarb Państwa nabył z dniem 1.01.1980 r. w drodze zasiedzenia część nieruchomości oznaczonej nr ewid. 242 o urządzonej księdze wieczystej nr (...), której właścicielem jest A. H.. W uzasadnieniu w/w orzeczenia wskazano, że poprzednik Gminy B. jako dotychczasowy samoistny posiadacz w dobrej wierze nabył własność części nieruchomości objętej postępowaniem. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 9.12.2014 r.

(dowód: z akt I Ns 298/12 –postanowienie- k. 194, uzasadnienie- k. 198-203, postanowienie z dnia 9.12.2014 r., IX Ca 698/14- k. 290, uzasadnienie- k. 295-299v)

W związku z w/w orzeczeniem, dokonano podziału działki nr (...) na działkę (...), a następnie na podstawie wniosku Starosty (...) z księgi wieczystej nr (...) została odłączona działka nr (...) zajęta pod część cmentarza, dla której została założona księga wieczysta nr (...) z wpisem własności na rzecz Skarbu Państwa. Po odłączeniu działki nr (...), w księdze wieczystej (...) figurują niezabudowane działki nr (...) oraz zabudowana działka (...), na której usytuowany jest budynek mieszkalny obciążony służebnością osobistą na rzecz T. H..

(dowód: odpis księgi wieczystej nr (...)- k. 3-8, wypis z rejestru gruntów- k. 9, z akt KW OL2G/00001291/5- zawiadomienie o podziale działki- k. 32-33 wykaz zmian danych ewidencyjnych- k. 34)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny przedmiotowej sprawy pozostał bezsporny. Wynika on z dokumentów przedłożonych przez strony, pochodzących z akt KW OL2G/00001291/5, KW (...) oraz akt I Ns 298/12, jak i niekwestionowanych twierdzeń samych stron.

Sporna w realiach niniejszej sprawy pozostała zasadność żądania sformułowanego w pozwie wobec sprzecznych stanowisk stron. Z jednej strony bowiem powód domagał się ustalenia wygaśnięcia przedmiotowej służebności, z drugiej zaś strony pozwana podnosiła, że brak ku temu jakichkolwiek podstaw prawnych, wskazując, że powód nigdy nie żądał zwolnienia ze służebności w zasiadywanej części.

Podstawę materialnoprawną roszczenia stanowił przepis art. 290 § 2 k.c. w zw. z art. 297 k.c., zgodnie z którym w razie podziału nieruchomości obciążonej służebnością, służebność utrzymuje się w mocy na częściach utworzonych przez podział, jednakże gdy wykonywanie służebności ogranicza się do jednej z nich, właściciel pozostałej części może żądać zwolnienia od służebności. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 9 października 2013 r., V CSK 494/12, LEX nr 1412348, wskazał, że służebność na rzecz każdej z części nieruchomości podlegającej podziałowi przysługuje każdoczesnym właścicielom nowo powstałych nieruchomości już od momentu podziału.

W powyższym kontekście wskazać należy, że obecnie w księdze wieczystej nr (...) widnieje wpis dotyczący służebności osobistej ustanowionej na rzecz pozwanej, obejmującej tereny w rzeczywistości przeznaczone na cmentarz. Wskutek zasiedzenia w ślad za orzeczeniem tut. Sądu z dnia 28.05.2014 r., sygn. I Ns 298/12 oraz dokonanych podziałów, w treści księgi wieczystej nr (...) widnieje zapis o obciążeniu nieruchomości służebnością mieszkania, w sytuacji gdy jest to nieruchomość niezabudowana budynkiem mieszkalnym, a w rzeczywistości zlokalizowany jest tam cmentarz. Nie można zatem mówić o słuszności dalszego wykonywania spornej służebności, skoro obecnie teren nią objęty stanowi cmentarz. Wskazać należy, że umowa, na mocy której ustanowiono sporną służebność została zawarta ponad 20 lat po nabyciu przez Skarb Państwa części nieruchomości, oznaczonej obecnie numerem geodezyjnym (...), nie mogła zatem swoim zakresem obejmować tej właśnie zasiedzianej części. Przedmiotem tej czynności prawnej mogła być jedynie nieruchomość w takim kształcie, jaki przysługiwał A. H..

Bez znaczenia zdaniem Sądu pozostają zarzuty pozwanej dotyczące tego, by powód nie żądał zwolnienia od służebności w zasiadywanej części. Powód wskazał, że pismem z dnia 23.02.2016 r. zwrócił się do pozwanej z prośbą o złożenie oświadczenia o zrzeczeniu się spornej służebności w odniesieniu do nieruchomości Skarbu Państwa opisanej w księdze wieczystej (...), zaznaczając, że koszty poświadczenia notarialnego poniósłby Skarb Państwa, reprezentowany przez Starostę (...), a pismem z dnia 9.03.2016 r. pozwana oświadczyła, że nie zrzeknie się przedmiotowej służebności, co neguje w tym zakresie twierdzenia pozwanej. Nie wdając się jednak w ocenę owych twierdzeń wskazać należy, że działka nr (...) stanowi fragment cmentarza i została nabyta przez Skarb Państwa przez zasiedzenie, co niewątpliwie prowadzi do wygaśnięcia spornej służebności.

Konkludując powyższe, bezspornie zdaniem tut. Sądu wykonywanie służebności osobistej w żaden sposób nie wiąże się z nieruchomością będącą przedmiotem postępowania (242/1), co uprawnia powoda do żądania zwolnienia od służebności. Z uwagi na to, iż nie jest możliwe korzystanie ze służebności mieszkalnej na nieruchomości niezabudowanej budynkiem mieszkalnym, stanowiącej zresztą cmentarz- argumenty podniesione przez pozwaną w żaden sposób nie mogły podważyć niniejszego powództwa. Z tych względów wedle powołanych przepisów orzeczono jak w pkt I sentencji.

Koszty nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej pozwanej z urzędu przez adwokata ustanowionego przez Sąd, poniósł zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z 26.05.1982 r. Prawo o adwokaturze Skarb Państwa. Koszty te ustalono na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Stawka minimalna ustalona na podstawie § 8 pkt 3 rozporządzenia (tj. 240 zł) została podwyższona o kwotę 55,20 zł tytułem podatku od towarów i usług na mocy § 2 ust. 3 rozporządzenia. W związku z powyższym należało orzec jak w pkt II sentencji wyroku.

Podstawę orzeczenia o kosztach procesu stanowił przepis art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej kosztami w ogóle. Odstąpienie od obciążenia strony kosztami postępowania uzależnione jest od dyskrecjonalnej oceny sądu. W realiach niniejszej sprawy za rozstrzygnięciem o kosztach procesu po myśli art. 102 k.p.c. przemawia przede wszystkim sytuacja majątkowa pozwanej oraz charakter niniejszego postępowania. Pozwana utrzymuje się ze skromnej emerytury, ponosi koszty związane z zakupem lekarstw oraz związane z bieżącym utrzymaniem (vide: oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania- k. 33). Z uwagi na trudną sytuację materialną pozwanej oraz okoliczności sprawy, oraz zasady współżycia społecznego, orzeczenie o kosztach procesu w oparciu o art. 102 k.p.c. nie doprowadzi do pokrzywdzenia pozwanej i zgodne będzie z zasadami słuszności. W tym stanie rzeczy należało orzec jak w pkt III sentencji.