Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powodowie T. S. S., D. S.i J. C.wspólnicy spółki cywilnej Przedsiębiorstwo Budowlane (...) T. S. S., D. S., (...) spółka cywilnaw B.pozwem skierowanym przeciwko (...) Spółce Akcyjnejw B.wnieśli o zasądzenie solidarnie kwoty 60.091,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

- 19.030,59 zł od dnia 15 maja 2010 r. do dnia zapłaty,

- 9.153 zł od dnia 15 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty,

- 31.908,31 zł od dnia 13 lipca 2010 r. do dnia zapłaty.

Dodatkowo wnieśli o zasądzenie solidarnie kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazali, iż w dniu 8 maja 2009 r. zawarli z pozwaną spółką umowę, w ramach której wykonali roboty budowlane polegające na wykonaniu tynków tradycyjnych cementowo – wapiennych w określonych klatkach schodowych w budynku mieszkalnym wielorodzinnym przy ul. (...) w W.. Strony wykonały wzajemne zobowiązania wynikające z przedmiotowej umowy. Następnie powodowie kontynuowali wykonywanie innych robót ogólnobudowlanych na rzecz pozwanej na podstawie ustnej umowy, za które wystawiono 5 faktur VAT, z których jedynie za dwie otrzymali wynagrodzenie. Kwoty ujęte w fakturach były ustalane w oparciu o negocjacje z umocowanym do tego kierownikiem budowy D. G. na podstawie przedłożonych kosztorysów powykonawczych. Powodowie dodali, iż pozwana spółka nie odesłała przesłanych jej faktur i po częściowym uregulowaniu należności, nie zapłaciła reszty wynagrodzenia, pomimo skierowanego wezwania do zapłaty.

Pozwana (...) Spółka Akcyjna w B. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Motywując swoje stanowisko przyznała, iż strony łączyła umowa z dnia 8 maja 2009 r., lecz dodała, iż powodowie nie wywiązali się z tej umowy wykonując prace wadliwie i nieterminowo, a nadto mimo wezwania nie usunęli stwierdzonych usterek, które zostały wykonane przez inne firmy za wynagrodzeniem w kwocie 15.078,50 zł. Pozwana spółka potwierdziła, iż powodowie wykonali prace dodatkowe (m. in. przebudowa ścian działowych), których dotyczyły faktury VAT nr (...) i za które należność została uregulowana. W pozostałym zakresie pozwana zaprzeczyła, iż powodowie wykonali na jej rzecz inne prace oraz podniosła, że przedstawione do pozwu faktury VAT nie potwierdzają wykonania prac dodatkowych, a nadto zostały wystawione przed sporządzeniem kosztorysów. Dodała, iż kierownik budowy D. G. nie miał umocowania do zawierania umów w imieniu spółki oraz sam w ramach prowadzonej działalności gospodarczej przyjął od spółki do wykonania roboty wykończeniowe (malowanie i szpachlowanie mieszkań) w budynku wielorodzinnym w W.. W kosztorysach powykonawczych dołączonych do pozwu zostały wskazane roboty, które zostały zlecone D. G., co uzasadnia twierdzenie, iż D. G. samowolnie, bez wiedzy pozwanej zlecił wykonanie powodom prac, które powinien był wykonać samodzielnie.

Sąd ustalił, co następuje:

Bezsporna jest okoliczność, iż strony w dniu 8 maja 2009 r. zawarły umowę na wykonanie tynków tradycyjnych cementowo – wapiennych w określonych klatkach schodowych w budynku mieszkalnym wielorodzinnym przy ul. (...) w W. za wynagrodzeniem w kwocie 20 zł (netto) za m ² (§ 1 i 5 umowy k. 26 – 28). Umowa miał być zrealizowana w okresie od 11 maja do 31 października 2009 r. Powodowie jako wykonawcy zobowiązali się do wykonania zleconych robót w zakresie określonym w § 1 umowy zgodnie z projektem technicznym i sztuką budowlaną oraz jednocześnie oświadczyli, że zapoznali się z projektem technicznym, który zaakceptowali w zakresie potrzebnym do wykonania (§ 3 umowy k. 26). W projekcie technicznym w zakresie danych dotyczących robót wykończeniowych wskazano tynki wewnętrzne cementowo – wapienne kat. III z gładzią gipsową (projekt budowlany k. 238). W okresie wykonywania prac przez powodów funkcje kierownika budowy pełnił D. G., a jego pomocnikiem był S. G.. Obowiązki inspektora nadzoru przy budowie budynku mieszkalnego wielorodzinnego pełnił członek zarządu pozwanej T. P.. D. G. nie posiadał umocowania do zawierania umów w imieniu pozwanej spółki (zeznania T. P. k. 194 – 196 i P. S. k. 266), nie był jej pracownikiem, łączyły go ze spółką umowy cywilnoprawne, w tym na wykonanie robót wykończeniowych w budynku mieszkalnym (k. 129 – 133).

Poza sporem, co do zasady pozostawała także okoliczność, iż poza robotami wynikającymi z wymienionej powyżej umowy strona pozwana zleciła powodom wykonanie innych prac (k. 147 – inwentaryzacja robót), za które wystawione zostały faktury VAT: nr (...)z dnia 30 listopada 2009 r. na kwotę 15.836 zł (k. 33)oraz (...) z dnia 13 kwietnia 2010 r. na kwotę 6.721,62 zł (k. 32), opłacone przez pozwaną (zeznania D. S.k. 265 – 266). Sporny pozostawał natomiast zakres, jak i sama okoliczność wykonania przez powodów prac, za które wystawili faktury VAT nr:

- (...) z dnia 30 kwietnia 2010 r. na kwotę 19.030,59 zł z terminem płatności na dzień 14 maja 2010 r. (k. 31),

- (...) z dnia 31 maja 2010 r. na kwotę 9.135 zł z terminem płatności na dzień 14 czerwca 2010 r. (k. 30),

- (...) z dnia 21 czerwca 2010 r. na kwotę 31.908,31 zł z terminem płatności na dzień 12 lipca 2010 r. (k. 29).

Wymienione faktury VAT, poza fakturą VAT nr (...) zostały podpisane przez D. G. jako osobę uprawnioną do odbioru. W systemie księgowym prowadzonym w pozwanej spółce zaksięgowane zostały faktury VAT nr (...), zaś faktura VAT nr (...) nie została wprowadzona do systemu (k. 264). Należy również zauważyć, iż w fakturze VAT nr (...) w rubryce nazwa towaru/usługi wpisano: „Roboty budowlane w budynku mieszkalnym wielorodzinnym przy ul. (...) w W.. Umowa z dnia 08.05.2009”.

Strony nie kwestionowały również, iż faktury za prace dodatkowe były rozliczne na podstawie kosztorysów powykonawczych, które przedstawiali powodowie D. G., który dokonywał ich weryfikacji i na tej podstawie była wystawiana faktura. Rozliczenia stron odbywał się także na podstawie protokołów miesięcznych, które nie stanowiły jednak protokołów odbioru, a „określały jedynie miesięczny przerób wykonawcy” (k. 134). W przypadku spornych faktur brak jest jednak wskazanych protokołów miesięcznych. Następnie faktura wraz z kosztorysem lub protokołem odbioru była przekazywana do księgowości pozwanej spółki (zeznania D. S. k. 265 – 266 i M. G. (1) k. 263 – 264). Rozliczenie wykonanych prac były dokonywane w odstępach jednomiesięcznych. Prace podstawowe wynikające z umowy z dnia 8 maja 2009 r., jak i prace dodatkowe, wykonane ponad zakres wynikający z umowy były zlecane pracownikom powodów przez D. G. (zeznania: T. P. k. 194 – 196 , M. P. k. 196, M. K. k. 196, K. K. k. 196 - 197, R. W. k. 197, H. R. k. 197, G. B. k. 197 – 198). Z wykonanych prac dodatkowych nie były sporządzane protokoły odbioru (zeznania D. S. k. 265 – 266). Wykonane przez stronę powodową roboty wynikające z wymienionej umowy były przedmiotem poprawek wykonywanych przez inne podmioty (zeznania G. Z. k. 217 – 218, M. S. (1) k. 218, A. W. k. 218 i M. T. k. 218 – 219; faktury VAT i protokoły k. 125 – 128)).

W trakcie wykonywania prac dodatkowych powodowie wystawili pięć wymienionych powyżej faktur. Z uwagi na to, iż pozwana nie uregulowała wynikających z nich należności oraz z powodu rozbieżności pomiędzy stronami, co do zakresu wykonanych prac – odbyło się spotkanie, w którym uczestniczył między innymi D. S., M. G. (1) (księgowa w pozwanej spółce), D. G. i T. P. (zeznania D. S. k. 265 – 266 i M. G. (2) k. 263 – 264). Po spotkaniu strona pozwana opłaciła dwie z pięciu faktur, kwestionując pozostałe kwoty i zakres wykonanych prac. Pozwana bezskutecznie wzywała powodów do ostatecznego wykonania i rozliczenia się z robót (k. 134 – 138, zeznania S. G. k. 356 – 357).

Celem ustalenia wartości robót wykonanych przez powodów, w tym ustalenia czy wynagrodzenie z kosztorysów sporządzonych przez powodów zostało ustalone prawidłowo dotyczących faktur (...) oraz kosztorysów do tych faktur znajdujących się na kartach 62 do 80 – faktura (...), karta 81 do 101 – faktura (...) i karta 41 do 61 – faktura (...) Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa i kosztorysowania.

Biegły (k. 270 – 318) na podstawie wnikliwej analizy wymienionych faktur, kosztorysów oraz przy uwzględnieniu zapisów zawartych w dzienniku budowy i przyznanej przez strony okoliczności wykonania wzajemnych zobowiązań wynikających z umowy z dnia 8 maja 2009 r. stwierdził, iż zakres prac, za które została wystawiona faktura VAT nr (...)pokrywa się z przedmiotem robót wykonanych na podstawie umowy z dnia 8 maja 2009 r. Dodatkowo biegły zauważył, iż wymieniona faktura została wystawiona wcześniej (30 kwietnia 2010 r.) niż dotyczący jej kosztorys z dnia 6 maja 2010 r. Podobnie w przypadku faktury VAT nr (...)z dnia 31 maja 2010 r. – kosztorys został sporządzony w dniu 7 czerwca 2010 r. Biegły na podstawie analizy i porównania kosztorysów i faktur VAT nr (...)(opłaconych przez pozwaną) oraz spornych faktur stwierdził, iż zakres prac ze spornych faktura w większości został rozliczony w fakturach opłaconych. Jednocześnie mając na uwadze treść łączącej strony umowy z dnia 8 maja 2009 r. podkreślił, iż powodowie zobowiązali się do wykonania tynków zgodnie z projektem technicznym i sztuką budowlaną (§ 3 umowy) – tj. w ocenie biegłego ustalona w umowie przez strony cena za m ² tynków obejmowała także wykonanie gładzi gipsowej, czyli ostatniej warstwy tynku. Nadto z zaakceptowanych przez stronę powodową warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych wynika, iż miejsca narażone na uszkodzenia powinny być chronione metalowymi kształtkami lub wpuszczonymi w tynk narożnikami. Tynki przy stykach z powierzchnią inaczej wykończoną – ościeżach, podokiennikach powinny być zabezpieczone przed pęknięciami i odpryskami przez odcięcie. Gładź winna być wykonana zgodnie z normą PN-B- 30042:/1997/A1:2006. Biegły odnosząc się do założeń kalkulacyjnych stwierdził, iż nakłady obejmują całość prac związanych z wykonaniem robót podstawowych łącznie z zamurowaniem przebić o powierzchni do 0,1 m ² w ścianach i stropach, przygotowanie powierzchni przez skucie wycieków, oczyszczenie podłoża, rusztowania, osadzenie kratek wentylacyjnych, puszek, haków do firanek oraz narożników ochronnych, reperację po uszkodzeniach sporządzonych normalnym procesem technologicznym. W nakładach uwzględniono również wykonanie tynków, ościeży w otworach o powierzchni do 3 m ² i w związku z tym brak jest uzasadnienia na wycenę nakładów już opłaconych w cenie 1 m ² tynku. Biegły zwrócił także uwagę, iż zakończenie robót w postaci tynków wewnętrznych cementowo – wapiennych zostało odnotowane w dzienniku budowy (zapis z dnia 12 listopada 2009 r. – dziennik budowy k. 319 – dziennik budowy tom II) i na tej podstawie wywiódł, iż roboty wykonane po tej dacie i odnoszące się do wskazanego przedmiotu prac, mogą nie dotyczyć zakresu robót związanego z budynkiem mieszkalnym lub dotyczą robót poprawkowych wynikających z technicznych odbiorów robót. Mając na uwadze powyższe, w tym przyjęte przez strony w umowie zasady wyceny tynków wewnętrznych biegły dokonał korekty załączników – kosztorysów do faktur nr (...), wskazując, iż faktura VAT nr (...)dotyczyła rozliczenia za roboty wynikające z umowy z dnia 8 maja 2010 r., zaś zakres prac wymieniony w kosztorysie do faktury VAT nr (...)został powtórzony. Finalnie biegły wyliczył wartość robót z faktury VAT nr (...)na kwotę 7.177,37 zł.

Strona pozwana nie wniosła zastrzeżeń do opinii (k. 330). Zarzuty do opinii sformułowali powodowie (k. 331 – 334) podnosząc, iż biegły wypowiedział się w kwestiach leżących poza zakresem jego kompetencji. Powodowie wskazali, iż biegły bezpodstawnie przyjął, iż w zakresie umowy z dnia 8 maja 2009 r. na wykonanie tynków cementowo – wapiennych, było także wykonanie gładzi gipsowych, podczas, gdy w KRN wykonanie gładzi gipsowych jest oddzielną pozycją w kosztorysach. Biegły niezasadnie uznał, uwzględniając tytuł płatności, iż faktura VAT nr (...) dotyczyła umowy z dnia 8 maja 2009 r. Nadto biegły nie uzasadnił twierdzenia, iż roboty objęte fakturą VAT nr (...) były dublowaniem prac na klatkach schodowych nr I, II i III objętych wykonaniem tynków. Powodowie wyjaśnili, iż rozbieżności w datach analizowanych przez biegłego faktur i kosztorysów, wynikały z faktu, iż roboty były prowadzone do ostatniego dnia miesiąca, po czym sporządzano kosztorysy, negocjowano wartość robót i wystawiano fakturę. Powodowie stwierdzili również, iż biegły w sposób nieuprawniony zakwestionował pozycje kosztorysu dołączonego do faktury VAT nr (...). w zarzutach podniesiono, iż przy wykonywaniu umów ustnych powodowie korzystali z materiałów pozwanego. Odnosząc się natomiast do faktury VAT nr (...) powodowie zaznaczyli, iż dołączony do niej kosztorys przekazali kierownikowi budowy, który nie zgłosił żadnych uwag, pomimo, iż zakres robót wykonanych w lipcu 2010 r. pokrywał się z zakresem robót wykonanych poprzednio.

Biegły w opinii ustnej (k. 341 – 344) podtrzymał złożoną do akt sprawy opinię oraz wskazał, iż została ona sporządzona zgodnie z postanowieniem dowodowym. Ponownie zaznaczył, iż zgodnie z łączącą strony umową pisemną oraz warunkami technicznymi gładzie gipsowe wchodziły w przedmiot umowy. Podkreślił, iż w kosztorysach zdublowano pozycje uprzednio wykonanych robót, nadto w trakcie oględzin związanych ze sporządzeniem opinii strona wskazał biegłemu, iż poprawki zostały wykonane na podstawie umowy majowej. Biegły wyjaśnił, iż w załączonych do opinii kopiach kosztorysów odznaczył szczegółowo, które pozycje zostały powielone, a jednocześnie podał, iż w aktach sprawy brak jest ewidencji wykonania innych robót dodatkowych. Podkreślił, iż podnoszone przez stronę powodową prace jako roboty dodatkowe, tj. szlichta były objęte zakresem umowy pisemnej, zaś strony nie umówiły się na stosowanie KNR. Biegły wyjaśnił, iż swoje stanowisko oparł na projekcie technicznym. Finalnie biegły ponownie zaznaczył, iż wyliczona przez niego kwota 7.177,37 zł stanowi wynagrodzenie za prace wykonane i nierozliczone, zaś w pozostałym zakresie w aktach sprawy brak jest dokumentów potwierdzających wykonanie prac dodatkowych. Wyliczona kwota stanowi wartość prac dodatkowych, które mogły być wykonane jako poprawki poprzednio wykonanych prac uszkodzonych przez innych wykonawców. Zakres prac z faktury VAT nr (...) nie był bowiem objęty przedmiotem umowy z dnia 8 maja 2009 r.

W ocenie Sądu biegły sądowy z zakresu budownictwa i kosztorysowania w sporządzonej opinii, na podstawie posiadanych wiadomości fachowych i doświadczenia zawodowego, udzielił wyczerpujących, jasnych i rzeczowych informacji niezbędnych do ustalenia i oceny okoliczności sprawy. W sposób pełny, rzetelny i logiczny odpowiedział na postawione w tezie dowodowej pytania. Na tej podstawie przedmiotowa opinia została potraktowana przez Sąd jako rzeczowe i wartościowe źródło ustaleń faktycznych w sprawie. Należy podkreślić, iż celem udziału biegłego w postępowaniu dowodowym jest umożliwienie mu dokonywania własnych spostrzeżeń oraz zwrócenie przez niego uwagi na te okoliczności, których wyjaśnienie jest potrzebne do opracowania opinii [por. także § 76 oraz § 96 ust. 4 i 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23.02.2007 r. Regulamin urzędowania sadów powszechnych (Dz.U. z 2007 r. Nr 38, poz. 249 ze zm.); wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.1984 r., II CR 197/84, OSNC 1985, nr 2-3, poz. 37; T. Demendecki (w:) A. Jakubecki (red.), J. Bodio, T. Demendecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M. P. Wójcik: Komentarz aktualizowany Kodeksu postępowania cywilnego. Komentarz do art. 284 k.p.c., LEX]. Sąd ma na uwadze, iż opinia biegłego nie jest źródłem materiału faktycznego sprawy. Rolą biegłego nie jest bowiem dokonywanie samodzielnych ustaleń faktycznych istotnych dla zastosowania określonej normy prawnej. To strony winny wykazywać fakty, z których wywodzą skutki prawne. Zadaniem biegłego jest jedynie naświetlenie wyjaśnianych okoliczności z punktu widzenia wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu zebranego w toku procesu i udostępnionego mu materiału sprawy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 25 kwietnia 2013 r., I ACa 288/13, LEX nr 1314847).

Mając na uwadze powyższe ustalenia w ocenie Sądu stanowisko powodów zasługuje na uwzględnienie jedynie częściowo. Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym zeznań świadków i dokumentacji w postaci umowy z dnia 8 maja 2009 r. oraz przedstawionych przez powodów faktur wraz z kosztorysami wskazuje, iż brak jest uzasadnienia dla przyznania powodom w całości dochodzonego żądania. Strona pozwana słusznie podnosił, iż część prac (faktura VAT nr (...)), za które wystawiono sporne faktury został powielona i pokrywała się z przedmiotem pisemnej umowy (zeznania T. P. k. 194 – 196, M. G. (2) k., i P. S. k. 266), co szczegółowo zostało przeanalizowane w opinii biegłego, którego wnioski Sąd podzielił w całości.

Zeznania świadka M. S. (2) (k. 219) nie wniosły istotnych szczegółów do sprawy. Świadek wskazał, iż wykonywał prace wykończeniowe i nie pamiętał, czy wykonywał także poprawki.

Sąd zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należało odnieść się do rodzaju łączącej strony umowy w formie ustnej. Z uwagi na rozmiar przedsięwzięcia oraz poczynione pomiędzy stronami ustalenie w ocenie Sadu doszło do zawarcia umowy o dzieło (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 stycznia 2013 r., I ACa 714/12, LEX nr 1286661).

Zgodnie z przepisem art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Do zawarcia umowy o dzieło stosuje się ogólne zasady dotyczące zawierania umów konsensualnych. W Kodeksie cywilnym nie ma szczególnych postanowień odnoszących się do zawarcia umowy o dzieło. Nie wymaga ona zachowania formy szczególnej. Do zawarcia umowy może dojść zatem także ustnie, a nawet w sposób dorozumiany. W umowie o dzieło, przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia, przy czym, jak słusznie podkreślił skarżący, do zawarcia umowy nie jest konieczne, aby strony określiły w niej wysokość należnego wynagrodzenia – nawet przez wskazanie tylko podstaw do jego ustalenia. W braku tego rodzaju postanowień umownych, zgodnie z regułą interpretacyjną art. 628 § 1 k.c. należy przyjąć, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Jeżeli także w ten sposób nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie (por. wyrok Sadu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 grudnia 2003 r., I ACa 1144/03, OSA 2005/3/14). Wynagrodzenie kosztorysowe jest to wynagrodzenie określone na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów (zob. art. 629 k.c.), co oznacza, że kosztorys powinien być sporządzony przed lub przy zawarciu umowy a nie po jej wykonaniu i na żadnej ze stron umowy nie spoczywa obowiązek sporządzenia kosztorysu powykonawczego (kosztorysów częściowych i kosztorysu ostatecznego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 2003 r., II CKN 361/01, LEX nr 479310).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy zatem stwierdzić, iż powodowie po zakończeniu danego etapu prac (w rozliczeniu miesięcznym) przedstawiali pozwanej rozliczenie w formie kosztorysu powykonawczego odpowiadającego nakładowi pracy odzwierciedlonego w tym kosztorysie oraz protokół miesięczny, które podlegały weryfikacji przez pozwaną. Na tej podstawie pozwana odmówiła zapłaty za trzy sporne faktury, kwestionując zakres prac, podnosząc, iż zostały one już uprzednio rozliczone. Stanowisko to w przeważającej części znalazło odzwierciedlenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. W ocenie Sądu strona powodowa nie wykazała, iż faktycznie wykonała roboty w zakresie odpowiadającym dochodzonemu wynagrodzeniu. O ile niesporne pozostawało, iż powodowie wykonali na rzecz pozwanej prace dodatkowe, wykraczające poza zakres przedmiotowy określony w umowie z dnia 8 maja 2009 r., to jednak, ich faktyczny zakres był mniejszy niż wskazany w kosztorysach załączonych do pozwu. Mając na uwadze poczynione w sprawie ustalenia zasadnym w ocenie Sądu było przyznanie powodom wynagrodzenia za wykonane i nierozliczone dotychczas prace w kwocie 7.177,37 zł.

Podsumowując na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w pkt. I i II wyroku.

O odsetkach orzeczona na podstawie art. 481 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu, przyjmując, że pozwana pozostawała w opóźnieniu z zapłatą należności od dnia następnego po upływie terminu płatności określonego w fakturze VAT nr (...).

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490 j.t.) (biorąc pod uwagę, iż powództwo uwzględniono w 12%, zaś powodowie ponieśli koszty w łącznej kwocie 10.622 zł, zaś pozwana w kwocie 3.617 zł). Wysokość opłaty ustalono na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 j.t. ze zm.). W skład wydatków wchodziły koszty opinii biegłego oraz należności świadka art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.