Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2013 r. w Szczecinie

sprawy H. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o wypłatę emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 12 czerwca 2013 r. sygn. akt IV U 1367/13

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSO del. Gabriela Horodnicka - Stelmaszczuk

Sygn. III AUa 530/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 marca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił H. S. uchylenia decyzji z 12 października 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza - na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 257, poz. 1726 ze zm.; dalej jako „ustawa nowelizująca z 2010 r.”) w zw. z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako „ustawa emerytalna”) - prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

H. S. odwołała się od tej decyzji i wniosła o jej zmianę poprzez uchylenie decyzji z 12 października 2011 r. i zobowiązanie organu rentowego do wydania decyzji o wznowieniu wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z 12 czerwca 2013 roku Sąd Okręgowy w Koszalinie oddalił odwołanie H. S. ustalając, że ubezpieczona od 16 sierpnia 1990 r. pracuje w Starostwie Powiatowym w K.. Decyzją z 8 lipca 2008 r. przyznano jej prawo do emerytury począwszy od 1 czerwca 2008 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Jednocześnie organ rentowy zawiesił wypłatę wyżej wskazanego świadczenia, albowiem ubezpieczona kontynuowała zatrudnienie. Od 1 lipca 2000 r. do 7 stycznia 2009 r. obowiązywał przepis art. 103 ustęp 2a ustawy emerytalnej, który wprowadzał zasadę każdorazowego zawieszania prawa do emerytury bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Tym samym w chwili nabycia prawa do emerytury ubezpieczona nie mogła jednocześnie kontynuować zatrudnienia i otrzymywać emerytury. Wypłatę emerytury podjęto od 1 marca 2009 r. (na podstawie decyzji z 27 marca 2009 r.), gdyż w tym okresie przepisy pozwalały już na jednoczesne pobieranie emerytury i kontynuowanie zatrudnienia. Do ponownego wstrzymania wypłaty emerytury ubezpieczonej od 1 października 2011 r. doszło w związku z zmianą przepisów (wszedł w życie art. 103a ustawy emerytalnej) – decyzja z 12 października 2011 r. Ustawą nowelizującą z 2010 r. dokonano zmiany ustawy emerytalnej, w wyniku której zmieniono przepis art. 103 ust. 1 i ust. 2 oraz dodano art. 103a. W rezultacie zniesiono możliwość pobierania emerytury bez rozwiązywania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą osobom, którym organ rentowy przyznał emeryturę po 8 stycznia 2009 r. Jednocześnie zgodnie z treścią art. 28 ustawy nowelizującej z 2010 r. emeryci, którym ZUS przyznał emeryturę przed 1 stycznia 2011 r. mogli ją pobierać bez rozwiązania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą jeszcze przez 9 miesięcy od daty wejścia w życie nowelizacji, czyli do 30 września 2011 r. W dniu 13 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. akt K 2/12 orzekł, że przepis art. 28 ustawy nowelizującej z 2010 r. w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok został opublikowany w Dz.U. w dniu 22 listopada 2012 r. W dniu 19 listopada 2012 r. ubezpieczona, powołując się na powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego, złożyła wniosek o przywrócenie i zwrot emerytury za okres od 1 października 2011 r. wraz z odsetkami. Decyzją z 22 grudnia 2012 r. organ rentowy podjął wypłatę emerytury począwszy od 22 listopada 2012 r., tj. od dnia, w którym został opublikowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. Jednocześnie kolejną decyzją z 26 marca 2013 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej uchylenia decyzji z 12 października 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Sąd Okręgowy oddalił odwołanie H. S. uzasadniając to tym, że ubezpieczona nabyła prawo do emerytury w dacie obowiązywania przepisu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym, prawo do świadczenia ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. H. S. nabywając prawo do emerytury nie mogła łączyć pracy zarobkowej u dotychczasowego pracodawcy z pobieraniem świadczenia emerytalnego, bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, dlatego też decyzja przyznająca emeryturę jednocześnie zawieszała jej wypłatę. Wypłatę świadczenia podjęto dopiero od 1 marca 2009 r., gdyż w tym okresie przepisy pozwalały już na jednoczesne pobieranie emerytury i kontynuowanie zatrudnienia. Ponownie wstrzymano ubezpieczonej wypłatę świadczenia emerytalnego od 1 października 2011 r., gdyż obowiązywał już wtedy przepis art. 103a ustawy emerytalnej, który dodany został przez art. 6 pkt 2 ustawy nowelizującej z 2010 r. Na mocy tego przepisu powrócono do uregulowania istniejącego wcześniej i zniesiono możliwość pobierania emerytury bez rozwiązywania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą. Regulacja ta objęła wszystkich emerytów, ale również, na mocy przepisu art. 28 ustawy nowelizującej z 2010 r., tych którzy przeszli na emeryturę przed tą datą. Zgodnie bowiem z powołanym przepisem, ci emeryci, którym organ rentowy przyznał emeryturę przed 1 stycznia 2011 r. mogli ją pobierać bez rozwiązania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą jeszcze przez 9 miesięcy od daty wejścia w życie nowelizacji, czyli do 30 września 2011 r. Po tej dacie, aby jednocześnie pobierać świadczenie emerytalne i wynagrodzenie ze stosunku pracy należało chociaż na jeden dzień rozwiązać stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą. W ocenie sądu pierwszej instancji Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. orzekł, że art. 28 ustawy nowelizującej z 2010 r. w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej, w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał Konstytucyjny badał wyłącznie czy ustawodawca mógł na podstawie art. 28 ustawy nowelizującej z 2010 r. rozciągnąć stosowanie art. 103a ustawy emerytalnej na sytuacje przeszłe, tj. wobec osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., czyli w czasie obowiązywania regulacji niezawierającej wymogu rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą dla uzyskania emerytury. Ubezpieczonej ustalono prawo do emerytury w 2008 r., a zatem poza okresem wskazanym przez Trybunał Konstytucyjny. Zdaniem sądu okręgowego 19 listopada 2012 r. ubezpieczona w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. w istocie wniosła o wznowienie postępowania zakończonego prawomocną decyzją z 12 października 2011 r. Zgodnie z art. 145a § 1 k.p.a. można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. W stosunku do H. S., która nabyła prawo do emerytury w roku 2008 r., Trybunał nie orzekł o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego zwieszono jej prawo do emerytury od 1 października 2011 r. Zatem brak było podstaw do wznowienia postępowania i podjęcia wypłaty emerytury od 1 października 2011 r. Oznacza to, że brak było podstaw do wypłaty emerytury także w dacie wydania decyzji z 22 grudnia 2012 r.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła ubezpieczona, która wniosła o zmianę orzeczenia poprzez dokonanie zmiany decyzji organu rentowego z 26 marca 2013 r., odmawiającej uchylenia decyzji z 12.10.2011 r. o zawieszeniu prawa do emerytury za okres 1.10.2011 / 21.11.2012 i uchylenie decyzji z 12.10.2011 r. o wstrzymaniu wypłaty emerytury od 1.10.2011 r., i zobowiązanie organu rentowego do wydania decyzji o wznowieniu wypłaty emerytury od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. H. S. podniosła, że decyzją z 8 lipca 2008 r. uzyskała prawo do emerytury, a raczej jego ekspektatywę, ale tego prawa nie zrealizowała. Dopiero po uchyleniu przepisu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, działając na podstawie art. 45 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U. nr 228, poz. 1507) organ rentowy poinformował ją o możliwości złożenia wniosku o wypłatę emerytury i warunkach jej pobierania. Ubezpieczona z takiej możliwości skorzystała i doszło do wypłaty emerytury. Oznacza to zdaniem skarżącej, że dopiero od marca 2009 r. nabyła prawo do emerytury poprzez realizację świadczenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja H. S. jest nieuzasadniona. Ustalenia sądu okręgowego są prawidłowe a ocena prawna jest należycie umotywowana, stąd sąd odwoławczy podziela je i przyjmuje za własne. Sąd okręgowy wyraził jednoznaczne i trafne stanowisko, że powołany przez skarżącą wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12 dotyczy wyłącznie tej grupy ubezpieczonych, która nabyła prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Z treści przywołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynika, że zakwestionowanie wskazanych w nim przepisów prawa ma charakter ograniczony tylko do określonej kategorii osób, mianowicie dotyczy tych ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Wbrew stanowisku skarżącej stwierdzenie niekonstytucyjności powyższych przepisów nie obejmuje wszystkich emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury na mocy wcześniejszych przepisów i kontynuują zatrudnienie. Powyższy wyrok nie ma bowiem zastosowania do emerytów, którzy prawo to nabyli wprawdzie przed datą 1 stycznia 2011 r., jednak w okresie obowiązywania art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej. Należy bowiem zaznaczyć, że ustawą z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy emerytalnej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 9 poz. 118) ustawodawca dodał do art. 103 przepis zawarty w ust. 2a, wprowadzając obowiązek uprzedniego rozwiązania stosunku pracy w celu realizacji prawa do emerytury. Od 1 lipca 2000 r. (data wejścia w życie art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej) nierozwiązanie stosunku pracy powodowało, że prawo do świadczenia mogło zostać ustalone, ale nie mogło zostać zrealizowane (zostało zawieszone). Przepis art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej został uchylony na podstawie art. 37 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U. nr 228 poz. 1507). Od 8 stycznia 2009 r. treścią ryzyka emerytalnego ponownie było jedynie osiągnięcie odpowiedniego wieku i stażu ubezpieczeniowego. Ten stan prawny obowiązywał do 31 grudnia 2010 r. Od dnia 1 stycznia 2011 r. obowiązuje art. 103a, dodany do ustawy emerytalnej na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy nowelizującej z 2010 r., znoszący możliwość pobierania emerytury bez rozwiązywania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą, na rzecz którego była wykonywana praca bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Uwzględniając powyższe, Trybunał stwierdził, że rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 28 ustawy nowelizującej z 2010 r. spowodowało, że osoby, które już skutecznie nabyły i zrealizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. musiały, na podstawie art. 28 ustawy nowelizującej z 2010 r. w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej, poddać się nowej, mniej korzystnej dla nich treści ryzyka emerytalnego. Innymi słowy, ubezpieczeni, którzy prawo do emerytury uzyskali po spełnieniu jedynie warunku osiągnięcia wieku (oraz odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego), musieli ponownie zrealizować swoje prawo do emerytury według nowej treści ryzyka, czyli spełnić także warunek rozwiązania stosunku pracy, aby emeryturę nadal pobierać od 1 października 2011 r. Trybunał podkreślił przy tym, że decyzja o przejściu na emeryturę jest podejmowana przez ubezpieczonego raz na całe życie. Znając warunki, jakie będzie musiał spełnić, aby zrealizować nabyte prawo – w tym wypadku rozwiązać stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą – ma on szansę się do nich przygotować. Osoby, które przeszły na emeryturę w latach 2009-2010 bez konieczności rozwiązywania stosunków pracy, w związku z decyzją ustawodawcy o objęciu ich tym obowiązkiem, nie miały takiej możliwości.

Taka wykładnia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego została potwierdzona w jego pisemnym uzasadnieniu dotyczącym skutków wyroku (pkt 9 uzasadnienia) gdzie w sposób wyraźny i jednoznaczny stwierdza się, że „obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą – jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury – nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r.”, a więc po uchyleniu cytowanego wyżej art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, a przed wejściem w życie art. 103a tej ustawy dodanego ustawą nowelizującą z 2010 r.

Analiza okoliczności faktycznych sprawy wskazuje, że ubezpieczona nabyła prawo do emerytury przed 8 stycznia 2009 r., co w świetle powyższego wyklucza ją z kręgu osób, których dotyczy omawiane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego. W dacie powstania jej prawa w związku z obowiązującym wówczas art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej musiała liczyć się z tym, że nierozwiązanie stosunku pracy, skutkować będzie zawieszeniem wypłaty emerytury, dlatego wprowadzone aktualnie rozwiązanie nie stanowi dla niej okoliczności nowej, na którą nie miała szans się przygotować. Skarżąca błędnie utożsamia wypłatę świadczenia z nabyciem do niego prawa. Wydanie przez organ rentowy decyzji o rozpoczęciu wypłaty od marca 2009 r. świadczenia należnego H. S. niczego w sytuacji ubezpieczonej nie zmieniło w zakresie istnienia prawa do emerytury. Ta ostatnia decyzja dotyczyła tylko ponownego ustalenia wysokości świadczenia i wznowienia jego wypłaty. Decyzja o przejściu na emeryturę jest podejmowana raz na całe życie. Prawo to nabywa się raz i w przypadku ubezpieczonej nastąpiło to w okresie obowiązywania art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej.

Wobec powyższej argumentacji, sąd apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.