Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2017 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko P. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie

z dnia 24 kwietnia 2017 r., sygn. akt XVI C 1454/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że w pkt. 1 oddala powództwo oraz w pkt. 2 zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz P. S. kwotę 2.400 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie,

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz P. S. kwotę 1.150 zł (jeden tysiąc sto pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt: V Ca 1639/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 4 stycznia 2016 r. powód (...) Spółka z o.o. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego P. S. na jego rzecz kwoty 5.191,30 złotych z ustawowymi odsetkami za okres od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

W dniu 29 stycznia 2016 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie wydał pod sygn. II Nc 2409/16 nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym orzekł, że pozwany P. S. ma zapłacić powodowi (...) Spółce z o.o. z siedzibą w W. kwotę 5.191,30 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 15 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.879,50 złotych tytułem [zwrotu] kosztów procesu, w tym kwotę 1.817 złotych tytułem [zwrotu] kosztów zastępstwa procesowego – w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu albo wnieść w tymże terminie sprzeciw.

Pozwany P. S. wniósł w dniu 18 kwietnia 2016 r. sprzeciw od nakazu zapłaty z dnia 29 stycznia 2016 r., zaskarżając go w całości. Pozwany podniósł przeciwko żądaniu pozwu zarzut przedawnienia roszczenia.

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie zasądził od pozwanego P. S. na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. kwotę 5.191,30 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 15 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz orzekł o kosztach.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 października 2008 r. P. S. złożył wniosek o przyjęcie na studia na Wydziale (...) Wyższej Szkoły (...) w W.. Pozwany wskazał w osobnym oświadczeniu, że należność z tytułu czesnego za I rok studiów będzie uiszczał w 10 ratach miesięcznych.

W tym samym dniu pomiędzy P. S. („Student”) a Wyższą Szkołą (...) w W. („Uczelnia”) została zawarta Umowa, której przedmiotem było określenie warunków odpłatności za studia (§ 1 Umowy).

Zgodnie z ww. Umową Uczelni przysługiwało od Studenta czesne za okres studiów i opłaty wynikające z Regulaminu Studiów (§ 4 ust. 3 Umowy) - przy czym, zgodnie z § 5 ust. 1 Umowy, wysokość czesnego oraz warunki i terminy jego płatności określało zarządzenie Rektora, stanowiące Załącznik do Umowy.

Zgodnie z Zarządzeniem Nr (...) Rektora Uczelni z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie opłat czesnego w roku akademickim 2008/2009, opłata z tytułu czesnego na I roku studiów niestacjonarnych I stopnia na wszystkich wydziałach Uczelni miała wynosić – w przypadku jej uiszczania w ratach miesięcznych – 4.000 złotych (10 x 400 złotych) (ust. 1).

Opłaty miesięczne miały być płatne w terminach do 15 września 2008 r., 15 października 2008 r., 15 listopada 2008 r., 15 grudnia 2008 r., 15 stycznia 2009 r., 15 lutego 2009 r., 15 marca 2009 r., 15 kwietnia 2009 r., 15 maja 2009 r. i 10 czerwca 2009 r. Decyzją w sprawie przyjęcia na studia z dnia 31 października 2008 r. P. S. został przyjęty na I semestr niestacjonarnych studiów I stopnia w Wyższej Szkole (...) w W. na Wydziale (...), na kierunku (...).

P. S. nie uiścił w wymaganym terminie rat czesnego płatnych do dnia 15 października 2008 r., 15 listopada 2008 r., 15 grudnia 2008 r., 15 stycznia 2009 r., 15 lutego 2009 r., 15 marca 2009 r. oraz 15 kwietnia 2009 r.

Decyzją Dziekana Wydziału (...) Uczelni z dnia 24 kwietnia 2009 r. P. S. został skreślony z listy studentów Uczelni z powodu niezaliczenia semestru.

W dniu 30 kwietnia 2015 r. Uczelnia (jako „Zbywca”) zawarła z (...) Spółką z o.o. z siedzibą w W. (jako „Nabywcą”) Umowę sprzedaży wierzytelności, której przedmiotem było przeniesienie przez Zbywcę na Nabywcę niespornych i wymagalnych wierzytelności pieniężnych stosunku do dłużników Zbywcy z tytułu świadczonych na ich rzecz usług edukacyjnych, w celu ich dalszej windykacji (§ 1 ust. 1 w związku z § 3 ust. 1 Umowy). Wraz z wierzytelnościami Zbywca przeniósł na Nabywcę wszelkie związane z nimi prawa (§ 1 ust. 3 Umowy).

Wykaz wierzytelności będących przedmiotem Umowy zawierało zestawienie pisemne zawarte w Załączniku nr 2 do Umowy (§ 3 ust. 2). Zgodnie z treścią tego Załącznika, przedmiotem Umowy była m.in. wierzytelność przysługująca Uczelni w stosunku do P. S..

Pismem z dnia 4 maja 2015 r. (...) Spółka z o.o. poinformowała P. S., że w dniu 30 kwietnia 2015 r. nabyła od Wyższej Szkoły (...) w W., na podstawie umowy cesji, wierzytelność tytułem zadłużenia wynikającego z umowy o świadczenie usług edukacyjnych – wskazując, że łączna kwota zadłużenia pozwanego (wraz z odsetkami) wynosi 5.041,72 złotych.

(...) Spółka z o.o. wezwała P. S. do zapłaty ww. kwoty w terminie 21 dni od daty doręczenia wezwania – zastrzegając, że wezwanie to ma charakter ostateczny przedsądowy.

P. S. nie uiścił na rzecz (...) Spółki z o.o. żądanej w piśmie z dnia 4 maja 2015 r. kwoty w zakreślonym mu na to terminie.

Sąd Rejonowy uznał, że jedyny zarzut podniesiony przez pozwanego P. S. przeciwko żądaniu pozwu, tj. zarzut przedawnienia roszczenia, okazał się bezzasadny. Tym samym powództwo (...) Spółki z o.o. zasługiwało na uwzględnienie co do zasady. Pozwany nie podniósł natomiast żadnych zarzutów co do jego wysokości.

Dlatego Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego P. S. na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. całą dochodzoną pozwem kwotę 5.191,30 złotych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 15 stycznia 2016 r. (dzień wytoczenia powództwa) do dnia zapłaty.

Podstawę rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowił przepis art. 481 k.c., oraz art. 482 § 1 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. 3 sentencji na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik. Na zasądzoną z tytułu obowiązku ich zwrotu od pozwanego P. S. na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. kwotę 2.667 złotych składają się: opłata stała od pozwu – 250 złotych oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda będącego radcą prawnym – 2.400 złotych, którego wysokość Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) – w brzmieniu obowiązującym w dacie wytoczenia powództwa, powiększone o kwotę 17 złotych uiszczoną tytułem opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości.

Zaskrzonemu wyrokowi pozwany zarzucił naruszenie:

1)  art. 118 k.c. w zw. z art. 106 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wskutek przyjęcia, że roszczenie o zapłatę czesnego za studia wyższe, przedawnia się z upływem lat 10, podczas gdy roszczenie to w okolicznościach niniejszej sprawy stanowi roszczenie z tytułu działalności gospodarczej i przedawnia się z upływem lat 3;

2)  art. 5 k.c. w zw. z art. 106 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym poprzez jego nie zastosowanie i nie oddalenie powództwa, w sytuacji, gdy przemawiają za tym okoliczności niniejszej sprawy, charakter dochodzonego roszczenia.

Pozwany wniósł o zamianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie poprzez zamianę zaskrzonego wyroku i oddalenie powództwa w całości.

Należało podzielić stanowisko pozwanego, że roszczenie dochodzone przez powoda uległo przedawnieniu.

Co prawda podstawą oddalenia powództwa nie mógł być art. 160a ust. 7 ustawy z 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym, w którym określono trzyletni termin przedawnienia w zakresie umów o świadczenie usług edukacyjnych. Powyższy przepis został dodany na podstawie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 października 2014 r. W przepisach przejściowych wskazano zaś, że do umów w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1 ustawy, o której mowa w art. 1, zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepis art. 160a ust. 7 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą (art. 32 ww. ustawy). Zdaniem jednak Sądu Okręgowego przepis ten nie znajdzie zastosowania w rozpoznawanej sprawie. Dodany w wyniku nowelizacji 2014 artykuł normuje w sposób znacznie szerszym niż to miało miejsce w uchylonym art. 160 ust. 3 kwestię zobowiązań związanych z odpłatnością za studia – dotyczy de facto uczelni publicznych, bowiem istota regulacji, czyli kwestie dotyczące i związane z opłatami za wydanie dokumentu czy opłatami za usługi edukacyjne – z odesłaniem do art. 98 i 99 dotyczy wyłącznie uczelni publicznych (tak też Hubert Izdebski i Jan Zieliński w komentarzu do Prawa o szkolnictwie wyższym, LEX 2015).

W sprawie również nie znajdzie zastosowania pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 21 października 2015 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 67/15, albowiem w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy kwestią oceny było przedawnienie roszczeń publicznej uczelni wyższej o zapłatę czesnego. Sąd Najwyższy badał charakter stosunku prawnego łączącego publiczną uczelnię wyższą ze studentem studiów niestacjonarnych - umowy o warunkach odpłatności za studia niestacjonarne. Nie zaś jak w niniejszej sprawie – umowy o usługi edukacyjne.

W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że stosunek prawny łączący studenta studiów niestacjonarnych z publiczną uczelnią wyższą jest regulowany w sposób kompletny przepisami tej ustawy i ma mieszany charakter, zawierając w sobie zarówno elementy administracyjnoprawne, jak i cywilnoprawne. Wskazana w art. 160 ust. 3 p.s.w., umowa o zasadach uiszczania opłat za świadczone usługi edukacyjne związane z kształceniem studentów na studiach niestacjonarnych, regulowała wycinek relacji między uczelnią publiczną i studentem w zakresie wysokości czesnego, terminu i sposobu jego wnoszenia i kształtowała wraz z przepisami prawa o szkolnictwie wyższym oraz aktami o charakterze administracyjnym treść stosunku prawnego między studentem a publiczną uczelnią wyższą. Regulowała ona jedynie warunki odpłatności za studia niestacjonarne, a nie warunki świadczenia na rzecz studenta przez uczelnię usług związanych ze studiami niestacjonarnymi.

Inaczej w niniejszej sprawie, umowa z dnia 21 października 2008 r. określała nie tylko warunki płatności przez pozwanego opłaty rekrutacyjnej oraz czesnego ale również określała zobowiązania niepublicznej uczelni do zapewnienia pozwanemu warunków do rozwijania wiedzy i umiejętności poprzez udostepnienie kadry naukowo – dydaktycznej oraz bazy naukowej, lokalowej i bibliotecznej. A więc przedmiotem badania była zwarta pomiędzy uczelnią niepubliczną a studentem umowa o świadczenie usług edukacyjnych.

Poza sporem pozostaje, że umowa została zawarta w okresie obowiązywania Ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku prawo szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005 r., Nr 164, poz. 1365 ze zm.), która weszła w życie 1 września 2005 roku.

W art. 160 w/w ustawy określono, że warunki odpłatności za studia lub usługi edukacyjne określa umowa między studentem a uczelnią zawarta w formie pisemnej. Natomiast w/w ustawa nie reguluje kwestii praw i obowiązków studentów studiów w aspekcie zapłaty czesnego, odsyłając w tym zakresie do regulaminów studiów. Nie zawiera również uregulowań co do możliwości rozwiązania umowy etc. Z kolei z art. 99 ust. 4 powyższej ustawy wynika, że zasady pobierania opłat i wysokość opłat za usługi edukacyjne związane z kształceniem studentów w uczelni niepublicznej określa organ wskazany w statucie uczelni.

Skoro zaś w w/w ustawie została określona jedynie forma zawarcia umowy, żaden inny przepis prawa nie zawiera też dookreślenia takiej umowy, w ocenie Sądu Okręgowego nie można uznać, iż umowa ta została określona innymi niż k.c. przepisami. Dlatego też do tego typu umów o świadczenie usług edukacyjnych przez uczelnie niepubliczne stosować należy odpowiednio przepisy o zleceniu na podstawie art. 750 k.c. Stanowisko to jest także zgodne z systemową wykładnią pojęcia „usługi edukacyjne”, którego ustawodawca użył zarówno w art. 751 pkt 2 k.c. jak i w art. 99 ust. 4 obecnie obowiązującej ustawy z 2005 roku o szkolnictwie wyższym.

W tym miejscu należy także podnieść, iż fakt że umowa o świadczenie usług edukacyjnych w odniesieniu do płatnych studiów, jest zbliżona charakterem do umowy zlecenia nie budzi żadnych zastrzeżeń w doktrynie (por. Komentarz do kodeksu cywilnego, Lexis Nexis, Warszawa 2011, s 557, zob. także L. Ogiegło: System prawa prywatnego, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, t. 7 Wyd. C.H. Beck INP PAN Warszawa 2004, str. 457-459 i powołana tam literatura). Umowa ta jest umową wzajemną, w której występują dwie strony: uczelnia niepubliczna i student, a świadczeniem głównym są usługi edukacyjne, za które student uiszcza opłaty. Jest to typowa umowa adhezyjna, której warunków student nie negocjuje, nie ma na nie wpływu. Umowa ta stanowi jeden z przykładów umowy starannego działania (co na gruncie Kodeksu cywilnego otwiera drogę do stosowania przepisów o zleceniu w sprawach nieunormowanych). Student zawierający taką umowę zmierza swoim zachowaniem do uzyskania określonego skutku w postaci m.in. otrzymania oznaczonego stopnia. Świadczenie usług edukacyjnych przez uczelnię stanowi dla niego sposób nie tyko do zdobycia wiedzy w oznaczonej dziedzinie, ale także uzyskania pewnego celu. Niemniej jednak sama uczelnia nie może zobowiązać się, że w ramach umowy umożliwi studentowi uzyskanie określonego stopnia, gdyż sprzeczne byłoby to z naturą (właściwością) zobowiązania. Nawiązywany przez strony stosunek prawny ma więc charakter zbliżony do umowy starannego działania uczelni, a nie umowy rezultatu, co uzasadnia odpowiednie stosowanie art. 751 k.c. jako przepisu szczególnego wobec art. 118 k.c. Tym samym nie miał racji Sąd Rejonowy, nie uznając za zasadny zarzut przedawnienia roszczenia.

Co więcej, nawet gdyby przyjąć, że art. 160 ustawy oraz odesłania do regulacji wydawanej przez władze uczelni statuują nową umowę uniemożliwiając zastosowanie art. 751 k.c., to i tak należałoby stwierdzić, że w sprawie doszło do przedawnienia roszczenia.

W tym miejscu trzeba bowiem wskazać, że w wielu aktach prawnych zawarta jest definicja „działalności gospodarczej”. Słusznie przy tym wskazał pozwany, że roszczenie dochodzone przez powódkę jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Z art. 106 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym wynika jedynie, iż prowadzenie przez uczelnię działalności dydaktycznej, naukowej, badawczej doświadczalnej, artystycznej, sportowej, diagnostycznej, rehabilitacyjnej lub leczniczej nie jest działalnością gospodarczą, ale wyłącznie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku „o swobodzie działalności gospodarczej” (Dz. U. z 2004 r., Nr 173, poz. 1807 ze zm.). Tym niemniej działalność uczelni niepublicznej zawiera wszystkie cechy definiujące działalność gospodarczą, a więc wykonywana jest w sposób zorganizowany i ciągły, we własnym imieniu, ma charakter zawodowy i zarobkowy. Bezspornie więc uczelnia niepubliczna w zakresie, w jakim świadczy odpłatnie usługi edukacyjne na rzecz studentów ma na gruncie stosunków cywilnoprawnych status przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43 /1/ k.c., a jej działalność ma charakter gospodarczy (tak też wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2004 r., III SK 22/04, wyrok SA w Warszawie z dnia 8 maja 2007r. VI ACa 14/07 oraz wyroki SOKiK z dnia 28 września 2005 r. XVII AmC 18/05 i z dnia 12 grudnia 2005 r. XVII AmC 80/04).

W tym miejscu należy zważyć, że przepis art. 118 k.c. traktuje ogólnie o prowadzeniu działalności gospodarczej przy ustalaniu 3-letniego terminu przedawnienia nie odsyłając w zakresie definiowania pojęcia „działalności gospodarczej” do przepisów konkretnej ustawy. Dlatego też w okolicznościach sprawy bezsporne jest, że w przypadku nie zastosowania art. 751 k.c. i tak doszłoby do przedawnienia roszczenia z uwagi na brzmienie art. 118 k.c.

Z powyższych przepisów wynika zatem, że roszczenia z umowy zawartej między pozwanym a Wyższą Szkoła (...) z siedzibą w W. przedawniały się z upływem dwóch lub trzech lat. Tym samym dochodzone roszczenia o zapłatę czesnego w ratach, których terminy płatności przypadały odpowiednio na dzień 15 października, 15 listopada, 15 grudnia 2008 roku oraz 15 stycznia, 15 lutego, 15 marca i 15 kwietnia 2009 r., uległy najdalej przedawnieniu wraz z upływem 15 kwietnia 2012 roku w stosunku do najpóźniej wymagalnego roszczenia. Skoro zatem pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 15 stycznia 2016 roku, nastąpiło to bez wątpienia po upływie okresu przedawnienia. Z tego też powodu powództwo nie mogło zostać uwzględnione. Roszczenie powódki przerodziło się w zobowiązanie naturalne, zatem wobec skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia nie mogło być ono skutecznie dochodzone na drodze sądowej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. O kosztach postępowania w obu instancjach Sąd Okręgowy postanowił na podstawie art. 98 k.p.c.