Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Szczuka

Protokolant: Paulina Filipkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 października 2017 r. w Warszawie

sprawy B. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o emeryturę rolniczą

na skutek odwołania B. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującej B. D. prawo do emerytury rolniczej od dnia 20 grudnia 2016 r.

Sygn. akt VII U 236/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. , działając na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówił ubezpieczonej B. D. przyznania prawa do wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy stwierdził, że wnioskodawczyni nie spełniła przesłanek do nabycia prawa do emerytury albowiem na dzień 31 grudnia 1998 r. nie udowodniła 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Stosownie zaś do treści art. 184 w związku z art. 32 powołanej ustawy, kobieta urodzona po dniu 31 grudnia 1948 r. ma prawo do emerytury po osiągnięciu 55 lat życia, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęła okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat, okres pracy w szczególnych warunkach, wynoszący co najmniej 15 lat, a także nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego, albo – jeżeli jest członkiem tego funduszu – złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Za udowodniony organ rentowy uznał okres zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 13 czerwca 1980 r. do dnia 31 grudnia 1980 r. oraz od dnia 1 stycznia 1981 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., tj. łącznie 18 lat, 6 miesięcy i 18 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił natomiast do stażu pracy, jako okresu uzupełniającego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 stycznia 1978 r. do dnia 12 czerwca 1980 z uwagi na brak zaświadczenia z Urzędu Gminy, stwierdzającego, w jakim okresie rodzice ubezpieczonej posiadali gospodarstwo rolne, a także, że w tym okresie czasu opłacali oni składkę na ubezpieczenie społeczne rolników. Organ rentowy uwzględnił łącznie na dzień 1 stycznia 1999 r. ogólny staż pracy ubezpieczonej, tj. okresów składkowych i nieskładkowych, będący jednocześnie stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 18 lat, 6 miesięcy i 18 dni (decyzja z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: (...), k. 57 a.r.).

Z powyższą decyzją nie zgodziła się B. D. wnosząc w dniu 15 lutego 2017 r. odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: (...). Ubezpieczona domagała się zaliczenia do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców podnosząc, że praca ta – wbrew twierdzeniom organu rentowego – została udowodniona w sposób przewidziany przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, tj. za pomocą zeznań świadków oraz załączonej dokumentacji (odwołanie z dnia 15 lutego 2017 r. k. 2 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., podnosząc argumentację, którą posłużył się w zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu organ rentowy dodatkowo wskazał, że zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Powyższe okresy pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia). Organ rentowy stwierdził, że nie zaliczył ubezpieczonej do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców J. i S. K. (1) od dnia 31 grudnia 1978 r. do dnia 1 stycznia 1980 r. ponieważ dokumentacja zgromadzona w sprawie była niepełna. Wnioskodawczyni nie przedłożyła bowiem oświadczenia z którego wynikałoby, czy w okresie pracy w gospodarstwie rolnym u rodziców uczęszczała do szkoły oraz w jakiej odległości od miejsca zamieszkania znajdowała się szkoła, a także czy w tym czasie mieszkała wspólnie z rodzicami. Nie zostało złożone również zaświadczenie z Urzędu Gminy stwierdzające, w jakim okresie rodzice posiadali gospodarstwo rolne, w jakiej miejscowości, o jakiej powierzchni, a także zaświadczenie z KRUS stwierdzające, że opłacali oni w tym czasie składkę na ubezpieczenie społeczne rolników. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, poza innymi środkami dowodowymi, wnioskodawca zobowiązany jest przedłożyć zaświadczenie z Urzędu Gminy lub KRUS o opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Za udowodniony organ rentowy uznał natomiast okres zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 13 czerwca 1980 r. do dnia 31 grudnia 1980 r. oraz od dnia 1 stycznia 1981 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., tj. łącznie 18 lat, 6 miesięcy i 18 dni. Na tej podstawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że ubezpieczona nie legitymuje się wymaganym 20-letnim ogólnym stażem pracy, warunkującym prawo do świadczenia. Z tych też względów organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do wcześniejszej emerytury (odpowiedź na odwołanie z dnia 2 marca 2017 r. k 3-4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona B. D., urodzona w dniu (...), w dniu 18 listopada 2016 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę. We wniosku ubezpieczona oświadczyła, że nie jest członkiem OFE, nie ma ustalonego prawa do świadczenia emerytalnego bądź rentowego i pozostaje w stosunku pracy. Do wniosku ubezpieczona załączyła zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu oraz świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 15 listopada 2016 r., potwierdzające że w okresie od dnia 13 czerwca 1980 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. świadczyła ona stale i w pełnym wymiarze czasu pracę na rzecz (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na stanowiskach: operatora urządzeń dozujących, formujących i pakujących (od dnia 13 czerwca 1980 r. do dnia 31 maja 1981 r. oraz od dnia 1 marca 1998 r. do dnia 31 grudnia 2008 r.), które zostało określone w Wykazie A, dziale IV, pod poz. 23 pkt. 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a także operatora urządzeń myjących (od dnia 1 czerwca 1981 r. do dnia 28 lutego 1998 r.), które zostało określone w Wykazie A, dziale IV, pod poz. 23 pkt. 6 powołanego rozporządzenia. Do wniosku ubezpieczona załączyła także dokumenty potwierdzające okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 stycznia 1978 r. do dnia 12 czerwca 1980 r. w postaci oświadczenia wnioskodawczyni, zeznań świadków, postanowienia Wójta Gminy P. z dnia 22 kwietnia 2016 r. o odmowie wydania zaświadczenia o prowadzeniu gospodarstwa rolnego przez J. i S. K. (1) w latach 1978-1980 oraz zaświadczenia wydanego przez Urząd Gminy P. z dnia 4 maja 2016 r., potwierdzającego, że od dnia 28 grudnia 1961 r. jest ona zameldowana na pobyt stały pod adresem ul. (...) dom (...), (...) w P. (wniosek z dnia 18 listopada 2016 r. k. 1-5, postanowienie z dnia 22 kwietnia 2016 r. k. 7, zaświadczenie z dnia 4 maja 2016 r. k. 9, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 15 listopada 2016 r. k. 11, informacja dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych k. 13-16, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 2325, zeznania świadków k. 2730, oświadczenie z dnia 9 maja 2016 r. k. 31-32 a.r.).

Na podstawie przedłożonych do wniosku dokumentów organ rentowy uwzględnił do dnia 1 stycznia 1999 r. okres zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 13 czerwca 1980 r. do dnia 31 grudnia 1980 r. oraz od dnia 1 stycznia 1981 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., tj. łącznie 18 lat, 6 miesięcy i 18 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił natomiast do stażu pracy, jako okresu uzupełniającego okresu pracy ubezpieczonej w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 stycznia 1978 r. do dnia 12 czerwca 1980 z uwagi na brak zaświadczenia z Urzędu Gminy, stwierdzającego, w jakim okresie jej rodzice posiadali gospodarstwo rolne, a także, że w tym okresie czasu opłacali oni składkę na ubezpieczenie społeczne rolników. Organ rentowy uwzględnił łącznie na dzień 1 stycznia 1999 r. ogólny staż pracy ubezpieczonej, tj. okresów składkowych i nieskładkowych, będący jednocześnie stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 18 lat, 6 miesięcy i 18 dni. Okolicznością sporną w niniejszej sprawie było zatem to, czy B. D. legitymuje się na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaganym ogólnym stażem ubezpieczeniowym, wynoszącym co najmniej 20 lat, warunkującym prawo do nabycia świadczenia emerytalnego (decyzja z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: (...), k. 57 a.r.).

W toku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że rodzice ubezpieczonej B. D., J. i S. K. (1) byli właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 881 m ^{( 2)}, położonego w obrębie działki ewidencyjnej nr (...) we wsi B. oraz użytków rolnych klasy VI o powierzchni 425 m ^{( 2)}. Powyższe grunty rolne były zabudowane budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym, a także dwoma tunelami foliowymi, służącymi do uprawy warzyw o powierzchni 270 m ^{( 2)} oraz mnożarką do produkcji rozsady o powierzchni 32 m ^{( 2)}. Powyższe gospodarstwo posiadali od 1960 r. i prowadzili tam działalność rolniczą, głównie w zakresie produkcji roślinnej i przetwórstwa warzyw takich jak ogórki, pomidory, czy papryka. Działalność ta była działem specjalnym produkcji rolnej, albowiem polegała na prowadzeniu upraw w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych. J. K. prowadził dział specjalny produkcji rolnej w latach 1977-1989 r. Urząd Gminy w P. wykazał wartość sprzedaży produktów rolnych jednostkom gospodarki uspołecznionej w zł według cen skupu za lata 1985-1988 odpowiednio: 1985 r. – 180.320,00 zł, 1986 r. – 128.510,00 zł, 1987 r. – 193.400,00 zł oraz za 1998 r. – 483.360,00 zł. Na mocy umowy z dnia 5 grudnia 1989 r. rodzice B. D. przekazali na jej rzecz posiadanie opisanych powyżej gruntów rolnych. Ojciec ubezpieczonej trudnił się wyłącznie pracą w gospodarstwie rolnym, natomiast matka S. K. (1) była zatrudniona w Banku Spółdzielczym w P.. B. D. zamieszkiwała w tym gospodarstwie od urodzenia i jako dziecko pomagała rodzicom w pracach w gospodarstwie rolnym. Po ukończeniu szkoły podstawowej w 1976 r. ubezpieczona zrezygnowała z dalszego kształcenia w szkole zawodowej i poświęciła się pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Ubezpieczona wykonywała przede wszystkim czynności polegające na uprawie i nawadnianiu roślin oraz sadzonek w specjalnie przystosowanych do tego tunelach foliowych o długości około 200 metrów, które w okresie zimowym były ogrzewane za pomocą nagrzewnic gazowych podłączonych do zamontowanych w tunelach instalacji gazowych zasilanych gazem z zewnętrznych zbiorników. Czynności te polegały na wymianie ziemi, formowaniu doniczek z ziemią, przygotowywaniu rozsady za pomocą tzw. mrożarek, wysiewaniu nasion, nawadnianiu ich, a także uprawie młodych siewek w kontrolowanych warunkach przed wysadzeniem na stałe miejsce. Ubezpieczona wykonywała pracę w gospodarstwie rolnym rodziców od ukończenia 16 roku życia, tj. od dnia 1 stycznia 1978 r. do dnia 12 czerwca 1980 r. stale i w co najmniej połowie czasu pracy, tj. przez 5-6 godzin dziennie, natomiast w okresie letnim, aż do zmroku. Wskazane powyżej obowiązki wykonywała także w trakcie okresu nauki w szkole podstawowej i wówczas wykonywała pracę po zakończeniu zajęć w szkole, odrobieniu lekcji i przygotowaniu posiłku. Natomiast w dni wolne od nauki pracowała w większym zakresie, w zależności od potrzeb. W gospodarstwie rolnym rodziców, pomagała także w młodsza siostra ubezpieczonej, aczkolwiek w dużo mniejszym zakresie z uwagi na młody wiek oraz kontynuowanie nauki w szkole zawodowej. W dniu 13 czerwca 1980 r. ubezpieczona podjęła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Zakładach (...) w W. na stanowiskach: operatora urządzeń dozujących, formujących i pakujących od dnia 13 czerwca 1980 r. do dnia 31 maja 1981 r. i od dnia 1 marca 1998 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. oraz operatora urządzeń myjących od dnia 1 czerwca 1981 r. do dnia 28 lutego 1998 r. Od dnia 28 grudnia 1961 r. B. D. jest zameldowana na pobyt stały pod adresem ul. (...) dom (...), (...) w P. (karty nieruchomości k. 36-39, umowa z dnia 5 grudnia 1989 r. k. 40-42, zeznania do wymiaru składki na fundusz ubezpieczenia społecznego rolników k. 43-44, pismo z dnia 26 kwietnia 2017 r. k. 46, zeznania świadka K. A. k. 55-56, zeznania świadka S. A. k. 56, zeznania odwołującej k. 56-57 a.s., zaświadczenie z dnia 4 maja 2016 r. k. 9 a.r.).

Postanowieniem z dnia 7 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie wystąpił do Oddziału KRUS o udzielenie informacji, czy J. K., syn A. i S. K. (1) z d. Z. zamieszkały przy ul. (...) w P. opłacał składki z tytułu działu specjalnego za okres od dnia 1 stycznia 1978 r. do dnia 12 czerwca 1980 r. W piśmie z dnia 26 lipca 2017 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w W. poinformowała tut. Sąd o tym, że J. K. nie figuruje w ewidencji osób ubezpieczonych w KRUS i ewidencji emerytalno-rentowej OR KRUS w W.. Jednocześnie wskazano, że w latach 1978-1980 rolnicy nie opłacali składek z tytułu działów specjalnych produkcji rolnej (postanowienie z dnia 7 lipca 2017 r. k. 57, pismo z dnia 26 lipca 2017 r. k. 60-61 a.s.).

Zaskarżoną decyzją z dnia z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ubezpieczonej B. D. przyznania prawa do wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy stwierdził, że wnioskodawczyni nie spełniła przesłanek do nabycia prawa do emerytury albowiem na dzień 31 grudnia 1998 r. nie udowodniła 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Za udowodniony organ rentowy uznał okres zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 13 czerwca 1980 r. do dnia 31 grudnia 1980 r. oraz od dnia 1 stycznia 1981 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., tj. łącznie 18 lat, 6 miesięcy i 18 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił natomiast do stażu pracy, jako okresu uzupełniającego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 stycznia 1978 r. do dnia 12 czerwca 1980 z uwagi na brak zaświadczenia z Urzędu Gminy, stwierdzającego, w jakim okresie rodzice ubezpieczonej posiadali gospodarstwo rolne, a także, że w tym okresie czasu opłacali oni składkę na ubezpieczenie społeczne rolników. Organ rentowy uwzględnił łącznie na dzień 1 stycznia 1999 r. ogólny staż pracy ubezpieczonej, tj. okresów składkowych i nieskładkowych, będący jednocześnie stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 18 lat, 6 miesięcy i 18 dni (decyzja z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: (...), k. 57 a.r.).

Powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne także zeznania świadków K. A. (k. 55-58 a.s.) i S. A. (k. 56-58 a.s.), albowiem świadkowie zamieszkiwali w tej samej miejscowości, w bezpośrednim sąsiedztwie, znali dobrze odwołującą, a także widywali ją jak pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców. Zeznania te okazały się szczególnie istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż świadkowi potwierdzili także w jakich godzinach odwołująca wracała ze szkoły i kiedy zajmowała się gospodarstwem oraz jakie prace w nim wykonywała. Świadkowie pamiętali dokładnie okoliczności związane z rozpoczęciem prowadzenia gospodarstwa rolnego i potwierdzili, że ubezpieczona tam przebywała i pracowała we wskazanym przez nią okresie czasu, tj. w latach 1978-1980 przez 5-6 godzin dziennie, natomiast w porze letniej, aż do zmroku. Wskazali także, że praca ta była całoroczna. Wskazani świadkowie dysponowali zatem niezbędnymi wiadomościami w zakresie charakteru czynności wykonywanych przez ubezpieczoną oraz jej obowiązków wykonywanych w gospodarstwie rolnym rodziców. Zeznania świadków są logiczne i spójne, korelują ze sobą i z zeznaniami skarżącej B. D. (k. 56-58 a.s.). W związku z powyższym Sąd obdarzył je w całości wiarygodnością, nie znajdując podstaw do ich zakwestionowania w jakiejkolwiek części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie B. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: (...) jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

W kontekście przedmiotu sporu, którym pozostawało zagadnienie spełnienia przez ubezpieczoną przesłanek do przyznania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.), zasadniczej ocenie Sądu Okręgowego, poddana została okoliczność, czy ubezpieczona na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się wymaganym stażem emerytalnym - okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze 20 lat. W sprawie bowiem bezspornym pozostawało, że B. D. w dniu (...) ukończyła 55 lat i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Nie ulega również wątpliwości fakt, że skarżąca w okresach od dnia 13 czerwca 1980 r. do dnia 31 grudnia 1980 r. oraz od dnia 1 stycznia 1981 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., będąc zatrudnioną w (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na stanowiskach operatora urządzeń dozujących, formujących i pakujących oraz operatora urządzeń myjących wykonywała pracę, która została określona w Wykazie A, dziale IV, pod poz. 23 pkt. 6 i pkt. 9, jako praca w warunkach szczególnych zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983, Nr 8, poz. 43). Okresy powyższego zatrudnienia ubezpieczonej nie były również kwestionowane przez organ rentowy w toku postępowania i zostały zaliczone zarówno do ogólnego stażu ubezpieczeniowego odwołującej, jako okresy składkowe, jak również do stażu pracy w warunkach szczególnych. Powyższe pozwala zatem na ustalenie, że skarżąca zrealizowała wymagane normatywne minimum 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Oceniając zasadność stanowiska skarżącej, sprowadzającego się do kontestacji wyrażonego w zaskarżonej decyzji poglądu o braku podstaw uzupełnienia ogólnego stażu ubezpieczeniowego wnioskodawczyni o okresy pracy w gospodarstwie rolnym jej rodziców, w pierwszej kolejności należało odwołać się do podstawy materialnoprawnej rozstrzygnięcia.

W myśl art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet, a także okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tej ustawy. Wymienione świadczenie przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Natomiast w myśl art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt. 1. Treść ust. 4 wymienionego przepisu wskazuje, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisami dotychczasowymi, do których odsyła cytowany przepis jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Stosownie do treści § 3 i 4 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zauważyć należy, że możliwość uwzględnienia pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia przewiduje natomiast przepis art. 10 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przywołany przepis stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również, traktując jako okresy składkowe, przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Zatem możliwość doliczenia okresów pracy w gospodarstwie rolnym ma charakter subsydiarny, znajdujący zastosowanie tylko w wypadku, gdy ubezpieczony nie może wykazać innych okresów wymaganych do uzyskania świadczenia emerytalnego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2000 r., sygn. akt II UKN 665/99). Cytowany przepis, jednocześnie nie wyjaśnia znaczenia użytego w nim zwrotu „praca w gospodarstwie rolnym”. Jego treść, a w szczególności kryteria pozwalające na uznanie, że czynności wykonywane w gospodarstwie rolnym stanowią pracę w gospodarstwie rolnym określa ukształtowane na jego tle orzecznictwo Sądu Najwyższego. Przedstawiane przez Sąd Najwyższy poglądy prowadzą do jednoznacznej konkluzji, że jeżeli praca w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczona była przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy, tj. co najmniej przez cztery godziny (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych), to przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się ten okres (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 r., syn. akt II UKN 155/00 oraz z dnia 28 lutego 1997 r., sygn. akt II UKN). Dodatkowo wskazuje się, że jeżeli praca w gospodarstwie rolnym spełnia powyższe kryteria, to uwzględnia się ten okres także wtedy, gdy przypadał w czasie wakacji szkolnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 19 grudnia 2000 r. II UKN 155/00 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 31 sierpnia 2006 r., sygn. akt III AUa 397/06).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, że najistotniejsze znaczenie mają ustalenia Sądu poczynione w oparciu o zeznania świadków K. A. i S. A., a także z przesłuchania strony B. D.. Podkreślenia wymaga, że okolicznością nie ulegającą wątpliwości pozostaje fakt, że rodzice ubezpieczonej J. i S. K. (1) byli właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 881 m ^{( 2)}, położonego w obrębie działki ewidencyjnej nr (...) we wsi B. oraz użytków rolnych klasy VI o powierzchni 425 m ^{( 2)}. Z kategorycznych, jednoznacznych i wzajemnie się uzupełniających zeznań świadków wynika, że B. D. pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1978-1980 przez cały rok w wymiarze, co najmniej 5-6 godzin dziennie, a w porze letniej, aż do zmroku. Świadkowie zbieżnie opisali dzienny wymiar czasowy wykonywanych przez skarżącą prac. Wskazali także, że ubezpieczona wykonywała przede wszystkim czynności polegające na uprawie i nawadnianiu warzyw oraz sadzonek w specjalnie przystosowanych do tego tunelach foliowych o długości około 200 metrów, które w okresie zimowym były ogrzewane. Wskazane powyżej obowiązki odwołująca wykonywała także w trakcie okresu nauki w szkole podstawowej i wówczas wykonywała pracę po zakończeniu zajęć w szkole, odrobieniu lekcji i przygotowaniu posiłku. Natomiast w dni wolne od nauki pracowała w większym zakresie, w zależności od potrzeb. Świadkowie jednoznacznie opisali zakres obowiązków skarżącej, które związane były z uprawą roślin warzywnych, a także wskazali na okoliczności związane z rozpoczęciem prowadzenia gospodarstwa rolnego i potwierdzili, że ubezpieczona tam przebywała i pracowała we wskazanym przez nią okresie czasu, tj. w latach 1978-1980. Uzupełnieniem i potwierdzeniem złożonych przez świadków zeznań był również dowód z przesłuchania B. D.. Wnioskodawczyni zeznała, że przez okres całego roku w latach 1978-1980 poświęcała się pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, pozostając w ich dyspozycji i wykonując wszelkiego rodzaju prace w wymiarze co najmniej 5-6 godzin dziennie, zaś w porze letniej, aż do zmroku. Wskazała, że jej wkład pracy był istotny, gdyż jako jedyna z rodzeństwa zaprzestała dalszego kształcenia w szkole zawodowej celem pomocy rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Powyższe znajduje potwierdzenie w dokumentacji załączonej do akt sprawy, a w szczególności w umowie z dnia 5 grudnia 1989 r. na mocy, której rodzice B. D. przekazali jej w posiadanie opisane powyżej grunty rolne.

Przedmiotowy materiał dowodowy zebrany w trakcie postępowania i ujawniony na rozprawie, Sąd Okręgowy uznał za rzetelny i wiarygodny. Zdaniem Sądu nie ma podstaw do tego, aby zeznania świadków, jak i twierdzenia samej wnioskodawczyni należało uznać za niewiarygodne. Zarówno świadkowie, jak i sama ubezpieczona, w sposób rzeczowy i spójny wskazywali, jakiego rodzaju działalność w tym gospodarstwie była prowadzona, potwierdzili fakt pracy wnioskodawczyni, opisali zakres jej obowiązków i dzienny wymiar czasowy prac. Zdaniem Sądu Okręgowego, wobec spójnych zeznań świadków i odwołującej nie ma wątpliwości co do tego, że B. D. w spornym okresie czasu zamieszkiwała wraz z rodzicami i wykonywała prace w należącym do nich gospodarstwie rolnym w wymiarze zdecydowanie przekraczającym 4 godziny dziennie. Analiza treści wynikających z zeznań świadków i wnioskodawczyni pozwala na poczynienie zasadniczych ustaleń w niniejszej sprawie. Zważając bowiem na wielkość gospodarstwa rolnego rodziców ubezpieczonej, ilość osób uczestniczących w prowadzeniu prac, zakres prowadzonej działalności rolniczej, całoroczność wykonywanych prac, a także pełną dyspozycyjność wnioskodawczyni, która po ukończeniu szkoły podstawowej nie była związana obowiązkami szkolnymi, stwierdzić należy, że charakter podejmowanych przez B. D. czynności gospodarskich spełnia kryteria art. 10 ust. 1 pkt. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. i przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury rolniczej od dnia 20 grudnia 2016 r. Zgodnie bowiem z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Wnioskodawczyni, co prawda złożyła wniosek o świadczenie w dniu 18 listopada 2016 r., jednak wymagany ustawą wiek osiągnęła dopiero w dniu 20 grudnia 2016 r., dlatego też od tej daty należało przyznać jej prawo do ww. świadczenia.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)