Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2016 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSO Natalia Lipińska

Protokolant:stażysta Sylwia Wardzała

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2016 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania R. L. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 15 września 2015 roku nr (...)

w sprawie R. L. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o ustalenie ustawodawstwa

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten tylko sposób, że stwierdza, iż w stosunku do odwołującego się R. L. (1) ma zastosowanie polskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych od dnia 1 lipca
2012 roku do dnia 13 grudnia 2012 roku;

II.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 1032/15

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 12 lutego 2016 r.

Decyzją z dnia 15 września 2015 r znak: OU570000/D/2015-003335/001, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. z 2004 r. UE L Nr 166, poz. 1 ze zm.) oraz art. 16 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. z 2009 r. UE L Nr 284, poz. 1 ze zm.), art. 14 ust. 5b powołanego rozporządzenia 987/2009 w brzmieniu nadanym rozporządzeniem PE i R (UE) nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 883/2004 oraz rozporządzenie (WE) 987/2009 (Dz. Urz. UE nr. L 149/4 z dnia 8 czerwca 2012 r.) stwierdził, że od dnia 1 maja 2012 r. do dnia 13 grudnia 2012 r. do R. L. (1) ma zastosowanie polskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, pismem z dnia 20 maja 2015 r. ustalono, że dla wnioskodawcy ma zastosowanie ustawodawstwo polskie, gdyż Oddział uzyskał informacje, że po przeprowadzeniu kontroli przez słowacką Inspekcję Pracy ustalono, że firma, w której zatrudniony był R. L. (1), tj. (...) s.r.o., N. S. 16, 974 01 B. B., jest firmą fikcyjną, tzw. „ firmą skrzynką” i nie spełnia podstawowych kryteriów zarejestrowanej siedziby, nie ma żadnego biura, ewentualnie oddziału, używa jedynie tamtejszej skrzynki pocztowej, należącej do osoby prywatnej. Ponadto organ rentowy powołał się na fakt, że w dniu 5 lutego 2014 r. (...) ^{( ’)}ovnia wydała decyzję, stwierdzającą, że R. L. (1) nie został objęty ubezpieczeniem społecznym według prawa Republiki Słowackiej od 1 lipca 2012 r. do 13 grudnia 2012 r. Decyzja powyższa stała się ostateczna z dniem 20 marca 2014 r. Zatem kierując się tymi ustaleniami organ rentowy uznał, że w stosunku do wnioskodawcy R. L. (1) nie ma zastosowania art. 13 rozporządzenia 883/2004, ma zaś zastosowanie art. 11 ust. 3 lit. a, który stanowi, że osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego, w tym przypadku jest to ustawodawstwo polskie.

Odwołanie od tej decyzji wniósł R. L. (1), domagając się jej zmiany
i przyjęcia, że ma do niego zastosowanie słowackie ustawodawstwo
w zakresie ubezpieczeń społecznych. Podniósł, że w okresie prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce podjął również zatrudnienie w firmie (...) s.r.o. na terenie Słowacji, gdzie był zatrudniony w charakterze przedstawiciela handlowego. Do jego obowiązków należało pozyskiwanie nowych klientów dla firmy poprzez kolportaż materiałów reklamowych. Dokonał wyrejestrowania z ubezpieczeń z powodu podjęcia zatrudnienia
w słowackiej firmie. Zarzucił, że ZUS uznał za właściwe wobec niego ustawodawstwo polskie, opierając swą decyzję na pokontrolnym stanowisku Socjalnej P., lecz podstawa takiego rozstrzygnięcia była niewłaściwa, ponieważ forma kontroli nie była dostosowana do jego stanowiska. Zgodnie bowiem z treścią umowy jest zatrudniony w wymiarze godzinowym, a jego czas pracy jest nieuregulowany (częstotliwość pracy jest uzależniona bezpośrednio od woli i zapotrzebowania pracodawcy). Jako przedstawiciel handlowy większość swoich obowiązków realizuje w terenie. Z tych przyczyn można go nie zastać w biurze o stałych porach. Stwierdzenie zatem, że iż „nie doszło do realnego wykonywania pracy” w oparciu o jednorazową kontrolę podczas, której nie zastano go
w siedzibie firmy jest zdaniem odwołującego całkowicie bezzasadne. Tym samym decyzja wydana na podstawie tak przeprowadzonej kontroli nie może być wiążąca. Wskazując na treść przepisu art. 13.3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ( Dz. Urz. UE z 30.10.2009 nr L 166/1) wniósł o ustalenie że ma do niego zastosowanie ustawodawstwo słowackie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. W piśmie procesowym z dnia
2 lutego 2016 r. organ rentowy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie. Ponownie podkreślił, że decyzją słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 5 lutego 2014 r. R. L. (1) został wyłączony z ubezpieczenia społecznego według prawa słowackiego w okresie od dnia 1 lipca 2012 r. do dnia 13 grudnia 2012 r. Ponadto organ rentowy wyjaśnił, że okres , na który wydana została powyższa decyzja jest okresem, w którym słowacki pracodawca zgłosił R. L. (1) do ubezpieczeń. Praktyką instytucji słowackich jest bowiem wydawanie decyzji na okres, w którym pracownik został faktycznie zgłoszony do ubezpieczeń. Zakład (...) podniósł również, że przyczyną stwierdzenia zaskarżoną decyzją zastosowania w niniejszej sprawie polskiego ustawodawstwa w okresie od dnia
1 maja 2012 r. jest wskazana w umowie zawartej dnia 27 kwietnia 2012 r. data rozpoczęcia pracy przez wnioskodawcę na rzecz firmy (...) s.r.o.

W końcowej części swego stanowiska organ rentowy powołał się na najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 21.01.2016 r., sygn. akt III UK 61/15, omówienie Rzeczpospolita z dnia 25.01.2016 r.) w myśl, którego skoro instytucja właściwa kraju, gdzie miała być świadczona praca najemna orzekła, że firma jest fikcyjna, to ZUS ma prawo domagać się zapłaty składek w Polsce, nawet bez prowadzenia procedury wynikającej z przepisów o koordynacji zabezpieczenia społecznego dotyczącej ustalenia ustawodawstwa

mającego zastosowanie (wg. wykładni SN unijne przepisy mają zastosowanie w sytuacji, gdyby praca poza granicami była faktycznie wykonywana).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Odwołujący R. L. (1) od dnia 1 stycznia 2005 r. prowadzi na terenie Polski pozarolniczą działalność gospodarczą (...) , (...)-(...) S. 12., która zajmuje się stolarką, wymianą okien, pracami wykończeniowymi.

dowód zeznania odwołującego – R. L. (1) – 00:08:39-00:13:09,

W dniu 27 kwietnia 2012 r. odwołujący podpisał z firmą „ (...) s.r.o.” , N. S. 16, 974 01 B. B. umowę o pracę na czas nieokreślony. Zgodnie z jej treścią, zobowiązał się od dnia 1 maja 2012 r. r. do świadczenia pracy przedstawiciela handlowego ds. usług i produktów na terenie Słowacji oraz terytorium UE za wynagrodzeniem 1,88 EUR (stawka godzinowa), nie mniej niż w kwocie ustalonego minimalnego wynagrodzenia wskazanego dla 1 stopnia trudności miejsca pracy w trybie postanowienia par 120 Kodeksu Pracy. Czas pracy w umowie został określony jako normowany przez pracodawcę, w zależności od jego potrzeb, z uwagi na fakt, że charakter pracy nie pozwalał by czas pracy został równomiernie podzielony na poszczególne tygodnie. Do obowiązków odwołującego zgodnie z treścią umowy należał kontakt z potencjalnymi klientami pracodawcy i jego klientami, prezentacja i promocja działalności oraz kolportaż materiałów reklamowych – pozyskiwanie kontrahentów.

W dniu 5 lutego 2014 r. słowacka instytucja ubezpieczeniowa wydała decyzję stwierdzającą, że w przypadku R. L. (1) jako pracownika (...) s.r.o. nie powstało obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i na wypadek bezrobocia od dnia 1 lipca 2012 r. do 13 grudnia 2012 r. Decyzja ta stała się ostateczna z dniem 20 marca 2014 r.

dowód:

-

umowa o pracę z dnia 27 kwietnia 2012 r.- akta ZUS,

-

decyzja z dnia 5 lutego 2014 r. wraz z tłumaczeniem – akta ZUS,

W dniu 17 lutego 2015 r. wpłynął do organu rentowego wniosek odwołującego
o ustalenie właściwego ustawodawstwa bez wskazania konkretnego okresu, w którym podał, że odprowadza składki na Słowacji przy równoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej w Polsce. Do wniosku tego odwołujący dołączył dokument z dnia 13.02.2013 r. sporządzony w języku słowackim. Po wezwaniu przez organ rentowy przedłożył umowę o pracę ze słowackim pracodawcą z dnia 27 kwietnia 2012r.

W latach 2010-2014 odwołujący nie deklarował w złożonych do Urzędu Skarbowego zeznaniach podatkowych dochodów osiąganych poza granicami kraju.

dowód:

-

wniosek z dnia 17 lutego 2015 r.- akta ZUS,

-

umowa o pracę z dnia 27 kwietnia 2012 r.- akta ZUS,

-

dokument w języku słowackim – akta ZUS,

-

pismo US z dnia 8 maja 2015 r – akta ZUS,

W piśmie z dnia 20 maja 2015r. dotyczącym ustalenia ustawodawstwa właściwego zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia
nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. z 2009 r. UE L Nr 284, poz. 1), w związku z działalnością zawodową wykonywaną w dwóch lub więcej państwach członkowskich Unii Europejskiej- organ rentowy poinformował odwołującego, że w okresach od dnia 1 kwietnia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. oraz od 1 maja 2012 r do 13 grudnia 2012 r. podlegał on ustawodawstwu słowackiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych na podstawie art. 13 ust. 1 lit. b w związku z art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz art. 14 ust. 5 lit. b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012 r zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004. r. W piśmie tym organ rentowy wskazał, że w wyniku analizy przedłożonych dokumentów poczynił ustalenia,

z których wynika, że od 1 stycznia 2005r. prowadzi działalność na własny rachunek oraz, że był zatrudniony przez przedsiębiorstwa mające swoją siedzibę na terenie Słowacji: w okresie od 1 kwietnia 2010 r. do 31 stycznia 2011r. – przez B. B. w K.,
w okresie od dnia 1 maja 2012 r. do 13 grudnia 2012 r.- przez (...) s.r.o.

Ponadto organ rentowy wskazał, iż po przeprowadzeniu kontroli przez słowacką Inspekcję Pracy ustalił, że firmy, w których odwołujący był zatrudniony są firmami fikcyjnymi i nie spełniają podstawowych kryteriów zarejestrowanej siedziby, nie mają żadnego biura, ewentualnie oddziału, używają jedynie tamtejszej skrzynki pocztowej, należącej do osoby prywatnej. ZUS podniósł również, że otrzymał także informację o tym, iż (...) ^’ovna wydała decyzję o wyłączeniu R. L. (1) z ubezpieczeń za okres od 1 kwietnia 2010 r. (praca na rzecz firmy (...)), od dnia 1 lipca 2012 r. do dnia 13 grudnia 2012 r. (praca na rzecz firmy (...) s.r.o.).

Decyzja powyższa stała się ostateczna dnia 20 marca 2014 r. Z treści decyzji wynikało, że nie dochodziło do realnego świadczenia pracy w w/w firmach. Powołując się na powyższe okoliczności polski organ rentowy stwierdził, że praca na rzecz słowackiej firmy nie była świadczona, dlatego nie może być brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowania ustawodawstwa. Zatem do wnioskodawcy nie ma zastosowania art. 13 rozporządzenia 883/2004, natomiast ma zastosowanie art. 11 ust. 3 lit. a, który stanowi, że osoba wykonująca w państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego, w tym zaś przypadku będzie to polskie ustawodawstwo.

Jednocześnie drugim pismem również z dnia 20 maja 2015 r. Zakład (...) poinformował słowacką instytucję ubezpieczeniową o tym, że zgodnie z art. 16 ust.
4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ustalił dla R. L. (1) w okresach od dnia 1 kwietnia 2010 r do 31 grudnia 2011 r. oraz od dnia 1 maja 2012 r. do 13 grudnia 2012 r jako właściwe ustawodawstwo polskie. Organ rentowy przyznał w tym piśmie, że uznał za zasadne argumenty stwierdzające, że na terenie Republiki Słowackiej nie doszło do faktycznego świadczenia pracy, gdyż firmy zgłaszające do ubezpieczeń to tzw. „firmy skrzynki”, a zatem brak było podstaw do objęcia ubezpieczeniem według słowackiego ustawodawstwa.

dowód:

-

pisma ZUS z dnia 20 maja 2015r. – akta ZUS,

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Na rozprawie w dniu 20 stycznia 2016 r. odwołujący przesłuchany w charakterze strony postępowania podał, że został zatrudniony przez słowackiego pracodawcę by wyszukiwał w Polsce osoby, które chcą się zatrudnić w firmie słowackiej po to aby, nie płacić w Polsce składek ZUS a opłacać niższe składki na Słowacji. Dane chętnych osób ( udało mu się pozyskać ok. 30-40 osób) przekazywał firmie z R., która była pośrednikiem firmy słowackiej. Przyznał również, że nigdy nie był w siedzibie firmy na Słowacji, bo pracę miał wykonywać w Polsce i nie pamięta nawet jaką firma ta prowadziła działalność. Sam o swojej pracy dowiedział się telefonicznie od osoby, która tak jak on pozyskiwała chętnych, ponieważ, każda nowo zatrudniona osoba musiała znaleźć kolejnych chętnych do pracy. Dodał nadto, że do ZUS złożył rozliczenie jakie wystawił mu słowacki pracodawca za 2012 r.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonej decyzji (...) Oddział w T. z dnia 17 września
2015 r., w świetle ustalonego stanu faktycznego i obowiązujących przepisów prawa, co do zasady nie zasługiwało na uwzględnienie, za wyjątkiem korekty w zakresie daty początkowej ustalonego ustawodawstwa. Według oceny Sądu wnioskodawca winien być objęty polskim ustawodawstwem nie od dnia 1 maja 2012 r. jak to przyjął organ rentowy w zaskarżonej decyzji a od dnia 1 lipca 2012 r., zatem daty od, której na mocy ostatecznej decyzji słowackiej instytucji ubezpieczeniowej ( z dnia 5 grudnia 2014 r.) stwierdzono, że w przypadku R. L. (2) nie powstało obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i na wypadek bezrobocia jako pracownika (...) s.r.o. według ustawodawstwa słowackiego.

Po pierwsze we wniosku z dnia 17 lutego 2015 r. wszczynającym niniejsze postępowanie sam zainteresowany domagając się ustalenia właściwego ustawodawstwa nie wskazał konkretnej daty tego żądania.

Po drugie z pisma słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 25 lipca 2013 r. (zawierającego opis przyjętych procedur postępowania w przypadku spółek, które na terenie Słowacji realizują działalność jako tzw. firmy skrzynki) , na które powoływał się również organ rentowy wynika, że w przypadku pracowników firmy (...), którym centrala wystawiła formularze podlegania słowackim przepisom to nie będą one likwidowane wstecznie,
a organy rentowe będą orzekać o wygaśnięciu ubezpieczenia z dniem zakończenia ważności formularza zaś w odniesieniu do pracowników, co do których nie postanowiono jeszcze, którym przepisom prawnym podlegają, właściwe organy będą wydawać decyzje o braku ubezpieczenia, tzn. że nie podlegają oni słowackim przepisom prawnym.

Zatem brak jest podstaw do ustalenia polskiego ustawodawstwa za okres nie objęty decyzją słowackiej instytucji ubezpieczeniowej. Tym bardziej, że z wnioskiem o ustalenie tego ustawodawstwa zainteresowany zwrócił się do polskiego organu rentowego w 2015 r. i jak wynika z jego zeznań sam przedstawił organowi wydaną w jego sprawie na Słowacji decyzję.

Przedmiotem niniejszego postępowania było zatem określenie mającego zastosowanie
w przypadku odwołującego R. L. (1) ustawodawstwa z uwagi na podpisanie przez niego w dniu 27 kwietnia 2012 r. r. umowy o pracę z firmą (...) s.r.o. N. S. 16, 974 01 B. B. i jednoczesne prowadzenie na terenie kraju działalności gospodarczej (...) Zakład (...) w S. oraz w związku
z wydaniem decyzji przez instytucję słowacką.

Zaskarżoną decyzją z dnia 15 września 2015 r. r. organ rentowy stwierdził bowiem, że od 1 maja 2012 r. do 13 grudnia 2012 r. do odwołującego ma zastosowanie polskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Stosownie do treści art. 11 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. z 2004 r. UE L Nr 166, poz. 1 ze zm.), osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego.

Jak stanowi art. 13 ust. 1 tego rozporządzenia, dotyczący wykonywania pracy
w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega: a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy
w tym państwie członkowskim; lub b) jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania: (i) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub (ii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw lub pracodawców, jeżeli jest zatrudniona przez co najmniej dwa przedsiębiorstwa lub co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko w jednym państwie członkowskim; lub (iii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, innego niż państwo członkowskie jej zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub (iv) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, a co najmniej dwa z tych przedsiębiorstw lub dwóch z tych pracodawców mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie miejsca zamieszkania.

Jak wskazano w ust. 2 art. 13 rozporządzenia, osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich podlega:
a) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym Państwie Członkowskim lub b) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z Państw Członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.

Z art. 13 ust. 3 rozporządzenia wynika, że osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1.

Do celów stosowania rozporządzenia, zgodnie z art. 1 lit. a i b, określenie „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce; określenie zaś „działalność na własny rachunek” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce.

Jak wynika z art. 16 ust. 1-3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia
nr 883/2004 (Dz. U. z 2009 r. UE L Nr 284, poz. 1 ze zm.), osoba, która wykonuje pracę
w dwóch lub więcej państwach członkowskich, informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania (ust. 1). Wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego oraz art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, o swoim tymczasowym określeniu (ust. 2). Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, zgodnie z ust. 2, o ile ustawodawstwo nie zostało już ostatecznie określone na podstawie ust. 4, lub przynajmniej jedna
z zainteresowanych instytucji informuje instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii (ust. 3).

W niniejszej sprawie organ rentowy wydał decyzję bez uprzedniego tymczasowego określenia ustawodawstwa. Wydał ją po uzyskaniu informacji, że firma z którą wnioskodawca zawarł umowę na Słowacji była tzw. „firmą skrzynką ”i że w związku z tym słowacka instytucja ubezpieczeniowa wydała ostateczną decyzję stwierdzającą, że nie został objęty ubezpieczeniom społecznym według prawa Republiki Słowackiej od dnia 1 lipca 2012 r. do dnia 13 grudnia 2012 r.

Zgodnie bowiem z punktem 9, 11 i 12 Decyzji Nr A1 z dnia 12 czerwca 2009 r.
w sprawie ustanowienia procedury dialogu i koncyliacji w zakresie ważności dokumentów, określenia ustawodawstwa właściwego oraz udzielania świadczeń na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 (Dz. Urz. UE C z 2010 r. Nr 106, str. 1), w możliwie najkrótszym czasie, najpóźniej w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania wniosku, instytucja wezwana informuje instytucję występującą o wyniku przeprowadzonego przez nią dochodzenia (pkt 9). Jeżeli instytucja wezwana nie może zakończyć dochodzenia
w terminie trzech miesięcy z uwagi na złożoność sprawy albo ze względu na fakt, że zweryfikowanie pewnych danych wymaga zaangażowania innej instytucji, może ona przedłużyć termin najdłużej o okres trzech miesięcy. Instytucja wezwana informuje instytucję występującą o przedłużeniu terminu w możliwie najkrótszym czasie, lecz co najmniej tydzień przed upłynięciem pierwszego terminu, uzasadniając opóźnienie oraz podając orientacyjny okres, w jakim dochodzenie zostanie zakończone (pkt 11). W szczególnie wyjątkowych okolicznościach zainteresowane państwa członkowskie mogą zgodzić się na odstępstwo od terminów określonych w pkt 9 i 11, pod warunkiem że odstępstwo to jest uzasadnione oraz proporcjonalne w świetle indywidualnych okoliczności oraz że przedłużenie jest ograniczone w czasie (pkt 12).

W tym miejscu wskazać należy, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 czerwca 2013 r., II UK 333/12 (OSNP 2014/3/47), że nie jest dopuszczalna ocena stosunku prawnego stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim przez instytucję miejsca zamieszkania osoby wnoszącej o ustalenie właściwego ustawodawstwa. Stwierdzenia spełnienia warunków ubezpieczenia społecznego w systemie prawnym państwa wykonywania pracy podlegającym koordynacji na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/04 z dnia 29 kwietnia 2004 r.
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE Polskie wydanie specjalne Rozdział 05, Tom 05, s. 72 ze zm.) dokonują organy właściwe do stosowania tego prawa.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy podkreślił, że organ ubezpieczeń społecznych miejsca zamieszkania ubezpieczonego (i sąd) jest uprawniony tylko do wskazania ustawodawstwa właściwego stosownie do art. 13 ust. 3 rozporządzenia
nr 883/2004. Nie ma natomiast kompetencji do oceny zaistnienia stosunku ubezpieczenia
w sensie prawnym. Ocena ta może nastąpić wyłącznie na podstawie wskazanych przez normę kolizyjną przepisów miejsca świadczenia pracy i może być dokonana tylko przez organ władny te przepisy stosować. Ze względu na różnice między ustawodawstwami krajowymi co do określenia przedmiotu ubezpieczenia społecznego wprowadzono zasadę, że uwzględnianie okoliczności lub wydarzeń mających miejsce w jednym państwie członkowskim nie może
w żaden sposób sprawiać, iż właściwym dla nich stanie się inne państwo ani że będzie się do nich stosować jego ustawodawstwo (pkt 11 preambuły rozporządzenia nr 883/2004).

Ze względu na brak kognicji sądu miejsca zamieszkania w zakresie badania istnienia stosunku pracy stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim Unii, Sąd nie badał ważności umowy o pracę z dnia 27 kwietnia 2012 r.

Ustalone dla odwołującego zaskarżoną decyzją z dnia 15 września 2012 r. ustawodawstwo określone zostało w sposób właściwy.

Do określenia mającego zastosowanie w przypadku wnioskodawcy ustawodawstwa, właściwym przepisem jest art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. z 2004 r. UE L Nr 166, poz. 1), zgodnie z którym osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

W aktach ZUS znajduje się decyzja słowackiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia
5 lutego 2014 r. stwierdzająca, że w przypadku odwołującego obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne oraz obowiązkowe ubezpieczenie na wypadek bezrobocia z tytułu zatrudnienia na terenie Słowacji nie powstało od dnia 1 lipca 2012 r. do dnia 13 grudnia 2012 r.

Konsekwencją przeprowadzonego na Słowacji postępowania i wydanej w jego efekcie ostatecznej decyzji było wydanie przez Zakład Ubezpieczeń w Polsce zaskarżonej decyzji. Nie może być tak, że dana osoba nie podlega żadnemu ustawodawstwu albo podlega ustawodawstwu jednocześnie w dwóch miejscach. Instytucje poszczególnych państw są zobowiązane do wymiany informacji oraz zawiadamiania drugiej strony o zmianach
w stanach faktycznych i stanach prawnych na zasadzie wzajemności. To powoduje, że po przekazaniu informacji przez jedną instytucję drugiej, instytucja zawiadomiona podejmuje odpowiednie działania i wydaje stosowne decyzje, aktualizując stan faktyczny i prawny na dzień rozstrzygnięcia.

Należy także zauważyć, że w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2016 r., wydanego w sprawie o sygn.. akt. III UK 61/15 na, który powołał się organ rentowy Sąd ten uznał, że „… w niniejszej sprawie nie zachodziła, zarzucana w skardze kasacyjnej, konieczność zajęcia dodatkowego stanowiska przez instytucję ubezpieczeń społecznych państwa będącego miejscem sugerowanej w skardze kasacyjnej pracy ubezpieczonego, ponieważ z ustaleń zaskarżonego wyroku wynika, że nie było wątpliwości między instytucjami polską i brytyjską co do podlegania ubezpieczonego ustawodawstwu jednego z państw, ponieważ instytucja brytyjska wprost oświadczyła, że ubezpieczony nie podlegał ustawodawstwu brytyjskiemu, zaś polska twierdziła, że podlegał i nieprzerwanie podlega ustawodawstwu polskiemu.”

W niniejszym postępowaniu nie było natomiast sporu ani zarzutu odwołującego co do tego czy postępowanie wymagało jeszcze uzupełnienia przez zajęcie dodatkowego stanowiska przez instytucję ubezpieczeniową na Słowacji.

Instytucja ta jako pierwsza przeprowadziła postępowanie wyjaśniające kwestię podlegania ustawodawstwu, w konsekwencji, którego wydana została ostateczna decyzja stwierdzająca, że w przypadku R. L. (1) jako pracownika (...) s.r.o. nie powstało obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i na wypadek bezrobocia według słowackiego ustawodawstwa od dnia 1 lipca 2012 r, do dnia 13 grudnia 2012 r.

Zatem przedmiot decyzji Zakładu (...) w zakresie podlegania ustawodawstwu polskiemu winien korespondować z zakresem poprzedzającej go decyzji słowackiej instytucji.

Mając na uwadze wszystkie te okoliczności stwierdzić należało, że co do zasady zaskarżona decyzja jest prawidłowa, z zastrzeżeniem, że wymagała korekty jedynie
w zakresie daty początkowej ustalonego ustawodawstwa.

Wobec tego, na mocy powołanych wyżej przepisów prawa materialnego oraz
art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję, w ten tylko sposób, że przyjął zastosowanie polskiego ustawodawstwa od dnia 1 lipca 2012 r. do daty ustalonej w decyzji, zaś na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie w pozostałym zakresie, o czym orzekł w sentencji wyroku.