Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: starszy protokolant sądowy Agnieszka Zapalska

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2017 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z wniosku E. K. (1)

przy uczestnictwie R. D.

o podział majątku dorobkowego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie

z dnia 28 kwietnia 2016 r., sygnatura akt I Ns 1431/12/K

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kwotę 3600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Anna Nowak SSO Paweł Szewczyk SSO Barbara Kursa

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 30 maja 2017roku

Wnioskodawca E. K. (1) wniósł o podział majątku wspólnego z uczestniczką R. D., domagając się ustalenia, że w skład majątku wspólnego wchodziło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu położonego przy ul. (...) w K. wraz z wyposażeniem i innymi ruchomościami oraz dokonanie jego podziału poprzez przyznanie prawa do lokalu wnioskodawcy.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka R. D. zarzuciła, że podział majątku wspólnego został już dokonany, co potwierdza porozumienie z dnia 6 listopada 1984r. a zatem wniosek taki winien zostać oddalony. Ponadto wnioskodawca wyjeżdżając z kraju na planowana emigrację po raz kolejny zrzekł się wszelkich ewentualnych roszczeń i nie interesował się byłą żoną ani synem przez blisko 30 lat. Do wyjazdu nie był zmuszony w żaden sposób a twierdzenia o rzekomych groźbach są zupełnie bezpodstawne. W kolejnych pismach uczestniczka zażądała ustalenia, iż tylko ona przyczyniła się do powstania majątku wspólnego stron i przyznania jej całości majątku wspólnego. Gdyby jednak Sąd uwzględnił wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego w inny sposób, uczestniczka zażądała zasądzenia na jej rzecz od wnioskodawcy nakładów na majątek wspólny poczynionych z jej majątku odrębnego w wysokości 120.000,00 zł., w postaci wypłaty z książeczki mieszkaniowej uczestniczki, którą przeznaczono na wkład mieszkaniowy czy też opłat związanych z korzystaniem i utrzymaniem lokalu, opłat za leczenie wspólnego syna, oraz ustalenia że w skład majątku wspólnego wchodził pojazd marki D. nr rej. (...), rok produkcji 1983r., wskazane ruchomości oraz wynagrodzenie za pracę E. K. (1) we W. w okresie 1983 - 1984.

Kontrargumentując wnioskodawca, w piśmie z dnia 17 czerwca 2013 r., podał, że w/w porozumienie o podziale majątku wspólnego jest nieważne albowiem zostało zawarte w trakcie trwania związku małżeńskiego, a ponadto wnioskodawca został zmuszony groźbami do jego podpisania. Odnośnie zaś spółdzielczego lokatorskiego prawo do lokalu to zgodnie z uchwałą Sądy Najwyższego z 8 lutego 1994r., III CZP 3/94, przesunięcie takiego prawa z majątku wspólnego do majątku odrębnego jest niedopuszczalne a w razie jego dokonania nieważne. Ponadto zażądał również ustalenia, że w skład majątku wspólnego wchodziły wskazane w piśmie ruchomości

Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2016 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek, zasądzając od wnioskodawcy E. K. (1) na rzecz uczestniczki R. D. kwotę 3617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Jako bezsporne okoliczności Sąd I instancji wskazał, iż E. K. (1) i R. D. zawarli związek małżeński dnia 26 lipca 1980 r. W dniu 6 listopada 1984r. strony zawarły porozumienie, regulujące na wypadek rozwodu, ich wzajemne prawa i zobowiązania w zakresie korzystania z mieszkania, alimentów oraz ustaliły, że majątek wspólny zostanie podzielony w następujący sposób: uczestniczka otrzyma po ustaniu małżeństwa w/w spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, natomiast wnioskodawcy przypadnie samochód osobowy marki D. nr rej. (...), sprzęt fotograficzny oraz maszyny do pisania. Małżeństwo stron zostało rozwiązane prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie z dnia 27 listopada 1984r., sygn. R III C 1375/84/K. Po raz kolejny wnioskodawca zrzekł się roszczeń co do spółdzielczego prawa do lokalu w porozumieniu zawartym z byłą już żoną dnia 11 kwietnia 1986 r., które co do zasady powielało ustalenia porozumienia z 6 listopada 1984 r. W 1986 r. wnioskodawca wyjechał do P., następnie zamieszkał na stałe w Kanadzie i do 2011 r. nie przejawiał jakiejkolwiek aktywności związanej z przedmiotowym lokalem mieszkalnym ani nie uiszczał opłat z nim związanych.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy wynika, że strony pozostawały w związku małżeńskim od 26 lipca 1980r. do 27 listopada 1984r. Decyzją z dnia 11 stycznia 1982 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa im. (...) w K. przydzieliła E. K. (1) spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) (aktualnie ul. (...)) w K.. W dniu 6 listopada 1984 r. strony zawarły porozumienie zgodnie, z którym strony na wypadek rozwodu uregulowały sposób korzystania z w/w mieszkania, wysokość alimentów, które ma uiszczać E. K. (2) na rzecz ich małoletniego syna oraz ustaliły, że uczestniczka otrzyma spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w K., zaś wnioskodawca zabierze samochód marki D., sprzęt fotograficzny oraz dwie maszyny do pisania. Co prawda porozumienie to było w chwili podpisywania dotknięte nieważnością, gdyż zgodnie z art. 35 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w dniu 6 listopada 1984r., w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie mógł żądać podziału majątku wspólnego i nie mógł rozporządzać ani zobowiązać się do rozporządzenia udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach, należących do tego majątku. Jednakże zgodnie z art. 60 kodeksu cywilnego, w brzmieniu obowiązującym po 27 listopada 1984r., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonywającej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny (oświadczenie woli). Dopuszczalne jest zatem zawarcie umowy w sposób dorozumiany. W niniejszej sprawie strony zawarły umowę o podział majątku wspólnego nie mając ówcześnie świadomości jej nieważności - należy mieć na względzie, że obie strony, co jest bezsporne, korzystały przy tej czynności z pomocy adwokatów mec. B. K. i B. T.. Jednakowoż strony doprowadziły już po rozwodzie do zgodnej realizacji zawartego wcześniej porozumienia, co poprzez czynności konkludentne doprowadziło do całkowitego fizycznego podziału między nimi wszelkich składników majątku, opisanych w porozumieniu. Mianowicie wnioskodawcy zależało jedynie na następujących przedmiotach majątku wspólnego: samochodzie marki D., sprzęcie fotograficznym oraz maszynach do pisania - i przedmioty te dla siebie zabrał. Sąd zauważył, że wartość prawie nowego wówczas samochodu marki D. była wówczas, w sytuacji rynkowej lat 80-tych, znaczna i mogła nawet przekraczać wartość udziału w lokatorskim prawie spółdzielczym do lokalu mieszkalnego. Wolą stron było aby właśnie lokatorskie prawo spółdzielcze do lokalu mieszkalnego ul. (...) w K. otrzymała w wyniku podziału jego była żona tj. uczestniczka niniejszego postępowania. Świadczą o tym pisma wnioskodawcy do Spółdzielni złożone tuż przed orzeczeniem rozwodu, w których zwraca się o wydanie przydziału na nazwisko jego żony i ustanowienie jej głównym lokatorem, porozumienie zawarte przez strony w dniu 6 listopada 1984 r., oraz zachowanie wnioskodawcy, który wyjechał w 1986 r. poza granice kraju. Wnioskodawca w sposób trwały opuścił w/w lokal i nie interesował się nim do chwili złożenia wniosku o podział majątku tj. do 4 lipca 2012r. Nie uiszczał także co najmniej od roku 1986 jakichkolwiek opłat z nim związanych. Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdził, że strony w sposób dorozumiany przez czynności per facta concludentia dokonały podziału ich majątku wspólnego przed wszczęciem niniejszego postępowania, wobec czego wniosek musiał ulec oddaleniu.

W chwili obecnej lokal mieszkalny przy ul. (...) w K. stanowi przedmiot odrębnej własności i należy do syna stron D.. Przedmiot ten wyszedł więc definitywnie z majątku wspólnego stron i nie może być elementem jego podziału. Tak samo jak wszystkie inne ruchomości, w tym meble, które już w chwili rozwodu stron były przedmiotami relatywnie starymi.

Odnosząc się do faktu podpisania porozumień z 1984 roku i 1986 roku pod wpływem gróźb, Sąd zauważył, że mając na uwadze termin z art. 88 § 2 k.c., że wnioskodawca mieszka od lat 80-tych w Kanadzie, nic nie stało na przeszkodzie, o ile rzeczywiście oświadczenie zostało złożone pod wpływem groźby, aby uchylenie się od jego skutków nastąpiło wtedy, gdy pozwany na stałe opuścił Polskę i zamieszkał na zachodzie. Całkowicie nieprawdopodobnym jest, aby wnioskodawca czuł się zagrożony zemstą rodziny uczestniczki aż do roku 2012, kiedy to złożył oświadczenia z dnia 25 maja 2012 r. o uchyleniu się od skutków zawartego przed 28 laty porozumienia. Sąd uznał tezę o pozostawaniu przez 28 lat przez wnioskodawcę mieszkającego na emigracji w stanie permanentnej obawy przed ziszczeniem się gróźb byłej żony pozostałej w Polsce za sprzeczną z elementarnymi zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego. Przed Sądem wnioskodawca sam zeznał, że po wyjeździe z Polski czuł się przez „pewien czas zagrożony, bo agenci SB działali też poza jej granicami”. Trudno określenie „przez pewien czas” odnieść w kontekście sprawy niniejszej do czasokresu 28 lat. Wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie również z uwagi na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 520 § 3 k.p.c.

Wnioskodawca zaskarżył powyższe postanowienie w całości apelacją, zarzucając: 1) naruszenie prawa materialnego w postaci obrazy przepisu art. 35 k.r.o. oraz art. 60 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż nieważność porozumienia wynikająca z treści w/w przepisu może być sanowana wskutek podjęcia czynności faktycznych (per facta concludencia); 2) obrazę przepisów postępowania cywilnego w postaci naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przez sąd ram swobodnej oceny dowodów ustanowionej treścią tego przepisu, jak również uchybienie zasadzie bezstronnej i wszechstronnej analizy materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, polegające w szczególności na nieuwzględnieniu przez Sąd:

- okoliczności opuszczenia kraju przez wnioskodawcę,

- okoliczności związanych z zawarciem przez niego umowy dotyczącej podziału majątku wspólnego małżonków;

3) naruszenie przepisu art. 227 k.p.c. polegające na pominięciu przez orzekający w sprawie Sąd faktów i dowodów mających istotne znaczenie dla sprawy.

W oparciu o powyższe zarzuty, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie przez sąd istoty postępowania poprzez dopuszczenie się wyżej wyszczególnionych naruszeń prawa materialnego oraz procesowego, a także o zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania.

Uczestniczka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sad Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji, przyjmując je za własne i czyniąc je tym samym podstawą faktyczną rozstrzygnięcia apelacyjnego, aczkolwiek jednak poczynił uzupełniające ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia na podstawie przedłożonych w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji dowodów z dokumentów. Jakkolwiek orzeczenie Sądu I instancji i jego uzasadnienie poddawało się kontroli instancyjnej (wbrew zarzutom apelacji o nierozpoznaniu istoty sprawy), to jednak w ocenie Sądu II instancji wymagały one uzupełnienia w zakresie treści porozumienia między stronami z dnia 6 listopada 1984 r., faktów związanych ze sposobem w jaki nastąpił przydział lokalu mieszkalnego oraz jego przekształceń, a także treści oświadczeń składanych przez strony w toku postępowań przed spółdzielnią mieszkaniową.

W toku postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy w stanie faktycznym sprawy ustalił dokładną treść porozumienia z dnia 6 listopada 1984 r.: „W punkcie I. strony zgodnie oświadczają, że o ile ich małżeństwo w sprawie zawisłej przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie do sygnatury akt R III C 1375/84/K zostanie prawomocnie rozwiedzione w sposób przez nie uzgodniony, a to poprzez:

1. orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie

2. powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem stron D. K. (1) jego matce a to jest R. K. z zastrzeżeniem jednak dla powoda E. K. (3) prawa osobistych kontaktów z dzieckiem i współudziału w jego wychowaniu,

3. orzeczenie, że powód zobowiązany będzie do płacenia tytułem alimentów na rzecz małoletniego syna stron kwoty po 5000 zł miesięcznie od prawomocności wyroku,

4. orzeczenie o sposobie korzystania przez strony, na czas wspólnego zamieszkania po rozwodzie ze wspólnego mieszkania położonego przy ulicy (...) ten sposób, że E. K. (1) przysługiwać będzie prawo do wyłącznego korzystania z pokoju największego o powierzchni około 20 m ², zaś R. K. prawo do wyłącznego korzystania z dwóch mniejszych pokoje o powierzchni około 14 m ² i około 10 m ², a z pozostałych zaś przynależności strony korzystać będą wspólnie,

5. obciążenie powoda kosztami sądowymi

6. wzajemnym zniesieniu kosztów zastępstwa adwokackiego

to nie nastąpią żadne zmiany w podziale majątku pochodzącego z dorobku objętego wspólnością ustawową faktycznie przez strony dokonanym na dzień zawarcia porozumienia.

Następnie w punkcie II strony zgodnie ustalają, że na zaspokojenie wzajemnych roszczeń z tytułu udziału w majątku wspólnym:

1. na wyłączną własność R. K. przypadnie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego typu lokatorskiego położne przy ulica (...) w K., którego przydział związany jest z członkostwem pana E. K. (1) w Spółdzielni Mieszkaniowej w K. wraz z wkładem członkowskim który został pokryty z majątku odrębnego R. K. oraz urządzenie tego mieszkania, jego wyposażenie umeblowanie oraz ruchomościami za wyjątkiem niżej wyszczególnionych mających przypaść na rzecz E. K. (1) wg stanu na dzień dzisiejszy

2. na wyłączną własność E. K. (1) przypadnie:

a. samochód osobowy marki D.,

b. cały sprzęt fotograficzny,

c. dwie maszyny do pisania.

W pkt III strony ustaliły że celem realizacji postanowień mniejszego porozumienia E. K. (1) złoży w Spółdzielni (...) w K. oświadczenie o cedowaniu jego praw członkowskich na rzecz pani R. K. oraz wniosek o przekształcenie lokatorskiego prawa do lokalu na prawo własnościowe oraz wpłaci na rzecz R. K. kwotę 100 000 zł niezbędną na uzupełnienie zgromadzonego wkładu mieszkaniowego do wysokości zaliczki na wkład budowlany.

(dowód: uwierzytelnione porozumienie z dnia 06.11.1984 r. - k.64-66).

Ponadto Sąd Okręgowy ustalił opisane poniższej okoliczności.

Wyrokiem z dnia 27.11.1984 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa-Krowodrzy w Krakwie w sprawie o sygn. akt R III C 1375/84/K m.in. orzekł rozwód małżeństwa stron bez orzekania o winie (pkt. I), wykonywanie władzy rodzicielskiej nad D. K. (2) powierzył R. K., zastrzegając E. K. (1) nieograniczone prawo kontaktowania się z dzieckiem, wgląd w jego wychowanie i wykształcenie (pkt II), ustalił sposób korzystania z mieszkania przy ul. (...) przez strony po rozwodzie (pkt IV).

(dowód: wyrok rozwodowy z dnia 27.11.1984 r. – w aktach R III C 1375/84/K)

W dniu 25.09.1981 r. zarząd spółdzielni mieszkaniowej przyjął wnioskodawcę na członka spółdzielni i przydzielił mu mieszkanie przy ul. (...).

(dowód: zawiadomienie o przydziale mieszkania – k.9 akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej im. (...). K. w K. dot. członka R. D.)

Przydział lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) nastąpił na warunkach lokatorskiego prawa do lokalu.

(dowód: dokument o przydziale mieszkania – k.16 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

W dniu 02.10.1984 r. uczestniczka złożyła wniosek o przyjęcie w poczet członków spółdzielni mieszkaniowej, na co zarząd spółdzielni wyraził zgodę w dniu 09.11.1984 r. (dowód: k.23 i k. 27, k.35 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

W dniu 26.10.1984 r. wnioskodawca złożył wniosek o „wykup” mieszkania. Zarząd spółdzielni w dniu 09.11.1984 r. wyraził zgodę na zmianę lokatorskiego prawa do lokalu na własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego.

(dowód: k.26 i k. 29 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

W dniu 11.04. (...). strony zawarły porozumienie o zrzeczeniu się przez E. K. (1) na rzecz R. K. prawa do użytkowania części mieszkania przy ul. (...) oraz dochodzenia roszczeń z tego tytułu przez E. K. (1).

(dowód: porozumienie – k.36 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

W dniu 14.12.1984 r. zarząd spółdzielni przydzielił R. K. przedmiotowy lokal na warunkach własnościowo-kredytowego prawa do lokalu.

(dowód: przydział – k. 37 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

Decyzją z dnia 16.06.1984 r. orzeczono o wymeldowaniu E. K. (1) z lokalu nr (...) przy ul. (...) w K..

(dowód: decyzja - k.47 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

Aneksem z dnia 10.11.2004 r. do przydziału lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) (obecnie (...)) z dnia 14.12.1984 r. zarząd spółdzielni m.in. wykreślił z przydziału E. K. (1) na podstawie wyroku rozwodowego oraz porozumienia z dnia 06.11.1984 r. oraz skreślił go z rejestru członków spółdzielni.

(dowód: aneks –k.50 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

W dniu 16.10.2007 r. R. D. złożyła do zarządu spółdzielni mieszkaniowej wniosek o przekształcenie własnościowego prawa do lokalu mieszkaniowego nr (...) przy ul. (...) w prawo odrębnej własności lokalu.

(dowód: wniosek - k.51 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

Umową z dnia 28.11.2007 r. zawartą pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową im. (...). K. w K. a R. D. ustanowiono odrębną własność lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku (...) przy ul. (...) w K. oraz przeniesiono na rzecz uczestniczki prawo własności tego lokalu z udziałem we współwłasności nieruchomości oraz w częściach wspólnych budynku.

(dowód: akt notarialny z dnia 28.11.2007 r. Rep. A nr 34938/2007- k.65 ww. akt 12351 spółdzielni mieszkaniowej)

Po uzupełnieniu stanu faktycznego ustalonego przez Sąd Rejonowy o powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy dokonał interpretacji treści porozumienia zawartego w dniu 06.11.1984 r. oraz wykładni oświadczeń woli złożonych przez strony, stwierdzając, że strony zawarły umowę o podział majątku wspólnego pod warunkiem uzyskania prawomocnego rozwodu w sposób przez nie uzgodniony (w tym porozumieniu) przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Krowodrzy. Należy podkreślić, że zgodnie z art. 89 k.c. istota warunku polega na wprowadzeniu do treści czynności prawnej postanowienia, zgodnie z którym powstanie (warunek zawieszający) lub ustanie (warunek rozwiązujący) skutków tej czynności zostało uzależnione od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Jedynie strony mogą dokonać zastrzeżenia tego typu. Warunek nie stanowi umownego zastrzeżenia powstania lub ustania skutków czynności prawnej od przyszłego i niepewnego zdarzenia, lecz tylko uzależnia jej ważność lub skuteczność od wystąpienia przesłanki określonej w przepisie prawa. Warunek stanowi integralną, nierozłączną część czynności prawnej, której dotyczy - ma więc charakter konstytutywny. Z powyższego wynika, ze umowa warunkowa wywołuje skutki prawne dopiero od chwili, w którym określony w niej warunek się spełnił, co w okolicznościach niniejszej sprawy miało miejsce w dniu prawomocności rozwodu stron. Porozumienie zawarte zostało pod warunkiem zawieszającym, a co za tym idzie skutek w postaci podziału majątku stron wywoływało nie samo podpisanie umowy, lecz chwila uprawomocnienia się orzeczenia przez właściwy Sąd o rozwodzie. Apelujący tymczasem podnosi zarzut naruszenia art. 35 k.r.o., zgodnie z którym w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Przepis ten nie ma jednak zastosowania w niniejszej sprawie, albowiem Sąd Rejonowy nie ustalił, aby doszło do podziału majątku wspólnego przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego. Skutki określone w porozumieniu z dnia 06.11.1984 r. miały nastąpić dopiero po dniu uprawomocnienia się tego wyroku, jak strony zastrzegły w treści porozumienia. W związku z powyższym zarzut naruszenia art. 35 k.r.o. w zw. z art. 60 k.c. jest bezzasadny.

Odnosząc się do formy umowy objętej porozumieniem z dnia 06.11.1984 r. należy w tym miejscu powołać stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 października 2002 r. I CKN 1076/00 (L.), w którym stwierdził, że zawarcie przed dniem 15 marca 1992 r. umowy o podziale majątku wspólnego, obejmującego także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, mogło nastąpić w dowolnej formie i doprowadzić do wywołania prawnorzeczowego skutku. Dopiero przepis art. 223 § 5 Prawa spółdzielczego, dodany przez art. 3 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 25.10.1991 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustaw - o księgach wieczystych i hipotece, Prawo spółdzielcze, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo lokalowe (Dz.U. Nr 115, poz. 496), wprowadził z dniem 15 marca 1992 r. wymóg zachowania formy aktu notarialnego dla umowy zbycia własnościowego prawa do lokalu. W związku z powyższym, w ocenie Sądu Okręgowego, umowa o podział majątku dokonana w porozumieniu dnia 06.11.1984 r. jest skuteczna. Wnioskodawca nie wykazał, aby istniały jeszcze inne składniki majątku wspólnego, w stosunku do których należałoby przeprowadzić podział w ramach uzupełniającego działu majątku wspólnego.

Przechodząc do kwestii uchylenia się przez wnioskodawcę od skutków prawnych ww. porozumienia jak i oświadczenia woli złożonego w dniu 11.04.1986 r., w którym E. K. (1) zrzekł się na rzecz R. K. prawa do użytkowania części mieszkania przy ul. (...) oraz dochodzenia roszczeń z tego tytułu, to zdaniem Sądu Odwoławczego, apelujący nie wykazał, że zachował roczny termin od dnia, kiedy stan obawy ustał (art. 88 § 2 k.c.). Nawet gdyby uznać twierdzenia wnioskodawcy za prawdziwe, to należy wskazać, że termin roczny, pozwalający na uchylenie się o skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby (jaką wobec apelującego miały stosować służby bezpieczeństwa PRL), i tak upłynął co najmniej w 1991 r. lub 1992 r., po zmianie ustroju politycznego. W tym czasie wnioskodawca obiektywnie mógł poczuć się już bezpiecznie i nie było żadnych przeciwskazań do wystąpienia z takim wnioskiem. Nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia przyczyn, dla których apelujący zwlekał z podjęciem ww. czynności przez 22 lata po zmianie ustroju, tj. do momentu złożenia oświadczenia w maju 2012 r. (k.16) i zainicjowania niniejszego postępowania. W związku z powyższym, wobec tego, iż nie został zachowany termin, nie można mówić o uchyleniu się od skutków prawnych zawartego z uczestniczką porozumienia.

W tym stanie rzeczy apelacja oraz zarzuty naruszenia prawa materialnego okazały się chybione, podobnie jak zarzuty naruszenia prawa procesowego.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na zasadzie art. 520 § 3 k.p.c., albowiem apelacja wnioskodawcy została oddalona, ustalając wysokość kosztów zastępstwa procesowego na podstawie § 2 pkt 5 w zw. § 4 pkt 8 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

SSO Anna Nowak SSO Paweł Szewczyk SSO Barbara Kursa