Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ryszard Marchwicki

Sędziowie: SSA Jacek Nowicki

del. SSO Ryszard Małecki /spr./

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. K. (1)

przeciwko T. J.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 28 kwietnia 2016 r. sygn. akt I C 521/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 4.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Jacek Nowicki Ryszard Marchwicki Ryszard Małecki

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu Okręgowego w Koninie powód P. K. (1) domagał się:

1) uznania za bezskuteczną w stosunku do powoda P. K. (1) czynność prawną polegającą na dokonaniu przez pozwanego T. J. i jego małżonkę A. J. (1) całkowitego podziału majątku wspólnego dokonanego w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem M. G. w dniu 19 stycznia 2015 roku Rep. (...)

2) nakazania pozwanemu T. J., aby zezwolił powodowi na przeprowadzenie egzekucji ze wszystkich przedmiotów i praw majątkowych, które wchodził w skład majątku wspólnego małżonków A. i T. J. przed ustanowieniem przez nich rozdzielności majątkowej, do wysokości wartości udziałów, jakie przysługiwałyby A. J. (1), gdyby wraz z pozwanym nie dokonała czynności prawnej opisanej w punkcie 1, a w szczególności z:

- wynoszącego 1/2 części udział we współwłasności nieruchomości gruntowej położonej w K., oznaczonej geodezyjnie jako nr geod. (...) obrębu nr (...) (...). (...), dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- wynoszącego 1/6 części udziału we współwłasności nieruchomości gruntowej położonej w K. przy ul. (...), oznaczonej jako działka nr (...), obrębu nr (...) (...) (M.), dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- wynoszącego 1/4 części udział we współwłasności nieruchomości gruntowej położonej w K. przy ul. (...), oznaczonej geodezyjne jako działka nr. (...) obrębu nr (...) (...)(M.), dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- spółdzielcgoe własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...),

celem zaspokojenia wierzytelności stwierdzonych tytułem wykonawczym - zaopatrzonym w klauzulę wykonalności wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu IX Wydział Gospodarczy z dnia 24 grudnia 2013 roku, sygn. akt IX GC 681/13, a także przysługującej powodowi wierzytelności w kwocie 1.800 zł należnej mu tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu egzekucyjnym;

3) zasądzenia od pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W piśmie procesowym z dnia 16 lutego 2016 r. powód sprecyzował żądanie pozwu w ten sposób, że domagał się:

1. uznania za bezskuteczną w stosunku do powoda P. K. (1) czynność prawną polegającą na dokonaniu przez pozwanego T. J. i jego małżonkę A. J. (1) całkowitego podziału majątku wspólnego dokonanego w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem M. G. w dniu 19 stycznia 2015 roku Rep. (...), obejmującej następujące składniki majątkowe:

- wynoszącego 1/2 części udział we współwłasności nieruchomości gruntowej położonej w K., oznaczonej geodezyjnie jako nr geod. (...) obrębu nr (...)_1. (...), dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- wynoszący 1/6 części udziału we współwłasności nieruchomości gruntowej położonej w K. przy ul. (...), oznaczonej jako działka nr (...), obrębu nr (...) (...) (M.), dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- wynoszący 1/4 części udział we współwłasności nieruchomości gruntowej położonej w K. przy ul. (...), oznaczonej geodezyjne jako działka nr. (...)obrębu nr (...) (...)(M.), dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...);

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...), w celu wyegzekwowania przysługującej powodowi od dłużniczki A. J. wierzytelności o zapłatę kwoty 308.447,84 zł tj. kwoty 208.295,90 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1.04.2013 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 9.821 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 3.06.2013 r. do dnia zapłaty, kwoty 10.906 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego I instancji, a także kwoty 66 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania klauzulowego, stwierdzonych tytułem wykonawczym - zaopatrzonym w klauzulę wykonalności wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu IX Wydział Gospodarczy z dnia 24 grudnia 2013 roku, sygn. akt IX GC 681/13, kwoty 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, stwierdzonej tytułem wykonawczym - zaopatrzonym w klauzulę wykonalności wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, I Wydz. Cywilny z dnia 27.11.201 r., sygn. akt I ACa 873/14, kwoty 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym, stwierdzoną tytułem wykonawczym - zaopatrzonym w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia 29.09.2015 r. IICSK 250/15, kwoty 1.800 zł należnej powodowi tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu egzekucyjnym, stwierdzonej prawomocnym postanowieniem Komornika Sądowego T. B. z dnia 4.12.2014 r. sygn. akt KM 1644/14;

2. zasądzenia od pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem wydanym w dniu 28 kwietnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Koninie:

1) uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda P. K. (1) czynność prawną polegającą na dokonaniu przez T. J. i A. J. (1) całkowitego podziału majątku wspólnego dokonanego w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem M. G. w dniu 19 stycznia 2015 roku Rep. (...) (...)obejmującej następujące składniki majątkowe:

- udział wynoszący ½ części w prawie własności działki gruntu ozn. nr (...)o powierzchni 0,1279 ha, położonej w K., obręb (...)- N., dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- udział wynoszący 1/6 części w prawie własności działki gruntu ozn. nr geod. (...) powierzchni 0,1741 ha, położonej w K., obręb (...) M., dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- udział wynoszący ½ części w prawie własności działki gruntu ozn. nr (...), o powierzchni 0,1285 ha, położonej w K., obręb 0010- M., dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w K. ul. (...) o powierzchni użytkowej 62,22 m2 dla którego Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...),

w celu wyegzekwowania przysługującej powodowi od dłużniczki A. J. (1) wierzytelności w kwocie 308.447,84 zł wynikającej z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 24 grudnia 2013 roku, sygn. akt IX GC 681/13, zaopatrzonego klauzulą wykonalności wraz z kosztami postępowania klauzulowego, z prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27.11.2014 r. sygn. akt I ACa 873/14 uprawniającego do egzekucji w zakresie pkt 2 to jest kwoty 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, z prawomocnego postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29.09.2015 r. sygn. akt II CSK 250/15 uprawniającego do egzekucji w zakresie pkt 2 to jest kwoty 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym, z prawomocnego postanowienia Komornika Sądowego T. B. (2) z dnia 4.12.2014 r. w sprawie KM 1644/14 przyznającego powodowi koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym w kwocie 1.800 zł;

2) zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

3) nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Koninie) kwotę 15.423 zł tyłem nieuiszczonej opłaty sądowej.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Sąd Okręgowy w Poznaniu IX Wydz. Gospodarczy wyrokiem z dnia 24.12.2013 r. w pkt. 1. zasądził od pozwanej A. J. na rzecz powoda P. K. kwotę 208.295,90 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1.04.2013 r. do dnia zapłaty i kwotę 9.821 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 3.06.2013 r. do dnia zapłaty, w pkt 2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w pkt 3. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 10.906 zł tytułem zwrotu opłaty sądowej i kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W wyniku wniesionej apelacji przez pozwaną, Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 27.11.2014 r. oddalił apelację i zasądził od pozwanej na rzecz powoda 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Powód P. K. w dniu 3.12.2014 r. złożył wniosek do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu T. B. (2) o wszczęcie egzekucji wobec dłużniczki A. J..

W dniu 19.01.2015 r. komornik zawiadomił wierzyciela o stanie egzekucji informując, że egzekucja świadczeń pieniężnych wynikających z tytułu wykonawczego wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu sygn. akt IX GC 681/13 jest bezskuteczna oraz że dłużniczka jest współwłaścicielem (wspólność ustawowa małżeńska) samochodu marki V. (...) z 2006 r., figuruje jako współwłaściciel nieruchomości (...) (udział 1/2 wspólność ustawowa małżeńska), (...) (udział 1/2 wspólność ustawowa małżeńska), (...) (udział 1/6 wspólność ustawowa małżeńska).

W dniu 12.12.2014 r. A. J. (1) wniosła do Sądu Apelacyjnego w Poznaniu wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu sygn. akt IA Ca 873/14 oraz wyroku Sądu Okręgowego sygn. akt IX GC681/13.

Postanowieniem z dnia 5.03.2015 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu wstrzymał wykonanie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27.11.2014 r. sygn. akt IA Ca 873/14 i poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 24.12.2013 r. sygn. akt IX GC 681/13 do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego.

Postanowieniem z dnia 3.04.2015 r. komornik zawiesił postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 820 k.p.c. z uwagi na złożony przez dłużniczkę wniosek o zawieszenie postępowania i przedłożone postanowienie z dnia 5.03.2015 r. Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w przedmiocie wstrzymania wykonania wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27.11.2014r. sygn. akt I ACa 873/14 i wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 24.12.2013r. sygn. akt IX GC 681/13.

Postanowieniem z dnia 29.09.2015 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej pozwanej do rozpoznania i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

W dniu 10.12.2014 r. P. i A. J. (1) zawarli przed notariuszem M. G. z Kancelarii Notarialnej w K. umowę majątkową małżeńską ustanawiając rozdzielność majątkową, przyjmując ustrój rozdzielności majątkowej.

W dniu 19.01.2015 r. P. i A. J. (1) przed notariuszem M. G. z Kancelarii Notarialnej w K. dokonali całkowitego podziału majątku wspólnego w ten sposób, że T. J. nabył w całości spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w K. ul. (...) o pow. użytkowej 62.22m2 objętego księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w Koninie, wraz z wkładem budowlanym, prawo własności udziału wynoszącego 1/4 części w nieruchomości gruntowej położonej w K., oznaczonej numerem geod. (...)o pow. 0,1279 ha położonej w K. obrębu (...) - N. objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w Koninie, prawo własności udziału wynoszącego 1/6 części udziału w nieruchomości gruntowej oznaczonej numerem geodezyjnym działki (...) o pow. 0,1741 ha położonej w K. ul. (...), obręb 0010 - M., objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w Koninie, prawo własności udziału wynoszącego 1/4 części w nieruchomości gruntowej oznaczonej numerem geodezyjnym działki (...), o pow. 9,1285 ha, położonej w K. ul. (...), obręb 0010 -M., objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w Koninie (§ 8 aktu).

Strony w § 9 aktu oświadczyły, że spłaty zobowiązań zabezpieczonych hipotekami na nieruchomości objętych księgami wieczystymi KW nr (...) i (...) dokonywać będą wspólnie na dotychczasowych niezmienionych warunkach.

W §10 wartość majątku objętego niniejszą umową została określona na łączną kwotę 396.000 zł.

Podział majątku wspólnego nastąpił ze spłatą od T. J. na rzecz A. J. (1) w kwocie 184.500 zł w 15 równych ratach rocznych po 12.300 zł każda, płatnych do 31 grudnia każdego roku.

Strony dokonując podziału majątku oświadczyły, że nie posiadają żadnych wierzycieli, których prawa byłyby naruszone poprzez zawarcie niniejszej umowy - § 7 aktu.

Jak wynika z akt KM 1644/14 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu T. B. od kwietnia do października 2015 r. z wynagrodzenia dłużniczki była potrącana miesięcznie kwota po 173,32 zł. Kwoty te nie zaspokajają nawet kosztów egzekucji.

W tak ustalonym stanie faktycznym i po przytoczeniu przepisów wskazujących na przesłanki uznania czynności prawnej za bezskuteczną wobec wierzyciela (skargi pauliańskiej).

Sąd ocenił, że na podstawie art. 527 § 1 k.c. wierzyciel może zaskarżyć zgodny wniosek dłużnika i pozostałych uczestników postępowania o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności, jeżeli w wyniku uwzględnienia tego wniosku przedmioty majątkowe objęte podziałem zostały nabyte przez uczestników postępowania niebędących dłużnikami. Powód zaskarżył dokonany przez małżonków J. podział majątku wspólnego dokonany w formie aktu notarialnego.

Nie budziło również wątpliwości Sądu Okręgowego, że w wyniku podział majątku wspólnego doszło do pokrzywdzenia wierzyciela P. K. (1). W wyniku tego podziału A. J. (1) wyzbyła się wszystkich wartościowych składników swojego majątku, z których mogła być prowadzona egzekucja na rzecz jej wierzyciela. Na skutek tej czynności wierzyciel został pozbawiony możliwości zaspokojenia się z nieruchomości wspólnej bądź z udziału przypadającego dłużnikowi w nieruchomościach. W ocenie Sądu, dłużniczka A. J. (1) miała pełną świadomość, że wskutek dokonania takiego podziału majątku doprowadzi do niemożności zaspokojenia się wierzyciela. Dłużnik jest niewypłacalny, gdy cały jego majątek nie wystarczy na pokrycie długów.

Dalej Sąd wskazał na treść art. 527 § 3 k.c., zgodnie z którym, gdy wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskała osoba będąca z dłużnikiem w bliskim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. T. J. i A. J. (1) są małżeństwem, prowadzą wspólne gospodarstwo domowe i mimo podziału majątku mieszkają wspólnie. Sąd przyjął zatem, że między pozwanym a dłużniczką zarówno w chwili zawierania umowy o podział majątku jak i obecnie istnieje stosunek bliskości. Pozwany nawet nie próbował wykazać, aby było inaczej. Pozwany mógł obalić powyższe domniemanie przez udowodnienie, że mimo stosunku bliskości z dłużnikiem nie wiedział o świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć, jednakże tego domniemania nie obalił.

Reasumując Sąd uznał, że wszystkie przesłanki akcji pauliańskiej zostały wykazane.

Kosztami procesu Sąd obciążył w całości pozwanego jako przegrywającego sprawę.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się pozwany, który wywiódł apelację, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając orzeczeniu:

1) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia przez Sąd I instancji polegający na uznaniu, że pozwany T. J. w dacie zawarcia umowy dotyczącej podziału majątku z dnia 19 stycznia 2015 r. Rep. kA nr (...) wiedział o istnieniu roszczeniu powoda w stosunku do A. J. (1) z uwagi na bliskość stosunków pozwanego z A. J. (1) podczas, gdy z zgromadzonego materiału dowodowego wynikają twierdzenia przeciwne w szczególności fakt, że A.. J. nie powiedziała pozwanemu o wyroku zasądzającym od niej roszczenie na rzecz powoda P. K. (1),

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych przez Sąd orzekający za podstawę wyroku polegający na uznaniu , że T. J. działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli podczas, gdy z materiału dowodowego oraz okoliczności sprawy wynikają twierdzenia przeciwne, w szczególności, że pozwany nie wiedział o wymaganym roszczeniu powoda względem A. J. (1), ponadto pozwany nie wyzbył się nabytego majątku i spłaca ustaloną kwotę A. J. (1),

3) rażące naruszenie przepisów postępowania tj. art. 321 kpc w zw. z art. 132 kpc w zw. z art. 193 kpc w zw. z art. 187 kpc w zw. z art. 207 § 3 kpc polegające na ich niewłaściwym zastosowaniu i orzeczeniu na podstawie pisma procesowego precyzującego roszczenie z dnia 16 lutego 2016 r., podczas gdy pismo to było rozszerzeniem powództwa i winno spełniać wymogi formalne pozwu, winno zostać doręczone do Sądu i zweryfikowane tak jak pozew ,

4) rażące naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 5 k.c w zw. z art. 102 kpc poprzez jego niezastosowanie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w pełnej wysokości.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżanego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, o zmianę zaskarżanego wyroku w pkt 2 i 3 poprzez odstąpienie od obciążania pozwanych w całości kosztami postępowania, a nadto o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za I i II instancję

Ewentualnie pozwany domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W piśmie procesowym z dnia 18 stycznia 2017 r. pozwany cofnął apelację w części, tj. co do punktu 1, w zakresie uznania za bezskuteczną w stosunku do powoda P. K. (1) czynność prawną polegającą na dokonaniu przez T. J. i A. J. (1) całkowitego podziału majątku wspólnego dokonanego w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem M. G. w dniu 19 stycznia 2015 roku Rep. (...), obejmującej następujące składniki majątkowe:

- udział wynoszący ½ części w prawie własności działki gruntu ozn. nr geod. (...) o powierzchni 0,1279 ha, położonej w K., obręb (...)- N., dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- udział wynoszący 1/6 części w prawie własności działki gruntu ozn. nr geod. (...) o powierzchni 0,1741 ha, położonej w K., obręb (...) M., dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- udział wynoszący ½ części w prawie własności działki gruntu ozn. nr geod. (...), o powierzchni 0,1285 ha, położonej w K., obręb (...) M., dla której Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...);

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w K. ul. (...) o powierzchni użytkowej 62,22 m2 dla którego Sąd Rejonowy w Koninie VI Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...).

Pozwany podtrzymał natomiast apelację co do wyroku w punkcie 1 w części rozszerzonego powództwa i określenia zobowiązania dłużniczki na kwotę 308.447,84 zł z kwoty 294.145 zł, tj. co do kwoty 14.302,84 zł oraz w punkcie 2 w całości, w zakresie zasądzonych kosztów postępowania.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 9 czerwca 2017 r. apelacja pozwanego w części cofniętej przez niego w piśmie z dnia 18 stycznia 2017 r. została przez |Sąd Okręgowy odrzucona.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że po cofnięciu apelacji przez pozwanego w zakresie uznania za bezskuteczną umowy o podział majątku wspólnego do rozstrzygnięcia pozostawały jedynie dwa zagadnienia: po pierwsze, czy powód dokonał skutecznej zmiany wysokości wierzytelności, której ochrony domagał się w niniejszym procesie, a po drugie, czy trafne jest rozstrzygnięcie Sądu I instancji o kosztach postępowania.

Zdaniem apelującego, Sąd Okręgowy orzekł ponad żądanie pozwu naruszając tym samym m.in. przepis art. 321 k.p.c. albowiem procedował w oparciu o pismo powoda z dnia 16 lutego 2016 r., w którym rozszerzono powództwo, a które to pismo nie zostało potraktowane jako pismo rozszerzające powództwo i zweryfikowane przez Sąd, lecz doręczone bezpośrednio pomiędzy pełnomocnikami w trybie art. 132 § 1 k.p.c.

Analizę zarzutu pozwanego należy poprzedzić uwagą, że zgodnie z utrwalonym już poglądem judykatury, w sprawie ze skargi pauliańskiej wartość przedmiotu sporu powinna być określona jako kwota równa wierzytelności powoda, która ma być chroniona tą skargą. Uwzględnienie powództwa oznacza bowiem, że wierzyciel może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej, dochodzić zaspokojenia tej wierzytelności z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły (art. 532 k.c.). Wbrew odmiennemu stanowisku zawartemu w odpowiedzi na apelację, przedmiotem ochrony jest tu zatem wierzytelność powoda, która nie mogła zostać zaspokojona na skutek krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią i wierzytelność ta, określona kwotowo, stanowi wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia), zgodnie z zasadami art. 19 § 2 i art. 20 k.p.c. (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2007 r., IV CZ 105/06, wyrok z dnia 27 stycznia 2016 r., II CSK 149/15). Konsekwentnie należy przyjąć, że zmiana wysokości wierzytelności, której ochrony domaga się powód stanowi zmianę powództwa 193 k.p.c. ze wszystkim tego konsekwencjami.

Przepis art. 132 § 1 k.p.c. stanowi otwarty katalog pism podlegających bezpośredniemu doręczeniu pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami reprezentującymi strony. W uchwale z dnia 21 stycznia 2016 r., III CZP 95/15 Sąd Najwyższy przyjął, że odpis pisma procesowego zawierający rozszerzenie powództwa nie podlega doręczeniu na podstawie art. 132 § 1 k.p.c. Tego rodzaju pismo winno zatem zostać złożone z odpisem dla strony przeciwnej i podlegać doręczeniu przez Sąd. W tym miejscu podkreślić należy, że pismo procesowe pełnomocnika powoda z dnia 16 lutego 2016 r. – mimo załączenia do niego dowodu nadania przesyłki pełnomocnikowi pozwanego – zostało złożone z odpisem dla strony przeciwnej, a zatem powód spełnił warunek formalny, o którym stanowi przepis art. 128 k.p.c. Przewodnicząca nie wydała również zarządzenia o zwrocie pisma,

Sąd Apelacyjny stwierdził, że doszło do naruszenia art. 132 § 1 k.p.c., jednakże uchybienie to nie miało wpływu na wynik sprawy. Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 23 lutego 2017 r., sygn. V CZ 18/17. Powołany przepis ma na celu przyspieszenie postępowania i powinien służyć jedynie temu celowi, a nie piętrzeniu przed profesjonalnymi pełnomocnikami oderwanych od tego celu wymagań formalnych. Nakazana jest uwzględniająca ten cel racjonalna wykładnia art. 132 § 1 k.p.c. Jeśli zatem z okoliczności sprawy, tak jak w rozpatrywanym przypadku, wynika, że mimo doręczenia z naruszeniem art. 132 § 1 k.p.c. odpisu pisma procesowego, strona przeciwna zapoznała się z jego treścią w odpowiednim czasie i miała możliwość ustosunkowania się do zawartych w nim wniosków, to nie można wywieść z naruszenia art. 132 § 2 k.p.c. żadnych negatywnych konsekwencji.

Apelujący nie kwestionował, że odpis pisma z dnia 16 lutego 2016 r. został doręczony jego ówczesnemu pełnomocnikowi adw. K. K.. Skarżący w środku odwoławczym nie tylko nie wykazał, ale nawet nie podjął próby wykazania, że doręczenie odpisu pisma z dnia 16 lutego 2016 r. z naruszeniem art. 132 § 1 k.p.c. uniemożliwiło mu odniesienie się do treści tego pisma i podjęcie obrony.

Pozwany zarzucił również naruszenie art. 102 k.p.c. i art. 5 k.c. w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania. W ocenie Sądu Apelacyjnego, obciążenie pozwanego kosztami procesu poniesionymi przez powoda było prawidłowe, gdyż w sprawie nie wystąpiły żadne szczególne okoliczności, o których stanowi przepis art. 102 k.p.c. Pozwany przegrał proces w całości. Jego sytuacja materialna i życiowa nie jest na tyle trudna, aby uniemożliwiła pozwanemu uiszczenie poniesionych przez powoda kosztów procesu. Co więcej Sąd odwoławczy w pełni podziela ustalenie Sądu Okręgowego, że podział majątku wspólnego został dokonany w celu udaremnienia prowadzenia egzekucji przez wierzycieli A. J. (1), a pozwany doskonale wiedział o zobowiązaniach swojej żony i celu zawarcia umowy o podział majątku wspólnego. Taka postawa pozwanego nie zasługuje na ochronę.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację pozwanego.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwanego. Na koszty poniesione przez powoda złożyło się wynagrodzenie jego pełnomocnika w kwocie 3.600 zł ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych, a to z uwagi na brzmienie § 2 rozporządzenia nowelizującego.

Jacek Nowicki Ryszard Marchwicki Ryszard Małecki