Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant st. sekr. sądowy Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2017 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołania: S. S. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.:

- z dnia 31 lipca 2015 r., znak: (...)

- z dnia 31 lipca 2015 r., znak: (...)

w sprawie: S. S. (1)

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o ponowne ustalenie kapitału początkowego i przeliczenie emerytury

I zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 31 lipca 2015 roku, znak:

(...) w ten sposób, że zobowiązuje Zakład

(...) Oddział w B. do uwzględnienia przy

obliczaniu podstawy wymiaru kapitału początkowego ubezpieczonej

S. S. (1) jej wynagrodzeń za pracę w następującej wysokości :

- 19 320 zł 46 gr za rok 1972;

- 20 971 zł 21 gr za rok 1973;

- 29 062 zł 82 gr za rok 1974;

- 31 572 zł za rok 1975;

- 34 838 zł za rok 1976;

- 39 381 zł 32 gr za rok 1977;

II zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 31 lipca 2015 roku, znak :

(...) w ten sposób, że zobowiązuje Zakład (...)

(...) Oddział w B. do przeliczenia od dnia 1 lipca 2015

roku emerytury ubezpieczonej S. S. (1) z uwzględnieniem

ponownie ustalonego kapitału początkowego ubezpieczonej według

punktu I niniejszego wyroku;

III oddala odwołanie w pozostałej części.

Na oryginale właściwy podpis.

VI U 2758/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 lipca 2015r. (znak: (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. – po rozpatrzeniu wniosku S. S. (1) z dnia 7 lipca 2015r. – odmówił wnioskodawczyni ponownego ustalenia wartości jej kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. ponieważ przedłożone pisma stwierdzające wysokość stawki godzinowej nie stanowią podstawy do obliczenia wynagrodzenia, ponieważ brak jest możliwości ustalenia faktycznej ilości przepracowanych godzin w danym miesiącu i roku, co jest zgodne z rozporządzeniem Rady Ministrów z 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 237), karty kwalifikacyjne jedynie są propozycją do zakwalifikowania się pracownika na stanowisko służbowe.

Ponadto decyzją z dnia 31 lipca 2015r. ((...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. – po rozpatrzeniu wniosku S. S. (1) z dnia 7 lipca 2015r. – odmówił wnioskodawczyni prawa do ponownego ustalenia emerytury. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wyjaśnił, że w związku ze złożonymi przez S. S. (1) wnioskiem o przeliczenie kapitału początkowego i tym samym pobieranej przez nią emerytury, odmówił przeliczenia świadczenia z uwagi na brak zmian w wysokości kapitału początkowego (zgodnie z decyzją o odmowie przeliczenia kapitału początkowego).

Odwołanie od powyższych decyzji wniosła ubezpieczona S. S. (1), domagając się ich zmiany poprzez przyznanie jej prawa do ponownego przeliczenia kapitału początkowego oraz ponownego ustalenia emerytury.

W uzasadnieniu tych żądań ubezpieczona wskazywała, iż w latach 70-tych w jej zakładzie pracy obowiązywał 46 godzinny tydzień pracy według harmonogramu trzyzmianowego. Ze względu na brak list płac z lat 1972 – 1977 w 2008r. ZUS - obliczając jej emeryturę – ustalił zarobki w tych latach na poziomie najniższej krajowej płacy, co ubezpieczona uznaje za bardzo krzywdzące.

Ubezpieczona twierdziła, iż w Zakładach (...) pracowała na Wydziale (...) (...) jako praser tworzyw sztucznych w systemie trójzmianowym od 15 października 1971r. na warunkach przewidzianych w Układzie Zbiorowym dla Pracowników Przemysłu Metalowego z 17 września 1971r. Praca w tym Wydziale była bardzo ciężka ze względu na duże zapylenie i wysoką temperaturę ponieważ formy do wypieku nagrzane były do ponad 100 ^{( 0)} Celsjusza. Do jej obowiązków należała obsługa dwóch pras hydraulicznych – zasypanie form bakelitem lub melaminą i po wyprasowaniu detali w formie pod odpowiednia temperaturą, oczyszczanie wyprasek z nadmiaru gradu, na każdej z nich trzeba było wykonać 8 godzinną normę. Wynagrodzenie za pracę określał Regulamin Układu Zbiorowego dla Przemysłu Maszynowego – Załącznik nr 2, tabela nr 1, t.j. V grupa zaszeregowania 6,90 zł/godz. i VI grupa zaszeregowania 8 zł/godz. Proces technologiczny pozwalał na wykonanie co najwyżej 110% normy. Ponieważ praca była akordowa to dodatkowo w zależności od czasu wypieku na prasach hydraulicznych ubezpieczona wykonywała dodatkową pracę w postaci oczyszczania innych detali z gradu, co było opłacane według IV grupy zaszeregowania, tj. 5,90 zł/godz. (była określona norma do wykonania w ciągu godziny). Toteż wykonana norma w ciągu dnia była na ogół wyższa.

Praca na tym wydziale była szkodliwa dla zdrowia i zaszeregowana do III grupy szkodliwości wg Układu Zbiorowego stawką 0,75 zł/godz., a za pracę na nocnej zmianie ubezpieczona otrzymywała 10% wypracowanej dniówki oraz premię w wysokości 15% płacy zasadniczej.

Odwołująca wskazywała ponadto, iż ze względu na brak dokumentów, tj. list płac, nie może udokumentować jaką normę faktycznie wykonywała, zatem wnosiła o uwzględnienie wyliczonych przez nią zarobków, w poszczególnych miesiącach wg obowiązujących norm technologicznych, tj. 110%.

Dodatkowo podawała ona, iż od 2 września 1972r. pracowała już w systemie 4-brygadowym trójzmianowym na tym samym Wydziale, lecz na nowych warunkach płacowych. Praca w tym systemie wykonywana była w każdy dzień tygodnia nie wyłączając niedziel i świąt. Ubezpieczona wykonywała prace tak jak do tej pory na prasach hydraulicznych, ale już na innej stawce akordowej – IV grupa zaszeregowania wyniosła 9,50zł/godz., zaś V grupa zaszeregowania 11 zł/godz. – według Załącznika nr 3 do Układu Zbiorowego – tabela nr 1 Oczyszczanie innych detali z gradu było opłacane wg III grupy zaszeregowania w wysokości 7,90 zł/godz. Poza tym za 7 i 8 godzinę przepracowaną w sobotę otrzymywała dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 50% wypracowanej dniówki, natomiast za pracę w niedziele i święta 100% wypracowanej dniówki, co reguluje art.23 Układu Zbiorowego oraz dodatek szkodliwy w wysokości 0,75%/godz. i 10% wypracowanej dniówki za pracę w nocy. Premia wg regulaminu do 15%. Ubezpieczona podała, iż wtedy pracowała 4 dni po 8 godzin, następnie miała 48 godzin odpoczynku, a potem zmiana znów 4 dni pracy i ponownie 48 godzin odpoczynku itd.

Do swojego odwołania dołączyła ona harmonogram dni pracy i odpoczynku oraz wyliczone zarobki w poszczególnych miesiącach.

Ubezpieczona podała także, iż od 1 kwietnia 1974r. zostały wprowadzone nowe zasady wynagradzania i nowy taryfikator według Układu Zbiorowego, na podstawie którego przyznano jej V grupą zaszeregowania osobistego w wysokości 11 zł 40 gr/godz. i 15% premii od uposażenia podatkowego, a stawki akordowe wynosiły odpowiedni- IV grupa zaszeregowania 10 zł 30 gr/godz. i V grupa zaszeregowania 11 zł 40 gr/godz. Nadal pracowała ona – jak twierdziła – w systemie czterobrygadowym z przysługującymi dodatkami jak wyżej oraz od 1 sierpnia przysługiwał jej dodatek za wysługę lat w wysokości 3% podstawowej pensji.

Z dniem 1 września 1974r. ubezpieczona przesunięta została ze stanowiska pracownicy akordowej na stanowisko kontrolera jakości – pomiary mechaniczne, z wynagrodzeniem 10 zł/godz. + 15% premii. Nadal pracowała ona na tym samym Wydziale w systemie czterobrygadowym trójzmianowym z dodatkiem za 7 i 8 godzinę pracy w sobotę 50% i 100% dodatku za pracę w niedziele i święta oraz dodatek 10% za pracę w nocy i dodatek szkodliwy 0,75%/godz.

Od 1 stycznia 1975r. ubezpieczona twierdziła, iż otrzymała podwyżkę płacy na 11 zł 50 gr/godz. + 7% premii. Nadal też wykonywała pracę w systemie z obowiązującymi jak wyżej dodatkami, a od 1 sierpnia 1975r. dodatek za wysługę lat w wysokości 4% podstawowej pensji.

Od 1 sierpnia 1977r. ubezpieczona otrzymała podwyżkę płacy do wysokości 14 zł 50 gr/godz. + 15% premii + 15% dodatku za pracę w nocy + dodatek szkodliwy w wysokości 0,75 zł/godz. Nadal pracowała na tym samym Wydziale w systemie czterobrygadowym trójzmianowym z dodatkiem za 7 i 8 godzinę pracy w sobotę 50% i 100% dodatku za pracę w niedziele i święta. Dodatek za wysługę lat wynosił wtedy 6% pensji podstawowej.

Dodatkowo ubezpieczona podnosiła, że poza tym otrzymywała co rok 13 pensję, premie przyznawane w ciągu roku przy różnych okazjach, a także pracowała w nadgodzinach, które podwyższały jej dochód w tych latach, a których nie może udokumentować ze względu na brak list płac, potwierdzających ich wysokość. Otrzymywała również deputat węglowy uwzględniony w Układzie Zbiorowym.

W związku z tym, że w (...) stosowane były regulaminy Układu Zbiorowego i w oparciu o Układ Zbiorowy dokonała ona wyliczenia swoich dochodów w latach 1972 – 1977r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania, powołując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. W szczególności organ rentowy argumentował, iż przedłożone przez ubezpieczoną dokumenty stwierdzające wysokość stawki godzinowej nie stanowią podstawy do obliczenia wynagrodzenia ponieważ brak jest możliwości ustalenia faktycznej ilości przepracowanych godzin w danym miesiącu i roku, natomiast załączone przez ubezpieczoną do wniosku karty kwalifikacyjne są jedynie propozycją do zakwalifikowania pracownika na inne stanowisko służbowe.

Z pisma z dnia 3 czerwca 2015r. wynika, że Zakłady (...) Spółka Akcyjna nie są w posiadaniu dokumentacji płacowej powódki z okresu jej zatrudnienia od 16 października 1971r. do 31 grudnia 1977r.

Obecnie za lata 1971 – 1977 organ rentowy przyjął minimalne wynagrodzenie bowiem nie posiada dokumentów stwierdzających wysokość zarobków za te lata.

Z uwagi na brak zmian w wysokości kapitału początkowego organ ten decyzją z 31 lipca 2015r. odmówił również przeliczenia emerytury powódki.

Zgodnie z art.15 ust.2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Zgodnie z art.116 ust.5 ustawy emerytalnej do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

W myśl § 21 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz. U. Nr 237, poz.1412) – środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument (np. angaże), na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, przychodu lub uposażenia.

Z kolei zgodnie z § 28 pkt 1 w/wym. rozporządzenia środkiem dowodowym w postępowaniu mogą być również poświadczone za zgodność z oryginałem kopie dokumentów o wysokości wynagrodzenia, przychodu, dochodu i uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń wydane przez jednostki upoważnione do przechowywania dokumentacji zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy.

Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje:

Decyzją z dnia 26 sierpnia 2008r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przyznał S. S. (1) (urodz. (...)) prawo do emerytury od dnia (...), to jest od dnia osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego.

Wnioskiem z dnia 6 marca 2014r. ubezpieczona zwróciła się do ZUS o przyznanie jej prawa do emerytury obliczonej według nowych zasad oraz złożyła wniosek o ustalenie kapitału początkowego.

Decyzją z dnia 17 marca 2014r. organ rentowy ustalił kapitał początkowy ubezpieczonej na dzień 1 stycznia 1999r., a decyzją z dnia 2 kwietnia 2014r. przyznał jej prawo do emerytury od dnia 1 marca 2014r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wysokość tej emerytury została ustalona zgodnie z art.25 i 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS.

Dnia 1 czerwca 2015r. powódka zwróciła się do ZUS o ponowne ustalenie kapitału początkowego, domagając się uwzględnienia okresu sprawowania opieki na małoletnim dzieckiem bez ograniczania do 1/3 udowodnionych okresów składkowych – zgodnie z ustawą z dnia 5 marca 2015r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2015r. poz.522).

Decyzją z dnia 12 czerwca 2015r. ZUS przeliczył kapitał początkowy i ustalił jego wartość na dzień 1 stycznia 1999r. z uwzględnieniem powyższego okresu. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. lata 1977 – 1981. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 47,63%. Uwzględniony przez organ rentowy w powyższej decyzji okres składkowy wynosi 22 lata 3 miesiące i 11 dni, tj. 267 miesięcy, okres nieskładkowy wynosi 1 rok i 3 dni, a także 5 lat 6 miesięcy i 28 dni okresów sprawowania opieki nad dziećmi, tj. 66 miesięcy, które zostały przeliczone przy zastosowaniu art.174 ust.2a powołanej ustawy emerytalnej, tj. przy zastosowaniu przelicznika 1,3 za każdy rok.

Decyzją z dnia 17 czerwca 2015r. organ rentowy ustalił również nową wysokość emerytury ubezpieczonej.

Spór w niniejszej sprawie powstał w związku ze złożeniem przez ubezpieczoną wniosku z dnia 7 lipca 2015r. o ponowne ustalenie jej kapitału początkowego oraz przeliczenie emerytury, z uwzględnieniem zarobków z lat 1972 – 1977r.

Zaskarżone decyzje z dnia 31 lipca 2015r. odmawiały ponownego ustalenia kapitału początkowego oraz przeliczenia emerytury.

W zakresie tego sporu Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczona w okresie od 16 października 1971r. do 19 czerwca 1984r. zatrudniona była w Zakładach (...) w N..

W piśmie z dnia 23 października 1971r. angażującym powódkę do pracy na stanowisku pracownika fizycznego od dnia 16 października 1971r. pracodawca wskazał, że będzie ona otrzymywać wynagrodzenie przewidziane w Układzie Zbiorowym dla Pracowników Przemysłu Metalowego – III-cia grupa zaszeregowania osób, a za wykonywanie pracy w systemie akordowym będzie otrzymywać wynagrodzenie zgodnie z zaszeregowaniem robót ustalonych dla wydziału, w którym została zatrudniona w granicach od III-ciej do VI grupy stawek akordowych.

W piśmie pracodawcy z dnia 2 września 1972r. dotyczącym wypowiedzenia powódce dotychczasowych warunków pracy i płacy od dnia 17 września 1977r. Dyrekcja Zakładów zaproponowała jej pracę w systemie czterobrygadowym, ujętym w protokole dodatkowym Nr 107/M z dnia 7 września 1971r. do Układu Zbiorowego. Wynagrodzenie to powódka otrzymywać będzie zgodnie z załącznikiem Nr 2 do protokołu dodatkowego Nr 107/M tabela Nr 1 w grupie od III do V stawki akordowej.

Następnie w karcie kwalifikacyjnej dla ustalenia kwalifikacji stażu pracy i zaszeregowania pracownika według stanu na dzień 1 marca 1974r. w związku z reformą płac wskazano, że S. S. (2) (panieńskie nazwisko powódki), zajmująca stanowisko służbowe: obsługa pras hydraulicznych otrzymywała wynagrodzenie netto wg miesiąca stycznia 1974r. w wysokości 2.594 zł, a od dnia 1 kwietnia 1974r. – w oparciu o przepisy w sprawie reformy płac – proponuje się zakwalifikowanie pracownika z dniem 1 kwietnia 1974r. na stanowisko służbowe praser tworzyw sztucznych, według IV i V kategorii zaszeregowania (10,30 i 11,40), premia do 15% oraz innymi składnikami wynagrodzenia miesięcznego (w tym dodatek za godz. nocne, dodatek za pracę szkodliwą i godziny nadliczbowe) – razem kwota netto 2.695 zł. Wysokość uposażenia miesięcznego netto powódki w kwocie wyżej wskazanej – 1.591 zł wg IV i V grupy zaszeregowania (V gr 11,40 osob. zaszer.) oraz premię według zasad określonych w regulaminie premiowania do 15% od uposażenia podstawowego potwierdziło pismo podpisane przez Dyrektora Zakładów (...) z dnia 26 marca 1974r..

W piśmie z dnia 10 września 1974r. stwierdzono, że zgodnie z obustronnym porozumieniem z dniem 1 września 1974r. powódka zostaje przesunięta z pracownicy akordowej na kontrolera jakości – pomiary mechaniczne, z wynagrodzeniem według V grupy zaszeregowania osob. tj. 10 zł/godz. + 15% premii regulaminowej.

Kolejnym dokumentem dotyczącym m. in. wynagrodzenia powódki na stanowisku kontrolera jakości - pomiary mechaniczne jest (znajdujące się tak jak wyżej wskazane dokumenty w aktach osobowych ubezpieczonej nadesłanych do akt sprawy przez następcę prawnego pracodawcy powódki – Zakłady (...) SA w N. karta kwalifikacyjna dla ustalenia kwalifikacji stażu pracy i zaszeregowania pracownika wg stanu na dzień 1 stycznia 1975r. w związku z reformą płac, z której treści wynika, że:

-

średnie roczne wynagrodzenie netto powódki płacone ubezpieczonej na powyższym stanowisku wynosiło 2.625 zł (ze względu na datę sporządzenia tej karty uznać należy, iż to średnie roczne wynagrodzenie dotyczy roku 1974 – przypis Sądu Okręgowego),

-

z dniem 1 stycznia 1975r. proponuje się zakwalifikowanie pracownika według V kategorii zaszeregowania 11,50 z kwotą wynagrodzenia 2.242 zł, premią do 7% 157 zł, dodatkiem za godz. nocne 40 zł, dodatkiem za pracę szkodliwą 146 zł, inne kwota 46 zł, razem netto 2.631 zł. Stawkę godzinową od dnia 1 stycznia 1975r. według V grupy zaszeregowania + prawo do premii wg regulaminu – 11 zł 50 gr, potwierdza: także odrębne pismo pracodawcy do powódki (zatrudnionej na stanowisku kontrolera jakości – pomiary mechaniczne w Wydziale (...) z dnia 1 stycznia 1975r.

Pismem z dnia 31 października 1975r. pracodawca powierzył powódce od dnia 3 listopada 1975r. obowiązki kontrolera inspekcyjnego w Dziale Kontroli Jakości z wynagrodzeniem według VI gr. zaszeregowania osób tj. 11,50 zł/godz. – prawo do premii wg regulaminu.

W kolejnej karcie kwalifikacyjnej z dnia 31 maja 1976r. wskazano, że

-

ubezpieczona zatrudniona na stanowisku kontrolera inspekcyjnego, otrzymała wynagrodzenie netto w miesiącu marcu w wysokości 2.832 zł,

-

w oparciu o przepisy w sprawie modyfikacji płac kwalifikuje się ona z dniem 1 czerwca 1976r. do zajmowania stanowiska kontrolera jakości wyrobów – pomiar mechaniczny z wynagrodzeniem miesięcznym według V kategorii zaszeregowania 12,50 z kwotą miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 2.525 zł, 3% premii w kwocie 76 zł, dodatek za godz. nocne 86 zł, dodatek za pracę szkodliwą III gr – 152 zł oraz ekwiwalentem pieniężnym za węgiel w wysokości 115 zł – razem netto 2.954 zł.

Stawkę godzinową według V kategorii zaszeregowania osobistego powódki w kwocie 12 zł 50 gr od dnia 1 czerwca 1976r. oraz premię w wysokości do 3% wynagrodzenia zasadniczego według zasad określonych regulaminem premiowania oraz prawo do pozostałych dodatków wynikających z Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Maszynowego potwierdza pismo pracodawcy do powódki z dnia 31 maja 1976r.

W kolejnym piśmie z dnia 22 lipca 1977r. – wniosku do sekcji zatrudnienia o ustalenie lub zmianę wynagrodzenia dla S. S. (2) od dnia 1 sierpnia 1977r. – wskazano, że od tego dnia proponuje się zmianę warunków umowy o pracę z V kategorii/12,50 zł, na VI kategorię/14 zł 50 gr oraz zmiany wysokości premii regulaminowej z „do 3% na 5%, a ponadto wskazano, iż pracownica ta „posiada duże uzdolnienia w zakresie wykonywanej pracy. Obowiązkowa i sumienna”.

Przyznanie powódce od dnia 1 sierpnia 1977r. VI kategorii zaszeregowania osobistego tj. 14,50 zł/godz. plus premii według regulaminu potwierdza też odrębne pismo pracodawcy do powódki z dnia 1 sierpnia 1977r.

Z dokumentacji z akt osobowych powódki (pismo pracodawcy z dnia 3 sierpnia 1973r.) wynika, iż ubezpieczona nie stawiła się do pracy bez usprawiedliwienia w dniach od 1 lipca 1973r. do 22 lipca 1973r.

W okresie którego spór dotyczył w Zakładach (...) w N. obowiązywał Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Metalowego z dnia 17 września 1971r. (obowiązujący od tej daty).

Zgodnie z:

-

art.23 ust.1 tego Układu za każdą godzinę pracy w niedzielę i święta ustawowo wolne od pracy przysługuje pracownikowi normalne wynagrodzenie oraz dodatek w wysokości 100% godzinowej stawki wynikającej z osobistego zaszeregowania pracownika,

-

art.23 ust.2 Układu za każdą godzinę pracy w niedziele i święta, wykonywanej w godzinach nocnych, przysługuje pracownikowi normalne wynagrodzenie oraz dodatek w wysokości 100% godzinowej stawki, wynikającej z osobistego zaszeregowania pracownika powiększonej o 10-procentowy dodatek za pracę w nocy,

-

art.23 ust.3 za pracę w niedziele i święta uważa się pracę wykonywaną w czasie między godziną 6 w niedziele i święta a godziną 8 dnia następnego,

-

art.25 ust.1 przy pracach wykonywanych w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych – pracownikom fizycznym przysługuje dodatkowa spłata za każdą godzinę pracy przepracowaną w tych warunkach. Wykaz tych prac, wysokość dodatków oraz zasady ich wypłacania określa załącznik Nr 9 do Układu.

Z kolei zgodnie z załącznikiem Nr 2 do wyżej wskazanego Układu Zbiorowego Pracy (określającym tabele płac i zasady wynagradzania pracowników fizycznych w przedsiębiorstwach przemysłowych) :

-

punktem I podpunktem 2, obejmującym tabele płac robotników wynagradzanych według systemu akordowego w przedsiębiorstwach, które zrealizowały I etap wprowadzenia usprawnień organizacyjno - technicznych oraz technicznie uzasadnionych norm pracy (NTU), stawki godzinowe w poszczególnych kategoriach zaszeregowania zostały określone w następujących wysokościach:

kategoria zaszeregowania:

-

I stawka minimalna 4,40 zł – maksymalne 4,60 zł;

-

II stawka minimalna 4,60 zł – maksymalna 4,90 zł;

-

III stawka minimalna 4,90 zł – maksymalna 5,80 zł;

-

V stawka minimalna 7,10 zł – maksymalna 8,40 zł;

-

VI stawka minimalna 8,40 zł – maksymalna 9,80 zł;

-

VII stawka minimalna 9,80 zł – maksymalna 11,20 zł;

-

VIII stawka minimalna 11,20 zł – maksymalna 12,60 zł;

-

IX stawka minimalna 12,60 – maksymalna 14,00 zł.

Punkt I podpunkt 3 załącznika Nr 2 do w/w Układu Zbiorowego Pracy określił z kolei tabelę płac robotników wynagradzanych według systemu akordowego w przedsiębiorstwach, które zrealizowały II etap wprowadzania usprawnień organizacyjno – technicznych oraz technicznie uzasadnionych norm pracy (NTU), zgodnie z którymi stawki godzinowe w poszczególnych kategoriach zaszeregowania przedstawiały się następująco:

kategoria zaszeregowania

-

I stawka minimalna 4,60 zł – maksymalna 4,80 zł,

-

II stawka minimalna 4,80 zł – maksymalna 5,50 zł;

-

III stawka minimalna 5,50 zł – maksymalna 6,90 zł;

-

IV stawka minimalna 6,90 zł – maksymalna 8,30 zł;

-

V stawka minimalna 8,30 zł – maksymalna 9,60 zł;

-

VI stawka minimalna 9,60 – maksymalna 10,90 zł;

-

VII stawka minimalna 10,90 zł – maksymalna 12,10 zł;

-

VIII stawka minimalna 12,10 zł – maksymalna 13,30 zł;

-

IX stawka minimalna 13,30 zł – maksymalna 14,50 zł.

(k.90 i 91 a.s.)

Ubezpieczona S. S. (1) (nazwisko panieńskie S.) w Zakładach (...) zatrudniła się 16 października 1971r. na stanowisku operatora pras hydraulicznych na Wydziale W4 (tzw. bakieliciarni). Pracowała wtedy w systemie pracy trzyzmianowym i wynagradzana była w systemie akordowym. Gdy prasa się zepsuła wykonywała ona do czasu jej naprawy inne prace – ręczne obrabianie wyprasek (usuwanie zacieków z bakielitu na gniazdach, kontaktach czy wtyczkach). Jej wynagrodzenie za tę pracę także było akordowe (trzeba było opilnikować określoną w normie akordowej ilość powyższych produktów).

Od 17 września 1972r. ubezpieczona pracowała w czterobrygadowym systemie pracy z wynagrodzeniem akordowym.

Od dnia 1 września 1974r. ubezpieczona została zatrudniona w tym samym Wydziale (...) (Wydział (...)) na stanowisku kontrolera jakości z wynagrodzeniem ustalonym według V grupy zaszeregowania osobistego, to jest 10 zł na godzinę + 15% premii regulaminowej (nie był to już akordowy system wynagradzania, lecz czasowo – premiowy).

Na stanowisku kontrolera jakości ubezpieczona pracowała do lutego 1980r., a następnie podjęła pracę na stanowisku starszego referenta w Wydziale (...).

W całym okresie zatrudnienia, w tym także w latach 1972 – 1977 ubezpieczona otrzymywała premie regulaminowe, a także premie uznaniowe. Premia regulaminowa wypłacana była co miesiąc. Ponadto do stałych miesięcznych składników wynagrodzenia ubezpieczonej należało: dodatek za pracę w warunkach szkodliwych (od 70 gr do 1,50 zł), deputat węglowy i dodatek za staż pracy. W powyższym okresie zatrudnienia ubezpieczona – oprócz nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy od 1 lipca 1973r. do 22 lipca 1973r., potwierdzonej pismem pracodawcy z dnia 3 sierpnia 1973r. (w aktach osobowych powódki) udzielającym jej ostrzeżenia z wywieszeniem na tablicy ogłoszeń - nie miała innych przerw w pracy.

(powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, bądź odpisów dokumentów z akt osobowych powódki, z akt emerytalnych powódki oraz zebranych w aktach niniejszej sprawy sądowej na karcie od 66 do 168 oraz dowodów z zeznań świadka H. K. – e-protokół rozprawy k.175, skrócony protokół rozprawy k.171 – 174; przesłuchanie powódki – e-protokół rozprawy jak wyżej oraz e-protokół rozprawy k.53 i skrócony protokół rozprawy k.49 – 52, e-protokół rozprawy – k.201; skrócony protokół rozprawy k.197 – 200)

Dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez dyrektywy wskazane w art.233 § 1 K.p.c. Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zauważa, iż materiał ten ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu i wbrew stanowiskowi organu rentowego prezentowanemu w zaskarżonej decyzji i w odpowiedzi na odwołanie – dowody z kart kwalifikacyjnych (o których mowa wyżej) nie zawierały jedynie propozycji do zakwalifikowania powódki na inne stanowisko służbowe, lecz zawierały także istotne informacje (choć niepełne) dotyczące ówcześnie pobieranego przez nią miesięcznego czy nawet średniorocznego wynagrodzenia. W kontekście pozostałych zebranych dowodów, w tym także zeznań świadka H. K. i przesłuchania powódki oraz obowiązującego w Zakładach (...) Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Metalowego (w tym załączników do tego Układu) Sąd Okręgowy uznał dowody z kart kwalifikacyjnych i pism pracodawcy dotyczących przeszeregowania powódki i zmian jej stanowisk pracy za przesądzające spór – w przeważającej części – na jej korzyść.

Dowody te z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością pozwalały dokonać ustaleń w kwestii wysokości rocznych wynagrodzeń powódki w spornych latach 1972 – 1977, a w dalszej kolejności do ich uwzględnienia jako rzeczywistych jej zarobków przy ponownym obliczaniu jej kapitału początkowego i przeliczaniu pobieranej przez nią emerytury.

Analiza powyższych dowodów dawała podstawy do następujących ustaleń faktycznych dotyczących wynagrodzeń powódki za powyższy okres oraz zasad ich obliczenia:

-

iż w okresie od 1 stycznia 1972r. do 16 września 1972r. ubezpieczona pracowała w systemie trzyzmianowym za wynagrodzeniem według stawki za jedną godzinę pracy 6,55 zł oraz otrzymywała dodatek za pracę w godzinach szkodliwych w wysokości 0,75 zł za 1 godzinę pracy oraz w powyższym okresie nie była nieobecna w pracy, a ponadto, iż za pracę w porze nocnej otrzymywała dodatek w wysokości 10% stawki godzinowej;

-

iż w okresie od 17 września 1972r. do 31 grudnia 1972r. oraz od 1 stycznia 1972r. do 31 grudnia 1973r. ubezpieczona pracowała w czterobrygadowej organizacji pracy w systemie trzyzmianowym (4 dni pracy po 8 godzin na trzy zmiany, a następnie 48 godzin wolnego) z wynagrodzeniem za 1 godzinę pracy w wysokości 7,9 zł oraz dodatkiem za pracę w warunkach szkodliwych w wysokości 0,75 zł za 1 godzinę pracy, przy czym w okresie od 1 lipca 1973r. do 22 lipca 1973r. była nieobecna w pracy - a obecność ta była nieusprawiedliwiona, a ponadto, iż za pracę w porze nocnej otrzymywała dodatek w wysokości 10% stawki godzinowej,

-

iż w okresie od 1 stycznia 1977r. do 31 lipca 1977r. ubezpieczona pracowała w systemie 4-brygadowym trzyzmianowym jako kontroler jakości za wynagrodzeniem za jedną godzinę pracy 12 zł 50 gr + 3 % premii regulaminowej miesięcznej od wynagrodzenia zasadniczego, otrzymując ponadto dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia w wysokości 0,75 zł za 1 godzinę, a ponadto oraz za pracę w porze nocnej otrzymywała dodatek w wysokości 10% stawki godzinowej oraz otrzymywała 5% dodatek za staż pracy miesięcznie liczony od wynagrodzenia miesięcznego;

-

iż w okresie od 1 sierpnia 1977r. do 31 grudnia 1977r. ubezpieczona pracowała w systemie 4-brygadowym trzyzmianowym jako kontroler jakości za wynagrodzeniem w wysokości 14 zł 50 gr za 1 godzinę pracy + 5% premii regulaminowej miesięcznie od wynagrodzenia miesięcznego, otrzymując ponadto dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia w wysokości 0,75 zł za 1 godzinę pracy, dodatek za pracę w porze nocnej w wysokości 10% stawki godzinowej oraz dodatek za staż pracy w wysokości 5% wynagrodzenia zasadniczego miesięcznie do dnia 15 października 1977r. i w wysokości 6% wynagrodzenia zasadniczego miesięcznie od 16 października 1977r. do 31 grudnia 1977r.;

-

iż w okresie od 17 września 1972r. do 31 grudnia 1973r. oraz w 1977r. ubezpieczona otrzymywała dodatek w wysokości 50% stawki godzinowej wynikającej z osobistego zaszeregowania za pracę w siódmej i ósmej godzinie pracy w soboty oraz za każdą godzinę pracy w niedziele i święta ustawowo wolne od pracy - oprócz normalnego wynagrodzenia - ubezpieczona dostawała dodatek w wysokości 100% stawki godzinowej.

Stawki godzinowe wyżej wskazane wynikały z zamieszczonych w aktach osobowych powódki jej dokumentów płacowych (pism angażujących ją do pracy oraz pism podwyższających te stawki).

W oparciu o powyższe założenia faktyczne Sąd zobowiązał organ rentowy do sporządzenia hipotetycznego wyliczenia wynagrodzeń powódki za wyżej wskazany okres.

Wyjaśnienia w tym miejscu wymaga, iż stawkę godzinową wynagrodzenia powódki w okresie od 1 stycznia 1972r. do 16 września 1972r. Sąd Okręgowy ustalił jako średnie stawek minimalnych dotyczących III, IV, V i VI kategorii zaszeregowania wskazanych w tabeli podpunktu 2 punktu I Załącznika Nr 2 do Układu Zbiorowego Pracy (k.90 a.s.) albowiem w piśmie angażującym ją do pracy z dnia 23 października 1971r. miała ona otrzymywać za wykonywaną pracę w systemie akordowym „zgodnie z zaszeregowaniem robót ustalonych dla tego wydziału w granicach od III-ciej do VI-tej grupy stawek akordowych”.

Stawki minimalne za godzinę pracy wynosił wg powyższego załącznika:

-

w kategorii zaszeregowania III – 4,90 zł,

-

w kategorii zaszeregowania IV – 5,80 zł,

-

w kategorii zaszeregowania V – 7,20 zł,

-

w kategorii zaszeregowania VI – 8,40 zł

średnia: 6,50 zł.

Jednocześnie Sąd Okręgowy uznał, iż nie ma podstaw dowodowych do przyjmowania stawek maksymalnych z Załącznika Nr 2 do Układu Zbiorowego Pracy punktu I podpunktu 2 (k.90 a.s.) albowiem powódka była wtedy nowo zatrudnioną, młodą i niedoświadczoną pracownica rozpoczynając dopiero swoją aktywność zawodową. Wobec braku dowodów na to, aby Zakłady (...) były wtedy przedsiębiorstwem, które realizowało II etap wprowadzania usprawnień organizacyjno – technicznych oraz technicznie uzasadnionych norm pracy (NTU) Sąd Okręgowy nie zastosował tabeli płacowej dla robotników wynagradzanych według systemu akordowego wskazanej w podpunkcie 3 punktu I Załącznika Nr 2 (k.91 a.s.).

Strona pozwana w załączniku do pisma procesowego z dnia 17 grudnia 2017r. (k.206 – 212 a.s.) przedstawiła hipotetyczne wyliczenie wynagrodzeń za lata 1972 i 1973 oraz 1977, a pełnomocnik powódki w piśmie procesowym z dnia 14 marca 2017r. (k.213 – 215) przedstawił hipotetyczne wyliczenie tych wynagrodzeń za rok 1974r. W załączniku do odwołania powódka przedstawiła też wyliczenie swoich wynagrodzeń obejmujących m.in. roku 1977.

Oceniając te wyliczenia Sąd Okręgowy uznał, iż w pełni wiarygodne było wyliczenie wynagrodzeń powódki według niżej wskazanych założeń:

-

za rok 1972r. w wysokości 19.320 zł 46 gr (wyliczenie w wysokości niespornej w ujęciu matematycznym między stronami – vide załącznik do pisma procesowego pełnomocnika ZUS z 25 stycznia 2017r. k.206 i 207 z uwzględnieniem korekty oczywistego błędu rachunkowego wskazanego w piśmie procesowym pełnomocnika powódki k.213 a.s.),

-

za rok 1973 w wysokości 20.971 zł 26 gr (wyliczenie w wysokości niespornej w ujęciu matematycznym między stronami – vide załącznik do pisma procesowego pełnomocnika ZUS z 25 stycznia 2017r. k.207 verte – 208 i 208 verte z korektą dotyczącą sobót pracujących dokonaną w piśmie procesowym pełnomocnika powódki z dnia 14 marca 2017r. – k.213 a.s.),

-

za rok 1974 w wysokości 29.062 zł 82 gr (pismo procesowe pełnomocnika powódki z dnia 14 marca 2017r. – k.213 verte – k.215 z korektą omyłki rachunkowej dokonanej w piśmie procesowym pełnomocnika ZUS z dnia 28 kwietnia 2017r. – k.222),

-

za rok 1975 w wysokości 31.572 zł (wynagrodzenie miesięczne z karty kwalifikacyjnej z dnia 1 stycznia 1975r. w wysokości 2.631 zł – przemnożone x 12 miesięcy),

-

za rok 1976 w wysokości 34.838 zł (wynagrodzenie z karty kwalifikacyjnej z dnia 31 maja 1976r. dotyczące miesiąca marca 1976 r. 2.832 zł x 5 miesięcy = 14.160 zł oraz wynagrodzenie z tej samej karty kwalifikacyjnej od 1 czerwca 1976r. – 2.954 zł x 7 miesięcy = 20.678 zł suma obu kwot 34.838 zł),

-

wynagrodzenie za rok 1977 – 39.381 zł 31 gr (obliczenie hipotetyczne wynagrodzenia powódki za ten rok w załączniku do pisma procesowego pełnomocnika ZUS z dnia 17 lutego 2017r. k.209 – 210 a.s. tom II – niekwestionowane przez powódkę – vide oświadczenie do protokołu rozprawy pełnomocnika powódki – k.230 – 231 a.s., w którym określił on ostateczne żądanie strony przed zamknięciem rozprawy).

Przed zamknięciem rozprawy – na posiedzeniu w dniu 29 sierpnia 2017r. – pełnomocnik powódki określił jej ostateczne żądania, wskazując iż wnosi ona o zmianę zaskarżonej decyzji dotyczącej kapitału początkowego w tym sposób, aby do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjąć wynagrodzenia powódki w następujących wysokościach:

-

19.320 zł 46 gr za rok 1972,

-

20.971 zł 21 gr za rok 1973,

-

29.062 zł 82 gr za rok 1974,

-

34.585 zł 88 gr za rok 1975,

-

36.427 zł za rok 1976,

-

39.381 zł 32 gr za rok 1977.

O wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego – jako jednego z elementów mających wpływ na jego ostateczne obliczenie – decyduje wysokość uzyskiwanego przez ubezpieczonego wynagrodzenia (dochodu), stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie wskazanym do ustalenia tej podstawy. Zgodnie bowiem z art.173 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r., poz.887 ze zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał ten stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w przepisie art.174, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z przepisem art.26 ust.3. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy czyli 1 stycznia 1999r. W myśl art.174 ust.1 ustawy emerytalnej kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w przepisie art.53, z uwzględnieniem ust.2 – 12. Zgodnie z ust.2 przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art.6,

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 pkt 5,

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art.5 ust.2, czyli w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Ponadto zgodnie z art.174 ust.3 w.w. ustawy podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art.15, 16, 17 ust.1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r.

Wysokość zarobków, których pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art.227 K.p.c.) i może być przed sądem udowodniona wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego (tak: wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 2 lutego 1996r. II URN 3/95 – OSNAPiUS z 1996r. Nr 16 poz.239; 14 czerwca 2006r. I UK 115/06 – OSNP 2007/17-18/257; 8 sierpnia 2006r. I UK 27/06 – OSNP 2007/15-16/235; 4 lipca 2007r. I UK 36/07 – LEX nr 390223; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 października 2006r. III AUa 509/06 – LEX nr 253495 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 sierpnia 2013r. III AUa 11/13 – LEX nr 1366060).

W toku niniejszego procesu powódce udało się wykazać wysokość wynagrodzeń z lat 1972 – 1977 wskazaną w pkt I wyroku i dlatego na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 K.p.c. w związku z powołanymi przepisami prawa materialnego Sąd Okręgowy orzekł jak w punktach I i II wyroku, przy jednoczesnym zastosowaniu art.321 K.p.c., wprowadzającego zakaz zasądzania roszczeń ponad żądanie strony .

Natomiast w punkcie III wyroku oddalone zostały na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 K.p.c powyższe żądania powódki w części przewyższającej uwzględnione w punkcie I i II wyroku (co do lat 1975 i 1976 ).