Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Gospodarczy XX Wydział Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2013 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 8.082,60 zł (osiem tysięcy osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Agnieszka Baran

Sygn. akt XX GC 208/11

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 19 listopada 2010 roku powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty, że pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. ma zapłacić powodowej spółce kwotę 1.800.000 zł tytułem kary umownej z odsetkami od kwoty 600.000 zł od dnia 18 sierpnia 2010r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 1.200.000 zł od dnia 8 września 2010 roku do dnia zapłaty, a także koszty procesu według norm przepisanych. W przypadku wniesienia sprzeciwu powód wniósł o zasądzenie od pozwanej spółki kwoty 1.800.000 zł tytułem kary umownej z odsetkami ustawowymi od kwoty 600.000 zł od dnia 18 sierpnia 2010r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 1.200.000 zł od dnia 8 września 2010r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając roszczenie powód wskazał, że w sierpniu 2009r. (...) S.A. z siedzibą w W. ogłosił konkurs na realizację zamówienia niepublicznego polegającego na „Modernizacji sieci szkieletowej IP/ (...) S.A.”. Strony postępowania doszły do porozumienia w sprawie wspólnej i wyłącznej współpracy przy przygotowaniu oferty i realizacji zamówienia. Ustaliły, że głównym wykonawcą będzie pozwana spółka, która złoży swoją ofertę zamawiającemu, opierając się na referencjach powoda, tj. jego wiedzy i doświadczeniu. Po wyborze oferty pozwanego i zawarciu umowy wykonawczej, pozwany miał niezwłocznie i na zasadach wyłączności zawrzeć z powodem umowę o podwykonawstwo. W dniu 26 sierpnia 2006r. strony zawarły umowę, którą nazwały Listem intencyjnym. W umowie pozwany zobowiązał się zawrzeć umowę na podwykonawstwo z powodem, jeżeli oferta pozwanego zostanie wybrana, a pomiędzy pozwanym a zamawiającym zostanie zawarta umowa wykonawcza. Strony ustaliły, że w przypadku naruszenia warunków umowy strona naruszająca zapłaci za każde naruszenie karę umowną w wysokości 600.000 zł za każde naruszenie od daty otrzymania wezwania do zapłaty. Oferta pozwanego została wybrana jako najkorzystniejsza i w dniu 23 czerwca 2010r. pozwana zawarła z zamawiającym umowę wykonawczą. Powód w piśmie z dnia 28 czerwca 2010r. wezwał pozwanego do zawarcia umowy podwykonawczej. Po bezskutecznym upływie terminu pismem doręczonym w dniu 10.08.2010r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 600.000 zł z odsetkami ustawowymi w terminie 7 dni tytułem kary umownej za załamanie postanowienia umowy. Pozwany naruszył również postanowienie umowy o wyłączności do zawarcia umowy o podwykonawstwo z powodem, albowiem podjął współpracę z podmiotem trzecim. Pismem doręczonym w dniu 31 sierpnia 2010r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 1.800.000 zł z odsetkami ustawowymi w terminie 7 dni tytułem kar umownych wynikających ze złamania postanowień umowy z dnia 26 sierpnia 2009 roku. Powód zaznaczył, że nie uczestniczył w realizacji zamówienia związanego z budową przez (...) S.A. systemu proaktywnego będącego przedmiotem łączącej strony umowy, a jedynie sprzedał E. 500 licencji na oprogramowanie (...) (pozew k. 3 – 11).

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 24 lutego 2011r. Sąd uwzględnił roszczenie powoda w całości i zasądził od pozowanego na rzecz powoda kwotę 1.800.000 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 600.000 zł od dnia 18 sierpnia 2010r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 1.200.000 zł od dnia 8 września 2010r. do dnia zapłaty (nakaz zapłaty k. 178).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany podniósł zarzut braku zobowiązania uzasadniającego dochodzenie kar umownych, a z ostrożności procesowej podniósł, że kara umowna została obliczona w wysokości trzykrotnej w stosunku do opisanej w liści intencyjnym, w sytuacji, gdy zarzucane w pozwie naruszenie zobowiązania polegające na nie zawarciu umowy z powodem zawiera w sobie wszelkie inne ewentualne naruszenia. Pozwany zgłosił zarzut potracenia należności z tytułu kary umownej objętej pismem pozwanej z dnia 3 września 2010r. w kwocie 600.000 zł. Zgłosił zarzut rażąco wygórowanej kary umownej w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. i wniósł o oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa adwokackiego. W ocenie pozwanego list intencyjny podpisany przez strony można co najwyżej traktować jako umowę przedwstępną, a przedmiotem ewentualnego świadczenia miało być zawarcie umowy o podwykonawstwo. Umową przyrzeczoną miała być umowa o dzieło, umowa o świadczenie usług lub umowa łącząca elementy obu tych umów nazwanych. Ponadto strony wyraźnie postanowiły w § 5 ust. 2 listu intencyjnego, że z podpisania listu intencyjnego nie wynikają żadne roszczenia, co świadczy, że strony miały świadomość niewiążącego charakteru listu intencyjnego. Zakres uzgodnień niezbędnych do zawarcia umowy o podwykonawstwo jest szerszy niż zapisy objęte listem intencyjnym, który zawiera ogólne wskazanie zakresu i zasad przyszłego współdziałania stron, nie obejmuje określenia konkretnych elementów pozwalających na sprecyzowanie praw i obowiązków zlecającego i przyjmującego do wykonania, nie zawiera zatem istotnych postanowień, które mogłyby zostać zawarte w umowie o podwykonawstwo. Nie spełnia więc wymogów art. 389 § 1 k.c. polegających na określeniu istotnych postanowień umowy, która ma być przyrzeczona. O niewiążącym charakterze listu intencyjnego świadczy również fakt, że pełnomocnik pozwanego posiadał umocowanie do czynności w postępowaniu przetargowym nr K 10/2009 oraz do ewentualnego zawarcia umowy konsorcjum w celu złożenia wspólnej oferty. Pełnomocnictwo nie obejmowało zawierania umów o świadczenie usług lub umów o dzieło dotyczących podwykonawstwa. Pozwany zakwestionował możliwość dochodzenia przez powoda wielokrotności kary umownej ustalonej w § 1 ust. 4 listu intencyjnego. W sprawie nie zachodzi naruszenie postanowień § 1 ust. 1 i 2 listu intencyjnego ze strony pozwanej. Przy realizacji zamówienia pozwany posłużył się podwykonawcą innym niż powód w zakresie czynności nie objętych ewentualnym zleceniem dla powoda. Czynności przewidziane pierwotnie dla powoda strona pozwana wykonała sama, bez udziału podmiotów trzecich. Wykonane przez stronę powodową zamówienie na dostawę 500 sztuk programu (...) mieści się w zakresie przewidzianym dla zamówienia objętego przetargiem nr (...). W wyniku dostarczenia przez powoda oprogramowania pozwana musiała zmienić oprogramowanie zastosowane przy realizacji zamówienia dla (...) S.A. (sprzeciw k. 183 – 192).

W odpowiedzi na sprzeciw powód, w związku ze złożeniem przez pozwanego oświadczenia o potraceniu, a tym samym uznaniu wierzytelności powoda w kwocie 600.000 zł wniósł o wydanie wyroku częściowego zasądzającego od pozowanej na rzecz powoda kwotę 600.000 zł, z odsetkami ustawowymi od dnia 18 sierpnia 2010r. do dnia zapłaty tytułem kary umownej za naruszenie przez pozwaną § 1 ust. 3 listu intencyjnego z dnia 26 sierpnia 2009 roku. Powód podniósł, że list intencyjny podpisany przez strony miał charakter wiążący, gdyż z jego treści w sposób bezsporny wynika, iż określa on wzajemne prawa i obowiązki stron, tworząc pomiędzy nimi stosunek zobowiązaniowy. O wiążącym charakterze podpisanego przez strony listu intencyjnego świadczy fakt wykorzystania przez pozwanego referencji powoda w ofercie złożonej zamawiającemu. Warunkiem udziału w postępowaniu było przedstawienie referencji wdrożonych instalacji w oparciu o sprzęt zaproponowany w ofercie. Powód wskazał, że oświadczenia woli złożone przez strony w liści intencyjnym wskazują, że strony miały zamiar wykreowania stosunku zobowiązaniowego. Zakwestionował, że pozwanej należy się kara umowna w wysokości 600.000 zł. Zgodnie z art. 479 ¹⁴ § 4 k.p.c. do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami. Zasadność i wysokość kary umownej naliczonej przez pozwaną nie jest udowodniona żadnym dokumentem (odpowiedź na sprzeciw k. 329 – 342).

Pozwany wniósł o oddalenie wniosków dowodowych strony pozwanej zgłoszonych w piśmie z dnia 26 kwietnia 2011 roku jako objętych prekluzją dowodową (pismo procesowe k. 352 – 359, k. 372 – 377).

Ostatecznie powód poparł powództwo podnosząc, że został wprowadzony w błąd przez pozwanego co do zamiaru przyszłej współpracy. Pozwany konsekwentnie wnosił o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu wskazując, że podpisany przez strony list intencyjny nie był umową przedwstępną ani umową podwykonawczą (protokół rozprawy k. 554).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ogłosiła konkurs ofert nr (...) na modernizację sieci szkieletowej IP/ (...) S.A. W dniu 18 czerwca 2009 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oraz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zawarły umowę konsorcjum celem wspólnego występowania wobec (...) S.A. z siedzibą w W. w konkursie ofert nr (...) – w postępowaniu o zamówienie na modernizację sieci szkieletowej IP/ (...) S.A. oraz zawarcie umowy z (...) S.A. z siedzibą w W. w sprawie realizacji zamówienia. Przetarg nr (...) został unieważniony w dniu 12 sierpnia 2009r.

Dowód: umowa konsorcjum k. 194 – 203, pismo k. 205.

W sierpniu 2009 roku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. – zamawiający ogłosiła konkurs ofert nr (...) na realizację zamówienia niepublicznego polegającego na modernizacji sieci szkieletowej IP/ (...) S.A. Jednym z warunków postępowania ofertowego było przedstawienie referencji z dokonanego co najmniej jednego wdrożenia dotyczącego routerów (...). Wymagane referencje w zakresie wdrożenia systemu (...) posiadała powodowa spółka. Pozwany nie posiadał kompetencji w ramach wdrażania systemu. Projekt obejmował trzy podstawowe elementy – dostawę urządzeń i oprogramowania, instalację i wdrożenie dostarczonych urządzeń oraz oprogramowania oraz udzielenie gwarancji na dostarczone urządzenia i wykonaną ich instalację. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. przystąpiła do konkursu ofert. Celem realizacji projektu nawiązała współpracę z dwoma potencjalnymi podwykonawcami – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz (...) S.A. z siedzibą w W.. Ze spółką (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zamierzała współpracować w zakresie dostawy urządzeń. Natomiast spółka (...) S.A. z siedzibą w W. była dostawcą oprogramowania dla potrzeb projektu.

Dowód: zaproszenie do składania ofert k. 21 – 112, k. 255 – 260, k. 343 – 347, zeznania świadka P. J. k. 462 – 464.

W dniu 26 sierpnia 2009 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oraz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. podpisały list intencyjny, na mocy którego zobowiązały się do zawarcia umowy podwykonawczej. W punkcie D listu intencyjnego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oświadczyła, że zamierza realizować zamówienie na modernizację sieci szkieletowej IP/ (...) S.A. przy wykorzystaniu wiedzy i doświadczenia (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. jako podwykonawcy zamówienia w zakresie wykonania systemu (...) oraz testów akceptacyjnych. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oświadczyła w punkcie E listu intencyjnego, że przygotuje ofertę dla (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. w zakresie określonym w załączniku nr 1 do listu intencyjnego, która będzie stanowiła wkład do oferty (...) Sp. z o.o. składanej zamawiającemu – (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W..

W § 1 ust. 1 listu intencyjnego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zobowiązała się, w przypadku wyboru jej oferty przez zmawiającego i zawarcia umowy z zamawiającym, do zawarcia wyłącznie z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. umowy na podwykonawstwo w zakresie realizacji zamówienia na modernizację sieci szkieletowej IP/ (...), a (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zobowiązała się do współpracy wyłącznie z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. jako jej podwykonawca przy realizacji zamówienia. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oświadczyła i zobowiązała się, że nie złoży zamawiającemu oferty dotyczącej zamówienia, ani że nie będzie podwykonawcą innego niż (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. podmiotu przy wykonaniu zamówienia.

W § 1 ust. 2 listu intencyjnego strony wzajemnie zobowiązały się do nie prowadzenia jakichkolwiek rozmów, negocjacji czy składania jakichkolwiek oświadczeń woli podmiotom trzecim nie będącym stroną listu intencyjnego, w przedmiocie współpracy z podmiotami trzecimi na jakichkolwiek zasadach przy realizacji zamówienia, jak i samym procesie przygotowania oferty.

W § 1 ust. 3 listu intencyjnego strony zgodnie ustaliły, iż umowa podwykonawcza pomiędzy stronami zostanie zawarta niezwłocznie po zawarciu umowy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. z zamawiającym.

W przypadku naruszenia przez jedną ze stron któregokolwiek z zobowiązań okręconych w ust. 1 – 3 § 1 listu intencyjnego strona naruszająca zapłaci stronie poszkodowanej karę umowną w wysokości 600.000 zł za każde naruszenie, w terminie siedmiu dni od daty otrzymania pisemnego wezwania do zapłaty, w myśl § 1 ust. 4 listu intencyjnego.

W § 5 ust. 2 listu intencyjnego strony postanowiły, że żadna z nich nie będzie odpowiedzialna wobec drugiej strony za jakiekolwiek roszczenia wynikające z listu intencyjnego, a w szczególności z a szkody, jakie druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy, za utracone korzyści, ani za jakiekolwiek inne szkody pośrednie. Żadne z postanowień listu intencyjnego nie tworzy pomiędzy stronami stosunku spółki, ani konsorcjum. Strony nieformalnie umówiły się również, że w przypadku wyboru oferty pozwanego powodowa spółka otrzyma za realizację zamówienia wynagrodzenie w kwocie 2.700.000 zł.

Integralną część listu intencyjnego stanowił załącznik nr 1, w którym określono zakres współpracy pomiędzy stronami. Strony ustaliły, że (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. w ramach wykonania systemu (...) sporządzi projekt techniczny, dokumentację podwykonawczą, skonfiguruje systemu (...) oraz (...), wykona staging konfiguracji, przeprowadzi testy systemu i szkolenia.

Dowód: list intencyjny k. 113 – 118, zeznania świadka M. G. k. 428.

W ramach zawartego porozumienia powodowa spółka przygotowała merytorycznie ofertę w zakresie implementacji urządzeń (...), a następnie przekazała dokumentację pozwanej spółce. Powodowa spółka posiadała również niezbędne referencje potwierdzające wdrożenia programu, które przekazała pozwanemu.

Dowód: zeznania świadka M. G. k. 428,

W dniu 26 sierpnia 2009 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą W. złożyła ofertę na modernizację sieci szkieletowej IP/ (...) S.A. Pozwana spółka składając ofertę posłużyła się referencjami (...) Sp. z o.o.z siedzibą w W.. Gdyby oferta pozwanego została złożona bez referencji zostałaby odrzucona na etapie wstępnym – sprawdzania wymogów formalnych oferty. W ofercie nie określono bliżej konfiguracji systemu C. H.. Po złożeniu oferty strony nie kontynuowały negocjacji w przedmiocie wdrożenia systemu (...). Nie utrzymywały ze sobą kontaktu.

Dowód: oferta k. 262 – 305, referencje k. 347, zeznania świadków: W. B. k. 429A. K. (1) k. 465, opinia biegłego k. 501.

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., w ramach realizacji zamówienia z dnia 27 listopada 2009 roku ( (...)), w grudniu 2009 roku dostarczyła (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. 500 sztuk licencji (...) P. Managera, które nie stanowiły części przedmiotu umowy systemu proaktywnego dla projektu „Migracja sieci szkieletowej IP/ (...) S.A.”, w którym wykorzystano inne technologie do zarządzania proaktywnego siecią operatorską. Oprogramowanie dostarczone przez powodową spółkę nie jest tożsame z oferowanym oprogramowaniem przez pozwanego w ramach konkursu (...). Powodowa spółka dostarczyła licencje oprogramowania na potrzeby obsługi klienta (...), bez wdrożenia. Dostawa oprogramowania nie była związana z budową sieci szkieletowej i nie dotyczyła tworzenia systemu proaktywnego. Oprogramowanie firmy (...) mogły być wykorzystane dla potrzeb systemu proaktywnego w ramach zamówienia (...). (...) Sp. z o.o. nie odpowiadała za budowę systemu proaktywnego. Powodowa spółka nie poinformowała strony pozwanej o fakcie sprzedaży oprogramowania.

Dowód: pismo k. 348, zeznania świadków: M. G. k. 428 – 429, W. B. k. 429, M. P. k. 441, M. Ł. k. 443, opinia biegłego k. 500 – 502, k. 553 – 554.

W dniu 23 czerwca 2010r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zawarła z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę na modernizację sieci szkieletowej IP/ (...). Wdrożenie umowy rozpoczęło się w lipcu 2010r. i miało zakończyć się po 7 miesiącach. Wynagrodzenie pozwanego zostało ustalone na równowartość w PLN kwoty 4.826.159,96 USD netto oraz 3.385.495,40 zł netto.

Dowód: wydruk z Internetu k. 152 – 153, zamówienie k. 154, umowa k. 207 – 218, porozumienie k. 219.

W dniu 25 czerwca 2010r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zawarła z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. umowę wdrożeniową, której przedmiotem było zaprojektowanie oraz wdrożenie systemu sieci IP/ (...) wraz z systemem administracji i monitoringu.

Dowód: umowa wraz z tłumaczeniem przysięgłym k. 221 – 252.

Powodowa spółka powzięła wiadomość o wyborze oferty pozwanego ze strony internetowej (...) S.A. i wezwaniem do zapłaty z dnia 28 czerwca 2010 roku, doręczonym (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. 5 lipca 2010r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wezwała (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. do zawarcia w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania umowy dotyczącej podwykonawstwa zamówienia pod nazwą „Modernizacja sieci szkieletowej IP/ (...) S.A.” w zakresie i na warunkach okręconych w liście intencyjnym z dnia 28 sierpnia 2009r. Strony ni podpisały umowy o podwykonawstwo.

Dowód wezwanie k. 140, dowody doręczenia k. 141 – 142.

Następnie pismem z dnia 5 sierpnia 2010r., doręczonym stronie pozwanej w dniu 10 sierpnia 2010r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wezwała (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 600.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 11 lipca 2010r. do dnie zapłaty, w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania, która stanowi karę umowną wynikającą z niedotrzymania przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zobowiązań wynikających z listu intencyjnego zawartego w dniu 26.08.2009r. dotyczącego realizacji zamówienia pod nazwą „Modernizacja sieci szkieletowej IP/ (...) S.A.”. W odpowiedzi pozwana spółka wystosowała pismo z dnia 16 sierpnia 2010 roku, w którym wezwała (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. do zapłaty kary umownej w wysokości 600.000 zł wynikającej z naruszenia przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zobowiązań zawartych w § 1 ust. 1 listu intencyjnego z dnia 26 sierpnia 2009 roku, którą należało wpłacić w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pozwany zarzucił powodowi samodzielne założenie, w trakcie trwania przetargu na modernizację sieci szkieletowej IP/ (...), bez wiedzy i zgody pozwanego, oferty dla (...) S.A. na system proaktywny, w ramach którego powód został wybrany na wykonawcę realizacji zamówienia, którego przedmiot obejmował część zamówienia opisanego w liście intencyjnym. Na skutek realizacji przez powoda zamówienia na system proaktywny, pozwany został zmuszony do zmiany technologii pod system zarządzania i przedstawienia nowej wyceny w oparciu o technologie firmy (...).

Dowód: wezwanie do zapłaty k. 143, potwierdzenie odbioru k. 144, wezwanie do zapłaty k. 145 – 146.

W dniu 24 sierpnia 2010r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wystosowała wobec (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. kolejne wezwanie do zapłaty kwoty 1.800.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 11 lipca 2010r. do dnie zapłaty, w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania, która stanowi karę umowną wynikającą z niedotrzymania przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zobowiązań wynikających z listu intencyjnego zawartego w dniu 26.08.2009r. dotyczącego realizacji zamówienia pod nazwą „Modernizacja sieci szkieletowej IP/ (...) S.A.”, który przewidywał obowiązek uiszczenia kary umownej w wysokości 600.000 zł za każde naruszenie zobowiązań określonych w § 1 ust. 1 – 3 listu intencyjnego. Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 31 sierpnia 2010r. W odpowiedzi pozwana spółka pismem z dnia 3 września 2010r. ponowiła wezwanie do zapłaty w terminie 7 dni kary umownej w wysokości 600.000 zł wynikającej z naruszenia zobowiązań zawartych w § 1 ust. 1 listu intencyjnego z dnia 26 sierpnia 2009 roku. Jednocześnie pozwany odmówił zapłaty kary umownej w jakiejkolwiek wysokości.

Dowód: wezwanie do zapłaty k. 147 – 148, potwierdzenie odbioru k. 149, wezwanie do zapłaty k. 150 – 151.

Pismem z dnia 16 marca 2011r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą W. złożyła wobec (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. oświadczenie o potrąceniu ustawowym wzajemnej należności w kwocie 600.000 zł jako kary umownej wynikającej z naruszenia przez powoda warunków zawartych w liście intencyjnym stron z dnia 26 sierpnia 2009 roku.

Dowód: oświadczenie k. 308, k. 349 – 450.

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy oraz na podstawie zeznań przesłuchanych w sprawie świadków. Dowody w postaci dokumentów nie były kwestionowane przez żadną ze stron niniejszego postępowania ani nie budziły wątpliwości po stronie Sądu, pomimo tego, iż zostały one złożone w formie kserokopii. Wskazać należy, że stan faktyczny niniejszej sprawy nie był sporny w toku postępowania; strony różniły się w jego ocenie prawnej i na tym tle doszło do sporu będącego przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie.

Odnosząc się do dowodów z zeznań świadków M. G., W. B., M. Ł., P. J., M. P. oraz A. K. (2) Sąd uznał, że są one spójne i logiczne, a nadto korespondują wzajemnie ze sobą i znajdują potwierdzenie w dokumentach przedłożonych w sprawie. Świadkowie opisali charakter współpracy stron w zakresie realizowania zamówienia na modernizację sieci szkieletowej IP/ (...). Świadkowie potwierdzili, że strony prowadziły negocjacje w przedmiocie podjęcia współpracy przy realizowaniu projektu, które zaowocowały podpisaniem listu intencyjnego. Oceniając zeznania świadków Sąd miał na uwadze, że świadkowie nie są bezpośrednio zainteresowani wynikiem niniejszego postępowania i nie mają interesu w pomawianiu stron, narażając się tym samym na odpowiedzialność karną w trybie art. 233 k.k.

Sąd nie przeprowadził dowozu z zeznań świadka A. G. (wniosek k. 184), albowiem pełnomocnik pozwanego cofnął wniosek o przeprowadzenie tego dowodu (protokół rozprawy k. 440).

Ustalenie okoliczności tożsamości programów dostarczonych przez strony zamawiającemu wymagało wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.) wobec czego Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu informatyki (postanowienie k. 475). W ocenie Sądu biegły posiadał wystarczającą wiedzę by sporządzić opinię w niniejszej sprawie (jest wpisany na listę biegłych sądowych z zakresu informatyki). Jednocześnie biegły w sposób logiczny i przekonujący uzasadnił sformułowane w opinii wnioski (opinia pisemna k. 500 – 502, opinia ustna k. 553 – 554). Z uwagi na poczynione w sprawie ustalenia oraz podpisanie przez strony niewiążącego listu intencyjnego opinia biegłego nie była przydatna do orzekania w przedmiotowej sprawie.

W tym miejscu należy wskazać, że – wbrew stanowisku pozwanej spółki – nie można uznać, że dowody zgłoszone przez powoda w piśmie z dnia 26 kwietnia 2011r., w tym dowód z zeznań świadka W. B. zostały zgłoszone z uchybieniem zasad prekluzji wynikających z art. 479 ¹² § 1 k.p.c. (mającego zastosowanie w niniejszej sprawie). Wskazać należy, że wnioski dowodowe została zgłoszony w piśmie wniesionym do Sądu w dniu 26 kwietnia 2011 roku (data stempla pocztowego k. 351). Mając na uwadze że sprzeciw od nakazu zapłaty została doręczony powodowi w dniu 11 kwietnia 2011 roku (potwierdzenie odbioru k. 328), wnioski dowodowe zostały zgłoszone z zachowaniem terminu wskazanego w powołanym wyżej przepisie. Powód zachował dwutygodniowy termin do powołania wniosków dowodnych, gdyż w dniach 24 – 25 kwietnia 2011r. przypadały święta, zatem zgodnie z regulacja 115 k.c. koniec dwutygodniowego terminu upłynął dnia następnego tj. w dniu 26 kwietnia 2011r. W świetle okoliczności niniejszej spawy nie ulega wątpliwości, że potrzeba zgłoszenia nowych wniosków dowodowych wynikła z argumentacji podniesionej przez pozwaną spółkę w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie podstawowe znaczenie ma kwestia, czy istnieje podstawa prawna domagania się przez powoda od strony pozwanej kwoty określonej w pozwie, a więc czy strony wiązał stosunek obligacyjny uzasadniający roszczenie.

Powód wywodzi swoje roszczenie z niewykonania przez pozwanego obowiązku współpracy uzasadnionego porozumieniem stron, wynikającym z treści postanowień podpisanego przez strony listu intencyjnego. W pierwszym rzędzie należy wskazać, iż na podstawie podpisanego w dniu 26 sierpnia 2009 roku listu intencyjnego stron postępowania nie łączył stosunek obligacyjny, na podstawie którego powód mógłby dochodzić zapłaty kar umownych. Rozpoznając niniejszą spraw Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 6 października 2011r. (V CSK 425/10, OSNC 2012/4/52, Biul.SN 2012/1/9, M.Prawn. 2012/16/878-879), który stwierdził, że funkcja listu intencyjnego polega na wyrażeniu woli (intencji) stron zawarcia w przyszłości określonej, definitywnej umowy, z reguły po odpowiednim okresie negocjacyjnym. List intencyjny może przede wszystkim określać reguły dłuższej współpracy stron przy realizacji odpowiedniego zadania inwestycyjnego. Wspólny list intencyjny, zawierający oświadczenie woli obu stron, z reguły wyraża jedynie wolę zawarcia umowy po przeprowadzeniu negocjacji. Strony niniejszego postępowania podpisując list intencyjny wykazały wolę zawarcia przyszłej umowy na podwykonawstwo, która miała zostać zawarta po wyborze oferty strony pozwanej i zakończeniu negocjacji między stronami. Wobec zrealizowania przez powoda zamówienia z dnia 27 listopada 2009 roku strony zaprzestały prowadzenia negocjacji w zakresie dalszej współpracy zrywając ze sobą definitywnie kontakt. Strony nie zakończyły negocjacji w przedmiocie wdrożenia systemu (...), a umowa o podwykonawstwo nie została ostatecznie zawarta, Biorąc pod uwagę wszystkie postanowienia podpisanego przez strony listu intencyjnego nie można przyjąć, aby strony podpisując list intencyjny nałożyły na siebie odpowiedni, definitywny obowiązek zawarcia umowy o podwykonawstwo, zwłaszcza, że zakres współpracy stron nie został bliżej zdefiniowany w treści wspólnego listu. Nawet przy założeniu, że strony w załączniku nr 1 do listu intencyjnego ustaliły, jakie czynności w ramach współpracy będzie wykonywała strona powodowa nie można uznać, że postanowienia te mają charakter wiążący w zakresie dalszej współpracy stron. Strony nie ustaliły szczegółów technicznych (...) oraz konfiguracji zainstalowanego systemu. Świadek M. P. potwierdził, że w chwili podpisywania listu intencyjnego „było jeszcze wiele niewiadomych”, które uniemożliwiały zawarcie umowy, a nadto, że w liście intencyjnym brakuje postanowień w zakresie harmonogramu wykonywanych prac, ich szczegółowego określenia i ustalenia zakresu odpowiedzialności stron (k. 441). Okoliczności te potwierdził świadek P. J., który wskazał, że wszelkie ustalenia i uściślenia współpracy między stronami miały zostać zawarte w późniejszym terminie, natomiast w liście intencyjnym ustalono zakres wykonawstwa i podziału ról stron „mniej więcej” (k. 462). Również świadek A. K. (2) zeznał, że w treści podpisanego przez strony listu intencyjnego nie było zawartych żadnych postanowień w zakresie podwykonawstwa powoda (k. 464). Zapis o karach umownych został wprowadzony do treści listu intencyjnego jako „sztuka dla sztuki” (k. 465). Ponadto z zeznań wskazanych świadków wynika, że pozwana spółka po złożeniu oferty nie kontynuowała negocjacji z powodem. Należy wskazać, że jedynie w przypadku wprowadzenia odpowiednich postanowień do treści listu – porozumień najadających postanowieniom listu charakter definitywnych uprawnień i obowiązków stron oraz zdarzeń towarzyszących podpisaniu przez strony wspólnego listu, ewentualnie kontynuowania przez strony negocjacji w przedmiocie ustalenia specyfikacji systemu można by uznać, że podpisany przez strony list intencyjny ma prawne znaczenie dla ich współpracy. Inny niż niedefinitywny charakter postanowień wspólnego listu intencyjnego lub jego części musiał być odpowiednio wykazany przez stronę powodową, na mocy art. 6 k.c. i art. 65 k.c. Na podstawie przedłożonych przez powoda dokumentów oraz zeznań powołanych w sprawie świadków nie można stwierdzić, że wolą stron było zawarcie wiążącej umowy o współpracę w formie listu intencyjnego. O niewążacycm charakterze podpisanego listu intencyjnego świadczy przede wszystkim treść § 5 ust. 2 listu, w którym strony zgodnie oświadczyły, że na podstawie podpisanego listu intencyjnego nie będą wobec siebie odpowiedzialne za jakiekolwiek roszczenia, w tym roszczenia za szkody jakie druga strona poniosła licząc na zawarcie umowy o współpracę. W świetle postanowień § 5 ust. 2 listu intencyjnego oraz zeznań powołanych świadków należy stwierdzić, że strony podpisując list intencyjny określiły ogólnie reguły dalszej współpracy w przypadku wyboru oferty pozwanego.

Strona powodowa w toku niniejszego postępowania podniosła, że intencją stron w momencie podpisywania listu intencyjnego było wykreowanie między stronami postępowania stosunku obligacyjnego. Zgodnie z art. 65 § 2 k.c. w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Jak wskazano powyżej nie można uznać, że strony podpisując list intencyjny zawarły wiążącą je umowę. W stosunkach obustronnie profesjonalnych, a niewątpliwie takim jest zawarte między stronami porozumienie w formie listu intencyjnego, nie można powoływać się na to, iż zgodnym zamiarem stron było zawarcie odmiennych, istotnych postanowień niż te, które zostały pisemnie wyrażone (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2001r., II CKN 444/00, LEX nr 52639). Dyrektywa zgodnego zamiaru stron dotyczy jedynie wykładni zawartego między stronami porozumienia i nie można przy jej wykorzystaniu zmienić treści podpisanego przez strony porozumienia. Wobec profesjonalistów w obrocie gospodarczym należy zastosować bardziej rygorystyczne wymagania odnośnie sporządzania pism, w tym w szczególności umów. Jeżeli strony postępowania miały zamiar zawarcia umowy w formie listu intencyjnego powinny w nim oznaczyć najbardziej podstawowych elementy zobowiązania, a zwłaszcza określić zakres prac zleconych stronie powodowej oraz wysokość jej wynagrodzenia. Przedsiębiorca ma bowiem możliwość korzystania przy redagowaniu umowy z pomocy prawnika. Dopuszczenie badania zgodnego zamiaru stron, będących profesjonalistami, odmiennego co do istotnych postanowień umowy od tekstu pisemnego godziłoby w bezpieczeństwo obrotu. W niniejszej sprawie nie było podstaw do dokonywania innej wykładni podpisanego przez strony listu intencyjnego, w szczególności powód nie przedstawiła przekonywujących dowodów, z których wynikałoby, że zamiar i cel listu intencyjnego był inny, niż to wynika z dosłownego jego brzmienia (art. 65 § 2 k.c.). Świadkowie powołani przez powoda zeznawali na inne okoliczności. Treść listu intencyjnego w pierwszym rzędzie ustala się na podstawie jego literalnej treści, nie można za pomocą artykułu 65 § 2 k.c. nadawać oświadczeniom woli stron innego sensu, niż to wynika z jej zapisanej treści. Strony wyraźnie ustaliły, że nie będą dochodzić jakichkolwiek roszczeń na podstawie podpisanego listu intencyjnego, zatem przy ustaleniu treści listu intencyjnego byłoby niedopuszczalne badanie hipotetycznego zgodnego zamiaru stron na podstawie pośrednich dowodów.

W ocenie Sądu nie można również traktować podpisanego między stornami listu intencyjnego jako umowy przedwstępnej ani tym bardziej umowy o podwykonawstwo. List intencyjny podpisany przez strony nie spełnia wymogów art. 389 § 1 k.c., zgodnie z którym umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Dla ważności umowy przedwstępnej niezbędne jest zawarcie w jej treści istotnych postanowień umowy przyrzeczonej, tj. określenia przez strony w umowie tych elementów, które wyznaczają minimalny zakres treści zamierzonej w przyszłości czynności prawnej, nazywany także koniecznymi składnikami umowy. Sam przepis art. 389 k.c. nie określa skutków prawnych niezawarcia w umowie przedwstępnej istotnych postanowień umowy przyrzeczonej. Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą umowa przedwstępna, która nie określa elementów przedmiotowo istotnych (koniecznych) umowy przyrzeczonej – jest nieważna (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 5 czerwca 2008 r., I ACa 204/08, LEX nr 465083; także wyrok SA w Katowicach z dnia 14 stycznia 2000 r., I ACa 914/99, OSA 2001, z. 2, poz. 8, Pr. Gosp. 2001, nr 5, s. 61; wyrok SN z dnia 30 sierpnia 1972 r., III CRN 156/72, niepubl.).List intencyjny podpisany przez strony postępowania zawiera jedynie ogólne wskazania zakresu i zasad współpracy stron przy realizowaniu przyszłego zamówienia nie precyzuje praw i obowiązków zlecającego – strony pozwanej i przyjmującego do wykonania – powoda. Nie zawiera również wynagrodzenia ani nie wskazuje podstawy jego wyliczenia. List intencyjny nie zawiera istotnych postanowień, które musiałaby zostać zawarte w umowie o podwykonawstwo, nie spełnia zatem wymogu określenia istotnych postanowień przyszłej umowy. Ogólnikowe określenie przez strony zasad współpracy w liście intencyjnym, z pominięciem wymogów stawianych umowie przedwstępnej, powoduje, że nawet w przypadku uznania podpisanego listu intencyjnego za umowę przedwstępną należałoby stwierdzić jej nieważność.

Sąd podzielając stanowisko powoda, iż zgodnie z art. 353 ¹ k.c. została sformułowana zasada swobody kontraktowania nie uznał podpisanego przez strony listu intencyjnego jako zawartej między stronami umowy. Zawarcie umowy wymaga istnienia w chwili jej zawarcia zgodnego zamiaru stron (konsensusu). W przypadku braku konsensusu, a więc w razie tzw. dyssensu umowa w ogóle nie dochodzi do skutku i nie jest możliwe powoływanie się na wady oświadczenia woli. Strony w liście intencyjnym zawarły sprzeczne postanowienia w zakresie niemożliwości dochodzenia roszczeń od strony przeciwnej na podstawie zawartego porozumienia - § 5 ust. 2 oraz możliwości żądania zapłaty kary umownej - § 1 ust. 4. Brak konsensusu stron w przedmiocie możliwości wzajemnego dochodzenia roszczeń na podstawie podpisanego listu intencyjnego w konsekwencji spowodowałaby, że ewentualna umowa między stronami nie została zawarta. Brak istnienia umowy w konsekwencji powoduje, że strona powodowa nie może powoływać się na wady oświadczenia woli, w tym w szczególności na wprowadzenie przez stronę pozwaną w błąd co do zamiaru dalszej współpracy przy realizacji zlecenia na modernizację sieci szkieletowej dla (...) S.A.

Z uwagi na istnienie między stronami stosunku zobowiązaniowego uzasadniającego dochodzenie przez powoda kar umownych Sąd nie czynił ustaleń w przedmiocie zasadności podnoszonych przez pozowanego zarzutu potracenia oraz rażącego wygórowania kary umownej. Jedynie na marginesie należy zaznaczyć, że z uwagi na niewiążący charakter podpisanego przez strony listu intencyjnego storna powodowa nie jest uprawniona na jego podstawie do obciążenia powoda karą umowną za naruszenie postanowień podpisanego przez strony listu.

O kosztach procesu Sąd orzekła na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu); do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Koszty celowej obrony strony pozwanej stanowiły wydatki poniesione przez pozwanego na wynagrodzenie biegłego sądowego – 865,60 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika strony pozwanej ustalone w oparciu o regulację § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, Nr. 461 j.t.) – 7.200 zł powiększone o opłatę skarbową od udzielonego pełnomocnictwa – 17 zł.

SSO Agnieszka Baran